CC BY
43
УДК 37 З.П.РАХ,МОНОВ
ББК 74
КОРХОИ МУСТАЦИЛОНАИ ДОНИШ^УЁН ДАР ШАРОИТИ АЗХУДКУНИИ БАРНОМАИ ТАЪЛИМ
Сиёсати имрузаи давлат ба болоравии сифати таълим, тайёр намудани мутахассисон баландихтисос ва воридшавй ба фазои ягонаи тахсилоти чахон равона карда шудааст. Сифати тахсилот ин ;обилияти амалй намудани хизматрасонихои таълимй ва бадастдароии сатхи баланди маърифатнокии таълимгирандагон махсуб меёбад. Дар корхои таълимию методй масъалаи дар мутахассисони оянда ташаккул додани махорату малакаи ичрои корхои амалй (фаъолона истифода кардан аз технологияи иттилоотй), пайваста таъмин намудани назорати сифати маводи таълимию методй, вобаста ба дастовардхои нави илм ва тачрибаи пеш;адам ворид намудани тагйироту иловахои нав дар онхо бояд ба таври васеъ дида баромада шаванд. Хдлли чунин масъалахо боиси такмил додани мазмуни ташкили корхои техникй дар раванди таъдим мегардад. Аз ин ру, донишчу хамаруза истифодабарии технологияи нави муосир пурра омода бошад, намуд, шакл ва усулхои самарабахши онро дар хама намуди чараёни дарс бо хубй донад.
Яке аз шаклхои раванди таълим ин кори муста;илонаи донишчу мебошад. Кори муста;илона хамчун яке аз шаклхои раванди таълим фаъолияти фикриву эчодкориро талаб мекунад. Методисти шинохта М.Т.Студеникин ;айд намудааст: "Ма;сади асосии равияи нави таълим тарбияи инсонест, ки фикр карда тавонад, фикрашро асоснок кунад ва ба як хулосае ояд" ().
Кори муста;илона донишчуро ба олами фикру андеша кашида, дар онхо ;удрати эчодкориву таамму; карданро ба вучуд меорад. Он ба донишчу имкон медихад, ки а;идаашро асоснок баён намуда, химоя карда тавонистан афкори баёншударо меомузад.
Дар ва;ти ичрои кори муста;илонаи махорати хамкорй фикрронии инти;одй ва эчодй, худназораткунй, худомузй , такмил додани дониш, фикри дурустро дарёфт намуда, ба он пайравй кардану ахбор доданро омухтан нихоят зарур, зеро ин хама ба фаъолшавй ва эчодкор шудани донишчуён мусоидат менамояд.
Худомузй - яке аз самтхои корхои муса;илонаи донишчу ба хисоб меравад ва фаъолияти муста;илона ва ма;садноки омузиши донишчу дар бахшхои фронталй, гурухй чуфтй ва фардй ташакул меёбад.
Раванди ташкил ва гузаронидани корхои муста;илонаи донишчу даврахои зеринро дар бар мегирад:
- давраи тайёрй (муайян намудани ма;сад, тартиб додани барнома, омодагии таъминоти методй, тачхизот);
- давраи асосй (татби;и барнома, истифодаи тарзхои ба даст овардани маълумот, коркард, мавриди истифода ;арор додан, додани дониш, ба ;айд гирифтани натичахо, муста;илона ташкил намудани раванди кор);
- давраи нихой (муайян намудани ахамият ва тахлили натичахо, ба низом даровардани онхо, баходихй ба самаранокии барнома ва тарзхои ичро намудани кор, баровардани хулоса дар бораи самтхои муътадил гардонидани мехнат).
Ахамият ва мохияти корхои муста;илонаи донишчу пеш аз хама дар инкишоф додани ;обилияти эчодй ва махорати ташкил ва гузаронидани корхои тад;и;отй зохир мегардад. Дар низоми кредитии тахсилот ду шакли ичро намудани корхои муста;илонаи донишчу пешбинй шудааст:
-корхои муста;илонаи донишчу бо рохбарии омузгор; -корхои муста;илонаи донишчу.
Корхои мустакилонаи донишчу бо рохбарии омузгории омузгор тиб;и талаботи на;шахои таълимии самт (ихтисос)- хои амалкунандаи муассисаи тахсилотй олии касбй ва силлабус барои омузиши хамаи фанхои таълимй (хатми ва интихобй) пешбинй мешавад.
Кори мустакилонаи донишчу хамчун фаъолияти беруназаудитории муста;илона азхуд намудани маводи иловагии таълимй му;аррар карда мешавад.
Муаммохои ташкили корхои муста;илона инхо шуда метавонанд:
Кам будани дастуру китобхои дарсй ба забони точикй аз фанхои тахассусй.
Дарёфт накардани сарчашмахои илмию методй доир ба мавзуъхои алохида. Хусусияти кори муста;илона (гайричадвал, берун аз таълимгох, инфиродй). Ичроиши корро дуруст дарк накардани донишчу ва нафахмидани талаботхои методии он. Суст будани сатхи дониши донишчу ва муста;илона фаъолият бурда натавонистан... Тиб;и талаботи Низоми кредитии тахсилот чорабинихои дуруст ба рох монда ва фарохам овардани шароити татби; намудани корхои муста;илонаи донишчу, бояд таъмин гардидани хар як донишчуро бо асосхои дар поён овардашуда пурра дар бар гиранд:
-тарзи кори инфиродй хангоми ичрои корхои назариявй (бахисобгирй, тартиб додани на;шахо ва гайра) ва амалй (ичрои корхои лабораторй ва илмию методй);
-воситахои маълумотдханда (маълумотнома, дастурхои таълимй, бонки корхои инфиродй, барномахои таълимй, дастаи барномахои бунёдй ва гайра); -маводи методй (тавсияхо, рохнамохо ва гайра); -маводи назоратй (тестхо);
-маводи захиравй (воситахои ченкунанда, технологй ва гайра);
-имкони муайян намудани самт (траектория)-и таълимии донишчу аз чониби у (фанхои таълимии интихобй, хизматхои иловагии таълимй, на;шахои инфиродии таълимй);
-имкони ба таври расмй мухокима намудани натичахои назариявй ё амалии муста;илона бадастовардашуда (иштирок дар кори конференсияхо, олимпиадахо, озмунхо).
Корхои муста;илонаи донишчу дар факултети педагогй аз фанхои логопедия ва ологофренопедпгогика умумй асосан назди кафедра, дар лабораториями мусассисахои таълимии махсус, хамчунин дар марказхои саломатй, ки факултет бо онхо шартнома дорад, ташкил ва ичро карда мешаванд. Бо аъзои кафедраи педагогикаи ичтимой ва касбй шакли ягонаи ташкил ва гузаронидани корхои муста;илонаи донишчуён мураттаб шудааст. Донишчуён бо низомномаи корхои муста;илона ошно гардида, намуд ва шаклхои номгуи корхои муста;илонаи фанхои таълимиро дастрас менамоянд.
Маълум аст, ки асоси талаботи кори муста;илонаи донишчуёнро шаклхои хатмй ва назоратшаванда дар бар мегирад. Корхои ^атмии мустакилонаи донишчуён (навиштан та;риз ба адабиёти нави омухташуда, тартиб додани саволнома вобаста ба мавзуъхои гузашта, сохтани муаррифй, муайян намудани муаммои дарс ва коркарди он...) ва омода гардидани донишчуро ба машгулиятхои дарсии чорй таъмин менамояд.
Шакли корхои назоратшавандаи мустакилонаи донишчуён (кор аз руи тест, фахмиш ва тахлили донишхои ба дастовардашуда, навиштани эссе, иштирок дар семинару конфронсхо, сохтани маводи таълимй, натичаи донишхои азхудкардашударо пешгуи намудан...) бошад бахри васеъ гардонидани дониши донишчу ва мустахкам намудани он, ташаккул додани махорати тахлил карда тавонистани масъалахои фанни таълимй аз чониби донишчуён равона гардонида шудааст.
Шароитхое, ки барои таъмини бомувафа;;ият кори муста;илонаи донишчу заруранд:
1. Асос ва бома;сад будани супоришу вазифахо.
2. Мураттаб гузоштани вазифахои мушаххас.
3. Такмил додани тафаккур ва ;обилияти зехнй.
4. Усул ва шаклхои ичроиши вазифа.
5. Муайян намудани ёрии машваратй баарои гузоштан ва халли муаммо.
6. Меъёри бахо.
7. Намудхои назорат.
Мав;еи муаллим дар ташкил ва рохбарй ба корхои муста;илонаи донишчу чунин амалхоро чорй менамояд:
-таълими муста;илонаи у дар хамаи намудхои машгулиятхо; -идоракунии корхои муста;илонаи худ; -худомузй ва худназоратй аз натичахои корхои муста;ило на (хаттй, тестй, шифохй, амалй, лабораторй); -ислохнамоии корхои муста;илона (инфиродй ва гурухй).
Дар кори муста;илона харакатхои худназоратй, назорати хамдигар ва сифатхои касбии шахсияти донишчу инкишоф дода мешвад.
Монанд маърифати мушаххас, худбаходихй барои омодагии ичрои корхои муста;илона, интихоби харакати комилан мувофи;, ба на;шагирии барномавй ва амалан ичро намудани кори муста;илона. Fайр аз он донишчу барои ичрои корхои муста;илонаи худ бо холхои гузоштаи
муаллим арзёбй мегардад. Дар чамъбаст донишчу донишхои азхудкардаашробо корхои мустакилонаи худ муаррифй менамояд.
Кори мустакилонаи донишчу бояд мувофикати омодагардии донишчуро ба салохият ва малакахои азхудкунии дониш, иктидори эчодию таълимии донишчуро бозкушояд.
Хулоса, дар натичаи дуруст ташкил намудани корхои мустакилонаи донишчуён кобилияти зехнии онхо ташаккул меёбад, махорат ва малакаи эчодкорй инкишоф ёфта, донишхои назариявии худро дар амал татбик карда метавонанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Волочай,А.В.Педагогика для студентов/А.В.Волочай,Л.В.Димитрова.-Ростов на Дону. Феникс. 2005.- 160 с.
2. Смирнов, С.Д. Педагогика и психология высшего образования/С.Д.Смирнов.-М.: Академия, 2003.-304 с.
3. Фокин,Ю.Г.Теория и технология обучения: деятельностный подход/Ю.Г.Фокин.-М.Академия, 2008.-240 с.
REFERENCES:
1. Volochay,A.V.Pedagogy for Students/A.V.Volochay,L.V.Dimitrov.-Rostov-on-Don: Fenix,2005.-
160 p.
2. Smirnov,S.D.Pedagogy and Psychology of Higher Education/S.D.Smirnov.-M.:Academy,2003.-
304p.
3. Fokin, Yu.G. The Theory and Technology of Tuition: Activeness of Approach/Yu.G.Fokin. - M.: Academy, 2008. - 240 p.
Корхои мустацилонаи донишцуён дар шароити азхудкунии барномаи таълим
Вожах,ои калидй: кори мустацилона, сифати таълим, малакауо, мустацилият, усул, цобилият
Мацола ба масъалаи омодасозии кори мустацилонаи донишцуён ва ауамияти онуо дар шароити барномаи таълими низоми кредитии тахсилот бахшида шудааст. Цайд карда мешавад, ки уангоми гузаронидани кори мустацилона бояд умумияти раванди таълим ва омузиши мустацилона ва хусусиятуои хоси фаъолияти мустацилонаи донишцу ба назар гирифта шавад,
Баъзе мушкилоти кори мустацилонаи донишцуён, инчунин маруилауои марбути онуо нишон дода мешавад. Талабот ба кори мустацилона таулил карда шуда, тацрибаи муаллимони факултети педагогии муассисаи олии таълимй уамчун намуна оварда мешавад. Нацши муаллим дар кори мустацилонаи донишцуён ва беутар намудани онуо муайян карда шудааст. Дар асоси тацрибаи гузаронишуда тащили равоншинохтии шакл ва методуои кори мустацилонаи донишцуён дар шароити низоми кредитии таусилот ба анцом расидааст.
Самостоятельная работа студентов в условиях усвоения учебной программы
Ключевые слова: самостоятельная работа, качество образования, умения, самостоятельность, метод, способность
В статье рассматривается вопрос о подготовке проведения самостоятельных работ студентов в условиях учебной программы кредитной системы обучения. Отмечены общность процессов самостоятельного и учебного познания, специфические особенности самостоятельной деятельности студентов, которые необходимо учитывать в ходе проведения самостоятельной работы..
Указаны некоторые проблемы самостоятельных работ студентов, а также названы их этапы проведения. Анализированыо требования к самостоятельной работе и приведены примеры из опыта работы преподавателей педагогического факультета высшего учебного заведения. Определена роль педагога в проведении самостоятельных работ студентов и их усовершенствования. На основании проведенного эксперимента сделан психологический анализ форм и методов самостоятельной работы студентов в условиях кредитной системы обучения.
Self-Sufficient Work of Students under the Conditions of Imbibition of Educational Circumstances
Key words: self-sufficient work, quality of education, ability, individuality, method, ability
The article dwells on the issue dealing with the preparation of self-sufficient work of student's conduction under the conditions of educational circumstances targeted at credit system of tuition and their importance as well. The author underscores the community of self-sufficient and educational cognition processes, specific peculiarities of self-sufficient activity of students in which it is necessary to take into account in the course of self-sufficient conduction.
In his article the author shows certain problems associated with self-sufficient wok of students and names their stages of conduction as well. The author analyzes the requirement to self-sufficient work and adduces a number of examples out of the experience of teachers of the pedagogical faculty under higher educational establishment. The role of pedagogue in regard to self-sufficient work of students conduction and their improvement is determined. Designing on the presume of conducted experiment the author of the article adheres psychological analysis related to the forms and methods of self-sufficient work of students under the conditions of the credit system of tuition
Маълумот дар бораи муаллиф:
Ра^монов Зикриё Пулотович, номзади имлуои педагогика, дотсенти кафедраи педагогика ва психологияи касбии факултети педагогии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров (Цумуурии Тоцикистон, ш.Хуцанд), E-mailrahmonov.1960@mail.ru
Сведения об авторе:
Рахмонов Зикриё Пулатович, кандидат педагогических наук, доцент кафедры профессиональной педагогики и психологии педагогического факультета Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г.Худжанд), E-mail rahmonov.1960@mail.ru
Information about the author:
Rahmonov Zikriyo Pulatovich, candidate of pedagogical sciences, Associate Professor of the department of social pedagogy and profession attached to pedagogical faculty under Khujand State University named after acad. B.Gafurov (Tajikistan Republic, Khujand), E-mail rahmonov.1960@mail.ru
