Научная статья на тему 'ЧЕТДАН ОЛИБ КЕЛИНГАН НАСЛДОР БУҚАЛАРНИ ИҚЛИМ ШАРОИТИГА МОСЛАШИШ ДАВРИДА РИВОЖЛАНИШИ ВА ЭКСТЕРЬЕРНИ ШАКЛЛАНИШИ'

ЧЕТДАН ОЛИБ КЕЛИНГАН НАСЛДОР БУҚАЛАРНИ ИҚЛИМ ШАРОИТИГА МОСЛАШИШ ДАВРИДА РИВОЖЛАНИШИ ВА ЭКСТЕРЬЕРНИ ШАКЛЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
зот / лидер / мутлоқ / вазн / ривожланиш

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Досмухамедова М. Х, Ходжаев У. Т

Четдан олиб келинган буқаларни парваришлашда уларга қўйилган стандарт талаблар асосида амалга оширилиши зарур. Асосан қўш маҳсулдорлик гўшт – сут йўналиши бўйича симментал буқаларни ривожланиш даражасида кўриш мумкин. Бунда 1 та яхшиловчи ва 4 та яхшиланувчи лидер гуруҳларига хослиги билан ўрин тутади. 4 та яхшиловчи лидер гурухига 10 баллик ва 1 та яхшиловчига 5 баллик системада баҳоланган. Ушбу буқалар сут гўшт йўналишидаги швиц зотидан ривожланиши билан устунлик қилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЧЕТДАН ОЛИБ КЕЛИНГАН НАСЛДОР БУҚАЛАРНИ ИҚЛИМ ШАРОИТИГА МОСЛАШИШ ДАВРИДА РИВОЖЛАНИШИ ВА ЭКСТЕРЬЕРНИ ШАКЛЛАНИШИ»

УДК: 636

ЧЕТДАН ОЛИБ КЕЛИНГАН НАСЛДОР БУЦАЛАРНИ ЩЛИМ ШАРОИТИГА МОСЛАШИШ ДАВРИДА РИВОЖЛАНИШИ ВА ЭКСТЕРЬЕРНИ ШАКЛЛАНИШИ

1Досмухамедова М. Х., 2Ходжаев У. Т.

^ошкент давлат аграр университети, к.х.ф.д профессор

2Самарканд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университетининг Тошкент филиали доценти https://doi.org/10.5281/zenodo.11428305

Аннотация. Четдан олиб келинган буцаларни парваришлашда уларга цуйилган стандарт талаблар асосида амалга оширилиши зарур. Асосан цуш маусулдорлик гушт -сут йуналиши буйича симментал буцаларни ривожланиш даражасида куриш мумкин. Бунда 1 та яхшиловчи ва 4 та яхшиланувчи лидер гуру^ларига хослиги билан урин тутади. 4 та яхшиловчи лидер гурухига 10 баллик ва 1 та яхшиловчига 5 баллик системада ба^оланган. Ушбу буцалар сут гушт йуналишидаги швиц зотидан ривожланиши билан устунлик цилган.

Калит сузлар: зот, лидер, мутлоц, вазн, ривожланиш.

Аннотация. При уходе привезенными из-за границы быками необходимо руководствоваться стандартными требованиями, предъявляемыми к ним. В основном, по уровню развития симментальских быков можно наблюдать удвоение продуктивности в мясо-молочном направлении. В этом случае 1 улучшающий и 4 улучшаемые занимают особое место среди групп лидеров. 4улучшаемые были оценены по 10-балльной системе, а 1 улучшаюший - по 5-балльной системе. У этих быков шведской породы преобладало развитие мясо-молочной продуктивности.

Ключевые слова: порода, лидер, абсолют, вес, развитие.

Abstract. When caring for bulls brought from abroad, it is necessary to follow the standard requirements for them. Basically, according to the level of development of Simmental bulls, it is possible to observe a doubling of productivity in the meat and dairy sector. In this case, 1 betterer and 4 betterers occupy a special place among the leadership groups. 4 betters were rated on a 10-point system, and 1 betterer was rated on a 5-point system. The development of meat and dairy productivity prevailed in these Swedish bulls.

Keywords: breed, leader, absolute, weight, development.

Сут-гушт йуналишидаги зотли букаларни ривожланиши . ^уш махсулдор йуналишидаги швиц ва симментал (флегфих) зотли буцаларни ривожланиш даражасини аникладик. Зотлар тирик вазнига караб озиклантирилган булса-да, тула кийматли озиклантириш амалга оширилган. Шу боис зотлар, гурухлардаги букалар тирик вазни узаро фаркланади. Бунда уларни индивидуал хусусиятлари ва озиклантириш шароитлари инобатга олинган.

Швиц зотли букалар тирик вазнини узгариши. Йирик шохли молларнинг Швиц зоти Узбекистоннинг иклим шароитига яхши мослашган булиб, куп йиллар давомида соф холда урчитилади ва махаллий корамолларни чатиштиришда фойдаланилади. Улар тирик вазнини узгаришида узаро индивидуал фаркланишлик кузатилади. 1-жадвал.

Тажрибада 5 та букани ривожланиши урганилган. Улардан 1 таси яхшиловчи ва 4 таси яхшиловчи лидер гурух,га хос. Уларнинг 4 таси ривожланиши буйича 10 балл билан бах,оланган булса, 1 таси 5 балл билан бах,оланган. Ривожланиш х,олати стандарт талабларидан юкорилиги билан характерланади. Уртача 38 ойлик лидер букалар тирик вазни 758 килограммга етиб, йил мобайнида 115 кг мутлок вазн ёки 320 граммдан уртача кунлик усишни ташкил килган.

1-жадвал. Швиц зотли наслдор бука тирик вазнининг иклимга мослашиш

даврида узгариши

т/р Наслдор бука Тирик вазнни узгариши

Ривожланиш Мутлок Уртача и

2017 й. 2018 й. 2020 й. даражаси усиш, кг кунлик усиш с а ■а а р а д

лакаби ИНВ Ёмш. ой Тирик вазни, кг Ёши, ой Тирик вазни, кг Ёши, ой Тирик вазни, кг кг 2017-2018 й.й. 2018-2019 й.й. 2017-2018 й.й 2018-2020 й.й Ш.ж. ёзда 2020 й. э и ал с о s CS Ик

Яхшиловчи букалар

1 Хобот 16518107 18 480 30 750 42 830 350 73 270 80 750 222 727 юкори

Яхшиловчи лидер букалар

1 Жесур 16518172 14 420 26 630 38 750 330 79 210 120 583 333 455 урта

2 Дорито 52205634 13 400 25 570 37 680 280 70 170 110 472 306 636 паст

3 Антена 16582076 13 420 25 670 37 805 385 92 250 135 694 375 955 урта

4 Жесимо 51803578 15 440 27 700 39 795 355 81 260 95 722 264 773 юкори

Уртача: 14 420 25,8 642 38 758 338 81 222 115 618 320 705

"Антена" лакабли бука 37 ойлигида энг юкори 805 кг тирик вазнга етган. "Хобот" ва "Жесимо" лакабли букаларнинг 2020 йилнинг ёз даврида уртача кунлик усиши энг юкори булиб, 727-773 граммни ташкил этган.

360 кунлик даврида уртача кунлик тирик вазнининг усиш даражасини пастлиги тулакимматли озиклантирилмаганлигидан далолат беради. Бу борадаги чора-тадбирларни амалга ошириш талаб этилади.

Швиц зотли букаларнинг ривожланиши уз зотига хос булиб, иклимга уртача ва юкори даражада мослашиб боргани кузатилади. 2019 йилда ривожланиши буйича энг юкори курсаткичлар "Хобот" ва "Жесур" букаларига хос, уларнинг уртача кунлик вазн усиши 727773 граммни ташкил этган.

Энг паст курсаткич "Дорито" лакабли букада 306 граммга тенг. 2020 йили ёз фаслида зот буйича "Жесимо" ва "Антенна" лакабли букаларда 773-955 килограммни ташкил этган.

Симментал (Флекфих) зотли букалар тирик вазни узгариши. Симментал йирик сут-гушт йуналишидаги зотлардан бири булиб, озиклантириш шароитларига талабчандир. Ушбу зотли моллар мах,сулдорлиги буйича юкори булиб, ташки табиий шароитларга тез мослашиб боради. Ушбу зотга мансуб 6 та буканинг тирик вазни узгариши урганилди. Улардан 2 боши яхшиловчи букалар ва 4 таси яхшиловчи лидер букалар гурух,ларига хос.

Ушбу зотли букаларни барчаси озиклантириш шароитларида зот стандарт талабларидан юкори даражада ривожланиб борган ва 10 балл билан бахоланган.

Яхшиловчи гурухлардаги "Отело" лакабли букани 42 ойлигидаги тирик вазни 910 килограммга етиб, ёз даврида уртача кунлик вазн усиши 909 граммни ташкил этган. Яхшиловчи лидер букалар гурухида уртача 37 ойлик букаларнинг тирик вазни 880 килограммга тенглашган ва уртача кунлик усиши 568 граммдан тугри келган (18-жадвал) 2-жадвал.

Тажриба гурухларидаги "Епиграф" ва "Хероз" лакабли букалар энг юкори тирик вазни билан характерланади. Уларнинг 37 ойлигидаги тирик вазни 920 ва 950 килограммни ташкил килиб, уртача кунлик усиши 455-545 граммга тенг. 360 кунлик тирик вазн усиши 180 килограммдан 340 килограммгача етган.

Симментал (Флекфих) зотли букалар, бир хил ташки мухит шароитларида бошка зотли букалардан ривожланиши буйича устинлик килган. Зотларга хос булган ривожланиш потенциалига эришишдаги барча чора-тадбирларни амалга ошириш зарур.

Симментал (Флекфих) зотли букаларнинг иклимга мослашиш даражаси юкори булиб, юкори даражадаги ривожланиши кузатилди. 2020 йили уларнинг уртача тирик вазни 37 ойлигида 880 килограммга тенглашди. Айримларининг тирик вазни эса 950 килограммга етди. "Епиграф" ва "Хероз" лакабли букаларнинг мутлок вазн усиш даражаси 920-950 кгни ташкил этди.

Ушбу букалар сут-гушт йуналишидаги швиц зотидан ривожланиши буйича устиворлик килган. Энг юкори курсаткичлар (778-1000 грамм) "Епиграф", "Отелло" ва "Хероз" букаларига хос. Бука гурухлари буйича уртача кунлик усиши 667-797 граммга тенг.

2020 йил натижасига кура киш даврининг фавкулодда экстенсив озиклантириш шароитига тушиб колганда, букаларни ривожланиши тухтаб уларнинг тирик вазнини январь-апрель ойларида, айримлариники эса, июль ойига кадар бир хил меъёрда сакланган. Бу даврда гурухлардаги айрим букалар экстенсив озиклантириш шароитига бардош беролмай тирик вазни ва семизлик даражаси кескин пасайиб кетган. Натижада улар уруг бермай куйган ва брак килиниб, подадан чикарилган.

2019-2020 ва 2020 йиллар даврларида уруг бермаган 22 бош бука (36,7%) брак килиниб, подадан чикарилган. Шу жумладан, швиц зотидан 5 бош ёки 50% букалар (Пукар, Химон, Хоббо, Васка, Пашка). Улар янги иклим ва экстенсив (киш даврида) озиклантириш шароитига бардош беролмай мослашмаган. Ушбу холатлар ва бошка ирсий урчишдаги сабаблар салбий таъсир килганлик холатлари кузатилди.

Хулоса. Шуни хулоса килиш керакки четдан келтирилган букаларнинг парваришлашда симментал ( флегфих) букаларининг ривожланиши айнан сут гушт йуналишидаги швиц зотидан ривожланиши билан устунлик килади. Бунда албатта озиклантириш шароити, саклаш шароити, шароитга тез мослашувчанлиги эътиборга олиниши зарур.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Рузибоев Н.Р. ^изил чул ва англер зотлари генотипидаги биринчи туккан сигирларнинг тирик вазни ва сут махсулдорлиги. Номзод. дисс. Тошкент, 2012, б. 92-95.

2. Носиров У.Н. «Узбекистонда наслчилик иши ва наслчилик базасини такомиллаштириш муамммолари" Ж. "Зоотехния", Т., №10, 2009 й., б.15.

3. MaKcygoB H., MaMagueB O.A. CyrnanHK KopaMornHnHraHH pHBO^namupHm. "Pecnyö^HKaga HopBananHKHH pHBo^naHTHpHm Ba cox,aga 03yKa 6a3acHHH MycTaxKaM^amHHHr ycTyBop Ba3H$a.napH" MaB3ycHgarH pecny6^HKa h^MHH-aMa^HH кoн$ренцнfl.-Тomкент. 2011. E. 39-41.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.