CC BY
18
Х.Б. АЛИХАНОВА
ИБЕРИЯЛЫК; ГУЛКЕК1РЕНЩ -CENTAUREA IBERICA КУЛ1Н,ЫЛГАЛДЫЛЫГЫН АНЫКТАУ ТYйiн: Иберияльщ ^лкемре еамдИнщ сандьщ кeрсеткiштерi, ky^í, ылгалдылыгы, 10% хлорсутект ^ыш^ылында epÍMeñTÍH ky^í зерттелген.
H.B. ALIKHANOVA
INVESTIGATIONS OF NUMERICAL INDICATORS AND APPLICATION OF IBERIAN KNAPWEED IN FOLK MEDICINE
Resume: We have determined humidity, common ash content, ash that doesn't dissolve in 10% hydrochloric acid of Iberian knapweed. Also we have expounded application of Iberian Knapweed in folk medicine .
Э9Ж 618.15/.16-002.992.282-085
К- К*НАНБАЙ, А.К. КАИРБЕКОВ, М.М. КАЛИЕВА, А.Б. СЕЙДАНОВА., М. КАРЖАУБАЕВА
ДЭЛЕЛД! ФАРМАКОТЕРАПИЯ
Evidence-Based Pharmacotherapy (ткелей аударганда - дэлелдерге нег'зделген фармакотерапия) ец Y3diK нол жет'тд'! мэл'теттерге нег'зделген ти'тд'! жэне сапалы емд'1 намтамасыз етед'1. Осындай фармакотерапия дэлелерге нег'зделген (Evidence-Based Medicine) жэне алынган дэлелдердi 'здест'ру, салыстыру, жалпылау жэне таратуга багытталган медицинаныц бр саласы болып табылады жэне басты мансаты нэтижесн наунастыц пайдасына нолдану.
К/'лт свздер: дэлелд'1 фармакотерапия, рандомизирленген баныланган зерттеу, мета-талдау, Кокрен Ассоциациясы
ТаКырыптьЩ ЭзектЫп: ^азфп куж жаца эд^емелердН езшде еск м^меттер кел^ршед^ ал мтаптарда жэне баяндамаларда бершген эксперттер усыныстары дэлелдермен на^тыланбаган [1,2,3]. ^азiргi уа^ытта жыл сайын 2 миллионнан астам ма^аланы баспадан шыгаратын, шамамен 40000 биомедициналыщ журналдар бар [4]. Тэжiрибелi дэрiгерлер жэне денсаулыщ са^тау eкiлдерi кептеген мэлiметтердi критикалы^ турде багалауга му^таж, осы дэлелдi медицина концепциясыныц пайда болуына негiз болды.
ТаКырыптьЩ манаты: ^азiргi уа^ытта барлы^ дэр^ерлердН тэжiрибесiне дэлелдi медицина жетiстiктерiн енпзу жэне дэлелдi фармакотерапия саласында зерттеулердi жYргiзу жэне тарату.
Фармакотерапияда дэлелдердi эртYрлi жолмен алады, оган клиникалы^ зерттеулер нэтижелерi, нау^астану жагдайларын талдау жэне клиникалы^ тэжiрибе кiредi. Швед кецеашц айтуы бойынша денсаулы^ са^тауды багалау технологиясымен осы жолдармен алынган дэлелдердщ айга^тылыгы бойынша сапасын аны^тайды, ол келеа ретпен тeмендейдi:
1) рандомизирленген ба^ыланатын зерттеу;
2) рандомизирленбеген зерттеу бiр уа^ытты ба^ылаумен;
3) рандомизирленбеген зерттеу тарихи ба^ылаумен;
4) когортты зерттеу;
5) «жагдай-багалауды» типтi зерттеу;
6) ^иылыс^ан eлшемдердi зерттеу;
7) ба^ылау нэтижелер^-
8) жеке жагдайдарды талдау.
Ба^ыланатын клиникалы^ зрттеулердi енпзгенге дейiн фармакотерапия бiрiнiшiден мамандардыц жеке усыныстарын негiзделген. Жеке тэжiрибе гипотеза тузуге мацызды, бiра^ багалауды бурмалаудыц жогары мYмкiндiгiне жэне субъективтi тмрге байланысты санды^ талдаудыц пайдасы аз. Фармакотерапия туралы а^параттар негiзiнен жалпылама шолуларда кeрсетiледi, олардыц басты кемштИ - белгiлi бiр емдеу эдюнН арты^шылыгы жэне кемшiлiгi туралы адекватты емес тYсiнiктiц ^алыптасу мYмкiншiлiгi болып табылады. Осындай бурмалауды минимумга кел^ру Yшiн мета-талдау деп аталатын fылыми-жYйеленген эдiс ^олданылады [5]. Ай^ын дамуын ол Кокрен Ассоциациясыныц жумыстарында алды [6]. Мета-талдау кез-келген гылыми зерттеулер сия^ты протоколда тiркелетiн 6 кезецнен турады: талдаудыц басты ма^сатын аны^тау; нэтижелердi багалау эдiстерiн талдау; а^параттарды жYйеленген тYPде iздеу; санды а^параттарды жалпылау; оны статистикалы^ эдiстер бойынша талдау; нэтижелердi интерпретациялау. ЖYЙеленген шолудыц мансаты на^ты
аны^талган болу керек, мысалы, ацикловир жа^пасы герпестiк за^ымдаулардыц дамуын то^тата ма? ^осымша сура^тар келесiдей болуы мYмкiн: жа^па герпеспк бeртпенiц санталу уза^тыгын жэне инфекция ^су 1^аупш азайта ма? Ацикловир герпеспк инфекциясында тиiмдiлiгiне кYмэн кел^рмесе де, бiра^ ^ойылган сура^тарга жеке жэне толы^ жауап беру ^иын. Арине, мета-анализ кезiнде басты Гана емес, сонымен бiрге бiрнеше ^осымша (екiншiлiк) ма^сат ^оюга мYмкiндiк бар. Клиникалы^ нэтижешц eлшемiн аны^тау - мета-талдауды жоспарлау кезiндегi ец ^иын жагдайлардыц бiрi. Мысалы, ацикловир жа^пасымен емдеу кезiнде герпестiк инфекция ауырлыгы TYсiнiгiне не кiредi? Оны объективт кeрсеткiштер (за^ымдалу аймагы) немесе субъективт кeрсеткiштер (^ышу, ауру сезiмi) бойынша багалау керек па? Олар жалпы багалаумен ^алай сэйкестендiрiледi? Бiр жалпы багалауды тацдау тиiмдi ма? Дерматологияда тацдауды негiзiнен наунастыц пiкiрiне бередi [7], бiра^ кейбiр зерттеулерде ^ышу сезiмiнiц ай^ындылыгы дэрiгермен багаланган. Созылмалы ауруларды емдеу нэтижесiн талдау кезшде тiкелей эсер тиiмдiлiгiне назар аудартанша, оныц орнына аз бiлiнетiн терапияныц мацызды аспекттерiне кeцiл аударган жeн, мысалы, оныц нау^ас eмiрiнiц сапасына эсерi. Сонымен бiрге eмiр сапасына багалау эдiстерiнiц а^параттылыгын тексеру ^ажет. Бул YPДiс кeп жумысты ^ажет етедi жэне ^ымбат турады, б1ра^ тексерiстен eтпеген эдiстер ар^ылы алынган нэтижелердщ тэжiрибелiк мацызы болмайды. Кейбiр жагдайларда фармакотерапия нэтижелерiн на^ты багалау ^иын. Мысалы, остеопорозбен ауыратын нау^астарда сYйек сыну жиiлiгiнiц тeмендегенiн аны^тау Yшiн алдын алушы дэрiлiк заттарды уза^ уа^ыт зерттеу ^ажет болады. Осындай жагдайда «сурогатты» тиiмдiлiк ^агидаларын ^олдану ^ызыгушылыгы туады, мысалы, сYйек тiнiнiц тыгызды^ жэне алмасу кeрсеткiштерi. Бiра^ олардыц динамикасын емдеу тшмдшИнщ кeрсеткiшi ретiнде ^арастыру тек келеа жагдайда болады, егер ол емдеудН на^ты клиникалы^ нэтижелерiн сенiмдi болжауга мYмкiндiк берген кезде Гана. Мета-талдау Yшiн а^паратты iздеу тэжiрибенi ^ажет етедi. ЖYЙеленген багыттыц болмауынан ^т^ген мацызды зерттеулер назардан тыс ^алуы мYмкiн. Му^ият компьютерлiк iздеу кезшде де нашар индексирлеу себебiнен Yнемi ^ажеттi зерттеулердi табу мYмкiн емес [8]. Сонды^тан компьютерлiк тацдауды зерттеудi «^олмен» iздеумен, ма^алаларда эдебиеттер ^мш талдаумен, сэйкес аума^тарда жумыс ^ейтш дэрiлiк заттарды eндiрушiлерге жэне зерттеуштерге сураныс жасаумен толы^тыру керек. ДэлелдтттН жогары децгейiн рандомизирленген ба^ыланатын зерттеулер
^амтамасыз етед^ 6ipa^ белг^ жагдайларда, мысалы, жагымсыз эсерлердi талдау кезiнде а^параттылыгы кеп болып -ретроспектива (жагдай-ба^ылау) немесе проспективтi (когортты) ба^ыланатын зертеулер табылады. Бiраl^ кептеген мета-талдаушылар дэлел ретшде тек рандомизирленген ба^ыланатын зерттеулердН нэтижеан Гана ^олдану дурыс деп ойлайды [9]. Кез-келген жагдайда ма^аланы мета-талдауга ^осу туралы шешiмдi тек алдын ала аны^талган ^агидалар негiзiнде ^абылдайды [10]. Комбинирленген контрацептивтердi ^олдану зияны туралы аппарат кеп ^арама-^арсы ой пшр тугызды, себебi тек «жагдай-ба^ылау» зерттеушщ нэтижесiне Гана негiзделе отырып аны^талган, бiра^ техникалы^ туртыдан рандомизирленген ба^ыланатын зерттеу кемегiмен жас эйелдерде венозды тромбоз жэне эмболия сия^ты сирек кездесетiн жагымсыз керЫстердщ себебш аны^тау ете ^иын. Зерттеу протоколы жэне емдеу нэтижеан багалау ^агидалары алынатын санды^ а^параттыц сипатын аны^тайды. Мета- талдау кезiнде нэтижелердi ^айта тексеру ^ажетттИмен байланысты мэселелер туындауы мYмкiн. Мысалы, талдауга уза^тыгы 6 ай зерттеулердi ^осу туралы шешiм ^абылдануы мYмкiн, ал зерттеу туралы ^орытынды баяндамада оныц мерзiмi «3 айдан арты^» деп керсетiлуi мYмкiн.
Мэлiметтердi жалпылау езiне Yнемi салыстырылып жат^ан зерттеулердщ багалануын ^осу керек. Кейде зерттеулер саныныц аз болуына, олардыц бiр бiрiмен сэйкестенбеуiне жэне дурыс айтып жеткiзiлмеуiне байланысты нэтижелердi жалпылау мYмкiн емес болады. Мысалы, объективт (ауру ауырлыгыныц индексi жэне за^ымдану аумагы) жэне субъективтi (аналогты шкала) ауру ауырлыгыныц керсеткiштерi ^олданылган псориаз зерттеулерiн бiрiктiру мYмкiн емес. Кейбiр жагдайларда жеке анагурлым сенiмдi зерттеулер бас^а кептеген зерттеулерден сапа жагынан айырмашылыгы болуы мYмкiн, ол ез кезепнде олардыц нэтижелерiн статистикальи^ талдау Yшiн бiрiктруге мYмкiндiк бермейдк Осы жагдайда мета-талдаудыц саналы альтернативасы «Yздiк дэлелдН синтезi» болуы мYмкiн [11], сонымен бiрге оны сенiмдi зерттеулер болмаган кезде де ^олданады. Осындай жагдайларда ^ол жетiмдi зерттеулердщ му^ият талдауы жYргiзiледi жэне ^орытынды жасауга бурмаланбаган а^параттардыц жеткшжттИ аны^талады. Кейiннен жасалган ^орытынды рандомизирленген ба^ыланатын зерттеумен тексерiлуi ^ажет.
Жеткштт бiртектi зерттеулердщ болуы олардыц статистикалы^ бiрiктiрiлуi а^талган жэне эсердi толы^ багалауга мYмкiндiк бередi. Бiртекiлiктi аны^тауга арналган негiзiнен статистикалы^ кYшi жогары емес тесттер бар. Егер тест б^тектшжтщ жо^ екенiн аны^таса, онда зерттеулердщ нэтижесiн кездейсо^ елшемдер ретшде ^арастырады [12]. Бас^а сезбен айт^анда, эр жеке зерттеудщ нэтижесiн жалпы эсердщ керiнiсi деп ^арастырмайды, керiсiнше, зерттеулерде бiрнеше бiр-бiрiнен ерекшеленетiн эсерлер зерттелгеш туралы болжам жасайды. Эртектшж талдау ^агидиларыныц, протоколдардыц жэне т.б. эртYрлi болуына негiзделуi мYмкiн. Жеке зерттеулер арасында ай^ын езгешелжтердН себебш аны^тау ^ажет. Мэлiметтердi бiрiктiрудiц статистикалы^ эдiстерi кеп жэне эртYрлi, ал оларды талдау ^ол жетiмдi керсеткштердщ (дихотомиялы^, реттiк немесе Yздiксiз) сипаттамасына тэуелдi [12]. 9мiр сYPушiлiк туралы [13], мелшер-эсер тэуелдiлiгi туралы [14], диагностикалы^ тесттер а^параттылыгы [15] туралы мэлiметтердi бiрiктiретiн эдiстер бар. Мета-талдауды бар мэлiметтердi жалпылау Yшiн жэне о^ырмандарта оны тYсiнiктi тiлмен тарату Yшiн жYргiзедi. 9кiнiшке орай, мYмкiндiктердi немесе 1^ауттщ ара ^атынасы (odds ratio) сия^ты интерпретациялау Yшiн аса ^иын статискалы^ керсеткiштердi жиi ^олдану ^ажетттИ туады. Осы жагдайларда суреттер кемекке келедi [16]. Мэлiметтерге интерпретация жасауга альтернативтi жолдар бар; ^олайлы ^агидалардыц бiрi болып 1 жагымды нэтиже алу немесе 1 жагымсыз нэтижешц алдын алу Yшiн емдеу ^ажет нау^астар саны жатады. Оны жеке 1 жэне 1^ауттН абсолюттi темендеуi сия^ты есептеп шыгарады [17]. Мысалы, клиникалы^ зерттеуде емдеу А 30% нау^астыц жазылуына, ал емдеу Б 10% нау^астыц жазылуына алып келдi. Сонымен, 1^ауттН абсолютт темендеуi 30 - 10 = 20% ( немесе 0,2) ^урайды, ал осы керсеткш 1/0,2 = 5 тецеспршедк Бас^а
сезбен айт^анда, тагы 1 нау^асты емдеп шыгару Yшiн (емдеу Б салыстырганда) емдеу А тагы 5 нау^ас^а жYрriзiлуi ^ажет. Кумулятивтi мета-талдау. Жаца м^меттер пайда болганда бага жина^талуыныц кумулятивт ^исыгын муруга мYмкiндiк бередi. Осы адсп ^олдана отырып, J.Lau жэне бас^а авторлар [18] кейде iрi зерттеулердi олардыц алдында кiшi зерттеулерде дэлелденген тиiмдiлiк туралы пiкiрлермен аз Гана толы^тыратынын керсеттi. Мысалы, 1977 жылга дейiн жедел миокард инфаркты кезшде стрептокиназа тиiмдiлiгiн дэлелдейтiн жеткшжт мэлiметтер жиналган. Проспективтi мета-талдау. Осыган дейiн басты кецш жYргiзiлген зерттеулер нэтижеан бiрiктiруге аударылатын. Жоспардагы зерттеулерге арналган мета-талдауды ^урастыру мYмкiндiктерi ма^тауга тиiстi, оны проспективтi мета-талдау деп атауга болады [19]. Осындай эдк а^паратты жэне орта^ багдарламаларды алмасу торы ^урылган медицинаныц кейбiр белiмдерiнде ^олданыс^а енуi мYмкiн. Тэжiрибеде проспектив^ мета-талдау орнына проспективтi-ретроспективтi мета-талдау жш ^олданылады, жаца нэтижелердi ертерек баспага шыгарылган нэтижелермен бiрiктiрiп отырады.
Жеке мэлметтердщ мета-талдауы. Клиникалы^ зерттеулердiц баяндау жш му^ият жYргiзiлмейдi, сонды^тан мета-талдау алдында жеке мэлiметтердi талдау мYмкiндiгiнше бурмаланбаган ^орытынды баганы ^амтамасыз етушi едi. Жеке нау^астардыц емдеу нэтижелерЫ талдауга негiздеген мета-талдау жеке мэлметтердН мета-талдауы деп аталады [20]. Осындай эдк, 1971 жылы айтылган [21], ауру тарихын алуга ру^саты бар клиникалы^ зерттеулер тобыныц мYшелерiне Гана ^ол жетiмдi болып табылады. Жа^ын болаша^та жеке мэлiметтердi мета-талдау емдеуi iрiмасштабты орталы^тандырылган ^аражат ^уюын ^ажет ететiн негiзгi аурулармен шектелетш болады.
Мета-талдау арты^шылыгы. Мета-талдау эрTYрлi кездерден алынган мэлiметтердi fылыми-негiзделген эдкпен жалпылауга мYмкiндiк бередi, сонды^тан бф^атар арты^шылы^^а ие болады. Негiзiнен, мэлiметтерi статистикалы^ на^ты емес болган зерттеулердi бiрiктiру на^ты суммарлы нэтиженi ^амтамасыз етедi. Жалпылау кезiнде нэтижелердiц эркелкшИ керiнiс беруi мYмкiн, олардыц себебЫ талдау кYтпеген клиникалы^ мэселелердiц ашылуына мYмкiндiк бередi. Мысалы, белгiлi бiр емдiц тиiмдiлiгi агзаныц ерекшелiктерiне тэуелдi болуы мYмкiн. Сэйкесiнше, осы ерекшелттер тэн жеке нау^астар тобына терапияныц нэтижесiн болжауга болады жэне осы гипотезаны болаша^ зерттеулерде тексерiп коруге болады. Мета-талдау кезшде авторлар Yнемi зерттеу жYргiзген ез эрiптестерiмен байланысын Yзбейдi, негiзгi ма^саты олар жариялаган мэлiметтердiц кейбiр ерекшелiктерiн аны^тау немесе бас^а зерттеулердi iздеу. Нэтижесiнде а^параттьщ тор ^уралыда, ол болаша^та жекелеген жэне проспектив^ мета-талдау жYзгiзудi кеп жецтдетедк
Мета-талдау кемшiлiктерi, багалаудыц бурмалануы. Мета-талдау кезiнде багалаудыц бурмалануыныц бiрнеше себебi бар. Негiзiнен ол авторлардыц алынган ^олайсыз нэтиженi емес, керiсiнше кебiнесе ^олайлы нэтижелердi жариялауга тырысуы. Осындай у^сас бурмалауды аны^тауга жэне талдау кезiнде жоюта мYмкiндiк беретiн статистикалы^ эдiс усынылды [22]. Сонымен бiрге, суммарлы багалаудыц сезiмталдыfын талдау кезiнде ^олайсыз нэтиже берген зерттеулердi багалау ^абылданган (сенiмдiлiк индека), ол ез кезегiнде кез келген ^тшген ^олайлы нэтиженiц алдын алуга ^ажет болуы мYмкiн. Бурмаланудыц бас^а да мYмкiн себептерi: 1) а^паратты^ iзденiстiц ая^талмагандыгы; 2) аппарат iздейтiн кездердi талдау ^агидаларыныц сэтсiз болуы; 3) баяндау кезшде толы^ а^паратты толы^ жеткiзе алмау. ДэстYрлi талдауда 1^ателт жiбеге себеп айтарлы^ кеп кездеседк
Эртектi зерттеулердi бiрiктiру. Мета-талдауга ^арсы пiкiр айтушылар оны «алма мен апельсиндi араластыру» деп, ал нэтижелердi интерпретациялау мYлдем мYмкiн емес деп ойлайды [23]. Бфа^ Yздiк жасалган мета-талдау у^сас сыни шмрлерден алыс, себебi зерттеулердi талдауда ^атал ^агидалардыц болуын мiндеттейдi жэне бар эркелктжтщ му^ият талдауы жасалады.
Жарияланбаган мэлiметтердi носу. Мета-талдау кезiнде авторлар белгЫк 6ip салада барлын зерттеулердi - баспага шыгарылган жэне шыгарылмагандарын аны^тауга тырысады. Соцгылары эд^емелж жагынан элаз болуы mymkîh, бiран мета-талдауга носу алдында жYргiзiлетiн зерттеулер сапасын муният багалау осындай кемшiлiктердi жояды [24]. Алтын стандарт. Алтын стандарт деп жансы жYргiзiлген жэне адекватты дизайны бар, тацдау eлшемi бар клиникалын зерттеудi есептейдi. Осыган унсас бiрнеше зерттеулердщ бар болса мета-талдау ^мэн тугызбайтын нанты нэтиже алуга мYмкiндiк бередi. Басты ниындын бiр iрi зерттеу мен бiрнеше кш зерттеулердщ нэтижесi арасында айырмашылын пайда болганда туады. Айырмашылын себебiн толын аны^тауга тырысу керек жэне iрi зерттеу нэтижесiн набылдауга нызыгушылын тумау керек. ¥нсас айырмашылынтардыц пайда болуына мысал ретiнде келесi мэлiметтердi кел^руге болады: магний сульфатын кек тамырта енгiзу нэтижесiнде жедел миокард инфарткпен ауыратын наунастар арасындагы eмiр сYPУ динамикасы туралы мэлiмет [25]. EKi мета-талдау нэтижелерi бойынша наунастар арасында eлiм кeрсеткiшi тeмендегенi дэлелденген, сондынтан магний сульфат миокард инфартк емдеуде тшмд^ наушаз жэне арзан зат ретшде кeп жарнамаланды. Бiран кешн 58000 наунасна жYргiзiлген зерттеуде (ISIS-4) магний сульфаттыц тиiмдiлiгiн дэлелдей алмады. Бiр авторлар осы жагдайды назарга алып мета-талдаудан бас тартуга дэлел ретшде пайдаланды, басналары iрi масштабты рандомизирленген зерттеулердщ артыншылыына ^цш аударган, Yшiншiлерi iрi зерттеулердщ «алтын стандартна» сэйкес келуiне кYмэн келтiрдi. Басна сeзбен айтнанда, «алтын стандартты» нолдану кезшде де муният болу керек. Жалпы «алтын стандарт» болмайды, тек арнайы болуы Гана мYмкiн. Сапаны багалау. Жеке зерттеулердi багалау Yшiн эртYрлi эдiстер усынылды. Олардыц кейбiр тYрлерi аса ниын жэне 30 астам нагидалардыц нолданылуын нажет етед^ ол осы эдiстердiц нолданылуын шектейдк Мета-талдау нэтижелерiн багалауын сапалы бeлiктерден тэуелдiлiгiн тексеру нажет [26]. ^андай да бiр тэуелдiлiк анынталса оны интерпретациялау нажет.
Кокрен Ассоциациясы. ЖYЙеленген кeрсеткiштердi нурастыру -аса ниын жумыс, ол эртYрлi мамандардыц бiрiгуiн нажет етедк 1992 жылы J.Chalmers Кокрен Ассоциациясын негiзiн салады, ол осы салада нызмет ететiн белсендi уйымга жатады [27] жэне бYгiнгi ^нде 3000 мYшесi бар. Ассоциация eзiмен эр елдерде
орналаснан жэне бiр-бiрiмен байланыснан орталынтарды бiрiктiретiн торды нурайды. Ассоциация нурамында эртYрлi клиникалын бeлiмдерден (мысалы, шизофрения, инсульт немесе менструалды бузылыстар) жэне салалардан (мысалы, жалпы тэжiрибе) немесе эдiстемелiк жолдардан (статистикалын эдiс, жеке наунастар бойынша мэлiметтер, информатика) алынган анпаратты талдаумен жэне жалпылаумен айналысатын топтар бар. Ассоциация эрттеспкке барлын ынтасы бар азаматтарды шанырады. Ассоциация мансаты - жYйеленген жазбаларды нуруга нажет барлын рандомизирленген клиникалын зерттеулердi тiркегiштiц болуы, олар мэлiметтер норына енгiзiлiп отырады жэне шагын-дисктарда таратылады [28].
Корытынды: Медициналын анпараттыц дэстYрлi талдауы жиi нэтижелердН багалауыныц бурмалануына алып келедi. ^ннен кYнге танымалдылын алып жатнан ец ынгайлы жолы - ол мэлiметтердi статистикалын жалпылаумен жYйленген талдау (мета-талдау). Сенiмдi норытынды жасау Yшiн аса муният талдау нажет. Ец басты назарды клиникалын мэлiметтердi сыни тYPде багалау жэне тацдауга аудару керек. Муният нурылган жYйеленген жазбалардан алынган жогары сапалы жалпылау фармакотерапияныц не^ болып табылады. Ноттингемда ЕВМ орталыгыныц зерттеуi. Флюоксетин жэне eзiне нол жумсау. ^теген зерттеушiлер флюоксетинмен емдеу кезшде eзiне нол жумсаудыц жиЫп жогары екенiн анынтаган. 9ндiрушi усынган мета-талдау нэтижесi флюоксетин жэне плацебо нолдану кезшде суицидалды эрекеттiц жиЫп арасында айырмашылын болмаганы дэлел болган, бiран бiз кeрсеткендей, бул нэтиже толын сенiмдi емес жэне норытынды шешiм шыгаруга мYмкiндiк бермейдi [29]. Никотин жапсырмалары. Нурамында никотин бар жапсырмалар наунастарта темекi шегудi тастауга кeмектесетiнi кeрсетiлген. Никотин босау механизмi олардыц тиiмдiлiгiне эсер етпейдi [30]. Менструация алды синдром. Менструация алды синдромды емдеу тиiмдiлiгiн анынтауга арналган клиникалын зерттеулердiц сыни талдауы жоспарлау жэне нэтижелердi багалаудыц сэйкес келмейтш эдiстерiн нолданудыц кемшiлiктерiн кeрсеттi [31]. ^арт жастагы адамдарды психометриялын тесттеу. Психометриялын тестiлеудiц нысна шкаласын нолдану мYмкiншiлiктерi кeрсетiлдi, сол арнылы наунасна жэне дэрiгерге шараны жецiлдеген нуснасы усынылды [33].
9flEBMETTEP TI3IMI
1 Evidence-based medicine. JAMA, 1992. - 268. - P. 2420-2425.
2 Collins R., Gray R., Godwin J., Peto R. Avoidance of large biases in the assessment of moderate treatment effects - the need for systematic overviews. - Stat. Med., 1987. - 6. - P. 245-250.
3 Amman E., Lau J., Kupelnick B. et al. A comparison of results of meta-analyses of randomized controlled irials and recommendations of clinical experts. JAMA,1992, 268, 240-248.
4 Oxman A., Guyall G. Guidelines for reading literature reviews. Can. Med. Assoc. J., 1988. - 138. - P. 697-703.
5 Glass G. Primary, secondary and meta-analysis of research. Educ. Res., 1976. - 5. -P. 3-9.
6 Herxhcimer A. Systematic reviews of RCTs: how pharmaceutical physicians and colleagues can contribute. Pharm. Med., 1994. - 8. - P. 43-48.
7 Fredriksson T., Pettersson U. Severe psoriasis - oral therapy with a new retinoid. Dermatoclinica, 1978. - 157. - P. 238-244.
8 Hetherington T., Chalmers I., Dickersin K., Meinert C. Retrospective and prospective identification of controlled trials: lessons from a survey of obstetricians and paediatricians. Pediatrics, 1989. - 84. - P. 374-380.
9 Shapiro S. Meta-analysis/meta-analysis point/counterpoint: meta-analysis of observational studies. Am. J. Epidemiol., 1994. - 140. - P. 771778.
10 Chalmers J. Improving the quality and dissemination of reviews of clinical research. In: Lock S. (editor). The future of medical journals. London: BMA, 1991. - P. 127-146.
11 Slavin R. Best evidence synthesis: an intelligent alternative to meta-analysis. J. Clin. Epidemiol., 1995. - 48. - P. 9-18.
12 Der Simonian R., Laird N. Meta-analysis ol clinical trials. Controlled Clinical Trials, 1986. - 7. - P. 177-188.
13 Dear K. Iterative generalized least-squares for meta-analysis of survival data at multiple times. Biometrics, 1994. - 50. - P. 989-1002.
14 Tweedie R., Rengersen K. Meta-analytic approaches to dose-response relationships. Stat. Med., 1995. - 14. - P. 545-569.
15 Irwig L., MaCaskill P., Glasziou P., Fahey M. Meta-analytic methods for diagnostic test-accuracy. J. Clin. Epidemiol., 1995. - 48. - P. 119-130.
16 Zhang W., Li Wan Po A. The effectiveness of topically applied capsaicin. A meta-analysis. Eur. J. Clin. Pharmacol., 1994. - 46. - P. 517-522.
17 Cook R., Sackett D. The number needed to treat: a clinically useful measure of treat-ment effect. Br. Med. J., 1995. - 310. - P. 452-454.
18 Lau J., Amman E., Jimenez-Silva J. et al. Cumulative meta-analysis of therapeutic irials for myocardial infarction. N. Engl. J. Med., 1992. - 327. -P. 248-254.
19 Margitic S., Morgan T., Sager M., Eurberg C. Lessons learned from a prospective meta-analysis. J. Am. Geriatr. Soc., 1995. - 43. - P. 435-439.
20 Stewart L., Parmar M. Meta-analysis of the literature or of individual patient data: is there a difference. Lancet, 1993. - 341. - P. 418-422.
21 Light R., Smith P. Accumulating evidence: procedures for resolving contradictions among different research studies. Harvard Ed. Rev., 1971. - 4. - P. 429-471.
22 Lyengar S., Greenhouse J. Selection models and the file drawer problem. Stat. Sci., 1988. - 3. - P. 109-135.
23 Eysenck H. Meta-analysis and its problems. Br. Med. J., 1994. - 309. - P. 789-792.
24 Cook D., Guyatt G., Ryan G. et al. Should unpublished data be included in meia-analyses? JAMA, 1993. - 269. - P. 2749-2753.
25 Egger M., Smith G. Misleading meta-analysis. Lessons from "an effective, safe, simple" intervention that wasn't. Br. Med. J., 1995. - 310. - P. 372-374.
26 Greenland S. Can meta-analysis be salvaged? Am. J. Epidemiol., 1994. - 140. - P. 783-787.
27 Chalmers J., Dickersin K., Chalmers T. Getting to grips with Archie Cochrane's agenda. Br. Med. J., 1994. - 305. - P. 786-788.
28 The Cochrane database of systematic reviews. London: BMJ Publishing Group and Update Software, 1995.
29 Li Wan Po A. Fluoxetine and suicide: meta analysis and Monte Carlo simulations. Pharmacoepidemiol. Drug Safety, 1993. - 2. - P. 79-84.
30 Li Wan Po A. Transdermal nicotine in smoking cessation: A meta-analysis. Eur. J. Clin. Pharmacol., 1993. - 45. - P. 519-528.
31 Budeiri D., Li Wan Po A., Dornan J. Clinical trials of treatments of premenstrual syndrome: entry criteria and scales for measuring treatment outcomes. Br. J. Obstet. Gynaecol., 1994. - 101. - P. 689-695.
32 Delargy P., Li Wan Po A. Are terfenadine and astemizole non-sedative antihislamine compounds? A meta-analysis. Pharmacoepidemiol. Drug Safety, 1992. - 1. - P. 299-319.
33 Johnston B., Scott N., Li Wan Po A. et al. Psychometric profiling of the elderly using the Cambridge Cognitive Examination. Ann. Pharmacother., 1995. - 29. - P. 982-987.
к. К*НАНБАЙ, А.К. КАИРБЕКОВ, М.М. КАЛИЕВА, А.Б. СЕЙДАНОВА., М. КАРЖАУБАЕВА
ДОКАЗАТЕЛЬНАЯ ФАРМАКОТЕРАПИЯ
Резюме: Evidence-Based Pharmacotherapy (дословно - фармакотерапия, основанная на доказательствах) обеспечивает наиболее эффективное и экономичное лечение, основанное на лучших доступных данных. Такая фармакотерапия является разделом медицины, основанной на доказательствах (Evidence-Based Medicine), и предполагает поиск, сравнение, обобщение и распространение полученных доказательств с целью их использования на пользу больных
Ключевые слова: доказательная фармакотерапия, рандомизированное контролируемое исследование, мета-анализ, Ассоциация Кокрена
K. KUNANBAI, A^ KAIRBEKOV, M.M. KALIEVA, AB. SEIDANOVA, M. KARZHAUBAEVA
EVIDENCE-BASED PHARMACOTHERAPY
Resume: Evidence-Based Pharmacotherapy provides the most efficient and cost-effective treatment based on the best available data. This drug therapy is a section of medicine based on evidence (Evidence-Based Medicine), and involves the search, comparison, compilation and dissemination of evidence with a view to their use for the benefit of patients.
Keywords: evidence pharmacotherapy, randomized controlled study, a meta-analysis, the Association Cochran
УДК 616.995.1-08:615.284(574)
Л.Н. ИБРАГИМОВА1, З.Б. САКИПОВА1, А.Р. ШОПАБАЕВА1, С.В. ХИМЕНКО2, А.О. ШОЛПАНБАЙ1, А.Б. БЕЛГИЖАН1, Н.К. МАНАСОВ1
1Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, г. Алматы 2Национальный фармацевтический университет, г. Харьков
ИССЛЕДОВАНИЕ ПЕРСПЕКТИВ ИМПОРТОЗАМЕЩЕНИЯ ПРОТИВОГЕЛЬМИНТНЫХ ЛЕКАРСТВЕННЫХ СРЕДСТВ НА ФАРМАЦЕВТИЧЕСКОМ РЫНКЕ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Проведен маркетинговый анализ номенклатуры противогельминтных лекарственных препаратов (ПГЛП), зарегистрированных в Республике Казахстан. Изучен государственный реестр по следующим критериям: вид лекарственной формы, страна-производитель, фирма-производитель, состав активных ингредиентов. На основании данных консалтинговой фирмы «Vi-ORTiS» исследован тендерный закуп ПГЛП за 2013 год, а также средне-оптовая цена изучаемых лекарственных средств. Установлено, что на казахстанском фармацевтическом рынке доминирует продукция производителей ближнего и дальнего зарубежья; отмечена активность отечественного производителя АО «Нобель».
Ключевые слова: фармацевтический рынок, маркетинговый анализ, противогельминтные препараты, классификация, лекарственные средства.
На сегодняшний день гельминтозы человека являются серьезной проблемой для медицинской науки и практического здравоохранения, на долю которых приходится более 99 % всех паразитов. По величине наносимого здоровью людей ущерба гельминтозы входят в четыре ведущие причины среди всех болезней и травм [3].
Общеизвестно, что паразитарные болезни являются причиной задержки психического и физического развития детей, снижают трудоспособность и сопротивляемость к инфекционным и соматическим заболеваниям взрослого населения [5]. В Казахстане эта проблема стоит достаточно остро. По данным официального учета заболеваемости гельминтозными инвазиями населения Республики Казахстан (РК) общая
паразитарная заболеваемость населения составляет - 124,2 случая на 100000 тысяч населения, среди детей до 14 лет - 407,2 случая. Наиболее поражено гельминтозами население в Павлодарской, Западно-Казахстанской, Кызылординской областях [4].
В соответствии с подпунктом 2) статьи 6 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года «О здоровье народа и системе здравоохранения» Правительство РК утвердило Санитарные правила «Санитарно-эпидемиологические требования к организации и проведению санитарно-противоэпидемических (профилактических) мероприятий по предупреждению паразитарных заболеваний» [2]. Целью нашей работы является исследование и анализ сегмента
