Научная статья на тему 'C.ЖҮНІСОВТЫҢ "ЖАПАНДАҒЫ ЖАЛҒЫЗ ҮЙ" РОМАНЫНДАҒЫ ФРАЗЕОЛОГИМЗДЕР'

C.ЖҮНІСОВТЫҢ "ЖАПАНДАҒЫ ЖАЛҒЫЗ ҮЙ" РОМАНЫНДАҒЫ ФРАЗЕОЛОГИМЗДЕР Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
14
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЛИТЕРАТУРА / ФРАЗЕОЛОГИЯ / ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Тулегенова Ш.И.

В данной статье рассматриваются фразеологизмы в художественной литературы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «C.ЖҮНІСОВТЫҢ "ЖАПАНДАҒЫ ЖАЛҒЫЗ ҮЙ" РОМАНЫНДАҒЫ ФРАЗЕОЛОГИМЗДЕР»

договора с открытыми условиями.

Использованные источники:

1. Белов В. А. Гражданское право: Общая и Особенная части. М., 2003. 960 с.

2. Брагинский М. И., Витрянский В. В. Договорное право. Книга пятая, том первый: Договоры о займе, банковском кредите и факторинге. Договоры, направленные на создание коллективных образований. М., 2006 // СПС "КонсультантПлюс".

3. Егорова М. А. Организационное отношение и организационные сделки в гражданско-правовом регулировании // Законы России: опыт, анализ, практика. 2011. N 5. С. 10 - 21.

4. Ефимова Л. Г. Рамочные (организационные) договоры. М., 2006. 104 с.

5. Илюшина М. Н. Особенности правовой природы обязательственных отношений с участием предпринимателей в свете Концепции совершенствования гражданского законодательства // Предпринимательское право. Приложение "Бизнес и право в России и за рубежом". 2010. N 3.

Тулегенова Ш.И. тял жэне эдебиет теориясы кафедрасыныц оцытушысы А. Байтурсынов атындагы КМУ Казахстан, Костанай цаласы С.ЖУШСОВТЫЦ «ЖАПАНДАГЫ ЖАЛГЫЗ УЙ» РОМАНЫНДАГЫ

ФРАЗЕОЛОГИМЗДЕР Аннотация; В данной статье рассматриваются фразеологизмы в художественной литературы.

Ключевые слова: литература, фразеология, пословицы и поговорки.

С.Жунюовтщ казак эдебиетшде гауhар жакуттай салмакты туындыларынын, бiрi - «Жапандагы жалгыз уй» романы. Роман казактын кец байтак даласына тын игеру сиякты улы ДYбiр, кызу науканньщ келген тусын суреттейдг Сонымен катар гасырлар бойы тылсым тыныштыкта жаткан Жер-Ананын куйкалы кыртысына устараша iз салган, кен даланын еркесi акбекен мен киiктi Yркiтiп, айдын келдщ сэш акку-казды, дала тагысы кекжал каскырды бездiруге мэжбYP еткен тыннын мэш мен магынасын каламгер ерекше бiр кырынан керсетедi.

Шыгарманын непзп мэн-мазмунын ашу максатында кез-келген каламгер езшдш керкемдеуiш куралдарын, макал-мэтелдер мен фразеологиялык оралымдарды орынды да утымды пайдаланып, окырманды шыгарма iшiндегi окигага ерiксiз ертiп экететiн эсем де айшыкты тiркестердi колдануга тырысады. Осы орайда С.ЖYнiсовтщ «Жапандагы жалгыз Yй» романындагы тураккты сез тiркестерiне токталып кетпекпiн.

Каламгер керкем сез айшыктарын романда мейiлiнше мол пайдаланган. Шыгармадагы фразеологиялык оралымдарды жазушы жалпы

халыктык формада да, езшдк eзгерiстерiмен авторлык формада да колдана алган.

Романный, бiрiншi бeлiмiнiц бiрiншi тарауындагы екiншi азат жолдагы eцiрде орын алып жаткан табигаттыц тылсым кYшiн керкемдеп жетюзушде мiн жок:

«Дэл осы мезетп ацдыгандай, кешеден берi демш iшiне тарткан ызгырык eткiр жел де баяу кeтерiлiп, ^ртын томпайта койды. Алгашкыда с^лык жаткан жалпак eцiрдiц ак кeрпесiн кай жагынан тYрерiн бiлмей, мыц к^былып т^рды да, терiстiкке карай бiржолата жонын бере б^рылып алган соц шш тартып, зор уiлге басты. ...Квкке шапшып шаншылып,бiр-бiрiне айбат шегiп ысылдап, арбасып тирады да, жерге сылк етiп к¥лап, мыц б^ратылып, ^мар-ж^мар домаланган кYЙi кайта жогары шиыршык атылады.»

Б^л Yзiндiдегi кейiптеу тэсш аркылы eлi табигатты тiрi адам образымен к^былта суреттеп, табигаттыц ^ц^^ин «демгн ште тартцан», «айбат шегт», «сылц етт цулап», «шиыршык, атылады» деген тiркестермен ерекше сипаттайды. М^ндагы «демш iшiне тарту» пркес «тыныш жаткан» дегендi, «айбат шегш» дегенi «ызаланып» деген магынаны, ал «сылк етш к^лап» дегенi желдщ кенет токатаганын, «шиыршык атылады» дегеш желдiц кайта кeтерiлiп, шиыршыктала, шиелешсе жалгасканын кeрсетедi.

Ал «Акбeпе де элi аузынан мэйеп шыккан бYлдiршiндей жас кыз болатын» деген сeйлемдегi «аузынан мэйег1 шыццан» деген тсркестщ соцынан «бYлдiршiндей жас кыз» деп аяктамаса бiр окыганнан тYсiнiксiздеу ^ртет^ сиякты. Бiрак С.ЖYнiсовтыц туындыларында диалектiлердi аса кeп пайдаланатынын ескере отыра, «мэйек» сeзiнiц магынасына терец Yцiлсек, каракалпак жерiндегi жергiлiктi тiл ерекшелштершде «жацадан туган ж^мыртка, балапан» деген ^тымда колданылатынын байкаймыз. Ягни б^л тiркесте акынныц жалпы халыктык емес, eзiндiк ерекшелiгi бар индивидуалдык фразеологиялык оралымын колданганын кeремiз. Ал «...Кeзi шарасынан шыккан Жэлел жащшырып Акбeпеге жеттi» немесе «жас отаудыц» отына май к^я салды» деген жолдардагы «квзг шарасынан шыццан», «отына май цуйды» деген фразеологиялык бiрлiктiц магынасы айтпаса да айшыкты анык ^ртт т^р. Б^л орайда жазушы жалпыхалыктык фразеологиялык оралымды орынды колданып-ак т^р. Сонымен катар шыгармада эшресе Карасайдыц катысы бар жерлерде ашу-ызага байланысты теракты тiркестердi кeп байкауга болады. Мысалы, баласы Халел жаца ж^мысында Дерягинмен ара катынасы жаксы болмай, н^скаушысыныц ж^дырыгын татып кeргенiн еспген Карасай осы бiр сылтаумен совхоз кецсесше келiп шу шыгаратыны бар: «Баламды ж^мыска берсем, таяк жесш деп бергем жок. Кeгала койдай гып сабайтындай, оныц жазыгы не? ...Халел соккыга жыгылып Yйде жатыр. Тацертец не болса да ана касындагы жiгiттен келдi. Мейлi оны тYтiп жесецдер де eздерiц бшцдер.» Б^л Yзiндiдегi «таяц жеу», «соццыза жыгу», «квгала койдай сабау», «тутт жеу» сынды фразеологиялык тебектер eзара синонимдес болып барлыгы бiр «^ру» деген

сезге сэйкес келiп турганын ацгарамыз. Ал одан кешнп кейiпкерлер диалогындагы «апшыцыз цуырылмасын», «зыгырданы цайнады», «зэрлг квзгмен царады», «\ш\ цазандай цайнайды» деген пркестер 6ip гана «ызалану» деген магынаны тYрлiше сипаттап, кемкерiп тур.

Жогарыда аталып еткен туракты сез пркестер топтарыныц iшiндегi соматикалык атаулар уйыткы болган фразеологизмдер де шыгармада шебер пайдаланылган. Мысалы, шешеан цолына юрггзт алзан,вз цолымен узату, 6emmi жалап турзан аяз, цанды квз [175 б.1,2,3,абз.], бетщ бар,жузщ бар демеймЫ, micm цайрады, аузы жабылмады, бас-квз болу, квзте имей, KipniK цацпай [112,115,118,147,149 б.] деген сиякты фразеологизмдердердi жасауда «кол», «бет», «жуз»,«кез», «ауыз», «бас», «юртк» тэрiздi соматизмдер ерекше рел ащарган.

Ал, адам бойындагы тYрлi касиеттердi сипаттайтын туракты сез тiркестерiн жогарыдагы классификация бойынша белiп карайтын болсак кысуаша ынадай мысалдар келтiруге болады:

Адамныц мшез-кулык, кадiр-касиетiн, тYр-сипатын сипаттайтын «жасы келген,кэрЬ» деген угымдагы терец эжiм квмкерген жуца цабац, квз жанары свнт деген фразеологизмдер.

Адамныц шю жан-дуниесш тебiренiсiн танытатын «тацкалды», «жылады», «колынан келмедi, жасай алмады кей жерде шыдамады» дегендей магыналарды бiлдiретiн Ke3i шарасынан шызып барады, муз боп цатцан квз жасы ери жвнелдi, ш цалтырап ырыц бермедi сынды фразеологизмдер.

Адамныц ю-эрекетш суреттейтш сэйкесiнше «уялып», «айтуга сез таппай», «катты, анык карап» деген мэндегi юрерге жер таппай, тЫ курмелт, теале царап [8 б.] сиякты фразеологимздер романдагы эрбiр кейiпкердi танытуга, эр образды айшьщтауга ауыз толтырып айтарлыктай эсер еткенш байкаймыз.

Сонымен катар шыгармада халыктык наным-сенiм, эдет гурыпка байланысты «цазан квтеру», «суйекке тацба туару», елiм-жiтiмге байланысты «келмеске кеттi», «дуние салды», халык елшемi негiзiнде калыптаскан кашыктык, узындык елшемдердi керсететiн «бiр елi», «бiр сажын», «бiр суйем жер» сынды пркестер кеп колданылган.

Романда адамныц кецiл-кYЙiн, дуниетанымдык кезкарасын керсететiн культтiк фразеологизмдер жаксы кершю тапкан. Олардыц катарында «ттце шоц тусст», «Оз цара басыца квртст» деген каргыс мэндi тiркестер, «цудайдыц салзанын кврермiз», «тэщр ia» сиякты бейтарап мэндi пркестер бар. Осыган коса романнан перифраздык жолмен жасалынган тiркестердi де кеп байкаймыз. Олардыц бiр кыска гана мысалы ретшде «Эукен жуанныц тукымы», «бiз сиякты каратабандар элi де элсiз» деген метонимиялык перифраздарды келтiруге болады. Мундагы «жуан» сезi «бай, аукатты» адамдардыц жалпылама атауы болса, «царатабандар» деп «кедей, карапайым шаруаларды» мецзеп турганын керемiз.

Корытындылай келе С.ЖYнiсовтiц халык арасынан ез окырманын

тапкан, тауып кана коймай бай api керкем, оралымды да орынды колданылган ap6ip ce3ÍMeH окырманды e3ÍHe баурай бшген «Жапандагы жалгыз уй» романынын, мазмун теpецдiгi, такырыбы мен идеясынын, ашылгандыгын кepдiк.

ПайдаланылFан здебиеттер

1. Жунюов С. Жапандагы жалгыз уй. - Алматы: Атамура, 2005.

Туркменова Р.Т. магистрант Самаркандский филиал Ташкентский университет информационных технологий

Узбекистан, г. Самрканд Ахатов А.Р., доктор техничеких наук научный руководитель, доцент кафедра «Информационных технологий»

Самаркандский филиал

ТУИТ

Узбекистан, г. Самрканд ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АЛГОРИТМОВ РАСПОЗНАВАНИЯ СИМВОЛОВ НА БАЗЕ ДЕСКРИПТОРОВ ФУРЬЕ И МАСОК КВАДРАТИЧНОГО

ОТКЛОНЕНИЯ

Аннотация: в статье рассматриваются алгоритмы распознавания на базе дескрипторов преобразований Фурье и масок квадратичного отклонения. Так же в статье указаны описание и причины выбора библиотеки Open CV.

Ключевые слова: оптическое распознавание, библиотека алгоритмов, Open CV, дескрипторы Фурье, маски квадратичного отклонения

При создании программного обеспечения для распознавания символов большое значение имеет выбор движка оптического распознавания и библиотеки. Легче всего конечно брать готовый движок, т.к., уже готовые движки для оптического распознавания дают меньше всего «багов» при работе программы. Так же для реализации ПО распознавания символов лучше всего конечно подходит использование библиотек Open CV.

Библиотека Open CV - библиотека алгоритмов для обработки изображений, наиболее подходящая для программы распознавания символов. При том, что Open CV является самой большой библиотекой по ширине тематики среди подобных библиотек (например, Halcon, libmv и т.д.), она также является самой низкоуровневой библиотекой среди библиотек компьютерного зрения. Но именно обширность тематики позволяет создавать сложные программы распознавания с помощью низкоуровневой Open CV. Написанная на языке C/C++, библиотека является отличным подспорьем для реализации программ написанных для мобильных платформ Android, IOS на языках Objective C и Swift.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.