Научная статья на тему 'БУГУНГИ ЁШ АВЛОДНИ АХЛОҚИЙ, КОГНИТИВ ВА ЭСТЕТИК ТАРБИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КИТОБОТ САНЪАТИНИНГ ЎРНИ'

БУГУНГИ ЁШ АВЛОДНИ АХЛОҚИЙ, КОГНИТИВ ВА ЭСТЕТИК ТАРБИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КИТОБОТ САНЪАТИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
26
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Китобат санъати / ҳаттотлик санъати / қўлёзма / китобхонлик / уст муқова / иллюстрация / Искандар Икромов / Book art / calligraphy / manuscript / reading / cover / illustration / Iskandar Ikramov.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ахмедова, Назокат Эркиновна

Ушбу мақола бугунги кунда кўплаб мамлакатларда глобал муаммога айланиб бораётган китобхонлик ва ўсиб келаётган ёш авлодни китоб ўқишга бўлган қизиқишини ошириш, уни китобат тарихи билан яқиндан таништиришдан иборатдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF BOOK ART IN FORMING MORAL, COGNITIVE AND AESTHETIC EDUCATION OF TODAY'S YOUNG GENERATION

This article aims to increase reading and the interest of the younger generation in reading, which is becoming a global problem in many countries today, and to acquaint them with the history of books. the art of color, portraiture, pattern, and even calligraphy is skillfully depicted with high taste.

Текст научной работы на тему «БУГУНГИ ЁШ АВЛОДНИ АХЛОҚИЙ, КОГНИТИВ ВА ЭСТЕТИК ТАРБИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КИТОБОТ САНЪАТИНИНГ ЎРНИ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10/2

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

БУГУНГИ ЁШ АВЛОДНИ АХЛОЦИЙ, КОГНИТИВ ВА ЭСТЕТИК ТАРБИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КИТОБОТ САНЪАТИНИНГ

УРНИ

Ахмедова Назокат Эркиновна

ФарFона Давлат Университети Тасвирий санъат кафедраси укитувчиси nazokataxmedova1986@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацола бугунги кунда куплаб мамлакатларда глобал муаммога айланиб бораётган китобхонлик ва усиб келаётган ёш авлодни китоб уцишга булган цизицишини ошириш, уни китобат тарихи билан яциндан таништиришдан иборатдир.

Калит сузлар: Китобат санъати, уаттотлик санъати, цулёзма, китобхонлик, уст муцова, иллюстрация, Искандар Икромов.

АННОТАЦИЯ

Эта статья направлена на повышение уровня чтения и интереса молодого поколения к чтению,а также на ознакомление их с историей книг,которое сегодня становится глобальной проблемой во многих странах.

Ключевые слова: Книжное искусство, каллиграфия, рукопись, чтение, обложка, иллюстрация, Искандар Икрамов.

ABSTRACT

This article aims to increase reading and the interest of the younger generation in reading, which is becoming a global problem in many countries today, and to acquaint them with the history of books. the art of color, portraiture, pattern, and even calligraphy is skillfully depicted with high taste.

Keywords: Book art, calligraphy, manuscript, reading, cover, illustration, Iskandar Ikramov.

КИРИШ

Бугунги кунда шу кадар куп китобдан фойдаланамизки,кулимизда ушлаб турган ушбу буюм инсоният тарихининг нодир дурдонаси эканлигига хатто ахамият хам бермаймиз. Х,алкимиз азал-азалдан илм олишга, китоб укишга чанкок. Маълумки ,китоб барча халклардаги каби Шаркдаям акл чироFигина эмас балким,алохида эъзоз манбаи хисобланган.Кулёзма китобат санъати уз бошидан энг тушкун дамларни кечирган вактларда хам халкни унга булган хурмат ва эхтироми сунмади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Дастлабки кутубхонани пайдо булиши жуда кадим замонларга бориб такалади. Буюк олим Абу Али ибн Сино Х асрда Самонийларнинг кутубхоналарида ишлагани маълум.ХП асрда китобат санъатида меъморчиликка хос безаклардан, фойдаланишгани кузга ташланади.

Китобат санъатининг кейинги ривожланиш даври Амир Темур ва Темурийлар, улар томонидан турли минтакалардан Мовароуннахр ва Хуросонга олиб келинган китобат санъати усталари номи билан боFлик. Амир Темурни машхур кутубхонасида турли халклар тилида турли мамлакатлардан келтирилган кулёзма китоблар сакланганлиги хакида маълумотлар мавжуд. Маълумки, темурийлар даврида, хусусан, Амир Темир (1370-1405), Шохрух Мирзо, Мирзо УлуFбек ва Буйсункур Мирзо (1409-1449), Султон Хусайн, Алишер Навоий хамда Камолиддин Бехзод (1449-1506) даврида нафис санъат узининг баракали уч тараккиёт боскичини босиб утди.Абдумажид Мадраимов Алишер Навоий асарларида китоб яратиш ёки китобот санъатига оид маълумотлар салмокли урин тутиши хакида, жумладан "Хамса" таркибидаги достонлари, "Хазойин ул маоний" девони,"Махбуб ул-кулуб" ва бошка асарларида китобот санъатига тааллукли фикрлар,кузатишлар талайгина учрашини айтиб утади.Узбекистон К,ахрамони, профессор, навоийшунос олима Суйима Ганиеванинг аниклашича "Мажолис ун-нафоис" тазкирасида турт юз эллик туккиз шоир,адиб,тарихчи,олим ва давлат арбоблари хакида маълумотлар келтирилган,мазкур ижодкорларнинг элликтаси китобат санъатига дахлдор эканлиги курсатди".

Темурийлар даврида китобат ва миниатюра санъати XIV-XV асрларда янги тараккиёт боскичига кутарилди. Тарихчи Хондамир Темурийлар авлоди Мирзо Бойсункур тарбияси ва риояти билан хушнавис, мусаввир, наккош, ва жилдсозлар етишди. Улар катта иззат ва хурматда китобат санъатининг юксак намуналари булмиш ноёб кулёзма асарларни яратиш йулида машFул эдилар, деб ёзади1.

Кулёзма китобнинг яратилишида бадиий ижоднинг турли соха вакиллари иштирок этишган .Аммо унинг бош яратувчиси хаттот булган.У нозик таъбли китобхонни эхтиёжини кондириш учун табиий иктидоридан ташкари бор савод ва мехнатсеварлигини ишга солган.Чунки кулёзма китоб яратишга ойлаб эмас,балким йиллаб вакт кетган.Кулёзма китобларни муковаларини уста

1 Хондамир. Хабибус-сийяр. - Техрон, 1270. 2- жилд, 622 - сахифа.

205

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

caxxo^nap öe3amraH. Ey Kacö KagHMgaH aMa.HH caHtaTHHHr anoxuga cox,acu x,Hco6naHraH.

Khtoö Hon этнm Tapuxu Ba x,o3Hpru KyHHHH öunHm yHyH ynap TapuxHHH ypraHHm KepaK.YrMHm paccoMnapu H^ogHHH ypraHHm Öy Hmga caMapanHgnp.Pecny6^HKaMH3HHHr TaHHKnu paccoMnapugaH öupu CH^aTHga Mamxyp rpa^HKaHH paccoM HcKaHgap hkpomob MetpocHHH ypraHHm ^yga ypuHnHgup.

H.Hkpomob öagHHH agaöueT HaMyHanapu HHmo этгaн KHToönapga Kynnaö khtoö öe3am caHtaraga mh^^hh aHtaHanapHH KynnaH ÖH^raH,6e3aK^ap acapnapga epKHH Ba öeTaKpop KypHHHmnapga HaMoeH 6y.agH,my gaBp öe3aTHm ycnyöu AHru 3aMOHra x,aM moc öynHö, axma caMapa öepagu geö yönaHMro. fflyHHHrgeK Ma3MyH^H amaö H^og этгaн, örora HaMyHa kh.h6 KongupraH T.MyxaMMegoB,K,.EamapoB^ap H^ogu MetpocHHH öyna^aK MyraxacHcnapra Ty.raKoH.nH eTKa3uö,aHa myHgaö eTyK paccoMnap ^aonHATH TyFpucuga Kynnaö unoBanap anSaira gapcnap ^apaeHHga ^ofiganaHHnHmH KepaK anöaTTa. MatnyMKH,MaM.aKaTHMH3ga Kynnaö rpa^HK paccoMnap caMapanu H^og этн6 Ke.MoKga.ap.Ynap Kypra3Ma yHyH caHtaT acpnapu apaTHm öunaH öupranHKga khtoö öe3am umnapu öunaH x,aM MyHTa3aM myFynnaHHö KenMoKganap.YnapgaH A.MaMa^oHoB,O.EamapoBa,T.CafigynnaeB,H.XaKHMoB,X.CogHKoB,O.BocHxoHoBna pHH CaHaö yTHmHMH3 MyMKHH.

MatnyMKH khtoö Ty3H.umHHHHr y3Hra xoc ToMoHnapu öop.Ynap yemyKoBa, MyKoBa khtoö caxH^anapHHH Myxo$a3a KHnyBHH BapaKnap, khtoöhhot yHBoHH, hhkh 6e3aKnapu,HHKH cypaT.H öeTnapu,xoTHMa pacM.H öe3aru Ba öomKa myHra yxmam KHCMnapgaH H6opaTgup.K,agHMrH BaKT.apga khtoö Tafiepnam Kynga x,eH KaHgafi epgaMHH Bocmarapcro öa^apH.Hö,yHHHr MyKoBanapu KynHHHa HapMgaH TafiepnaHraH.^apMHHHr ycTHgaH эсa AHa öup Maxcyc fh.o$h, ycT ^ungu 6ynraH,caxH^anapHHHHr x,ap öupu xomuanap öunaH Ba paHrgop MHHHaTropanap öunaH öe3aTH.raH .

X,o3Hpru naHTga HMKoHH^rgaH Kenuö HHKKaH xonga,MasMyH Mox,HflTra Kapaö y öapna rpa^HK HMKoHH^raap gapa^acuga ,öat3aH paHrnu cypaT.ap öunaH, öat3aH oK-Kopa TacBHpnu HH3Ma TacBHpnap öunaH öe3aTH.MoKga. Eapna MyKoBa x,aMga hhkh öeTgaru cypaT.apHH paHr.H kh.hö HHKapum KynHHHa öonanapra aTaö Hon этнnagнгaн öagHHH agaöueTnapga KeHr Ky.naHH.agH.X,o3HprH naHTga öyHgaH KH3HK cypaTnu KHToönapHHHr aKcapu^TH roMmoK MyKoBanapga Hon этнnмoкga. CyHru naHT.apga khtoö öe3am umnapuga rpa^HKagaH ^ofiganaHHm HHcöaTaH aHHa KaMafiraH.HrHHH TatKHgnaö yTHmHMH3 3apyp.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Айни пайтда китоб безагида акварельдадамда компьютер графикасида бажарилган расмлардан фойдаланилмокда.Эътибор устмуковага каратилмокда ва у рангдор тасвирланмокда,китобнинг ички кисмлари эса соддарок куриниш касб этиб бормокда.

Яна шуни хам алохида таъкидлаб утмок керакки, китоб безаш бадиий адабиётнинг мазмунини тулдирадиган, унга мос келадиган булиши шарт, унга кизикишнинг ортишида мух,им урин тутувчи омилдир .Чунки сурат тасвири сифатли бажарилганлиги китобнинг узига хос рекламаси вазифасини бажаради.

Интелектуал дунёкарашнинг визуал билиш усули манбаи бу шубхасиз -китобдир. Шуни аник англаб етишимиз зарурки китоб мутолааси умуммиллий муаммоларимиздан биридир

Ёш усиб келаётган авлодни эстетик идрокини шакллантиришда китобхонликни урни бекиёсдир,миллий эркин,илFор FOя бу инновация. Ракамли иктисодиёт хамда инновацион дунёкараш давр талаби талабига айланиб бормокда. Мамлакатимиз хаётининг барча сохаларини ривожлантириш, миллий тараккиётимизни янги боскичга кутаришда инновациянинг урни хакида давлатимиз рахбари Ш.М.Мирзиёев: "Инновация - бу келажак дегани, Биз буюк келажагимизни барпо этишни бугундан бошлайдиган булсак, уни айнан инновацион FOялар, инновацион ёндашув асосида бошлашимиз керак. Шунинг учун биз Инновацион ривожланиш вазирлигини ташкил этдик ва унинг олдига аник вазифаларни куйдик. Бу вазирлик нафакат иктисодиёт сохасида, балки бутун жамият хаётида энг мухим лойихаларни амалга оширишда узига хос локомотив ролини бажаради, деб ишонамиз"2, - деган эди.

REFERENCES

1. Пугаченкова Г. А., Галеркина О.И. Миниатюрм Средней Азии в избранньх образцах (из советских и зарубежнмх собраний). -М.: Изобразительное искусство, 1979.

2. Шарк миниатюраси ва адабиёти Е.А.Полякова, З.И.Рахимова Тошкент. 1987 F. Гулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти

3. Юлдашев И. Узбек китобатчилик терминологияси. - Тошкент: Фан, 2004.

4. Суйима Ганиева. (1961). Алишер Навоий. Мажолис ун-нафоис. Илмий-танкидий матн. -Т.: Фан. 1961

2Мирзиёев Ш.М. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси.-Т.: "Узбекистон" НМИУ, 2018. - Б.20.

207

ХУЛОСА

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

5. Nazokat, A. (2021). Means of Ensuring the Integrity of the Image and Writing in the Performance of Visual Advertising.

6. Nazokat, A., Ibrokhim, Y., & Makhpuzakhon, A. (2021). FACTORS OF DEVELOPMENT OF FINE ARTS.

7. Achildiyeva, M., Axmedova, N., Ikromova, F., Haydarova, O., Ibrahimova, G., & Abdurahmonov, A. (2021). TANBUR: ONE OF ANCIENT INSTRUMENTS. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(6), 302-308.

8. Mirzahamdamovna, K. B., Erkinovna, A. N., & Jumadillaevich, S. R. (2021). USE OF INNOVATIVE EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN FINE ARTS CLASSES OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS.

9. Mirzahamdamovna, K. B., Erkinovna, A. N., & Jumadillaevich, S. R. (2021). USE OF INNOVATIVE EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN FINE ARTS CLASSES OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS.

10. Sadikovna, S. G., Kurbonova, B., Akhmedova, N., & Sulaymanova, S. (2020). FUNDAMENTALS OF PROFESSIONALISM DEVELOPMENT ON THE EXAMPLE OF PRACTICAL EXERCISES ON FORMING THE SKILLS AND SKILLS OF FUTURE TEACHERS. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 77(6), 8894-8903.

11. Barchinoy, K., Sevarakhon, S., & Mukhammadkodir, Y. (2021). EFFECTIVE METHODS OF TEACHING FINE ARTS AND DRAWING AT SCHOOL.

12. Barchinoy, K. (2019). Problems of Improving Artistic Perception of Future Art Teachers. Cross-Cultural Communication, 15(4), 79-82.

13. Nodirjon, M., Abdusalom, M., & Ozodbek, S. (2021). TECHNOLOGIES OF TEACHING FINE ARTS WITH MODERN METHODS.

14. Zulfiya, B., Rakhmonali, S., & Murodjon, K. (2021). A BRIEF HISTORY OF THE DEVELOPMENT AND TEACHING OF DRAWING SCIENCE IN UZBEKISTAN.

15. Nazokat, A. (2021). Means of Ensuring the Integrity of the Image and Writing in the Performance of Visual Advertising.

16. Qurbonova, B. (2021). The history of visual art and it's importance in people life. ACADEMICIA: AN INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL, 11(2), 1558-1561.

17. Kakharovna, A. M., Tadjimatovich, Y. M., Rakhmatovich, S. O., & Mirzahamdamovna, Q. B. (2021). Modern Approaches to the Teaching of Fine Arts. Solid State Technology, 64(2), 4250-4254.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.