CC BY
149do utrzymania pilki i zdobycia pola gry. Stanowily 64% wszystkich dzialan i byly wykonywane, odpowiednio: z 62% i 56% niezawodnosci^.
2. Zawodnicy pilki noznej plazowej w porównaniu do graczy innych gier z pilk^. nozn^. tworzyli znacznie cz^sciej sytuacje do zdobycia bramek, a dzialania te charakteryzowal a wysoka, 62% niezawodnosc.
3. Osi^gni^ta przez badanych zawodników 16% niezawodnosc w zdobywaniu bramek byla wyz sza od tej, któr^ uzyskiwali mistrzowie innych gier z pilk^. nozn^.
4. Badani pilkarze plazowi wykazywali si§ podobn^ niezawodnosci^. zarówno indywidualnych, jak i grupowych dzialan defensywnych. Najwyz sz^ niezawodnosc osi^gn^li w dzialaniach przeciwko utracie bramki (87% i 86%), wysok^. przeciwko zdobyciu pola gry (75% i 75%) i przeciwko tworze-niu sytuacji do zdobycia bramki (70% i 77%), nisk% co jest charakterystyczne takze dla innych gier z pilk^. nozn^, w dzialaniach przeciwko utrzymaniu pilki (51% i 50%).
5. Przedstawione modele odwzorowuj^ce sprawnosc dzialan w grze w pilk§ nozn^. plazow^ mog^. byc pomocne w usprawnianiu dzialan zawodników nizszego poziomu zaawansowania poprzez wska-zywanie im sklasyfikowanych typów sytuacji i sposobów sprawnego ich rozwi^zywania.
Pismiennictwo
1. Gallego D. (2002): Beach soccer, FIFA Magazine, 2: 39.
2. Panfil R. (2006): Prakseologia gier sportowych. AWF, Wroclaw.
3. Panfil R., Paluszek K. (2005): Sprawnosciowe modele dzialan w futsalu. W: S. Zak, M. Spieszny, T. Klocek (red.) Gry zespolowe w wychowaniu fizycznym i sporcie. Studia i Monografie nr 33. AWF, Kraków: 262-270.
4. Szwarc A. (2003): Metody oceny techniczno-taktycznych dzialan pilkarzy noznych. AWFiS, Gdansk. Szwarc A. (2004): Róznice w skutecznosci gry w pilk^ nozn^. mi^dzy druzynami o najwyzszym poziomie zaawansowania sportowego. Wychow-anie Fizyczne i Sport, 2: 141-149.
5. Szwarc A. (2007): Prakseologiczny model odwzorowania sprawnosci dzialania w grze w pilk^ nozn^, Sport Wyczynowy, 7-9: 21-35.
6. Veraldi S., Perisico M.C. (2006): Cuntaneous larva migrants in a beach soccer player. Clinical Journal of Sport Medicine, 5: 430-431.
Artykul postupil do redakcji 24.09.2007 r.
KOORDYNACJA RUCHOWA JAKO CZYNNIK ROZWOJU I DOSKONALENIA TAN CA
ZESPOLU TANCA LUDOWEGO „BIAWENA” Z BIALEJ PODLASKIEJ
Elzbieta Urbaniak Zespól Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej, Polska
Streszczenie. Taniec ludowy to sztuka, która przetrwala przekazywana z pokolenia na pokolenie drog^ nasladowania i wzajemnego nauczania. Folklor byl wówczas form^ wspólnej zabawy i trwal w tej tradycji. Analizuj^c postac ruchow^. tanca ludowego, widzimy w niej odzwierciedlenie wielu zwyczajów, obrz^dów, a takze czynnosci zwi^zanych z codziennym zyciem ludzi. W chwili obecnej taniec ludowy odgrywa wazn^ rol^ w zyciu narodów. Istnieje wiele
zespolow folklorystycznych, ktore rozpowszechniaj^ dorobek kultury ludowej na swiecie. Nalezy wiedziec, ze sukces tych zespolow zalezy od wszechstronnego rozwoju motorycznego tancerzy oraz odpowiedniego „gmachu” umiej^tnosci technicznych. Pod wszechstronnosci^ ukrywa si$ nie tylko racjonalna wspolzaleznosc zdolnosci kondycyjnych i koordynacyjnych, ale rowniez stosowanie obszernego wachlarza roznorodnych srodkow treningowych, umozliwiaj^cych tworzenie szerokich fundamentow dla mistrzowskiej prezentacji tanca. W celu uzmyslowienia powagi problemu podj^to badania, ktore umozliwilyby zrozumienie jak wazne s^. koordynacyjne zdolnosci motoryczne w treningu tancerzy oraz to, iz taniec bez nich nie istnieje. Badaniami obj^ci zostali chlopcy i dziewcz^ta nalez^cy do Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej. Wiek badanych wahal si$ w granicach 15 - 30 lat. Dlugosc stazu tanecznego wynosil od 6 miesi^cy do 15 lat. Badane osoby trenowaly 3 dni tygodniowo, do 6-8 godzin treningu w tygodniu. Ogolnie przebadano 30 tancerzy: 15 osob stanowili chlopcy. Przeprowadzono testy: Beritowa - Bolobana, Flaminga, obroty na listwie laweczki gimnastycznej, marsz po rozecie, przekladanie laski gimnastycznej, rytmiczne b^bnienie konczynami gornymi i dolnymi umozliwiaj^ce ocen^ poziomu zdolnosci zachowania rownowagi, rytmizacji ruchow, orientacji czasowo-przestrzennej oraz sprz^zenia ruchow. Po przeanalizowaniu uzyskanych wynikow stwierdzono, iz koordynacja ruchowa (zdolnosci priorytetowe: rownowaga ciala, orientacja czasowo-przestrzenna, zdolnosc szybkiej reakcji, rytmizacji ruchow) jest czynnikiem doskonalenia umiej^tnosci tanecznych tancerzy badanego zespolu oraz to, ze koordynacja ruchowa ma wplyw na ukierunkowanie motoryczne tancerzy i tancerek. Uprawianie tanca ludowego wplywa na wzrost poziomu koordynacji ruchowej o czym swiadczy wyzszy poziom koordynacyjnych zdolnosci motorycznych u osob zaawansowanych.
Kluczowe slowa: tancerze, taniec ludowy, koordynacja ruchowa.
Annotation. Urbaniak El’zhbeta. Coordination of movements as the factor of perfection of Ensemble of national dance “ Biawena “ Bialej Podlaskiej. Folk dance is an art form which was transfered from one generation to the next by imitaiting and mutual teaching. Thanks to this transfer folk dance survived until our times. Folk used to be the way of mutual fun and sticked to this tradition. Analysing the body movement of the folk dance itself, we can see the reflection of many customs, ceremonies and also people's everyday activities. At present, folk dance plays an important role in the life of the nation. These are lots of folk bands which spread the folk culture achievements all over the world. It should be widely known, however, that the success of the folk bands is closely related to the dancers'versatile motor development as well as technical skills. The term „versatility“ means not only rational correlation of fitness and coordinative skills but also applying a varied range of various training methods enabling the creation of broad foundation for the master technique of the dance presented. In order to realise the importance of the problem, the research was done. It enabled the understanding how important in dancers' training the coordinative and motor skills are as well as the fact that without these skills dance does not exist at all. The research was carried out among the boys and girls from the folk band „Biawena“ in Biaia Podlaska. The age range of the people being researched fluctuated between 15 and 30. The length of the dancing career ranged from 6 months to 15 years. The people who were researched trained 3 days a week which was 6 - 8 hours a week altogether. Overall, 30 dancers were researched and 15 of them were boys. Some tests were conducted: Beritow's - Boioban's and the Flaming's one as well as spins on the bench, a rosette march, the gymnastic
cane shuffing, rhytmic clapping and stamping enabling the evalucation of the ability to keep balance, as well as rhytmicity of body movements, time and space orientation and the motion coupling. After analysing the results of the research it was stated that motor coordination (priority skills: balance of body, time and space orientation, the ability to react fast, rhythmicity of the body movements) is the factor of improving „Biawena“ dancers'dancing skills as well as the fact that motor coordination has a reliable influence on dancers'motor orientation. Practising folk dance affects the rise in motor coordination. Higher level of advanced dancers is the best example of this.
Keywords: dancers, folk dance, motor coordination. Анотація. Урбаніак Ельжбета. Координація рухів як фактор удосконалювання Ансамблю народного танцю „Бавяна” с. Бялой Подлиска Народний танець - це мистецтво. Він зберігся завдяки тому, що люди передають його фольклор, його цінності, його традиції з покоління в покоління. І в цей час народний танець відіграє важливу роль у житті кожного народу. Існують багато фольклористичних ансамблів, які поширюють у світі народну культуру. Успіх виступів ансамблів залежить від багатьох складових, у тому числі від всебічного фізичного розвитку танцюристів, сформованих специфічних умінь і навичок. Використовуючи спеціальні тести (Беритова-Болобана, тест Фламінго й ін.) у дослідженнях виділені пріоритетні рухові координації танцюристів, такі як орієнтація в часі й просторі, вестибулярна чутливість і стійкість, темпоритм рухів, динамічна рівновага, рухова реакція. Установлено, що сенсомоторна координація має достовірний вплив на поліпшення техніки виконання елементів танцю індивідуально й у групі. Одночасно, підвищення майстерності танцюристів позитивно розвиває їхній рухові координації. У дослідженнях взяли участь члени Ансамблю народного танцю „Бавяна” з Бялой Подляс^ (n=30; 15ч., 15ж; вік 15-30 років; стаж - 6 мес.- 15 років). Ключові слова: танцюристи, народний танець, координація рухів.
Аннотация. Урбаниак Эльжбета. Координация движений как фактор совершенствования Ансамбля народ -ного танца „Бавяна” с. Белой Подлиска Народный танец - это искусство. Он сохранился благодаря тому, что люди передают его фольклор, его ценности, его традиции из поколения в поколение. И в настоящее время народный танец играет важную роль в жизни каждого народа. Существуют многие фольклористические ансамбли, которые распространяют в мире народную культуру. Успех выступления ансамблей зависит от многих составляющих, в том числе от всестороннего физического развития танцоров, сформированных специфичных умений и навыков. Используя специальные тесты (Бе-ритова-Болобана, тест Фламинго и др.) в исследованиях выделены приоритетные двигательные координации танцоров, такие как ориентация во времени и пространстве, вестибулярная чувствительность и устойчивость, темпоритм движений, динамическое равновесие, двигательная реакция. Установлено, что сенсомоторная координация имеет достоверное влияние на улучшение техники выполнения элементов танца индивидуально и в группе. В тоже время, повышение мастерства танцоров положительно развивает их двигательные координации. В исследованиях приняли участие члены Ансамбля народного танца „Бавяна” с Белой Подляс^ (n=30; 15м, 15ж; возраст 15-30 лет; стаж - 6 мес.- 15 лет). Ключевые слова: танцоры, народный танец, координация движений.
Wst^p
Slynny angielski tancerz i nauczyciel tanca
Laird Walter stwierdzil: „Taniec jest jedn^. z najbardziej naturalnych form ludzkiej aktywnosci, nios^c^ z sob^ wiele korzysci - jak chocby ta, ze jest to najlepszy i najprostszy sposób zawierania znajomosci i nawi^zywania kontaktów towarzyskich” [18]. Kazdy ma dosc jasne wyobrazenie o tym, czym jest taniec, potrafi go rozpoznac i prawdopodobnie sam kiedys tanczyl. Od kiedy socjologia podzielila czynnosci ludzkie na przyrodzone i kulturalne, taniec zaliczono do czynnosci kulturalnych. Najprostszy podzial, jakiego mozna dokonac, to wyodr^bnienie trzech odmiennych sfer dzialalnosci ludzkiej, w których si§ rozwin^l: religia, rozrywka i sztuka i w kazdej z nich pelni inne funkcje [6]. Taniec moze byc takze form^. terapii (choreoterapia) [12], zas dla niektórych ludzi jest po prostu prac^. Elementy tanca wyst^puj^. w niektórych dyscyplinach sportu: lyzwiarstwo figurowe, plywanie synchroniczne, aerobic i gimnastyka artystyczna. Taniec jest zaliczany do cwiczen rekreacyjnych maj^cych bardzo korzystny wplyw na zdrowie psycho-fizyczne. W wyniku ruchu ciala w tempie zgodnym z muzyk^. mozna wyrazic swoje uczucia, a z samego ruchu czerpac duz^. przyjemnosc [19]. Taniec jest bardzo waznym elementem naszego zycia. Taniec oddaje nasz^. osobowosc, temperament, cechy charakteru, no i to, co w najwi^kszym stopniu odróznia nas od zwierz^t - dusz§. Wystarczy kawalek przestrzeni, kilka taktów muzyki i troch§ ch^ci, by odbyc taneczn^. podróz po znanych i nieznanych zakamarkach wlasnego swiata czy tez skrzyzowac sw^. drog§ z innymi i wnikn^c w ich swiat. Podstawowe elementy tanca -rytm i ruch - staj^. si§ drog^. do uzyskania harmonii ciala i umyslu, ulatwiaj^. poznanie siebie, swoich emocji i porozumienie z innymi ludzmi. Pozwalaj^. w bezpieczny i spolecznie akceptowalny sposób, na ekspresj? wlasnych stanów emocjonalnych, takze tych negatywnych [20].
Taniec ludowy jest najblizszy czlowiekowi i towarzyszy mu od pocz^tku pojawienia si§ na ziemi. Zwi ^zany jest z terenem, na którym powstal jako wytwór twórczosci ludowej. W wielu tancach ludowych mozna dopatrzec si§ pozostalosci po dawnej magii i obrz^dach ludowych. Budowa tanca ludowego jest prosta i jednolita. Polega na obserwowaniu i zapami^tywaniu ruchów, pomys lowosci i fantazji tancerzy. Ruchy tanca ustalane s^. przez instruktora, który l ^czy je w widowiskowe uklady taneczne. Mocne tupni^cia symbolizuj^. energi§ i sil§ czlowieka, kroki posuwiste wyrazaj^. radosc, natomiast wysokie skoki energi§ i sil§. Podstawowe elementy tanca s^. proste, naturalne i cz^sto si§ powtarzaj^. Kroki - suwane, st^pane, dostawiane, dosuwane, przest^powane, kolysane, dreptane w miejscu i z przesuni^ciem na calej stopie, na pólpalcach na prostych kolanach lub na ugi^tych. Skoki - podskoki, skoki, przeskoki, naskoki, zeskoki. Ruch w tancu ludowym polega na zblizaniu i cofaniu, gonieniu i uciekaniu, mijaniu i spotykaniu oraz popisywaniu si§ i powtarzaniu. W tancu ludowym pozycje nóg s^. swobodne, naturalne, zgodnie z anatomic czlowieka. R§ce najcz^sciej trzymane na pasie, w skosie górnym lub dolnym, swobodne lub u chlopca za paskiem, a u
dziewczyny za spódniczk^. Partnerzy stoj^ obok siebie
lub twarz^. do siebie w trzymaniu otwartym lub
zamkniçtym. W tancu wyrózniamy takze [15,17]:
1. Ruch taneczny - to ruchy elementarne, które l^cz^
siç w pewne zestawy okreslone krokiem tanecznym.
2. Krok taneczny - charakterystyczny dla danego tanca kompleks ruchów elementarnych przede wszystkim nóg, posiadaj^cy trwale uformowan^. strukturç przestrzenn^. ruchow^. i stanowi^cy jednostkç tanca. Jednakowe cz^stki tanca zawarte w jednakowych odstçpach rytmicznych dziçki którym tancerz przesuwa siç w dowolnym kierunku lub zmianie jednego kierunku na inny.
3. Motyw taneczny - moze skladac siç z kilku kroków tanecznych lub tylko jednego a takze z róznych elementów i tanecznych ruchów ciala. W ukladach tanecznych wyrózniamy motywy glówne, glówne - równorz^dne i poboczne. W wiçkszych kompozycjach moze byc jeden glówny motyw taneczny rozwijany i uzupelniany w calym ukladzie. Motyw glówny moze powracac w tej samej postaci lub tez zmienionej (np. inne tempo). Kompozycja wiçksza moze zawierac kilka motywów równorz^dnych powi^zanych ze sob^. motywami pobocznymi, z których jedne mog^ byc rozwiniçciem motywów glównych inne zas, stanowi^ stopniowe przejscie od jednego motywu do drugiego lub spelniaj^. rolç bezposrednich l^czników wzglçdnie akcentów zamykaj^cych.
4. Temat taneczny - zestaw, kompozycja kroków tanecznych, liczba kroków w temacie tanecznym, sposób zakonczenia tematu a nawet dobór pewnych kroków uzalezniona jest zwykle od budowy utworu muzycznego.
5. Figura taneczna - wyodrçbniaj^ca siç i posiadaj^ca pewn^. utrwalon^. formç czçsc tanca. Figury taneczne wyodrçbniaj^. siç poprzez zmianç w sposobie tanczenia pary lub zespolu. Zmiana ta, to zastosowanie innego kroku czy tematu tanecznego, innych objçc, polozenia r^k lub wzajemnej pozycji tancz^cych. Figura taneczna moze siç zaznaczyc poprzez zmianç nastroju, wyrazu emocjonalnego czy tresci ruchu tanecznego. Bywaj^. figury specyficzne dla danego tanca lub tzw. figury uniwersalne (stosowane w wielu tancach).
6. Rytm taneczny - czasowo-dynamicznie uporz^dkowanie elementów ruchu tanecznego. Cech^ charakterystyczn^. rytmu tanecznego jest wzajemna zaleznosc elementów muzycznych i ruchowych. Umiejçtnosc operowania rytmem moze wzbogacic kompozycjç taneczny.
7. Kompozycja taneczna - sklada siç z ruchów ciala, które oparte s^. na rytmach i ujçte w rysunki choreograficzne oraz ulozone w tempie i nasileniu dynamicznym odpowiednim dla stylu i nastroju danego tanca.
8. Uklad taneczny - trwa w okreslonym czasie i przestrzeni. W ukladzie tanecznym planujemy: charakterystyczne ruchy dla tematu tanecznego i rysunki w przestrzeni które zespól kresli wykonuj^c
dane ruchy.
W Polsce wystçpuje 5 tanców narodowych: Polonez, Krakowiak, Oberek, Kujawiak, Mazur oraz wiele tanców regionalnych, pochodz^cych z danego regionu ludowego Polski. I tak do tanców regionalnych zalicza siç tance: Wielkopolskie, Kurpiowskie, Rzeszowskie, Sl^skie, Kaszubskie, Lubelskie, Podlaskie, Lowickie, Szamotulskie, Opoczynskie.
Wykorzystanie elementów i kroków tanecznych o zlozonej budowie oraz wykorzystanie ich róznorodnych wariantów moze zapewnic szybsze i doskonalsze opanowanie zlozonych elementów tanca, a jednoczesnie rozwój poziomu zdolnosci koordynacyjnych [7].
Analizuj^c informacje dotycz^ce
podstawowych zdolnosci koordynacyjnych, ich struktury i znaczenia nalezy podkreslic, iz w tancu ludowym s^. one bardzo wazne. Stwierdzic mozna, ze koordynacja ruchowa (zdolnosci priorytetowe: równowaga ciala, wrazliwosc przedsionkowa, orientacja czasowo-przestrzenna, zdolnosc szybkiej reakcji, rytmizacji ruchów) jest czynnikiem wplywjcym na wzrost umiejçtnosci tanecznych tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej. Zdolnosci koordynacyjne, w zaleznosci od rodzaju cwiczenia, a przede wszystkim jego zl ozonosci, wystçpuj^. w róznych powi^zaniach i wzajemnych zaleznosciach. Nie ma jednak takich elementów czy kroków tanecznych, których wykonanie l^czyloby siç z zaangazowaniem tylko jednej zdolnosci koordynacyjnej. Praca nad podstawowymi skladowymi tanca ksztaltuje jednoczesnie rózne zdolnosci koordynacyjne.
Istotne znaczenie koordynacyjnych zdolnosci motorycznych w wiçkszosci dyscyplin sportu jest bezdyskusyjne [4,5]. Koordynacyjne zdolnosci motoryczne odgrywj waz щ. rolç w zespole czynników decyduj^cych o wysokiej efektywnosci sportowej. Jest ona jednak zróznicowana w zaleznosci od dynamiki przemian rozwojowych, etapów szkolenia sportowego oraz specyficznego charakteru wymagan danej dyscypliny sportu. Bardzo istotne s^. relacje dotycz^ce stopnia ogólnosci oraz specyficznosci koordynacyjnych uwarunkowan motorycznych. Chodzi o to, czy i w jakim zakresie mozna sprostac specyficznym wymaganiom okreslonych dyscyplin sportu w oparciu o uwarunkowania o wysokim stopniu generalizacji, jakimi s^. niew^tpliwie podstawowe koordynacyjne zdolnosci motoryczne [9,13].
Podstawowe zalozenie metodyki ksztaltowania koordynacji ruchowej u tancerzy tanca ludowego sprowadza siç do systematycznego opanowywania nowych, róznorodnych czynnosci ruchowych (umiejçtnosci, nawyków) i tworzenia na ich podstawie bardziej zlozonych koordynacyjnie form ruchowych. W zajçciach z uczniami w r óznym wieku i o r óznym stazu, instruktor powinien planowac cingle nowe zadania, sluz^ce opanowaniu i doskonaleniu koordynacji ruchów, pocz^wszy od cwiczen prostych az po zlozone pod wzglçdem koordynacyjnym [7,14].
Dotychczasowe badania dotycz^ce tanca
ludowego byly nieliczne i dotyczyly stosunkowo w^skiego wycinka problematyki zawieraj^cej znaczenie koordynacyjnych zdolnosci motorycznych w tej dziedzinie [21].
Podjçto wiçc badania ukierunkowane na osi^gniçcie nastçpuj^cych celów: 1. Ocena rozwoju koordynacji ruchowej, jako czynnika doskonalenia umiejçtnosci tanecznych tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej. 2. Wykazanie róznic w poziomie koordynacji ruchowej tancerek i tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej bior^c pod uwagç staz taneczny oraz plec.
Material i metody badan
Badaniami objçci zostali mçzczyzni i kobiety nalez^cy do Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej. Wiek badanych wahal siç w granicach 15 - 30 lat ( srednia 21,7 u tancerek oraz 21,2 u tancerzy). Dlugosc stazu tanecznego wynosil od 6 miesiçcy do 15 lat (srednia wyniosla 4,7 u tancerek i 4,2 u tancerzy). Badane osoby trenowaly 3 dni tygodniowo, licz^c do 6-8 godzin treningu w tygodniu. Ogólnie przebadano 30 tancerzy: 15 osób stanowili chlopcy, a pozostale 15 to dziewczçta. Zadna z osób badanych nie miala jakichkolwiek przeciwwskazan lekarskich do uczestnictwa w zajçciach ruchowych.
Badania przeprowadzone zostaly w okresie od czerwca do listopada 2006 roku. Tresc badan podzielona zostala na 3 etapy.
Pierwszy etap to zebranie informacji dotycz^cych problemu w swietle literatury oraz wiedzy praktycznej instruktora i tancerzy, a takze zestawienia dotycz^ce badanych osób obejmuj^ce: wiek, staz w zespole.
Etap kolejny to przeprowadzenie testów motorycznych oceniaj^cych poziom koordynacji ruchowej. Przeprowadzono je pojedynczo, kazdy na inny zajçciach, tak by nie byly zbyt duzym obci^zeniem badanym tancerzom oraz aby powstale zmçczenie nie wplywalo niekorzystnie na uzyskane wyniki. Testy motoryczne poprzedzila rozgrzewka ogólnorozwojowa
25 min. z elementami klasyki i baletu o umiarkowanej intensywnosci.
Rozgrzewkç jak i testy przeprowadzono na sali, w której odbywj siç treningi tancerzy. Przed przyst^pieniem do wykonania kazdego testu tancerze zostali zapoznani z prawidlowym wykonaniem danego testu. Nastçpnie kazdy z badanych mial za zadanie wykonac jedn^. prôbç bez pomiaru. Dopiero po takim metodyczno- praktycznym zapoznaniu, tancerze wykonywali wl a sciwe testy.
Etapem ostatnim bylo zestawienie uzyskanych wyników w tabelach i ich przeanalizowanie.
W pracy wykorzystano metodç sondazu diagnostycznego czyli testy motoryczne: próba Beritowa
- Bolobana, Flaminga, obroty na listwie laweczki gimnastycznej, marsz po rozecie, przekladanie laski gimnastycznej oraz rytmiczne bçbnienie konczynami górnymi i dolnymi. Dokonano takze analizy literatury i prasy fachowej oraz informacji zamieszczonych w Internecie, przeprowadzono wywiady i rozmowy z instruktorem i tancerzami, obserwacji bezposredniej oraz obliczen statystycznych.
Testy motoryczne:
Test próba Beritowa (1961), w modyfikacji Bolobana (2006) [1,3]: okreslony rozmiar strefy 12m x12m, rózne schematy (figury) noszenia badanego (kolo, linia prosta z obrotami o 360° na pocz^tku i na koncu marszu, gwiazda, spirale i in.), na zawodnikach róznych klas sportowych. Interpretacja naukowych faktów z pozycji sensomotorycznej koordynacji (ryc. 1 - warianty A, B, C, jako modele).
Sprzçt i pomoce: strefa 12m x 12m, dwóch pomocników, krzeslo, opaska do zaslonienia oczu.
Opis wykonania testu: Osoba badana siada na krzesle, oczy ma zasloniçte tak, aby nic nie widziala. Dwie osoby podnosz^. ja z krzeslem i przenosz^. po wyznaczonym torze wedlug wariantów A, B, C: po kwadracie, po trójk^cie, po podniesieniu obrót o 360° wokól podluznej osi ciala w miejscu, po czym marsz po linii prostej na drug^. stronç strefy. Tu kolejny obrót o 360° i powrót na miejsce, z którego rozpoczynane bylo zadanie.
12m
A
B
C
Ryc. 1. A, B, C - warianty wykonania testu próba Beritowa - Boiobana do oceny przedsionkowej wrazliwosci,
orientacji przestrzennej i dynamicznej równowagi ciaia. Oznaczenia: X - pozycja wyjsciowa,----------- noszenie
badanego na krzesle z zasioniçtymi oczyma
do naroznika scian. Na komend? „start” powtarza w ci^gu 20 s najszybciej jak potrafi opanowany wczesniej nast?puj^cy cykl ruchow:
• Stopa lewej nogi dwa razy uderza w scian? z lewej strony naroznika
• Prawa dlon raz uderza w scian? po prawej stronie naroznika
• Lewa dl on dwa razy uderza w scian? z lewej strony
• Stopa prawej nogi raz uderza w scian? z prawej strony
Ryc. 4. Testprzekiadanie laski gimnastycznej siuzqcy do oceny zdolnosci sprzqzenia ruchow
Wynik: liczba dobrze wykonanych cykli w ci^gu 20 s z dokladnosci^ do jednego.
Uwagi: kolejny element cyklu wykonuje si? po zakonczeniu poprzedniego. Wl as ciwy pomiar poprzedza probne wykonanie w ci^gu 10s.
Wyniki badan
Wyniki badan tancerek i tancerzy uprawiaj^cych taniec ludowy w testach motorycznych swiadcz^ o zadowalaj^cym oraz dobrym i bardzo dobrym indywidualnym poziomem koordynacji ruchowej. Zalezy to od stazu tanecznego, wieku, plci oraz umiej?tnosci i nawykow przejawiaj^cych si? w wykonaniu programu tancow ludowych na wysokim poziomie technicznym. Rownowaga ciala, przedsionkowa wrazliwosc, orientacja przestrzenna, rytmizacja, szybka reakcja z wysok^. cz?stotliwosci^ ruchow s^ czynnikami okreslaj^cymi stopien zaawansowania indywidualny i zespolowy tancerza.
Usrednione wyniki wykonania testu Beritowa
- Bolobana, charakteryzuj^ce sensomotoryczn^. koordynacj? ruchow^. tancerek i tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej przedstawione na ryc.5.
Analizuj^c wynik testu calego zespolu mozna stwierdzic, ze badani (n=29) prawie bezbl?dnie okreslili drog?, po ktorej byli noszeni. Swiadczy to o wysokim stopniu czucia przestrzeni przez tancerzy badanego zespolu, co jest wynikiem odpowiednio ukierunkowanego treningu tanecznego.
Ryc. 5. Usrednione wyniki uzyskane przez tancerki oraz tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena ” z Bialej Podlaskiej w tescie Beritowa - Bolobana w wariancie A (n=29).
Oznaczenia: X - pozycja wyjsciowa
---------^ - noszenie badanego na krzesle z
zasloni?tymi oczyma
.........^ - okreslenie drogi na piechot? po zdj?ciu
opaski z oczu.
Analizuj^c wyniki indywidualne, najlepszy rezultat zgodny z oryginalem wsrod tancerek uzyskala M.S. (ryc.6.), wsrod tancerzy natomiast P.L. (ryc. 7.). Na podstawie wynikow tej pary mozna przyj^c, iz ogromny wplyw na czucie przestrzeni w tancu mialy wielogodzinne cwiczenia na treningach, czego dowodem jest fakt, i z para ta ma 8 letni staz taneczny.
Ryc. 6. Najblizszy oryginalowi wynik w tescie Beritowa - Bolobana w wariancie
Ryc. 7. Najblizszy oryginalowi wynik w tescie Beritowa - Bolobana w wariancie A, uzyskany przez tancerza P.L.
W wariancie B testu Beritowa - Bolobana w wariancie B (ryc.8.) badani (n=29) okreslili drog?, po
Badany po znalezieniu si? w miejscu, z ktorego rozpoczynal wykonanie testu, po zdj?ciu opaski z oczu musial okreslic po jakiej drodze jego zdaniem byl przeniesiony. Ocena przedsionkowej wrazliwosci, orientacji przestrzennej, dynamicznej rownowagi ciala. Wynik: Odchylenie od modelu przy chodzie bior^c pod uwag? zbieznosc rysunkow.
Test Flaminga (utrzymanie rownowagi w pozycji flaminga), ryc. 2. [16]
Ryc. 2. Test Flaminga sluzqcy do oceny statycznej rownowagi ciala
Sprz?t i pomoce: stoper, drewniana belka o wymiarach: dlugosc 50 cm, wysokosc 4 cm, szerokosc 3 cm, pokryta mi?kkim materialem o grubosci nie wi?kszej niz 5 mm (np. filcowa wykladzina podlogowa). Poprzecznie do niej na koncach przymocowane s^. dwie podporki o dlugosci 15 cm i szerokosci 2 cm, zapewniaj^ce stabilnosc „rownowa zni”.
Opis wykonania testu: badany stawia dowoln^ stop? wzdluz belki, chwyta z tylu za stop? nog? woln^ ugi?t^. w kolanie przyjmuj^c pozycje przypominaj^c^ stoj^cego na jednej nodze flaminga. Drug^. r?k^. wspiera si? na ramieniu testuj^cego, nizsi wzrostem trzymaj^ jego dlon. Stoper wl^cza si? kiedy badany pusci rami? prowadz^cego badania, wyl^cza zas kiedy testowany utraci rownowag? puszczaj^c stop? nogi wolnej lub dotykaj^c podlogi dowoln^. cz?sci^. ciala. Przyj?t^ pozycj? nalezy utrzymac przez 1 min. Proba zostaje przerwana po kazdorazowej utracie rownowagi - po czym zostaje powtorzona.
Wynik: czas uzyskany stoj^c w pozycji flaminga z dokladnosci^. do 0,1 sekundy.
Test obroty na listwie laweczki gimnastycznej
[8].
Sprz?t i pomoce: laweczka gimnastyczna,
stoper.
Opis wykonania testu: z pozycji stoj^c „stopa przed stop^” na listwie odwroconej laweczki o szerokosci 10 cm nalezy wykonac 4 obroty w lewo b^dz w prawo i powrocic do pozycji wyjsciowej.
Wynik: czas wykonania 4 obrotow z dokladnosci^ do 0,1 sekundy. Wyznaczono specjaln^ norm? podporz^dkowan^. badanemu zespolowi. Miesci si? ona w granicach: 0,08,74 - 0,10,74.
Uwagi: obr ot mozna uznac za zakonczony w momencie gdy wykonuj^cy wroci do pozycji wyjsciowej. W przypadku utraty rownowagi (spadni?cia z laweczki) wchodzi si? na ni^. w miejsce upadku i kontynuuje prob?.
Test marsz po rozecie ryc. 3. [8]
Ryc. 3. Test marsz po rozecie sluzqcy do oceny
zdolnosci zachowania rownowagi.
Sprz?t i pomoce: drewniany szesciok^t („rozeta”) o wymiarach: dlugosc boku 55 cm, wysokosc 10 cm, szerokosc gornej powierzchni 2 cm.
Opis wykonania testu: badany stawia dowoln^ stop? na jednym z bokow rozety i chwyta dlonmi za biodra, po czym rozpoczyna marsz stawiaj^c stopy kolejno na jego bokach. Prob? przerywa si? w momencie podparcia si? stop^. o podloze lub oderwania dloni od bioder.
Wynik: Liczba prawidlowo wykonanych
krokow.
Uwagi: Nalezy pami?tac, i z nie wolno stawiac stop na pol^czeniach bokow rozety.
Test przekladanie laski gimnastycznej, ryc. 4.
[11]
Sprz?t i pomoce: laska gimnastyczna, stoper.
Opis wykonania testu: badany przyjmuje postaw? zasadnicz^. trzymaj^c lask? gimnastyczna w opuszczonych r?kach. Na sygnal prowadz^cego test przekracza lask? naprzemiennie 5 razy praw^. i 5 razy lew^. nog^.
Wynik: czas wykonania proby z dokladnosci^ do 0,1 sekundy.
Uwagi: osoba badana moze wykonac probne cwiczenie. W czasie wykonywania testu lask? nalezy trzymac poziomo obur^cz. Trzeba j^. tak przekraczac aby jedn^. nog^. najpierw dotkn^c podloza, a nast?pnie przekladac przez lask^. drug^.
Test rytmiczne b?bnienie konczynami gornymi i dolnymi [10]
Sprz?t i pomoce: stoper
Opis wykonania testu: badany ustawia si? w rogu pomieszczenia tak, by calymi dlonmi, wyprostowanych w przod ramion dotykac przyleglych
której byli noszeni z mal^ ilosci^ bl?dów. Po przeanalizowaniu rezultatów indywidualnych najlepszy wynik uzyskali wsród tancerek M.S. (ryc.9.), natomiast wsród tancerzy P.SZ. (ryc.10.).
Ryc. 8. Usrednione wyniki uzyskane przez tancerki oraz tancerzy Zespoiu Tan ca Ludowego „Biawena " z Biaiej Podlaskiej w tescie Beritowa - Boiobana w
Ryc. 9. Najblizszy oryginaiowi wynik w tescie Beritowa - Boiobana w wariancie B, uzyskany przez tancerkq M. S.
Ryc. 10. Najblizszy oryginaiowi wynik w tescie Beritowa - Boiobana w wariancie B, uzyskany przez tancerza P. SZ.
Tancerz P.SZ. jest czlonkiem Zespolu Ta nca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej od 10 lat. Umiej?tnosci taneczne odznaczaj^. si? wysokim poziomem. Zdolnosc czucia przestrzeni jest wysoka, co w pol^czeniu z innymi zdolnosciami koordynacyjnymi niezb?dnymi kazdemu tancerzowi daje dobre efekty i wysoki poziom techniczny elementów danego tanca ludowego, co wynika z obserwacji bezposredniej prowadzonej podczas treningów.
Wyniki uzyskane w wariancie C testu Beritowa
- Boiobana, pokazuj^. duze rozbieznosci pomi?dzy tancerzami. Sugeruje to, iz mamy do czynienia z niezrównowazonym poziomem rozwoju przedsionkowej wrazliwosci i czucia przestrzeni. W komentarzach poszczególnych czlonków zespolu stwierdzono, iz ten wariant testu byl najtrudniejszy i wyst^pily trzy modele dróg pokonania przestrzeni uzyskane przez badanych. Tancerze nie potrafili jednoznacznie okreslic drogi, po której byli noszeni. Poszczególne osoby stwierdzaly w wariancie pierwszym, iz po obrocie poruszaly si? nie po linii prostej tylko po elipsie (ryc.11.), w drugim -czlonkowie poruszali si? po spirali czy p?tli (ryc.12.). Pozostali nie mogli graficznie zinterpretowac tego wariantu testu. Badani nie potrafili okreslic drogi, po której byli przeniesieni (ryc.13.). Wyniki uzyskane bardzo odbiegaj^. od modelu autora modyfikacji, co sugeruje o niskim poziomie czucia przestrzeni w bardziej zl oz onych wariantach testu.
Ryc. 11. Usredniony wynik tancerek i tancerzy w wariancie C testu Beritowa-Boiobana, okreslony przez 10 osób
Ryc. 12. Usredniony wynik tancerek i tancerzy w wariancie C testu Beritowa-Boiobana, okreslony przez 13 osób
Taniec ludowy mozna okreslic mianem sztuki wymagaj^cej od tancerzy wszechstronnego przygotowania kondycyjnego oraz koordynacyjnego. Zdolnosci koordynacyjne maj^ ogromne znaczenie, pojawiaj^. si? w kazdym elemencie technicznym tanca. Przejawiaj^. si? one w postaci umiej?tnosci precyzyjnego wykonania zlozonych aktów ruchowych, umiej?tnosci szybkiego przestawiania si? z jednych scisle skoordynowanych ruchów na inne oraz umiej?tnosci dokonywania szybkiego wyboru odpowiedniego aktu ruchowego w nieoczekiwanie powstaj^cych nowych sytuacjach. Zdolnosci motoryczne: przedsionkowa wrazliwosc, orientacja czasowo-przestrzenna,
zachowanie równowagi cíala, rytmizacja ruchó w, symetryzacja ruchów oraz wspóldzialanie, szybka reakcja, róznicowanie ruchu u tancerza powinny byc na wysokim poziomie rozwoju i doskonalenia. Takie wnioski odpowiadaj^. wynikom badan Szczepaniaka (1987), Fostiak (1996), Kuleszy (2001), Raczka, Mynarskiego, Ljacha (2003), Starosty (2003), Sadowskiego (2003), Wróblewskiego (2004), Bolobana (2006) i innych.
Ryc. 13. Wyniki uzyskane przez tancerki oraz tancerzy w tescie Beritowa - Boiobana wariant C, okreslone przez 6 osob
Wykorzystane testy daly obraz o stanie rozwoju koordynacji ruchowej czlonkow zespolu w wybranym okresie treningowym. Obserwacja pomogla okreslic problem zespolu, ktorym jest niedostatecznie dostosowany do mozliwosci tancerzy program nauczania elementow tanca ludowego. Wynika to z braku wiedzy na temat tancerzy, dotycz^cych stanu poziomu koordynacyjnych zdolnosci motorycznych.
Analizuj^c u srednione i indywidualne wyniki badan uzyskane przez tancerki i tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej w poszczegolnych testach motorycznych stwierdzic mozemy, iz badane zdolnosci koordynacyjne s^. na zadawalaj^cym dobrym i bardzo dobrym poziomie (tab.1.).
Poprzez testy oceniony zostal poziom statycznej i dynamicznej rownowagi ciala tancerzy, przedsionkowej wrazliwosci, orientacji przestrzennej, zdolnosci sprz?zenia ruchow oraz rytmizacji. Zdolnosci te maj^. znaczenie w przygotowaniu ogolnym tancerzy tanca ludowego oraz wplywaj^. na czas i tempo zdobywania mistrzostwa technicznego w tej dziedzinie. Najbardziej rozwini?tymi cechami koordynacyjnymi, ktore zdecydowanie przewyzszaly poziomem pozostale s^ orientacja przestrzenna oraz rytmizacja. Orientacja przestrzenna w tancu postrzegana jest jako umiej?tnosc poruszania i odnalezienia si? na scenie oraz wspolpraca z wspol tancz^cymi parami. Rytmizacja natomiast, to sposob poruszania si? na scenie oraz wspolgranie ciala z muzyk ^. Nieco nizej ulokowala si? rownowaga, ktora wzrastala wraz z okresem przynaleznosci do zespolu. Obroty, przeskoki, podskoki, wymachy r?koma czy nogami - znaczenie rownowagi w wykonywaniu tych prostych elementow jest bezdyskusyjne. Zdolnosc sprz?zenia ruchow odgrywa decyduj^c^ rol? w koordynacyjnie zlozonych dyscyplinach sportowych, rowniez i w tancu ludowym - jawi si? w wykonywaniu odmiennej pracy r^k i nog pol^czon ^ w jedn^. sekwencj? przy muzyce. Zdolnosc ta u czlonkow zespolu wypadla, slabo i powinna byc stale stymulowana.
Analizuj^c wyniki z tab.1. i tab.2. oraz na
Tabela 1. Wyniki uzyskane przez tancerki i tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „ Biawena ” z Bialej Podlaskiej w poszczególnych testach motorycznych (n=30)
IMI^ I NAZWISKO TEST FLAMINGA (s) OBROTY NA LISTWIE tAWECZKI GIMNASTYCZNE J (s) MARSZ PO ROZECIE (liczba kro ków) PRZEKtADANIE LASKI GIMNASTYCZNE J (s) RYTMICZ NE B^BNIENI E KONCZYN AMI GÓRNYMI I DOLNYMI (ilosc cykli)
DZ CHt DZ CHt DZ CHt DZ CH t DZ CHt DZ CH t
J. K. P. SZ. 99:42 90:34 10:07 08:74 46 67 15:79 11:02 7 12
S. G. J. G. 57:68 60:27 13:05 10:93 37 31 19:01 11:47 9 8
E. U. T. J. 100:86 102:15 09:39 09:26 53 54 09:97 14:52 11 11
M. t. M. C. 51:19 27:03 11:50 11:00 47 30 19:79 24:19 6 5
K.CZ. M. SZ. 93:20 98:56 10:02 13:51 50 56 17:37 13:30 8 5
A. K. R. K. 46:11 30:86 12:73 12:37 50 32 12:93 12:19 4 5
J. S. P. L. 96:36 96:75 10:04 09:12 59 64 09:99 09:37 11 12
M. S. M. P. 10:78 19:01 09:33 01:29 60 30 10:00 19:39 13 7
A. K. P. K. 50:79 99:22 11:95 09:43 46 61 10:46 09:49 9 12
M. F. T. S. 21:67 30:49 12:69 12:69 29 48 19:29 09:91 7 11
A. S. G. W. 20:83 26:03 12:90 11:23 38 43 10:20 14:03 9 9
Z. J T. SZ. 27:19 03:49 15:26 22:43 31 27 23:86 12:33 7 7
M. S. R. P. 35:19 07:54 12:00 19:64 39 39 22:17 12:73 7 7
& N. P. K. 15:03 08:54 13:29 13:31 20 42 26:13 18:94 5 5
B. M. M. SZ. 10:54 05:19 15:00 16:27 25 48 12:59 11:60 8 6
ryc.14 i 15, uzyskane przez tancerki i tancerzy widac jak duze jest ich zroznicowanie. Spowodowaly to rozpi?tosci w wartosciach wieku tancerek i tancerzy oraz okresie stazu tanecznego. Przypuszczac mozna, iz duzy wplyw na wyniki wykonywania testow, wykorzystanych do oceny sprawnosci motorycznej mialo przygotowanie ogolne uzyskane w szkolach. Nierownomierny poziom zdolnosci koordynacyjnych u tancerzy wplywa niekorzystnie na efektywnosc i
widowiskowosc tanca oraz tempo podnoszenia kwalifikacji i zdobywania mistrzostwa technicznego w tej dziedzinie.
Analizuj^c wyniki z tab.2. zauwazyc mozna jak widocznie wartosci wspolczynnika zmiennosci odbiegaj^. od norm, tj. 12% - 15%. Swiadczy to o duzym zroznicowaniu zespolu patrz^c na wiek tancerzy oraz staz taneczny (tab .3.).
Tabela 2.
Podstawowe statystyki opisowe charakteryzujqce poziom koordynacyjnych zdolnosci motorycznych u badanych
tancerzy obliczone napodstawie danych z tabeli 1 (n=30)
STATYSTYKI
TEST
FLAMINGA
DZ
CHL
OBROTY NA LISTWIE LAWECZKI GIMNASTY CZ NEJ
DZ
CHL
MARSZ PO ROZECIE
DZ
CHL
PRZEKLADA NIE LASKI GIMNASTY C ZNEJ
DZ
CHL
RYTMICZNE B^BNIENIE KONCZYNAMI GORNYMI I DOLNYMI
DZ
CHL
SREDNIA
ARYTMETYCZ
NA GRUPY(X)
55,45
44,17
11,96
12,88
42,0
44,8
15,97
13,62
8,06
8,13
ODCHYLENIE
STANDARDOW
E
(Sd)
34,8
39,65
1,86
3,92
12,04
13,38
5,55
4,16
2,37
2,79
WSPOLCZYNN
IK
ZMIENNOSCI (V %)
62,75
84,05
15,55
30,43
28,67
29,87
34,75
30,54
29,40
34,31
Tabela 3.
Podstawowe statystyki opisowe charakteryzujqce wiek i staz taneczny tancerzy badanego zespoiu (n=30)
STATYSTYKI
TANCERKIZTL „BIAWENA”
WIEK
STAZ TANECZNY
TANCERZE ZTL „BIAWENA”
WIEK
STAZ TANECZNY
SREDNIA ARYTMETYCZNA GRUPY(X)
21,67
4,67
21,2
4,23
ODCHYLENIE
STANDARDOWE
(Sd)
4,54
3,88
4,70
3,11
WSPOLCZYNNIK ZMIENNOSCI (V %)
20,96
83,26
22,16
73,52
Tabela 4
Wyniki uzyskane w poszczegolnych testach motorycznych przez tancerki i tancerzy Zespoiu Tanca Ludowego „ Biawena ” z Biaiej Podlaskiej z najdiuzszym stazem tanecznym oraz ze stazem tanecznym najkrotszym (n =6)
Staz taneczny 'O el £ Imi? i nazwisko TEST FLAMING A (s) OBROTY NA LISTWIE LAWECZKI GIMNASTYCZN EJ (s) MARSZ PO ROZECI E (ilosc krokow) PRZEKLADANI E LASKI GIMNASTYCZN EJ (s) RYTMICZNE B^BNIENIE KONCZYNA MI GORNYMI I DOLNYMI (ilosc cykli)
Osoby z najdluzszym stazem tanecznym (lata) 15 DZ J.K. 99:42 10:07 46 15:79 7
10 CH L P.SZ 90:34 08:74 67 11:02 12
Osoby z najkrotszym stazem tanecznym (lata) 0, 5 DZ B.M 10:54 15:00 25 12:59 8
0, 5 CH L T.S Z. 03:49 22:43 27 12:33 7
0, 5 CH L R.P. 07:54 19:64 39 12:73 7
0, 5 CH L P.K. 08:54 13:31 42 18:94 5
Ç-^R. TEST FLAMINGA jjTTpR. OBROTY NA LISTWIE gpR. MARSZ PO ROZECIE [==pR. PRZEKtADANIE LASKI U^R. B^BNIENIE KOÑCZYNAMI j^A/SPÓt. PRZEKtADANIE ^pDCH. OBROTY NA LISTWIE ggWSPÓt. TEST FLAMINGA p—WSPÓt. OBROTY NA LISTWIE [^pDCH. MARSZ PO ROZECIE BHODCH. PRZEKtADANIE LASKI
p^pDCH. B^BNIENIE
^-^OÑCZYNAMI
p^WSPÓt. MARSZ PO ROZECIE
JJpDCH. TEST FLAMINGA
[TrWSPÓt. B^BNIENIE ‘■¿-¿KOÑCZYNAMI
Ryc. 14. Wartosci sredniej arytmetycznej grupy, odchylenia standardowego oraz wspóíczynnika zmiennosci tancerek Zespoiu Tan ca Ludowego „Biawena ” z Bialej Podlaskiej uzyskane w testach motorycznych (n=15)
9o
Bo
7o
6o
5o
4o
3o
2o
io
o
p~^R. TEST FLAMINGA ^^R. OBROTY NA LISTWIE" ^JpDCH. TEST FLAMINGA ^®DCH. PRZEKtADANIE LASKI
EW
SPÓt. TEST FLAMINGA
I^SpDCH. BÇBNIENIE
LÍKoñczynami
mÉR. MARSZ PO ROZECIE E¿R PRZEKtADANIE LASKI mR. BEBNIENIE KOÑCZYNAMI gJDCH. MARSZ PO ROZECIE ^^DCH. PRZEKtADANIE LASKI ^^DCH. BEBNIENIE
SPÓt. MARSZ PO ROZECIE
/SPÓt. PRZEKtADANIE LASKI
pTWSPÓt. BEBNIENIE COÑCZYNAMI
Ryc. 15. Wartosci sredniej arytmetycznej grupy, odchylenia standardowego oraz wspólczynnika zmiennosci tancerzy Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej uzyskane w testach motorycznych (n=15)
Ryc. 16. Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych testach motorycznych przez tancerkç z najdluzszym stazem tanecznym (J.K.) z tancerkq ze stazem tanecznym najkrótszym (B.M.)
Przy porównaniu wyników tancerzy z najdluzszym i najkrótszym stazem tanecznym, widac znaczne róznice w uzyskanych wartosciach w kolejnych testach (tab.4., ryc. 16. i 17.). Róznica ta ma wiarygodny wplyw na techniczn^. stron? tanca badanego zespolu. Zakladaj^c, i z pocz^tkowy stan rozwoju koordynacyjnych podstawowych zdolnosci motorycznych osób, które odznaczaj^ si? dluzszym stazem tanecznym byl w momencie zapisania si? do zespolu na poziomie obecnych osób ze stazem najkrótszym, dochodzimy do wniosku, iz nast^pil widoczny rozwój koordynacyjnych zdolnosci motorycznych, a co si? z tym wi^ze polepszenia technicznej strony tanca.
Porównano poziom podstawowych zdolnosci koordynacyjnych tancerzy badanego zespolu z najdluzszym stazem tanecznym (J.K. i P.SZ.) i stazem
tanecznym najkrótszym ze sredni^ uzyskan^ po przeliczeniu wyników uzyskanych w testach motorycznych przez wszystkich badanych tancerzy (tab.1.). Wyniki umieszczone w tab. 5 i 6 oraz przedstawione na ryc. 18 i 19 ukazuj^. widoczne rozbieznosci w uzyskanych wartosciach, co swiadczy o nierównomiernym poziomie badanych zdolnosci koordynacyjnych w zespole.
Analizuj^c wyniki dochodzimy do wniosku, ze wraz ze wzrostem okresu przynaleznosci do zespolu podstawowe zdolnosci koordynacyjne rozwijaj^. si?. Swiadczy o tym fakt, iz osoby zaawansowane odznaczaj^. si? wyzszym poziomem koordynacyjnych zdolnosci w stosunku do sredniej grupy jak i czlonków zespolu ze stazem tanecznym najkrótszym. Dowodem na to jest uzyskanie lepszych wyników w przeprowadzonych testach.
Tabela 5. Wyniki uzyskane w poszczególnych testach motorycznych przez tancerki Zespolu Tanca Ludowego „Biawena " z Biaiej Podlaskiej z najdluzszym stazem tanecznym (J.K.) i ze stazem tanecznym najkrótszym oraz srednia arytmetyczna grupy wyliczona z wartosci uzyskanych przez wszystkie badane tancerki (n=15)
IMIS I NAZWISK O Staz taneczny (lata) TEST FLAMING A (s) OBROTY NA LISTWIE LAWECZKI GIMNASTYCZN EJ (s) MARSZ PO ROZECI E (ilosc kroków) PRZEKLADANIE LASKI GIMNASTYCZN EJ (s) RYTMICZNE BSBNIENIE KOÑCZYNA MI GÓRNYMI I DOLNYMI (ilosc cykli)
J.K. 15 99:42 10:07 46 15:79 12
SREDNIA ARYTMETYCZ NA GRUPY (x) 55,45 11,96 42 15,97 8,06
B.M. 0,5 10:54 15:00 25 12:59 6
Tabela 6. Wyniki uzyskane w poszczególnych testach motorycznych przez tancerzy Zespolu Tan ca Ludowego „Biawena " z Bialej Podlaskiej z najdluzszym stazem tanecznym (P.SZ.) i ze stazem tanecznym najkrótszym oraz srednia arytmetyczna grupy wyliczona z wartosci uzyskanych przez wszystkich badanych tancerzy (n=15)
IMIS I NAZWISK O Staz taneczny (lata) TEST FLAMING A (s) OBROTY NA LISTWIE LAWECZKI GIMNASTYCZN EJ (s) MARSZ PO ROZECI E (ilosc kroków) PRZEKLADANIE LASKI GIMNASTYCZN EJ (s) RYTMICZNE BSBNIENIE KOÑCZYNA MI GÓRNYMI I DOLNYMI (ilosc cykli)
P.SZ. 10 90:34 8:74 67 11:02 12
SREDNIA ARYTMETYCZNA GRUPY (x) 44,17 12,88 44,8 13,62 8,13
T.SZ. 0,5 03:49 22:43 27 12:33 7
R.P. 0,5 07:54 19:64 39 12:73 7
P.K. 0,5 08:54 13:31 42 18:94 5
1GG -, 9G 8G 7G -6G 5G 4G 3G 2G 1G G -
□ P.SZ.
ЕЭ T.SZ.
пи R.P.
га P.K.
Ryc. 17. Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych testach motorycznych przez tancerza z najdíuzszym stazem tanecznym (P.SZ.) z tancerzami ze stazem tanecznym najkrótszym (T.SZ., R.P., P.K.)
Ryc. 1S. Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych testach motorycznych przez tancerkç z najdíuzszym stazem tanecznym (J.K.) z tancerkq ze stazem tanecznym najkrótszym oraz ze sredniq arytmetycznq grupy
wszystkich tancerek (n=15)
Ryc. 19. Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych testach motorycznych przez tancerza z najdíuzszym stazem tanecznym (P.SZ.) z tancerzami ze stazem tanecznym najkrótszym oraz ze sredniq arytmetycznq grupy
wszystkich tancerzy (n=15)
Wnioski
1. Koordynacja ruchowa ma wplyw na ukierunkowanie motoryczne tancerzy i tancerek. Równowaga ciala, orientacja przestrzenna, rytmizacja oraz szybka reakcja z wysok^. czçstotliwosci^. ruchów s^. na zadawalaj^cym dobrym i bardzo dobrym poziomie.
2. Analizuj^c wyniki testu Beritowa - Bolobana (warianty A i B) nie ustalono znacznych róznic w orientacji przestrzennej chlopców i dziewcz ^t. Swiadczy to o zblizonym rozwoju sensomotorycznej koordynacji badanych dziewcz^t i chlopców. Oceniaj^c rezultaty uzyskane w tescie Beritowa -Bolobana (wariant C), otrzymano znaczne róznice odbiegaj^ce od modelu ustalonego przez autor ów testu. Wyodrçbniono trzy schematy drogi pokonanej, zinterpretowanej przez czlonków zespolu. Pierwszy elipsa (n= i0), drugi spirala lub pçtla (n=i3), pozostala grupa tancerek i tancerzy nie potrafila sprecyzowac drogi, po której byla przeniesiona (п=6). Wskazniki uzyskane swiadcz^. o ujawniaj^cych siç brakach sensomotorycznej koordynacji, gdy w grç wchodzi wykonanie bardziej zlozonego zadania ruchowego.
3. W tescie Flaminga, obrotach na listwie laweczki gimnastycznej zdecydowanie lepsze wyniki uzyskaly dziewczçta, co moze swiadczyc o lepiej rozwiniçtej dynamicznej równowadze ciala, precyzji i gracji poruszania oraz lepszej technice wykonania zadania ruchowego. Tancerze czçsciej mieli problemy z utrzymaniem ustabilizowanej postawy ciala, co niekorzystnie wplywalo na koncowy wynik uzyskany w danym tescie. W sytuacji utraty równowagi ciala pomagano sobie poprzez energiczne wymachy r^k. U tancerek rçce trzymane byly prawidlowo.
4. W tescie marsz po rozecie lepsze wyniki dynamicznej równowagi ciala uzyskali tancerze, jednak r óznica byla niewielka. Efektywniej natomiast zaprezentowaly siç tancerki. Zauwazono u Nich mniejsze wahania ciala oraz brak oderwania r^k od bioder w trakcie maszerowania po brzegach rozety (w wymogach testu napisano, i z rç ce podczas wykonywania testu musz^ byc oparte na biodrach).
5. Analizuj^c wiek, plec i staz zawodniczy obserwujemy, ze znacznie gorsze rezultaty w testach uzyskaly osoby, które dopiero niedawno zapisaly siç do zespolu. Podstawowe zdolnosci koordynacyjne oraz poziom koordynacji ruchowej rozwija siç wraz ze wzrostem okresu przynaleznosci do zespolu. Dodatkowo zauwazono, iz u chlopców okres rozwoju cech motorycznych zwiçkszony jest do okolo dwóch lat, co w przypadku dziewcz^t trwa od 10 do i2 miesiçcy.
6. Obserwuj^c trening taneczny Zespolu Tanca Ludowego „Biawena” z Bialej Podlaskiej widoczne jest zróznicowanie sprawnosci tancerek i tancerzy.
Przypuszcza siç, iz moze to swiadczyc o róznym przygotowaniu ogólnorozwojowym wyniesionym ze szkól, do których uczçszczali b^dz nadal uczçszczaj^ czlonkowie badanego zespolu.
Pismiennictwo
1. Beritow L. S. Nerwnyje mechanizmy powiedienia wyzszych pozwonocznych zywotnych. Moskwa: AN ZR, 1961, s.240-283
2. Болобан В., Мистугова Т. Контроль устойчивости равновесия тела спортсмена методом стабилографии. Физическое воспитание студентов творческих социальностей. Сборник научных трудов под ред. Ермакова С. С. Харьков: ХГАДИ, 2003. - N2. - C.24-33.
3. Болобан В. Сенсомоторная координация как основа технической подготовки. Наука в олимпийском спорте, 2006. - N 2. - C. 96 - 102.
4. Fostiak D. Koordynacja ruchowa i jej znaczenie w procesie treningowym w opinii zawodnikow i trenerow sportowego tanca towarzyskiego. Rocznik Naukowy. Gdansk: AWF, 1996, s.43-52
5. Fostiak D. Koordynacja ruchowa u zawodnikow gimnastyki artystycznej, lyzwiarstwa figurowego i sportowego tanca towarzyskiego. Gdansk: AWF, 1998, s.33
6. Kania M. Taniec w zyciu czlowieka. Lider, 2005, Nr 5, s.16-19
7. Kulesza B. Wplyw wybranych czynnikow na kreowanie ruchu w tancu. Sport gimnastyczny i taniec w badaniach naukowych. Gdansk: AWF, 2001, s.17-19
8. Mekota K. Testbatterie zur Diagnostik koordinativer Fähigkeiten. Theorie und Praxis der körperkultur, 1984, N2, s.118-122
9. Mynarski W., Zywicka A. Empiryczny model koordynacyjnych uwarunkowan motorycznych. Katowice: AWF, 2004, s.96
10. Raczek J., Mynarski W., Ljach W. Ksztaltowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolnosci motorycznych. Katowice: AWF, 2003, s.166-167
11. Садовски E. Ocнoвы тренировки координационных способностей в вocтoчных eдиноборствах. Biala Рodlaskа: ZWWF, 2003. - C.98-117.
12. Stadnicka J. Terapia dzieci muzyk^, ruchem, mow^. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1998, s.63-68
13. Starosta W. Motoryczne zdolnosci koordynacyjne. Warszawa, 2003, s.24-29
14. Szczepaniak M. Cwiczenia ksztaltuj^ce zdolnosci koordynacyjne u dzieci i mlodziezy. Sport wyczynowy, 1987, Nr 12, s.21-27
15. Szyszakowska M. Swiat tanca. 1993, Nr 1, s.13-15
16. Talaga L. Sprawnosc fizyczna ogolna. Testy. Poznan: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2004, s.112-113
17. Turska I. W kr^gu tanca. Warszawa: Iskry, 1965, s.114-123
18. Walter L. Zaproszenie do tanca. Tlum. K. Sulkowski. Warszawa: Agencja Master, 1994, s.19
19. Wiszniewski M. Uzdrawiaj^cy taniec. Bialystok: Studio Astropsychologii, 2003, s.96-105
20. Wroblewska K. Psychologia rekreacji, czyli jak poprawic swoje samopoczucie. Kultura Fizyczna, 2004, Nr 11/12, s.31-32
21. Szot Z. Sport gimnastyczny i taniec w badaniach naukowych. Gdansk, 2001, s.36-45
Artykul postupil do redakcji 10.09.2007 r.
