CC BY
108
С- г — -, -,
УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ - 3 -
ФИЛОЛОГИЯИ ТОЧ.ИК ТАДЖИКСКАЯ ФИЛОЛОГИЯ
Т. Келдиёров
НИГОХИ ИНТИКОДЙ ДАР «АСРОР-УЛ-ГИЮБ»-И ХОЧД АЙЮБИ ПОРСО
Вожатой калидй: «Асрор-ул-гиюб»-и Хоца Айюби Порсо, шореуонимаснавй, Мууаммадризои Лоуурй, усулуои utapyu маснавй, Шайх Абдуллатифи Аббос
Шархд «Асрор-ул-гиюб»-и Хода Айюби Порсо аз шарадой маъруфи маснавии Мавлоно Ч,алолуддини Румй аст, ки дар соли 1120 х.к/1708-1709 таълиф гардида, дар мушкилоти «Маснавии маънавй» навишта шудааст.
Ин шарх, бо кушиши адабиётшиноси эронй Мухдммад Чдводи Шариат дар соли 1377 тавассути интишороти «Асотир» дар ду мудаллад нашр гардидааст (1). Дар мавриди шахсияти Хода Айюби Порсо дар сарчашмах,о маълумоти дакике дар даст набуда, гапх,о х,амин к,адар маълум аст, ки Хода Айюб аз шахсиятхои тасаввуфии ахди тасаннуни мазхдби шофеии садаи дувоздахуми х,ичрии кдмарй буда, (Дар ин маврид ишорах,ос дар шархд мазкур рафтааст. Ниг. ба сах,ифах,ои 167,169,187,188,273,313, 949 ва гайруху) дар Лох,ур умр ба cap бурдааст. Шархд <Асрор-ул-гиюб» аз думлаи шархдое мебошад, ки бар абёти душвор ва мушкилоти тамоми маснавй нигошта шудааст. Муаллифи шарх, дар интихоби абёти маснавй пойбанди кавонин ва чах,орчубас набуда, х,ар мисраъ ё байтеро, ки ба назараш душвор менамояд мавриди шарх, карор додааст. Шорех, на хдма вакт мекушад, ки байти мустакилро шарх, дих,ад: гох,о мисраъх,ои алох,идаро низ зикр карда маънии онро баён медорад, ё лугати душвори онро зикр мекунад, ки ин усулро метавон усули шархд мисраъ ба мисраь ном бурд. Шорех, дар мукаддимаи асари худ андешах,ои барои хонандагон ибратбахшеро баён карда.
— 4 -Ç НОМАИ донишгох )
инчунин дар мавриди он ки зимни шарх,и маснавй кадом усулро ба кор гирифтааст, тарики ичмолй маълумот додааст, ки дар шинохти сохтори шархи мазкур нихоят муфид аст.
Аз бехтарин усулхои кори Хоча Айюби Порсо он аст, ки хангоми шархи матолиб ва баёни маъонии калимахо аз шурУхи дигари маснавй низ ёд мекунад ва нуктаи назари шорехони дигарро рочеъ ба маънии абёт, ё мисраъхои алохвда баён медорад. Ин усул агар аз як тараф то кадом андоза огохй доштани шорехро аз таълифоти сухансанчон, шорехон ва алокамандони дигари маснавй нишон дихад, аз тарафи дигар, нишондихандаи дарачаи огохй ва доираи мутолиоти шорех, дарачаи завку фахми у низ хает. Хоча Айюб бар он назар аст, ки гирд овардани тавчехоти гуногуни як матлаб ва тарики мукоиса тааммул кардан дар маъонии он имкон медихад, ки асли маънй ошкор ва «хато аз савоб мумтоз» гардад. Дар бораи ин усули кори хеш шорех дар огози шарх чунин ишора мекунад:
«...Ва баъд аз тахкики лугот ва танкехи маънии абёт такрири тавчехоти соири шурух низ намуд ва максад аз накл ин буд, ки дар сурати ичтимои тафосир ва тааммул дар иртиботи маъонии тавчехот бо абёти собика ва лохика маънии аслй ва асли маънй ба вузух ояд ва хато аз савоб мумтоз шавад» (1, 10).
Шорех хангоми баёни маънй ба шурухи мухталиф ишора ва матолиби онхоро накд мекунад, ки чунин интикод ба гуфтаи устод Фурузонфар «натичагирихои хушмандона» ва бисёр чолиби таваччух аст. Ба назар мерасад, ки Хоча Айюб хангоми таълифи асари хеш хадди акалл панч шархи маснавиро дар ихтиёр доштааст ва хар кадоме аз ин шурухро бо ибораи махсус дар матни асари хеш ёдовар шудааст. Ишорахое, ки ба шурухи мавриди назар кардааст, бо калимаю ибороти дакик мушаххас гардидаанд, ки онро шорех дар ибтидои шарх низ ишора кардааст. Чунончи, хангоми хондани матни шарх маълум мегардад, ки максуд аз «шайхимаруум»
- Шайх Абдуллатифи Аббосй мурод аст, ки муаллифи китоби «Латоиф-ул-лугот», яъне китоби фарханги вожахои маснавй аст. Абдуллатифи Аббосй сохиби китоби «Латоиф-ул-маънавй мин хакоик-ул-маснавй» низ мебошад, ки гузориши абёти мушкилаи «Маснавии маънавй» аст. Маълум мегардад, ки Хоча Айюб аз таълифоти шорехи бузурги садаи 17-и Х,инд Абдуллатифи Аббосй хеле фонда бурдааст. Дар шархи Хоча Айюб инчунин зикри «баъзе шорехон» рафтааст, ки максуд аз он - Мир Мухаммадризои Лохурй
— — = ». -___УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ__5 ~
аст, ки сохиби китоби «Мукошифоти разавй» буда, ин китоб дар соли 1877 дар чопхонаи машхури Нувал Кишури Хднд ба чоп расидааст. Дар шархи мазкур инчунин ба ибороти «баъзе шуррох» ва «шорехи Хоразмй» вомехурем, ки максуд аз «баъзе аз шуррох;» Мир Мухаммад Нуруллохи Ахрорй (ваф. 1073 х.К.) аст, ки маснавиро дар шаш дафтар шарх додааст. Максуд аз «шорех;и Хоразмй» Хоча Камолуддин Хусайни Хоразмй мебошад, ки муаллифи кадимитарин шархи маснавй - «Ч,авохир-ул-асрор ва завохир-ул-анвор» буда, шархи у бар асари кушта шудани муаллиф нотамом мондааст.
Дар шархи мазкур инчунин ишора ба «азизе» ва «баъзе аз аизза», «баъзе азиз», ё «азизе навишта, ки...» низ рафтааст, ки барои мо шахсияти ин шорехон равшан нашуд. Чунончи, Хоча Айюб дар чое менависад: «Ва он чи азизе навишта, ки «ошик шудан ба ихтиёри касе нест то аз иртикоб ва асрори он ичтиноб кунад - интихои калом» - мадфуъ аст».
Зимни баёни матлаб мо ба ин масъала хамчун нигохи интикодии шорех ба нуктаи назари шуррохи гузашта муносибат мекунем ва аз хамин равзана ба бахсхое, ки Хоча Айюби Порсо бо шорехони салаф барпо месозад, ручуъ менамоем. Зеро яке аз чанбахои мухими шарху шархншорй, ки пешоруи муфассирони каломи бадей карор дорад, тафсир ва ё маърифати дуруст ва вокеии маънии байт ё мисроъ аст, ки пеш аз хама, ба чахонбинй ва дарачаи завку тафаккури маърифатгар вобаста мебошад. Табиист, ки дар маърифати каломи мавзун хар як шорех нигох ва нуктаи назари хешро дорад ва аз хамин равзана ба шарху тафсир мепардозад. Кам иттифок меафтад, ки шорехе куллан ба назари шорехи дигар мувофик бошад ва онро кабул кунад. Аслан яке аз сабабхои ба вучуд омадани шарххои мутааддид хам шояд хамин бошад, зеро шорехон шарххои дар замони худ ва ё пештар аз замони худ ба вучуд омадаро аз ягон чихат нокис медонистанд ва ба хотири рафъи хамин навокис ба таълифи шархи чадид мепардохтанд. Ин маъниро аз мукаддимаи бархе аз шурух метавон ба мушохвда гирифт. Хдрчанд Хоча Айюб дар мукаддимаи шархи хеш ба ин масъала ишора намекунад, вале аз мухтавои бахсхои у пайдост, ки дар бисёр маврид бо акидаи маърифатгарони пешин мувофик набудааст. Ба ин маънй, дар шархи Хоча Айюб бахсхои фаровоне чой доранд, ки дар он нуктаи назари шорехони салаф шадидан интикод шудаанд. Хоча Айюб дар мавориди зиёде ба
— 6 -Ç НОМАИ донишгох )
шарххои пеш аз худ ишора мекунад ва бо онх,о сари бахсу мудодала боз мекунад. Чунончи, зимни шархд мисраи «Х,амчу Одам боз маъзул омада» ба назари шорехд ношинохтае ишора карда менависад:
«Яъне, азли сохдби дамол аз мансаби хусн мисли азли Одам (а) аз бихдшт аст. Ва он чи баъзе аз аизза навишта, ки «инсон ва динну малак, ки сочиди зан шуданд, аз мартабаи курб маъзул гардиданд, чунончи хдзрати Одам итоати Хдвво кард ва аз бихдшт маъзул шуд - иптих,о каломаху» таассуф аст ва номарбут бо абёти собика ва логика, чунончи ба адно тааммул ба зух,ур ояд» (1, 862-863).
Ин до Хоча Айюб бо зикри ибораи «баъзе аизза» хдтман ба ягон шорех, ишора мекунад ва дар чойх,ои дигар низ зикри хдмин шорехд барои мо ношинохта тарики ибороти «баъзе азиз» ё «азизе навишта, ки...» омадааст. Мутаассифона.рокими сутур х,оло дар бораи он ки мурод аз ин «азиз» ва ё «баъзе аизза» кй бошад, санаде дар даст надорад, аммо он чи аз ишораи шорех, бармеояд, у тавдехд он «азиз»-ро дар хдмин маврид кабул надорад ва дар идомаи шархд мисраи сонии байт низ уро «бар кусури тааммул дар маънии абёт» ва «футури фикр дар маънии мисраъ» шадидан интикод мекунад: «Гуфт: Овах, баъди уастй нести. Овах - ба мадди хдмза; дарег ва афсус ва хдсрат. Фоили «гуфт» сохдби хусн, ки бар заволи хуснаш хдсрат дошт. Ва он чи баъзе аз аизза навишта, ки «хдр яке аз инсон ва чинну малак, ки сочиди зан шуданд, мегуянд: Афсус, ки баъди курб буъд омад - интих,о каломаху» мабнй бар кусури тааммул дар маънии абёти собика ва лохдка ва футури фикр дар маънии мисроъи сонй. Чи афзунии зист муносиби заволи х,усн аст, на заволи курб ва хусули буъд. Ва турфатар он ки ин маънии лояъниро ба сиёки калом часбонтар тавахдум намуда ва тарики таассуф паймуда» (хдмон до, сах,.863). Нуктаи чолиб он аст, ки Хоча Айюб бо овардани андешаи шорехд мадхул бах,сх,ои чолиберо дар них,ояти ихтисор ва муъдазбаёнй баён доштааст. Чунончи, зимни мисраи «Цисми хок аз ишц бар афлок шуд» мегуяд:
«Ишора аст ба меъроди Мустафо (с) ва уручи Исо (а). Ва он чи азизе навишта, ки «таъбир кардан аз вучуди Мухдммадй алайхдсалавоту ва-с- салом ба дисми хок андаке аз коидаи адаб дур меафтад» - интих,о каломаху - аз адаб дур аст, чи дар хдкикат ин эрод родеъ ба чаноби Х,азрати Мавлоно, ки дар тамомаи ин китоб хдм анбиёро ба хок мансуб дошта ва фармуда, ки «Хок аз дуде нишинад зери об, Хок бин аз арз бигзашт аз шитоб» (1, 23).
——— ш " г V —
_УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ 7 ~
Инкори андеша ва тавчехи шорехони дигари маснавй, ки аз тарафи Хоча Айюб сурат пазируфтааст, иборат аз такаллуф ва ё изхори фазл нест. Шорех бо далелхои собит ба баррасии ин матолиб мепардозад ва хангоми инкори назари шорехи дигар андешахои хешро бо истинод зикр менамояд. Х,оло тарики мисол яке аз мисрахои маъруфи маснавиро аз кисмати найнома зикр мекунем, ки дар он шорех андешаи Мухаммадризои Лохуриро чунин рад мекунад. Мисраъ:
«Цуфти хушх;олону бадх,олон iиудам» - Ин мисраъ нашри мураттаб аст аз мисрои аввал; ва мурод аз «хушхол» ва «бадхол» маънии маъруф ва аз «чуфт шудан» иштирок дар чамъият ва нола. Ва он чи баъзе шорехон навишта, ки «мустамеъон ду тоифаанд: хушхол ва бадхол. Хушхол онон, ки аз нолаи най чон ёфтанд ва ба суи чонон шитофтанд. Ва бадхол касе, ки дар вартаи обу гил фуру монад ва рахши химмат ба чониби максади аслй наронад - ингтцо каломах;у» мулоим нест бо абёти оянда, ки «Хар касе аз занни худ шуд ёри ман...» чи ин тавчех муктазии он аст, ки сомеъи комил, ки аз нолаи най чон ёбад ва ба суи чонон шитобад, низ ба занни худ аз идроки сирри нолаи най махчуб бошад» (1, 19).
Чунонки мушохида мегардад, шорех андешаи Мухаммадри-зоро бо зикри маънии абёти ояндаи маснавй инкор мекунад ва андешаи хешро баён месозад. Ин усули ташреху тавзехи матлаб-ро метавон як навъ тафсири дохилии матн номзад кард, ки аз бехтарин усулхои шарху тафсир ба хисоб меравад. Яъне шорех барои таквияти гуфтаи хеш аз осори худи суханвар мисол оварда, андешаро истидлол мебахшад.
Дар шархи «Асрор-ул-гиюб» корбурди ин усул чандон зиёд набошад хам, дар баъзе маврид ба назар мерасад. Махсусан, вакте ки Хоча Айюб абёти найномаро мавриди шарх карор медихад, барои таквияти андеша абёти дафтархои дигари маснавиро ба истишход меоварад. Чунончи, зимни шархи байти "Хар кй цуз мохД зи обаш сер шуд, Хар кй беру тст, рузаш дер шуд" дар шархи таркиби "рузаш дер шуд" рЯегуяд:
"Бидон, ки савоб дар тафсири ин байт тахрири Шайх он аст, ки "мохй иборат аз орифи комил, чунончи дар дафтари дуюм дар киссаи "Чухй ва он кудак" мефармояд: Хар кй дид он бах^рро, у Moxfi аст, Хар кй дид Алло^ро, аллохД аст.
— 8 ~С НОМАИ ДОНИШГОХ D
Ва "дер шудан" ба маънии зоеъ шудан ва аз даст рафтан. Чунончи, дар дафтари дуюм даркдссаи "Нарибс. ки хонамечуст" фармудаанд, ки:
Чуй расад он цо, бубинад гургу uiep, Ррзгораш бурду рузаш гашт дер " ( 1, 22). Мах,з овардани ду байти шох,ид аз худи маснавй далели шорехро кувват бахшида ва имкон додааст, дар баёни маънй бо чуръат ва бо истидлол хдрф занад, вагарна имкон дошт, шорех, мисли бархе аз гузоришгарони дигари маснавй дар шархд маънии хдмин байт аз додай хдкикат удул намояд. Азбаски дар тафсири байти мазкур андешах,ои мухталиф баён шуда ва баъзе аз шоре-х,они маснавй "дер шудани руз"-ро ба гунах,ои дигар хдм тафсир кардаанд, овардани чунин далелх,о сухани шорехро неруи дигар бахшидааст. Азбаски Мухдммадризои Лох,урй дар тавдехд байти мазкур акси андешах,ои фавкро баён доштааст, мавриди интикоди шадиди Хода Айюб карор гирифтааст. Чунончи, Хоча Айюб дар идома менависад:
"Ва он чи баъзе шорех,он (мурод Мухдммадризои Лох,урй -шорехд дигари маснавй аст-Т.К.) навишта, ки "мох,й пайваста дар об аст ва аз дарёфти хдкикати об дар х,идоб. Пас мох,й киноя бошад аз гофил, ки аз курби Хдк бехабар аст. Х,осили маънй он ки гайри гофил хдр кй ба кадре огох,й дошт, ба коми дил расид ва он ки бемурувват бо нафс зиндагй кард ва мах,куми у нагардид, "рузаш дер шуд", яъне умри бокй ва хдёти човид ёфт" - сах,в аст... чи "руз дер шудан" ба маънии "умр зоеъ шудан омада, на хдёти човид ёфтан.чунончи аз абёти мазкура дар тавдехд Шайхи марх,ум (Шайх Абдуллатиф- Т.К.) мазкур шуд " (1, 22-23).
Чунонки дида мешавад, чунин гузориш дур аз хдкикат аст ва шорех, дар ин маврид натавонистааст ба дарки матлаб даст ёбад, вале Хода Айюб бо истифодаи усули тафсири дохилй тавонистааст матлабро дуруст маънидод кунад. Гузашта аз ин. Хода Айюб дар ин гузориш аз ду шорехд маснавй Шайх Абдуллатифи Аббосй ва Мухдммадризои Лохурй ёд кардааст ва фикри аввалиро чонибдорй, андешаи дуюмиро инкор мекунад. Ч°йи дигар, шорех, зимни ташрехд байти « Ту аз он мурен уавой фаум кун, Ки надидастй туюри мин ладун» дар ибтидо нуктаи назари хешро чунин баён медорад: «Яъне, аз мургони хдвой, ки маръо ва мах,суси ту аст фах,м кун, ки хдр гох, аз фах,ми рози овози ин мург косирй, пас мургони
С УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ-^ - 9 ~
«мин ладун»-ро, ки харгиз надидай, алхол сирри эшон чи сон тавонй фах,мид» (1,1103). Пас аз баёни назари хеш оид ба маънии байт бо ишораи «баъзе шорехон» андешаи Мирмухдммадризои Лохурй - сохдби китоби «Мукошифоти разавй»-ро ба гунаи зер инкор мекунад:
«Ва он чи баъзе шорехон навишта, ки «мурги хдвой Сулаймон аст, ки тахташ бар хдво мерафт. Яъне Сулаймони набиро дарёб, то мафхуми ту гардад, ки тоири он кудсиро надидай ва аз сирри «уллимно маттщуттайри ва автино мин купли шайъин» хабаре нашунидай - ит ихо каломаху» таассуф аст, чунончи ба адно тааммул ба зухур ояд» (1,1103).
Тааммул ва диккат дар шархд «Асрор-ул-гиюб» нишон медихдд, ки муаллиф бештар аз кутуби шархи Мухаммадризо(З) ва Абдуллатифи Аббосй (2) сухан ба миён оварда ва акволи ононро мавриди радду кабул карор додааст. Аммо чунин ба мушохида мерасад, ки муаллифи «Асрор-ул-гаюб» харчанд дар баъзе мавридхо назари Мухаммадризоро мепазирад ва аз шархд у бахрачуй мекунад, аммо сарчашмаи бахрачуйи хешро сарехдн баён намедорад. Чунончи, зимни баррасии шархд байти арабии «Кола атъимни фа иннй чоеъун, В-аътачил фил вакт сайфун котеъун" (4, дафтари 1,132) дар гузориши Мухаммадризоро таъкид карда будем, ки Мухаммадризо шархи ин байтро бо ишора ба китоби "Кашф-ул-махчуб" мавриди ташрех карор додааст. Азбаски мо назари Мухдммадризо дар мавриди худ зикр кардаем, х,оло аз такрори дигарбора худдорй карда, гапх,о х,аминро меафзоем, ки муаллифи "Асрор-ул-гаюб" хулосаи назари Мухдммадризоро дар мавриди байти мазкур ба тарики хулоса ва бе ишора ба номи у чунин баён кардааст: "Яъне, таоми санои у аз ман бозмадор, ки ман гуруснаи онам. Ва зуд бош, ки вакт мисли шамшери котеъ аст, яъне, чунончи, шамшерро дар буридан истодагй нест, вактро дар гузаштан диранг набошад" (1, 39).
Дар шарх, до-чо андешах,ои Мухдиддин ибни Арабй низ вобаста ба мазмуни абёти шархднуда оварда шудааст ва мерасонад, ки Хода Айюб низ маснавиро аз дидгохд Ибни Арабй мавриди шарх, карор додааст. Шорех, назари Ибни Арабиро бо забони арабй оварда, сипас дар зимн тарчумаи форсии он иборотро низ хдтман зикр мекунад. Чунончи, дар гузориши байти зерин аз дафтари шашум мушохдда мекунем: Буд Одам дидаи нури цадим,
— 10 ~С НОМАИ донишгох )
Муй дар дида бувад круи азим. "Яъне, Хдзрати Одам алайхиссалом дидае буд мунаввар ба нури к,адим. Дар ин мисраъ ишораи латиф аст ба машраби ин тоифаи иллийа, чунончи кудваи муваххидин Х,азрати Шайх Мухйиддин дар "Фусус" овард, ки Х,ува лилх1ак,к,и субх;она биманзалати-л- инсонал айни мина-л- айни ва jjува-л-муъбар аи.\у бал басара фали^озо саммй инсонан фаанна назар а-л-^акки субх;она ила-л-халки фарх;амх;ум. Хосил он ки инсони комил Хщ пшолоро ба манзалаи мардумаки чтим аст ва назари раумати Хщ азза шаънсщу ба хсшц ба воситсш уст, ки агар вуцуди capono цуди у набудй, Хщ таоло назари рсщмат ба халк, нанамудй" (1,1118). Таркиби васфии дар канори исми орифи андалусй овардашуда баёнгари иродату эътикоди шорех бар ин шахсияти бузурги ирфонй аст, ки назари Мавлоно бо дидгохи у ба хам омадааст.
Х,амин тарик, баррасии мавзуи мазкур нишон медихад, ки мактаби шархнависй бар "Маснавии маънавй" дар садахои XVII-XVIII низ ривочи тамом дошта, шорехони ин асари ирфонй яке аз роххои дарёфту дарки дурусти матолибро тарики киёсу интикод омухтани андешахои хамдигар медонистанд. Хоча Айюби Порсо хангоми таълифи шархи "Асрор-ул-гиюб" ба мухимтарин шуру-хи роичи "Маснавии маънавй" таваччухи хоса зохир намуда, андешахои интикодии пуркимматро баён намудааст.
ПАЙНАВИШТ:
1.Порсо, Хоча Айюб. «Асрор-ул-гиюб»-шархи Маснавии маънавй». Тасхех ва тахшияи дуктур Мухаммад Ч,аводи Шариат. -Техрон: Асотир, 1377
2.Аббосй, Абдуллатиф. "Латоиф-ул-лугот". Замимаи "Маснавии маънавй", нусхаи омоданамудаи Мухаммади Рамазонй. - Техрон 1319 ш.
3. Лохурй, Мухаммадризо. "Мукошифоти разавй"- дар шархи "Маснавии маънавй". - Техрон: Суруш, 1381
4.Балхй, Мавлоно Ч,алолудцини Мухаммад. Маснавии маънавй. Бар асоси нусхаи мактуб ба соли 677 камарй ва мукобала бо тасхеху табъи Николсон. Тасхех. мукобала ва кашфулабёт аз Кивомудцини Хуррам-шохй.-Техрон, 1384.-1647 с.
5.Фурузонфар, Бадеуззамон. Шархи Маснавии шариф. Чопи 12,-Техрон, 1386
С УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ^ )- 11 ~
6.Акбарободй, Валимухаммад. Шархи маснавии Мавлавй мавсум ба «Махзануласрор». Ба эхтимоми Надиб Моили Х,иравй.-Техрон: Нашри «Катра», 1383
7. Анкаравй, Русухиддин Исмоил. Шархи кабири Анкаравй. Тарчумаи Исмат Сатторзода.-Техрон, 1349
Критические замечания в "Асрор-ул-гиюб" Ходжи Айюба Порсо
Т.Келдиёрое
Ключевые слова: "Асрор-ул-гиюб"Ходжи Айюба Порсо, комментаторы "Маснавйма'нави" Руми, Мухаммадризо Jloxypu, принципы толкования "Маснавй ма'нави" Руми, шейх Абдуллатиф Аббоси
Комментарий "Асрор-ул-гиюб"Ходжи Айюби Порсо, составленный в XVIII веке в Индии, является одним из известнейших толкований поэмы Мавлоно Джалолиддина Руми "Маснавй ма'нави". Автор комментария при толковании бейтов поэмы обосновывает свою точку зрения путем использования других комментариев "Маснавйма 'нави ". Одной из особенностей данного комментария можно считать критическое отношение автора к толкованиям предшествующих комментаторов.
Critical Remarks in "Asror-ul-Ghiyub" by Khoja А у ub Porso T.Keldiyorov
Key words: "Asror-ul-Ghiyub " by Khoja Ayub Porso, commentators of Rumi's "Masnavi Ma'navi", Mukhammadriio Loluiri, principles of Rumi's "MasnaviMa'navi ", interpretation, sheikh AbduIIatif Abbosi
Khoja Ayubi Porso's commentary of "Asror-ul-Ghiyub"composed in the XVIII-th century in India is one of the mostly well-known interpretations of Mavlono Djaloliddin Rumi's poem "Masnavi Ma'navi". The author of the commentary in his interpretation of the belts of the poem substantiates his viewpoint by resorting to other commentaries of "Masnavi Ma'navi". One can consider the author's critical attitude to the interpretations of his predecessors as one of the peculiarities of the commentary of his own.
