CC BY
87
Journal of Health Sciences (J Health Sci) 2012; (2)4: 271-282 The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. List B item 667.
Open Access
Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland ISSN 1429-9623 / 2012
WPLYW AKTYWNEJ REHABILITACJI NA SPRAWNOSC SAMOOBSLUGI I LOKOMOCJI OSOB PO URAZIE RDZENIA KR^GOWEGO
Influence of active rehabilitation for self-service and locomotion efficiency at peoples past
spinal cord injury
1 12
Przemyslaw K^dziora, Pawel Lizis, Justyna Znojek-Tymborowska, 3,5Magdalena Hagner-Derengowska, 1,4Anna Szczygielska-Babiuch
1Swi§tokrzyska Szkola Wyzsza, Kielce, Polska,
2Wojew6dzki Szpital Zespolony, Kielce, Polska 3Bydgoska Szkola Wyzsza, Bydgoszcz 4Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska SP ZOZ, Kielce 5Radomska Szkola Wyzsza, Radom
© The Author(s) 2012;
This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland
Slowa kluczowe: Aktywna Rehabilitacja, samoobsluga, lokomocja, uraz rdzenia kr^gowego. Key words: Active Rehabilitation, self-service, locomotion, spinal cord injury.
Streszczenie
Badaniami obj^to 19 m^zczyzn w wieku 28-40 lat po urazie rdzenia kr^goslupa (C5-C6) usprawnianych w ramach obozu Aktywnej Rehabilitacji w Kielcach-Piekoszowie. Srednia wieku m^zczyzn wynosila 32 ± 4,6 lat. Badania przeprowadzono w lipcu 2009 roku. Celem pracy byla ocena czynnosci samoobslugi i lokomocji przed i po 2 tygodniowym okresie usprawniania. Dodatkowo oceniano wplyw terapii na sprawnosC samoobslugi i lokomocji u m^zczyzn po obozie Aktywnej Rehabilitacji. Do oceny wspolzaleznosci mi^dzy 2 tygodniow^ rehabilitacja a sprawnosci^ samoobslugi i lokomocji wykorzystano nieparametryczny test Chi-kwadrat (x2). Przyj^to najnizszy poziom istotnosci statystycznej p>0,05 Stwierdzono popraw§ czynnosci samoobslugi i lokomocji, ktore jednak nie osi^gn^ly istotnosci statystycznej, co prawdopodobnie wynika ze zbyt krotkiego czasu usprawniania. Dlatego wydaje si§, ze nalezy wydluzyc okres trwania turnusu Aktywnej Rehabilitacji u osob po urazie rdzenia kr^goslupa.
Abstract
Examed 19 males in 28-40 age past spinal cord injury (C5-C6). All of participants were patients of Active Rehabilitation Camp in Kielce-Piekoszow. Mean age in the males group was 32 ± 4,6 SD. Exam made in July 2009 year. The purpose of this study was compare self-service and locomotion efficiency before and after 2 week therapy. In addition examed influence 2 week therapy for self-service and locomotion function in males past spinal cord injury. The influence 2 week therapy for self-service an locomotion efficiency examed by non parametrical test Chi-square (x2). In this study statistic significant level was p>0,05. Ascertained better scores of self-service and locomotion function after 2 week Active Rehabilitation, but didn’t ascertain statistic significant influence (p<0,05) for self-service and locomotion efficiency, because probably 2 week therapy is to short time for achieve essential improve of self-service and locomotion efficiency in males past spinal cord injury.
Wst^p
Ostatnie stulecie to okres niespotykanego w dziejach ludzkosci post^pu w wielu dziedzinach zycia. To nie tylko era wynalazkow, ale rowniez zmian kulturowych i spolecznych. Rozwoj mechanizacji przemyslu, rolnictwa, motoryzacji doprowadzil do wzrostu ilosci urazow rdzenia kr^gowego. Statystyki swiatowe podaji, ze najcz^stsz^ przyczyni urazow rdzenia kr^gowego si wypadki drogowe (33-75%), upadki z wysokosci (12-44%) oraz urazy sportowe (3,5-18%) (Barile i wsp 2007, Garcia-Reneses, Herruzo-Cubrera i Martenie 1991, Kwolek i wsp 2007).
Etiologia urazow rdzenia kr^gowego w Polsce rozni si§ nieco od danych swiatowych. Kiwerski (2001) do najwazniejszych przyczyn zalicza skoki do wody (11,5%) oraz wypadki komunikacyjne (40%). Z danych OBOP wynika, ze 75% stanowii chorzy z dysfunkcjami narz^du ruchu, wsrod ktorych najcz^stsze si przypadki porazen dwu i czterokonczynowych po urazach rdzenia kr^gowego. Okresla si§, ze rocznie przybywa w kraju okolo 1000 osob z porazeniem konczyn, z czego 400 to najci^zsze i zle rokujice uszkodzenia szyjnego odcinka kr^goslupa (Sosnowski i wsp 2000).
Uraz rdzenia kr^gowego powoduje ruchowe i czuciowe deficyty, ktore pogarszaji sprawnosc funkcjonalni oraz znacz^co obnizaji, jakosc zycia. Leczenie chorych po urazie rdzenia kr^gowego nalezy do zadan trudnych wymagajicych interdyscyplinarnego i kompleksowego modelu rehabilitacji. Istotnym elementem usprawniania pozaszpitalnego si obozy Aktywnej Rehabilitacji. Ich zadaniem jest wytrenowanie u chorych optymalnej niezaleznosci fizycznej, psychicznej od swiata zewn^trznego. Do tego celu sluzy aktywnosc sportowa podczas obozow Aktywnej Rehabilitacji. Wartosc sportu jest niewitpliwa, pomaga czerpac radosc z zycia, odzyskac wiar§ we wlasne sily, zwi^ksza poczucie solidarnosci, przynaleznosci do grupy, pozwala przezwyci^zyc niedomagania fizyczne i umozliwia powrot do aktywnosci spoleczno-zawodowej niepelnosprawnym z powodu urazu rdzenia kr^gowego.
Cel pracy
Niewystarczajica ilosc doniesien na temat efektywnosci Aktywnej Rehabilitacji po usprawnianiu czynnosci samoobslugi i lokomocji osob po urazie rdzenia kr^gowego stala si§ przyczyni podj^cia badan, w ktorych sformulowano nast^pujice pytania badawcze:
1. Jakie czynnosci samoobslugi i lokomocji ulegly poprawie po 2 tygodniowej Aktywnej Rehabilitacji u osob po urazie rdzenia kr^gowego?
2. Czy istnieje zaleznosc mi^dzy Aktywni Rehabilitacji a poprawi zdolnosci samoobslugi i lokomocji u osob po urazie rdzenia kr^gowego?
Material i Metody
Badaniami obj^to 19 m^zczyzn w wieku 28-40 lat po urazie szyjnego rdzenia kr^gowego (C5-C6) usprawnianych po raz pierwszy w ramach obozu Aktywnej Rehabilitacji w Piekoszowie-Kielcach. Okres niepelnosprawnosci m^zczyzn trwal 1-5 lat. Srednia wieku m^zczyzn wynosila 32,1 ±4,6 lat. Badania przeprowadzono w lipcu 2009 roku.
Przeprowadzono dwukrotnie badania (przed i po obozie) wybranych zdolnosci samoobslugi i lokomocji na wozku. Oceniano sprawnosc podczas spozywania posilkow, mycia ciala, ubierania si§, korzystania z toalety (samoobsluga) oraz przesiadania z lozka na wozek, wchodzenia na wozek, pokonywania progow, wjazdu na pochylni^, zjazdu z pochylni oraz jazdy po nierownym terenie (lokomocja na wozku). Zastosowano skal§:
0 - pacjent nie potrafi wykonac czynnosci,
1 - pacjent potrzebuje pomocy opiekuna,
2 - pacjent samodzielnie wykonuje czynnosc.
W celu analizy wynikow porownano procentowe udzialy m^zczyzn przed i po obozie przypisujic ich do kategorii sprawnosci w skali 0-2.
Dla oceny wspolzaleznosci mi^dzy usprawnianiem a poziomem zdolnosci samoobslugi i lokomocji na wozku zastosowano nieparametryczny test Chi-kwadrat (x). Uwzgl^dniajic wartosc obliczonych wspolczynnikow, przyj^to najnizszy zakladany poziom istotnosci statystycznej p>
0,05.
Wyniki
Jedni z podstawowych czynnosci zyciowych jest spozywanie posilkow. Przed obozem 18 m^zczyzn (95%) wykazywalo samodzielnosc podczas jedzenia, a tylko 1 wymagal pomocy (5%). Po obozie sytuacja nie ulegla zmianie. Kolejni czynnoscii bylo mycie ciala, ktore samodzielnie bylo w stanie wykonac 12 badanych 63%, natomiast pomocy potrzebowalo 7 m^zczyzn (37%). Po obozie zaden z m^zczyzn nie poprawil swojej sprawnosci (tab. 1, ryc. 1).
Badania wykazaly, ze najwi^ksze problemy mieli m^zczyzni z ubieraniem si§ i korzystaniem z toalety. Przed obozem 10 osob (53%) potrafilo samodzielnie wykonac ti czynnosc, 8 (42%) potrzebowalo cz^sciowej pomocy, a 1 (5%) wymagala calkowitej pomocy. Po obozie zanotowano niewielki popraw^, poniewaz 11 badanych (58%) ubieralo si§ samodzielnie, 7 (42%) korzystalo z cz^sciowej pomocy, natomiast w dalszym ciigu 1 osoba (5%) wymagala calkowitej pomocy. W przypadku korzystania z toalety na poczitku obozu 10 m^zczyzn (53%) bylo samodzielnych, 5 (26%) korzystalo z pomocy, 4 osoby (21%) wymagalo calkowitej pomocy. Po obozie stwierdzono niewielki popraw^, poniewaz 11 badanych (58%) samodzielnie korzystalo z toalety, 4 (21%) z pomoci, a 4 (21%) dalej bylo uzaleznionych od calkowitej pomocy opiekunow (tab. 1, ryc. 1). Samodzielnosc podczas przesiadania si§ z lozka na wozek i wchodzenia na wozek przed obozem wykazywalo 15 m^zczyzn (79%), 4 (21%) wymagalo pomocy, natomiast nie bylo osob, ktore
273
wymagalyby calkowitej pomocy. Po obozie zaobserwowano niewielki popraw^ sprawnosci wyzej wymienionych czynnosci samoobslugi, poniewaz 16 osob (84%) bylo samodzielnych, 3 (16%) potrzebowalo cz^sciowej pomocy opiekunow (tab. 1, ryc. 1).
Tabela 1. Czynnosci samoobslugi w skali 0-2
Ryc. 1. Czynnosci samoobslugi w skali 0-2: 1) spozywanie posilkow, 2) mycie ciala, 3) ubieranie si§, 4) korzystanie z toalety, 5) przesiadanie z lozka na wozek, 6) wchodzenie na wozek.
Podobnie jak w przypadku badania sprawnosci samoobslugi ocenie poddano czynnosci lokomocyjne na wozku. Przed obozem technik^ samodzielnego balansu wozkiem opanowalo 14 m^zczyzn (74%), 2 (10,5%) korzystalo z pomocy, 3 (16%) w ogole nie potrafilo balansowac wozkiem. Po obozie stwierdzono nieduzi popraw^, poniewaz 16 osob (84%) samodzielnie balansuje wozkiem, 3 (16%) wymaga cz^sciowej pomocy i nie bylo juz w grupie osob nieumiejicych wykonac balansu wozkiem (tab. 2, ryc. 2).
Stwierdzono znaczne problemy w pokonywaniu progow roznej wysokosci. Przed obozem nieznacznie ponad polowa 10 m^zczyzn (52%) samodzielnie pokonywalo progi niskie, 8 (42%) srednie oraz 4 (21%) wysokie. Z pomoci 3 badanych (16%) pokonywalo progi niskie i srednie, a 4 (21%) wysokie. Nie bylo w stanie 6 m^zczyzn (32%) pokonac progow niskich, 8 (42%) srednich i
11 (58%) wysokich. Nie zanotowano po obozie poprawy w grupie osob samodzielnie pokonujicych progi niskie. Po obozie stwierdzono poprawy, bowiem 7 m^zczyzn (37%) pokonywalo z pomoci progi niskie i srednie, a 5 (26%) wysokie. Zmniejszyla si§ rowniez grupa osob nieumiejicych pokonac progow. I tak 2 osoby (10,5%) nie jest w stanie pokonac progow niskich, 3 (16%) srednich i 8 (42%) wysokich (tab. 2, ryc. 2).
Samodzielnie wjezdzalo na pochylni^ 13 m^zczyzn (68%), 2(10,5%) potrzebowalo pomocy, natomiast 4 (21%) nie umialo wykonac ti czynnosc. Po obozie nie zmienila si§ sytuacja w grupie m^zczyzn samodzielnie wykonujicych wjazd na pochylni^. Z kolei ulegly poprawie rezultaty w grupie m^zczyzn wymagajicych pomocy podczas wjazdu na pochylni^ oraz nieumiejicych wjechac na pochylni^. Reasumujic po obozie 5 osob (26%) korzystalo z pomocy, a 1 (5%) ciigle nie potrafila wjechac na pochylni^ (tab. 2, ryc. 3).
M^zczyzni wykazywali przed obozem znaczni sprawnosc w zjezdzaniu z pochylni i jezdzie po nierownym podlozu, poniewaz 14 z nich (74%) wykonywalo te czynnosci samodzielnie, 4 (21%) korzystalo z pomocy podczas zjazdu z pochylni, a 3 (16%) podczas jazdy po nierownym podlozu. Calkowitej pomocy opiekuna w trakcie zjazdu z pochylni wymagal 1 m^zczyzna (5%), natomiast 2 (10,5%) w czasie jazdy po nierownym podlozu. Po obozie nie ulegly zmianie wyniki w grupie osob samodzielnie wykonujicych powyzsze czynnosci lokomocji. Poprawy zanotowano w grupie osob korzystajicych z pomocy i niepotrafiicych wykonac powyzsze czynnosci. Po obozie 5 m^zczyzn
(26%) wymagalo pomocy podczas zjazdu z pochylni i jazdy po nierownym podlozu. Po obozie nie
bylo osob zupelnie niepotrafiicych wykonac omawianych lokomocji (tab. 2, ryc. 3).
Tabela 2. Czynnosci lokomocyjne w skali 0-2
Ryc. 2. Czynnosci lokomocji w skali 0-2: 1) balans wozkiem, 2) pokonywanie progow malych, 3) pokonywanie progow srednich, 4) pokonywanie progow wysokich.
Ryc. 3. Czynnosci lokomocji w skali 0-2: 1) wjazd na pochylni^, 2) zjazd z pochylni, 3) jazda po
nierownym podlozu.
W celu oceny wspolzaleznosci pomi^dzy usprawnianiem a poziomem sprawnosci samoobslugi i lokomocji dokonano podzialu m^zczyzn na trzy kategorie: 0 - nie potrafi wykonac czynnosci, 1 -potrzebuje pomocy opiekuna, 2 - samodzielnie wykonuje czynnosc. Do poszukiwania zaleznosci
zastosowano nieparametryczny test Chi-kwadrat (x). Wartosc krytyczna dla V=3 (stopnie
2 2 swobody) obliczonych wspolczynnikow wynosi x= 7,81; p> 0,05. Obliczony wspolczynnik x
(4,37) pomi^dzy usprawnianiem a sprawnoscii czynnosci samoobslugi m^zczyzn jest mniejszy od
2 2 oczekiwanej wartosci x = 0,05 (tab. 3) . Uzyskany wspolczynnik x (5,90) pomi^dzy
usprawnianiem a czynnosciami lokomocji jest rowniez mniejszy od wartosci x= 0,05 (tab. 4).
Badania wykazuji, ze poprawa czynnosci samoobslugi i lokomocji w trzech kategoriach m^zczyzn
jest niewielka i nieistotna statystycznie. Stid poprawa sprawnosci samoobslugi i lokomocji nie jest
scisle zalezna od pobytu na obozie Aktywnej Rehabilitacji. Byc moze 2 tygodniowy okres
usprawniania jest zbyt krotki i dlatego, nie stwierdzono zwiizkow przyczynowo-skutkowych
mi^dzy terapii a sprawnoscii osob po urazie rdzenia kr^gowego. W rezultacie prawdopodobnie
nalezy wydluzyc turnus Aktywnej Rehabilitacji, zwi^kszyc intensywnosc treningu i zmodyfikowac
jego ramowy program (tab. 3, 4).
Tabela 3. Wspolczynnik testu x2 mi^dzy usprawnianiem a czynnosciami samoobslugi
Tabela 4. Wspolczynnik testu x mi^dzy usprawnianiem a czynnosciami lokomocji
Dyskusja
Osoby, ktore ulegly urazowi rdzenia kr^gowego traci niezaleznosc i samowystarczalnosc, a poczucie wlasnej wartosci ulega diametralnej zmianie. Przez drastyczny incydent zastaje ograniczona dotychczasowa aktywnosc spoleczno-zawodowa. Dlatego, niezb^dni i niezwykle wazni rzeczi jest akceptacja wlasnej niepelnosprawnosci, dobre samopoczucie i aktywne uczestnictwo w zyciu spolecznym (Bolach 1998, Block 1999, Dlugol^cka i Ogonowska 2005, Frydlewicz-Bartman i Rykala 2009, Lenkiewicz 1994, Sobiecka 2003, Tarkowska, Wlodarczyk i Wojnowska 1994).
Cele te mozna osiignic poprzez zintegrowany system dzialania (za pomoci srodkow fizycznych i edukacji), ktorego skladowi jest pozaszpitalna ,,Aktywna Rehabilitacja” (Tasiemki 1998).
Badania wplywu aktywnej rehabilitacji (regularnego uprawiania sportu) na aktywnosc spoleczno-zawodowi i jakosc zycia osob po urazie rdzenia kr^gowego byly podejmowane przez roznych autorow (Bouisset 2006, Plinta i wsp 2005, Slater i Medea 2004, Sobiecka 2003, Tasiemki i wsp 2004).
Frydlewicz-Bartman i Rykala (2009) wykazaly, ze uprawianie dyscyplin sportowych wplywa na popraw^ samopoczucia, przyspiesza akceptaj zaistnialych dysfunkcji oraz pomaga w pokonaniu barier psychicznych i spolecznych. Autorzy dochodzi rowniez do wniosku, ze poprawie ulega sprawnosc fizyczna osob regularnie uprawiajicych sport niepelnosprawnych. Bolach (1998) podaje, ze glownym motywem, dla ktorego niepelnosprawni uprawiaji sport jest ch^c samorealizacji i poprawy sprawnosci fizycznej. Badania Sobieckiej i Plinty (2005) wykazaly, ze glownym czynnikiem prowadzicym do apatii i izolacji spolecznej niepelnosprawnych jest zaniechanie aktywnosci sportowej, natomiast systematyczny trening poprawia sprawnosc samoobslugi i lokomocji osob niepelnosprawnych, korzystnie wplywa na zycie osobiste i spoleczne. Zdaniem Tasiemskiego (1998) aktywna rehabilitacja pozwala uzyskac osobom niepelnosprawnym niezaleznosc samoobslugi i lokomocji przy podejmowaniu roznych form aktywnosci spoleczno-zawodowej. Autor konkluduje, ze zaniedbanie tego etapu rehabilitacji powoduje zaburzenie kompleksowego modelu terapii osob z uszkodzonym rdzenia kr^gowego. Sosnowski i wsp (2000) zwracaji uwag§, ze wyst^puji wyrazne braki w systemie pomocy socjalnej panstwa oraz trafnosci post^powania rehabilitacyjnego. Podkreslaji, ze bardzo cz^sto rehabilitacja ogranicza si§ do okresowego pionizowania, przywrocenia zdolnosci lokomocyjno-motorycznych, (jezeli pozwala na to zakres uszkodzenia), posadzenia na wozku, zapobiezenia ewentualnym powiklaniom porazen takich jak: infekcje drog moczowych, odlezyny, infekcje drog oddechowych. Pomijane si niemal zupelnie czynnosci samoobslugi, samowystarczalnosc, samoakceptacja oraz informacja o dalszych mozliwosciach korzystania z pomocy instytucji rzidowych i pozarzidowych przy rozwiizywaniu problemow dnia codziennego. Dlatego, w kazdym przypadku leczenie pacjentow z uszkodzonym rdzeniem kr^gowym wymaga wspolpracy z organizacjami rzidowymi. Autorzy uwazaji, ze priorytetem staje si§ dotarcie do niepelnosprawnych, przekazanie im informacji o obozach Aktywnej Rehabilitacji i mozliwosci wzi^cia w nich aktywnego udzialu. Uczestnictwo w aktywnej rehabilitacji daje mozliwosci skrocenia okresu niepewnosci, zalaman psychicznych i pozwala podniesc sprawnosc fizyczni osob po urazie rdzenia kr^gowego.
Wlasne badania porownawcze sprawnosci samoobslugi oraz lokomocji przed i po obozie Aktywnej Rehabilitacji wykazaly najwi^ksze post^py w grupie m^zczyzn korzystajicych z pomocy opiekunow (skala 1). Dotyczy to sprawnosci samoobslugi (ubieranie si§, korzystanie z toalety,
276
przesiadanie z lozka na wozek i wchodzenie na wozek), a w przypadku lokomocji (balans wozkiem, pokonywanie progow malych, srednich i duzych, wjazd na pochylni^ oraz jazda po nierownym terenie). Jednak nie stwierdzono wspolzaleznosci mi^dzy usprawnianiem a poprawi zdolnosci samoobslugi i lokomocji, o czym swiadczi uzyskane wspolczynniki testu x , ktore si mniejsze od p> 0,05 i nie osiigaji istotnosci statystycznej. Nalezy pami^tac, ze nie mozna porownywac intensywnosci 2 tygodniowego usprawniania podczas obozu Aktywnej Rehabilitacji z procesem leczenia trwajicym wiele lat, a niejednokrotnie nawet cale zycie. Byc moze wlasnie, dlatego, nie stwierdzono wspolzaleznosci mi^dzy usprawnianiem a sprawnoscii osob po urazie rdzenia kr^gowego. W rezultacie nalezy wydluzyc turnus Aktywnej Rehabilitacji, zwi^kszyc intensywnosc treningu i zmodyfikowac jego ramowy program. Dlatego, trzeba dostosowac (ukierunkowac) usprawnianie do czynnosci samoobslugi i lokomocji, ktore w najmniejszym stopniu ulegly poprawie.
Wszyscy m^zczyzni wyrazali zadowolenie z przyjazdu na oboz i uczestniczenia w zaj^ciach rehabilitacyjnych. Nalezy sidzic, ze bylo to wynikiem mozliwosci kontaktow towarzyskich z osobami znajdujicymi si§ w podobnej sytuacji zyciowej, wymiany wzajemnych doswiadczen i poglidow, z ktorymi borykaji si§ niepelnosprawni po urazie rdzenia kr^gowego.
Oboz Aktywnej Rehabilitacji dodaje niepelnosprawnym wiary siebie, w swoje mozliwosci, co pomaga w przelamywaniu barier i zahamowan psychicznych. Korzysci indywidualne obejmuji wszystkie nowo pozyskane lub udoskonalone sprawnosci samoobslugi i lokomocji.
Przeprowadzone badania wykazaly celowosc i potrzeb^ organizowania obozow Aktywnej Rehabilitacji. Poprawiaji one, jakosc zycia, ulatwiaji pokonywanie barier i utrudnien fizycznych, umozliwiaji wi^kszi mobilnosc w kontaktach z otoczeniem oraz uczestnictwem w zyciu zawodowym. Wyniki wlasne si obiecujice i daji nadziej^, ze stani si§ przyczynkiem do dalszych badan i podj^cia kolejnych wysilkow zmierzajicych do udoskonalenia i modyfikowania programow aktywnej rehabilitacji, w celu szybszej reintegracji z otoczeniem osob po urazie rdzenia kr^gowego
i uzyskania przez nich niezaleznosci w zyciu codziennym.
Wnioski
1. W grupie osob korzystajicych z pomocy opiekunow stwierdzono popraw^ w zakresie ubierania si§, korzystania z toalety, przesiadania z lozka na wozek, wchodzenia na wozek, balansowania na wozku, pokonywania malych i srednich progow, wjazdu na pochylni^ oraz jazdy po nierownym terenie, co prowadzi do wniosku, ze nalezy zmodyfikowac program usprawniania i polozyc wi^kszy nacisk na popraw^ zdolnosci osob nieumiejicych samodzielnie wykonywac czynnosci samoobslugi i lokomocji.
2. Nie stwierdzono wspolzaleznosci mi^dzy 2 tygodniowym okresem treningu a znamienni poprawi zdolnosci samoobslugi i lokomocji, co prowadzi do wniosku, ze nalezy wydluzyc czas trwania turnusu Aktywnej Rehabilitacji u osob po urazie rdzenia kr^gowego.
Open Access
This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution
Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in
any medium, provided the original author(s) and source are credited.
Pismiennictwo
1. Barile A., Limbucci N., Splendiani A., Gallucci M., Masciocchi C. spinal injury in sport. Eur J Radiol 2007; 62: 68-78.
2. Bolach E. Wplyw aktywnej rehabilitacji na reintegraj spoleczna osob po urazach rdzenia kr^gowego. Fizjoterapia 1998; 6: 25-28.
3. Block B. Osobowosciowe uwarunkowania nasilenia problemow psychospolecznych u osob z uszkodzeniem rdzenia kr^gowego. 1999; 52: 19.
4. Buisset S. Sport and handicap. Science & Sports 2006; 21: 219-220.
5. Dlugol^cka M., Ogonowska M. Bariery ograniczajice udzial osob niepelnosprawnych w
turystyce. Stowarzyszenie Ekonomistow Rolnictwa i Agrobiznesu. Roczniki Naukowe 2005; 8: 99-102.
6. Frydlewicz-Bartman E., Rykala J. Rola regularnego uprawiania sportu w zyciu osob po urazie rdzenia kr^gowego. Przeglid Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego 2009; 4: 399-404.
7. Garcia-Reneses J., Herruzo-Cubrera R., Martiene K.A. Epidemiology study of spinal cord injury in Spain. Paraplegia 1991; 20: 180.
8. Kwolek A., Pop T., T^cza T., Dobko M. Etiologia urazow kr^goslupa w odcinku szyjnym na
podstawie danych Oddzialu Neurochirurgii i Neurotraumatologii szpitala Wojewodzkiego nr 2 w Rzeszowie. Fizjoterapia 2007; 15: 32-39.
9. Lenkiewicz M. Problemy psychologiczne osob po urazie rdzenia kr^gowego. Post^py rehabilitacji 1994; 61-69.
10. Plinta R., Saulicz E., Sobiecka J., Knapik A., Mysliwiec A. Uprawianie sportu na wozkach, jako czynnik poprawiajicy zdolnosci lokomocyjne osob niepelnosprawnych. Ann UMCS Sec D 2005; 60: 420.
11. Slater D., Medea M. Participation in recreation and sports for persons with spinal cord injury: Review and recommendations. Neuro Reh 2004; 19: 1211-129.
12. Sobiecka J. Styl zycia osob niepelnosprawnych uprawiaj^cych sport paraolimpijski (na przykladzie zawodnikow z W^gier i Polski. Ann UMCS Sec D 2003; 58: 228.
13. Sobiecka J., Plinta R. Zalozenia efektywnosci drugiego i trzeciego etapu usprawniania osob niepelnosprawnych w ramach aktywnej rehabilitacji. Ann UMCS Sec D 2005; 60: 489-491.
14. Sosnowski S., Kurczewski M., Kaladynska M., Zakrzewska K. Proces aktywnej rehabilitacji chorych po urazach rdzenia kr^gowego. Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja 2000; 1: 5356.
15. Tarkowska T., Wlodarczyk K., Wojnowska G. Wzrost poczucia wlasnej wartosci, jako wskaznik lepszego przystosowania do inwalidztwa. Post^py rehabilitacji 1994; 8: 81-95.
16. Tasiemki T. Efektywnosc systemu Aktywnej Rehabilitacji w usprawnianiu czynnosci samoobslugi i lokomocji osob po urazach rdzenia kr^gowego. Post^py rehabilitacji 1998; 1: 6779.
17. Tasiemki T., Bergstrom E., Savic G., Gardner B. Sports, recreation and employment following spinal cord injury - a pilot study. Spinal Cord 2000; 38: 173-184.
Tabela 1. Czynnosci samoobslugi w skali 0-2
Lp. Czynnosc Przed obozem Po obozie
Skala sprawnosci Skala sprawnosci
0 1 2 0 1 2
n % n % n % n % n % n %
1. Spozywanie posilkow — — 1 5,3 18 94,7 — — 1 5,3 18 94,7
2. Mycie ciala — — 7 36,8 12 63,2 — — 7 36,8 12 63,2
3. Ubieranie si§ 1 5,3 8 42,1 10 52,6 1 5,3 7 36,8 11 57,9
4. Korzystanie z toalety 4 21,1 5 26,3 10 52,6 4 21,1 4 21,1 11 57,9
5. Przesiadanie z lozka na wozek — — 4 21,1 15 78,9 — — 3 15,8 16 84,2
6. Wchodzenie na wozek — 4 21,1 15 78,9 — 3 15,8 16 84,2
Przed obozem Po obozie
Skala sprawnosci Skala sprawnosci
Lp. Czynnosc 0 1 2 0 1 2
n % n % n % n % n % n %
1. Balans wozkiem 3 15.8 2 10,5 14 73,7 — — 3 15,8 16 84,2
2. Pokonywanie progow: 1. Male
2. Srednie 6 31,6 3 15,8 10 52,6 2 10,5 7 36,8 10 52,6
3. Duze 8 42,1 3 15,8 8 42,1 3 15,8 7 36,8 9 47,4
11 57,8 4 21,1 4 21,1 8 42,1 5 26,3 6 31,6
3. Wjazd na pochylni§ 4 21,1 2 10,5 13 68,4 1 5,3 5 26,3 13 68,4
4. Zjazd z pochylni 1 5,3 4 21,1 14 73,7 — — 5 26,3 14 73,7
5. Jazda po nierownym podlozu 2 10,5 3 15,8 14 73,7 — — 5 26,3 14 73,7
Tabela 3. Wspolczynnik testu x2 mi§dzy usprawnianiem a czynnosciami samoobslugi
lp Czynnosc Skala sprawnosci
0 1 2 Razem
n n n n
1. Spozywanie posilkow 0 1 18 19
2. Mycie ciala 0 7 12 19
3. Ubieranie si§ 1 7 11 19
4. Korzystanie z toalety 4 4 11 19
5. Przesiadanie lozka na wozek 0 3 16 19
6. Wchodzenie na wozek 0 3 16 19
Razem 5 25 84 114
2 2 Wartosc x X = 4 l,37< 7,81
2
Tabela. 4. Wspolczynnik testu x mi§dzy usprawnianiem a czynnosciami lokomocji
S cala sprawnosci
Lp. Czynnosc 0 1 2 Razem
n n n n
1. Balans wozkiem 0 3 16 19
2. Pokonywanie progow: • male 2 7 10 19
• srednie 3 7 9 19
• duze 8 5 6 19
3. Wjazd na pochylni § 1 5 13 19
4. Zjazd z pochylni 0 5 14 19
5. Jazda po nierownym podlozu 0 5 14 19
Razem 14 34 66 114
Wartosc x2 X2= 5,90< 7,8 51
procent(%)
Ryc. 1. Czynnosci samoobslu gi w skali
о-2: 1)
spozywanie posilkow, 2) mycie ciala,
З)
ubieranie si?, 4) korzystanie z toalety, 5)
przesiadani e z lozka na wozek,
6) wchodzenie na wozek.
Ryc. 2.
Czynnosci
lokomocji w
skali о-2: 1)
balans
wozkiem, 2)
pokonywanie
progow
malych, 3)
pokonywanie
progow
srednich, 4)
pokonywanie
progow
wysokich.
Ryc. 3. Czynnosci lokomocji w skali 0-2: 1) wjazd na pochylni^, 2) zjazd z pochylni, 3) jazda po
nierownym podlozu.
This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non-Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non-commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
Received: 09.11.2012.
Revised: 30.11.2012.
Accepted: 02.12.2012.
