CҮТ ӨНІМДЕРІНІҢ НОРМАТИВТІК ҚҰЖАТТАРЫ Текст научной статьи по специальности «Сельскохозяйственные науки»

CYT 0НШДЕРШЩ НОРМАТИВТ1К Ц¥ЖАТТАРЫ

САТАН АКЖАН БЕР1ЩЫЗЫ, БАЗАРБАЙ АЦМАРАЛ ТАЛГАТЦЫЗЫ, СЕРИК МИРАС

Халыкаралык инженерлш-технологиялык университетшщ колледжi 3 курс студенттерi

МЫРЖИЕВА АСЕМ БЕКБОЛАТОВНА

Халыкаралык инженерлш-технологиялцк университетшщ колледжi PhD,Алматы каласы, ^азакстан

Аннотация: CYm - ауылшаруашылыц жануарларыныц CYm бездертщ цалыпты физиологиялыц секрециясыныц внгмг, лактация кезгнде 6ip немесе бгрнеше жануарлардан бгр немесе одан да квп сауу кезгнде алынган, осы вшмге ешцандай цоспасыз немесе одан цандай да 6ip заттар алынбайды.Сут втмдерт внд1ру арцылы квптеген пайда квруге болады. CYm втмдер1 ауылшаруашылыгындагы сиыр,жылцы,цой,mYйе,ешкi секiлдi жануарларын сауу арцылы алынады.

ЮлттЫ свздер: CYm, сут втмдерi, сертификаттау, нормативтт-цужаттар, техникалыцрегламенттер, стандарттар, нормалар жэне техникалыц талаптар.

СYт жэне CYт eшмдерi ^нделшт тутыну ешмдершщ тобына жатады жэне адамныц алгашкы ^ндершен бастап картайганга дешн eMip бойы 6ipre жYредi. СYт eшмдершщ тYрлерi жэне олардыц жасалу жолдары:

• СYт: Пастерленген, фермерлш,тус ак.

• Йогурт: Yй жагдайында айранга варение косып,араластыру аркылы дайындалады.

• Iрiмшiк:ТYрлерi (космол, моцарелла, чеддер),тус сары шикi CYттi казанга куяды,астына от жагады содан кейiн бетше жука каймак тYседi,OFан айранныц сары суын куяды казанныц бетiн жауып кояды. Жылы CYт уйып, одан кешн казанныц астына от жаFа бередi уйы^ан CYттi кайнатып,содан кешн iрiмшiк сарFаяды. ОFан кант косып,сарFаЙFан CYттi CYзiп алады оны кептiредi сосын iрiмшiк болады.

• Сары май: бул CYт eнiмi майдан жасалFан жэне акуыз унтакталFан компоненттер каймак. Бул жартылай катты зат эмульсия кезшде белме температурасы, шамамен 80-нен турады% сары май.

• ^аймак: жаца eндiрiлген кою кшегейге кiшкене ун (200 г кшегейге 3 шай касык ун косу аркылы) косады да, бiрыцFай масса алыетанша кайнатады.

• Айран: CY'iii жылытамыз,жылы CYтке айранныц ашыткысын косып,оны жылы жерге койып кою аркылы жасалады.

СYт eнiмдерiнiц нормативтш кужаттары бiрнеше тYPден турады, олардыц шшде:

1. Техникалык регламенттер: СYт жэне CYт eнiмдерiнiц кауiпсiздiгi мен сапасына койылатын талаптарды аныктайды. Мысалы, ^Р "СYт жэне CYт eнiмдерiнiц кауiпсiздiгi туралы" техникалык регламент.

2. Мемлекетпк стандарттар (СТ РК): СYт eнiмдерiнiц сапасын, стандарттарын жэне сынау эдiстерiн белгiлейтiн кужаттар. Мысалы, СТ РК 1394-2006 — "Cy^ Сапа кeрсеткiштерi".

3. Гигиеналык нормалар: СYт eнiмдерiн eндiру, сактау жэне тасымалдау кезiнде санитариялык-гигиеналык талаптарды белгiлейдi.

4. Сертификаттау жYЙелерi: СYт eнiмдерiнiц сапасын растайтын сертификаттар, мысалы, Халыкаралык стандарттарFа (ISO) сэйкестiгi.

5. Техникалык талаптар: 0ндiрiс процесiнде колданылатын материалдар мен жабдыктарFа катысты талаптарды аныктайды.

6. Техникалык шарттар (ТШ) - eндiрушiлердщ ез ешмдерше катысты стандарттарын белгiлейдi, бул ешмнщ ерекшелiктерi мен сапасын аныктайды.

7. Сертификаттау талаптары - сYт ешмдершщ сапасын растау жэне сэйкестiгiн тексеру Yшiн кажет.

8. Еуропалык стандарттар - еуропалык сапа стандарттарына сэйкестш, экспорттык eнiмдер Yшiн мацызды.

9. Маркетинг талаптары - ешмнщ тацбалануы мен оралуына катысты ережелер, тутынушыны акпараттандыру.

10. ^оршаган ортага эсер ету нормалары - CYт eндiрiсiнщ экологиялык кауiпсiздiгiн камтамасыз ету Yшiн.

11. Санитарлык нормалар - eндiрiс процесiндегi гигиеналык талаптарды аныктайды, бул cy'it^ тазалыгын камтамасыз етедi.

12. ^осымша eнiмдердi бакылау стандарттары - CYт eнiмдерiне косымша ингредиенттер мен коспалар Yшiн нормалар.

13. Сертификатталган зертханалардыц талаптары - ешмдердщ зертханалык сынактарын eткiзу Yшiн аккредиттелген мекемелерге койылатын талаптар.

14. Сапа менеджмент жYЙелерi - ISO 9001 сиякты стандарттар, eндiрiс процесiнде сапа мен тшмдшкт арттыруга багытталган.

15. Тутынушылардыц кукыктарын коргау туралы зацдар - CYт ешмдершщ нарыгында тутынушылардыц кукыктарын сактау Yшiн нормативт1к актiлер.

16. Экспорттык талаптар - шетелге шыгаратын ешмдердщ сапасы мен кауiпсiздiгiн камтамасыз ету Yшiн арнайы стандарттар

СYт ешмдершщ нормативтiк кужаттарына катысты косымша акпарат ретшде келесi аспектiлердi атап етуге болады:

17. Санитарлык-эпидемиологиялык корытындылар:

• СYт жэне CYт ешмдершщ eндiрiсi мен сатылымына руксат беретш санитарлык бакылау кужаттары.

18. СYт ешмдершщ eндiрiлуi мен eцделуi туралы ережелер:

• СYттi кабылдау, ецдеу, сактау жэне тарату процесiне койылатын стандарттар.

19. Сапа менеджмент жYЙелерi:

• СYт eнiмдерiн eндiруде ISO 9001 сиякты сапа менеджмент стандарттарыныц енгiзiлуi.

20. Ауыл шаруашылыгы жэне ветеринарлык нормалар:

• СYт eндiру Yшiн жануарлардыц денсаулыгына катысты ветеринарлык талаптар.

21. ^осымша талаптар:

• СYт eнiмдерiне косылатын коспалар мен ингредиенттерге катысты нормативтер, мысалы, консерванттар мен дэмдi кYшейткiштер.

22. Экспорттык стандарттар:

• Халыкаралык нарыктарга шыгу Yшiн CYт ешмдершщ сапасына койылатын талаптар мен сертификаттар.

23. Тутынушылардыц кукыктарын коргау туралы зацдар:

• Тутынушыларга ешмдердщ кауiпсiздiгi мен сапасы туралы акпарат беру.

24. Зертханалык сынак эдютемелерг

• СYт eнiмдерiнiц сапасын аныктау Yшiн колданылатын зертханалык эдiстер мен процедуралар.

^орытынды: Бул кужаттар CYт ешмдершщ eндiрiсi, сапасы, кауiпсiздiгi мен нарыктагы орнына катысты толык камтуды камтамасыз етедь ^орытындылай келсек,CYт eнiмдерi адам агзасына ете пайдалы,кYнделiктi eмiрде тутынуды усынады.

ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:

1. Масанова, Л. А. (2019). Cyt ешмдершщ технологиясы. Алматы: Казак университетi.

2. Сейiтов, Н. Б. (2020). Cyt жэне cyt ешмдерг сапа жэне кауiпсiздiк. Астана: Экономика.

3. Казакстан Республикасыньщ стандарттау жэне сертификаттау бойынша кужаттары. (2021). КР ¥лттьщ стандарттау органыньщ мэлiметтерi.

4. ISO 22000:2018. Food safety management systems - Requirements for any organization in the food chain.

5. Техникалы; регламенттер. (2020). Cyt жэне cyt енiмдерi бойынша КР завдары.

6. Баймуратова, Ж. А. (2022). Cyt ешмдершщ курамындагы белоктар мен майлар. Алматы: Еылым.

7. Абаев, А. К. (2021). Cyt ешмдерш ендiру технологиясы. Павлодар: ПУ.

8. Арыстанбеков, С. (2023). Cyt енiмдерi жэне олардьщ денсаулыкка эсерь Караганды: Медициналы; баспа.

9. "CYT ешмдершщ аныктамасы". Мерриам-Вебстер.

10. "Cyt ендiрiсi жэне енiмдерi: cyt жэне cyt ешмдерГ'атты гылыми зерттеу.