Научная статья на тему 'Contemporary factors of professional Preparation of specialists in physical culture'

Contemporary factors of professional Preparation of specialists in physical culture Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1166
61
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА / УЧИТЕЛЬ ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ / СПОРТ / МАСТЕРСТВО / ПРОФЕССИОНАЛИЗМ / ПРЕПОДАВАТЕЛЬ-ТРЕНЕР / СТУДЕНТ / ИНДИВИДУАЛЬНОЕ ЗАНЯТИЕ / VOCATIONAL TRAINING / TEACHER OF PHYSICAL CULTURE / SPORTS / MASTERSHIP / PROFESSIONALISM / TEACHER-COACH / STUDENT / INDIVIDUAL LESSON

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шарапов Шавкатджон Ахмадович, Абдуллоев Шавкат Усмонович

В статье рассматриваются вопросы профессиональной подготовки учителей физического воспитания в условиях реформирования образования республики. Авторы отмечают, что имеется противоречие между изменениями, новшествами и традиционной системой подготовки специалистов физического воспитания и спорта, что обуславливает изыскания новых путей подготовки учителей и тренеров физического воспитания и спорта. На основе проведенного педагогического эксперимента авторы доказывают эффективность разработанных примерных рекомендаций в процессе формирования педагогических умений и мастерства у будущих преподавателей и тренеров физического воспитания и спорта.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Современные факторы професссиональной подготовки специалистов физического воспитания

The article dwells on the issue related to professional training of teachers of physical culture under the conditions of reformation of education in the republic. The authors underscore the fact that there is contradiction between alternations, innovations and traditional system targeted at training of specialists of physical culture and sports, which preconditions an exploration in reference to new ways of training both teachers and coaches of physical culture and sports. Proceeding from the conducted pedagogical experiment the authors prove an effectiveness of elaborated exemplary recommendations applied in the process of a formation of pedagogical abilities and mastership with future teachers and coaches of physical culture and sports.

Текст научной работы на тему «Contemporary factors of professional Preparation of specialists in physical culture»

13.00.00.илм^0и ПЕДАГОГИ 13.00.00.ПЕДАГ0ГИЧЕСКИЕ НАУКИ I3.OO.OO.PEDAGOGICAL SCIENCES

13.00.02.НАЗАРИЯ ВА УСУЛДОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ 13.00.02.ТЕОРИЯ И МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ 13.00.02.THEORY AND METHOD OF TRAINING AND EDUCATION

УДК 371,014 ББК 74,200.54

Ш.А.ШАР0П0В Ш.У.АБДУЛЛОЕВ

ОМИЛХОИ МУОСИРИ ОМОДАГИИ КАСБИИ МУТАХАССИСОНИ СО^АИ ТАРБИЯИ ЧИСМОНИ

Дар шароити ислохоти сохаи маориф дар Точикистон масъалаи такмили раванди ташаккули касбии омузгори оянда хеле мухим аст. Ба чанбахои мухталифи ин масъала тахкикоти олимони ватанй ва хоричй Н.Н.Волков, Ф.Н.Гоноболин, Л.К.Гребенкина, И.А.Зязюн, Н.В.Кузмина,

B.А.Сластенин, Ф.Шарифз, И.Х. Каримова, ША.Шаропов, А.М.Миралиев ва дигарон бахшида шудаанд.Дар айни замон таваччух ба омузиши масъалаи такмили раванди тайёр кардани муаллимони тарбияи чисмонй ва варзиш дар низоми тахсилоти олии касбии омузгорй ба маротиб афзудааст. Дар ин замина М.Я.Виленский, Ю.Д.Железняк, Л.И.Лубишева, Р.А.Пилоян, И.Д.Свишев, А.В.Чесноков, Ж.К.Холодов, А.Н.Вакурин, Н.Турсунов, Ш.А.Сафаров ва дигарон корхои муайянеро анчом додаанд.Ин ба конунияти рушди чомеа ва эхтиёчоти низоми маориф вобаста мебошад. Имруз хадафхои тарбияи чисмонй тагйир ёфтааст, барномахои нави фанни мазкур барои хонандагони мактаби тахсилоти асосй мураттаб гардида, стандартхои давлатии маълумоти олии омузгорй, инчунин на;ша ва барномахои нави таълимй чорй шудаанд,ихтисоси иловагии «Омодагй ба варзиш» барои тайёр кардани «мураббй аз руи навъи варзиш» ворид гардид. Байни ин дигаргуниву навоварихо ва низоми мавчудаи тайёр кардани мутахассисони сохаи тарбияи чисмонй ва варзиш ихтилоф ба назар мерасад,ки зарурати чустучуи роххои такмили тайёрии омузгорон ва мураббиёнро, ки ихтисосашон ба навъхои варзиш,аз он чумла футбол мувофиканд, ба миён меорад. Ба андешаи бархе аз мухаккикон (Ш.А.Сафаров, Ш.А.Шарапов ва диг.) дар рохи амалй намудани раванди мувофики таълиму машкдихй, ки ба талаботи имруз чавобгу бошад, такмили курси омодагии мукаммал ба варзиш имконоти бештареро фарохам меорад (6,7).Дар мактабхои олй ба доираи таълим ворид шудани тахассуси иловагии «Омодагй ба варзиш» (ихтисоси «мураббй аз руи навъи варзиш») барномаи комилан навро,ки бо назардошти талабот ва махсусияти фаъолияти омузгор-тренер аз руи навъи варзиш мураттаб шудааст,та;озо дорад.

Дар илми педагогй заминахои муайяне барои халли масъалаи такмили раванди тайёр кардани мутахассиси тарбияи чисмонй ва варзиш фарохам оварда шудаанд. Аз байни корхое,ки тахлилу баррасй шуданд, тахкикоти марбут ба коркарди моделхои омодагии касбии омузгор чун омили мухими самарабахш намудани идораи раванди таълиму маш; мавкеи хос доранд (О.А.Абдулина,

C.Н.Беляев, Ш.А.Сафаров, Ш.А.Шарапов ва диг.) (1-2,6-7). Бо вучуди ин, ба андешаи мо,то имруз дар тачрибаи омода кардани мутахассисони сохаи тарбияи чисмонй ва варзиш тавсифхои намунавии тайёрии касбии донишчуён, ки дар шакли ракамхои мушаххас ифода шуда бошанд,ба андозаи зарурй инъикос наёфтаанд, талаботи меъёрй барои муайян кардани мувофикати нишондихандахои вокеии сифатхои санчишидашавандаи донишчуён ба сатхи намунавии тайёрии касбй вучуд надоранд.Ба фикри мо, хамаи ин имкон намедихад,ки раванди таълиму тамрин дар хамбастагй бо назорати шаклгирии малакаву махорати омузгорй, ки сатхи тайёрии касбиро дар мачмуъ мукаррар менамоянд, ба таври мукаммал идора карда шавад. Муаммои баррасишаванда,ки бо назардошти ихтилофхои мавчуда тархрезй шудааст,зарурати объективии муайян ва асоснок намудан, дар тачриба озмудани шартхои такмили омодагии касбию омузгории донишчуёни донишкадахои тарбияи чисмонй, омузгорон-тренерони ояндаро дар шароити фарогирии курси ТВ (такмили варзиш)-ро ба миён овард. Тахлили адабиёти илмию методй ва тачрибаи мавчуда имкон медихад, ки оид ба нокифоя будани сатхи тахкики масъалаи мазкур хулоса бароварда шаванд. Дамин нукта мухим будани мавзуи тахкики моро таъйин менамояд.

НОМАИ ДОНИШГОХ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* 8С1Е1ЧТШС 1ЧОТЕ8* №1(50) 2017

Х,адафи тахкикро аз чихати назариявй асоснок намудан ва апробатсияи шароитхои муайянгардидаи ташкилию педагогии такмили омодагии касбии омузгорон -тренерони футбол бо истифодаи тавсифхои намунавй ташкил медихад. Вобаста ба хадафи тахкик вазифахои зерин муайян шудаанд: 1 .Мукаррар кардани сатхи ибтидоии омодагии педагогию касбии донишчуёни дар озмоиши педагогй ширкатдошта ва мукоисаи маълумоти бадастомада бо тавсифхои намунавй, муайян кардани чихатхои «акибмонда»-и омодагй. 2.Баланд бардоштани малакаву майорате, ки «акиб мемонанд» то сатхи намунавй бо истифодаи пурраи маводи таълимии барномаи омодашуда. З.Дар амал санчидани самаранокии барномаи нав ва тавсифхои намунавии омодагии касбию омузгорй, ки нишондихандахое хастанд барои ноил шудани донишчуён дар шароити раванди таълимиву машкии курси ТВ-и футбол.Тахкикот дар базаи факултети тарбияи чисмонии Донишкадаи омузгории Панчакент бо донишчуёни ихтисоси «Омодагй ба варзиш» оид ба футбол амалй гардид. Марх,алаи якум- тахлили назариявии адабиёти илмию методй аз руи масъалаи тахкиккшаванда; ташкили фарзия ва аппарати илмии тахкик; муайян кардани методология ва матолиби назариявие, ки дар асоси онхо роххои халли масъалаи баррасишаванда мукаррар шудаанд. Мархдлаи дувум- озмоиши педагогие амалй гардид, ки максади он муайян кардани вижагихои раванди омодагии донишчуён -футболбозони курсхои 1-4 (малакахои касбй, омодагии чисмонй); коркарди талаботи меъёрй дар шакли тавсифхои намунавии чихатхои гуногуни омодагии касбию педагогии донишчуён- футболбозон; коркард ва апробатсияи барномаи озмоишии курси ТВ барои ихтисоси «Омодагй ба варзиш» оид ба футбол.

Дар айни замон ислохи барномаи озмоишй, таъминоти методии он; асоснок кардани самарабахшии корбасти тавсифхои намунавй дар идораи раванди шаклгирии малакаву махорати педагогй дар шароити татбики барномаи курси ТВ оид ба футбол идома дорад.

Дар тадкикот 52 донишчуи курсхои 1 - 4 (чавонон синни 17-21 сола), ки ихтисоси футболро фаро мегиранд, иштирок карданд. Х,ар гурух аз 22 нафар донишчуён иборат буд.

Гуруххо бо тарзи зерин ташкил шуданд: Аз руи бахои чамъбастй сафкашии озмудашавандагон амалй мегардад. Нишондихандаи мазкур чамъи бахохои алохида аз руи хар як нишондиханда ба хисоб меравад Сипас ба гурухи назоратй иштирокчиён бо ракамхои чуфт, ба гурухи озмоишй -бо ракамхои ток дохил шуданд. Ин имкон дод, ки ду гурухи аз чихати нишондихандаи баррасишаванда баробар ташкил гардад. Боэътимодии тафовут байни ду ифодахои арифметикии интихобшуда барои ду гурухи интихобие,ки бо хам алокаманд нестанд, бо ёрии меъёри бузургии Стюдент муайян карда шуд. Х,ангоми санчидани сахехии натичахои бадастомада ба сифати асос сатхи 5% -и эътимоднокй кабул гардид (0.95 % - и эхтимолй),ки барои тадкикоти педагогй кофист.Мукоисаи натичахои ду гурух байни онхо тафовути мухимеро ошкор накард (Р>0.05).

Барои хар як озмудашаванда варакаи шахсй ташкил гардида, ба он натичахои ташхиси омодагии касбию педагогии у аз руи мачмуи нишондихандахо дохил карда шуданд. Гурухи озмоишй тибки барномаи озмоишй бо назардошти маълумоти варакаи шахсй тахсил мекард. Ислоху дигаргунсозии таълим дар асоси мукоисаи бахохо аз варакаи шахсй бо нишондихандахои намунавии соли дахлдори тахсил амалй гардида, пуркувват кардани таъсирро ба чихатхои сусту акибмондаи омодагии касбию педагогии донишчу бо максади бартараф сохтани «норасоихо» пешбинй менамуд. Ин бо воситахои зерин амалй мегашт:супоришхои фардй, интихоб ва тахияи гузоришу маърузахо оид ба масъалахои гуногун аз тарафи донишчуён, корхои тадкиккй аз чониби онхо. Супоришхо тарике интихоб мешуданд, ки барои зухури имконоту неруи шахс, бо хифзи фардияти у мусоидат шавад. Татбики ин талабот хамрох кардани чанбаъхои гуногунмавзуъро ба супоришот, ки ба эхтиёчоти фардии донишчуй мувофиканд, такозо дошт. Ин нукта хангоми интихоби мундаричаи супоришот ба хисоб гирифта шуд. Супоришоти мазкур дикккати донишчуёнро ба чихатхои сусти рушди касбиашон чалб намуда, аз хамин рох барои бартараф намудани «норасоихо»-и фардиашон мусоидат мекарданд.

Ичрои супоришхои мазкур корбасти пурраи машгулияти фардй бо омузгорро,ки тибки барнома ба накша гирифта шудааст,пешбинй менамуд. Машгулияг дар давоми соли хониш гузаронида шуда,баъди ин иштирокчиёни озмоиш такроран ташхис гардиданд. Мукоисаи натичахои гуруххои озмоишй ва назоратй, ки баъди озмоиш ба даст омаданд, тафовути бо эътимод байни онхоро нишон дод (Р<0.05).Ин шаходат медихад, ки машгулият дар гурухи озмоишй бо истифодаи тавсифхои намунавии коркардшуда ба маротиб афзудани нишондихандахои омодагии касбию педагогии донишчуёнро дар мукоиса бо усулхое, ки барои идора ва ташкили раванди таълиму тамрини курси ТВ истифода мешаванд, таъмин менамояд.

Натичахои озмоиш, тахлили маводи маъхазхои илмй, омузиши тачрибаи амалй ба хулосахои зерин мерасонад: 1.Низоми анъанавие,ки барои омодагии касбию педагогии донишчуй -омузгор-тренери оянда дар фаро гирифтани курси ТВ оид ба футбол истифода мешавад, вазифахои дар назди мактаби олй гузоштаро мукаммал ичро карда наметавонад. 2.Дар

НОМАИ ДОНИШГОХ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES* №1(50) 2017

тадкикоти озмоишй самарабахш будани тавсифхои намунавй дар раванди ташаккули малакаву махорати омузгорон-тренерони оянда санчида ва тасдик шуд,ки инро имтиёзи вокеии натичахои нишондихандахои гурухи озмоишй собит месозад (Р<0.05). З.Тахлили натичахои алохидаи ташхиси такрории гуруххои назоратй ва озмоишй хамчунин самарабахш будани корбасти тавсифхои намунавии коркардшударо дар идораи тайёрии амалии донишчуёни донишкадахои тарбияи чисмонй исбот мекунад. Афзоиши вокей (Р<0.05) бештар дар нишондихандахое,ки зохир шудани малакахои зеринро ифода менамоянд, ба мушохида расид:-махорати ташкилотчигй: махорати ташкили муаррифии машк (дар гурухи назоратй-4.2%,озмоишй -11.76%); махорати ташкили мусобикахои микёсашон гуногун (дар гурухиназоратй - 3.03 %, озмоишй - 10.45 %); таксими дурусти вакти машгулият (дар гурухи назоратй-2.86 %,озмоишй -8.57 %); истифодаи устодонаи бахисобгирй ва назорат (дар гурухи назоратй-4.29 %,озмоишй -8.45 %); -малакахои маърифати: огохй аз дастовардхои навтарини илми муосири варзиш (дар гурухи назоратй-5.88 %, озмоишй - 10.00 %); малакаи тахлил ва дарёфти хатохо дар техникаи машк (дар гурухи назоратй - 4.41 %, озмоишй - 8.82 %);-малакахои муошират: махорати дуруст фахмонидани амали харакат, ки аз худ намудани истилоххои махсусро такозо дорад (дар гурухи назоратй-4.41%,озмоишй-10.29%); махорати шавкманд кардани шогирдон ва таъсир расонидан ба онхо (дар гурухи назоратй-4.38 %, озмоишй - 7.46 %);-омодагии чисмонию харакати: махорати доварй ба мусобикахо (5х5,8х8, 11х11) (дар гурухи назоратй-4.55%,озмоишй-11.94%). Дар асоси тахлилу баррасй хулоса кардан мумкин аст, ки барои расидан ба натичахои хуб дар фаъолияти омузгорй, ки аз донишчуй хосил кардани мачмуи малакаву махорати гуногуни педагогиро такозо дорад,мавчудияти сатхи намунавии нишондихандахои омодагии касбию педагогй зарур аст. Инкишофи мачмуи малакахои педагогй дар сатхи муносиб, расидан ба сатхи намунавй дар нишондихандахои пешниходшуда боз хам самарабахш намудани раванди омодагии касбию педагогии донишчуёнро таъмин мекунад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Абдулина, О.А.Общепедагогическая подготовка учителя в системе высшего педагогического образования /О .А.Абдулина. -М .,1990.

2. Беляев, С.Н.Повышение качества подготовки специалистов по физической культуре и спорту на основе курса педагогического физкультурно-спортивного совершенствования/С.Н.Беляев.-М.,1996.

3. Виленский, М.Я.Формирование личности учителя физической культуры в процессе его профессиональной подготовки/М.Я.Виленский.-М.,1990.

4. Каримова, И.Х.Учитель-творец добра и прогресса/И.Х.Каримова,Ф.Шарифзода.-Душанбе: Ирфон,2010.-179 с.

5. Петунин, О.В.Формирование профессионального мастерства учителя физической культуры/ О.В.Петунин.-М.,1980.

6. Сафаров,Ш.А.Пути подготовки воспитателей-спортсменов/Ш.А.Сафаров.Вестник педагогического университета им.С.Айни.-2014.-№1(56).-С.277-280.

7. Шарапов, Ш.А.Профессиональная компетентность и творчество учителя как фактор эффективности подготовки будущих специалистов/Ш.А.Шарапов Учёные записки. Серия гуманитарно- общественных наук-2015.-№2(43).-С.204-213.188М 2077- 4990.

REFERENCES:

1. Abdulina, O.A. General Pedagogical Preparation of a Teacher in the System of Higher Pedagogical Education /O.AAbdulina.- M., 1990.

2. Belyaev, S.N. Improvement of the Quality of Preparation of Experts in Physical Training and Sports on the Basis of the Course Dealing with Pedagogical Perfection of Physical Culture and Sports/S.N.Belyaev. - M., 1996.

3. Vilensky, M.Ya. Formation of Teacher's Personality of Physical Training in the Course of his Professional Training / M.Ya.Vilensky. - M., 1990.

4. Karimova, I.H, Sharifzoda F. Teacher as a Creator of Good and Progress / I.H.Karimova -Dushanbe: Cognition, 2010. - 179 p.

5. Petunin,O.V.Formation of Professional Mastership of a Teacher of Physical Culture/O.V.Petunin.-M., 1980.

6. Safarov, Sh.A. Ways of Training of Educators - Athletes /Sh.A.Safarov, Bulletin of the Pedagogical University named after S.Ayni. - 2014. - №1 (56). - P. 277 - 280.

7. Sharapov, Sh.A. Professional Competence and Creativity of a Teacher as a Factor of Effectiveness in Reference to Training of Future Specialists/Sh.A.Sharapov Scientific Notes.«Series of Humanitarian and Social Sciences.-2015.-№2 (43).-P.204-213.ISSN 2077- 4990

НОМАИ ДОНИШГОХ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES* №1(50) 2017

Омилхои муосири омодагии касбии мутахассисони сохаи тарбияи цисмонй

Вожахои калиди: омодагии касбй, омузгори тарбияи цисмонй, варзиш, малака,майорат,

салоуиятнокй, омузгор-тренер, донишцу, машгулияти фардй Дар мацола масоили омодагии касбии мутахассисони соуаи тарбияи цисмонй дар шароити ислоуоти маорифи цумуурй баррасй гардидааст. Муаллифон цайд менамоянд, ки байни дигаргуниву навоварщо ва низоми мавцудаи тайёр кардани мутахассисони соуаи тарбияи цисмонй ва варзиш ихтилоф ба назар мерасад, ки зарурати цустуцуи ро^^ои такмили тайёрии омузгорон ва мураббиёнро, ки ихтисосашон ба навъуои варзиш,аз он цумла футбол мувофицанд, ба миён меорад. Муаллифон дар асоси гузаронидани озмоишуои педагоги самарабахш будани тавсифуои намунавиро дар раванди ташаккули малакаву мауорати омузгорон-тренерони оянда исбот менамоянд ва самаранокии онро дар омодагии касбии омузгорони ояндаи тарбияи цисмонй собит мекунанд.

Современные факторы професссиональной подготовки специалистов

физического воспитания Ключевые слова: профессиональная подготовка, учитель физического воспитания, спорт, мастерство, профессионализм, преподаватель-тренер,студент,

индивидуальное занятие

В статье рассматриваются вопросы профессиональной подготовки учителей физического воспитания в условиях реформирования образования республики. Авторы отмечают, что имеется противоречие между изменениями, новшествами и традиционной системой подготовки специалистов физического воспитания и спорта, что обуславливает изыскания новых путей подготовки учителей и тренеров физического воспитания и спорта. На основе проведенного педагогического эксперимента авторы доказывают эффективность разработанных примерных рекомендаций в процессе формирования педагогических умений и мастерства у будущих преподавателей и тренеров физического воспитания и спорта.

Contemporary Factors of Professional Preparation of Specialists in Physical Culture Keywords: vocational training, teacher of physical culture, sports, mastership, professionalism, teacher-

coach, student, individual lesson The article dwells on the issue related to professional training of teachers of physical culture under the conditions of reformation of education in the republic. The authors underscore the fact that there is contradiction between alternations, innovations and traditional system targeted at training of specialists of physical culture and sports, which preconditions an exploration in reference to new ways of training both teachers and coaches of physical culture and sports. Proceeding from the conducted pedagogical experiment the authors prove an effectiveness of elaborated exemplary recommendations applied in the process of a formation of pedagogical abilities and mastership with future teachers and coaches of physical culture and sports.

Маълумот дар бораи муаллифон:

Шаропов Шавкатцон Ахмадович, доктори илмуои педагоги, профессори кафедраи педагогикаи ицтимой ва касбии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров (Цумхуурии Тоцикистон, ш.Хуцанд),E-mail:sharofzod54@mail.ru

Абдуллоев Шавкат Усмонович,унвонцуи кафедраи педагогикаи ицтимой ва касбии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров (Чумцурии Тоцикистон, ш. Хуцанд ),E-mail::abdulloev.shavkat@inbox.ru Сведения об авторах:

Шарапов Шавкатджон Ахмадович, доктор педагогических наук,профессор кафедры социальной и профессиональной педагогики Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова (Республика Таджикистан,г.Худжанд),E-mail: sharofzod54@mail.ru Абдуллоев Шавкат Усмонович, соискатель кафедры социальной и профессиональной педагогики Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г Худжанд), E-mail:abdulloev.shavkat@inbox.ru Information about authors:

Sharapov Shavkatdzhon Ahmadovich, doctor of pedagogical sciences, professor of social and professional pedagogy Khujand State University named after academician B.Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: sharofzod54@mail.ru

Abdulloev Shavkat Usmonovich,Competitor of the Department of social and professional pedagogy Khujand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail:abdulloev.shavkat@inbox.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.