Научная статья на тему 'БОЗОР МУНОСАБАТЛАРИ ШАРОИТИДА ЕР РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ'

БОЗОР МУНОСАБАТЛАРИ ШАРОИТИДА ЕР РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ер / ер ресурслари / қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар / бозор муносабатлари.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Кубаев Джасур Абдумуминович

Мақолада ер ресурсларидан бозор иқтисодиёти шароитида самарали фойдаланиш, унинг иқтисодиётдаги ўрни ва аҳамияти кенг ёритилган. Ер ресурсларидан, айниқса қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлардан фойдаланиш самарадорлиги очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОЗОР МУНОСАБАТЛАРИ ШАРОИТИДА ЕР РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ»

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

БОЗОР МУНОСАБАТЛАРИ ШАРОИТИДА ЕР РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ УСТУВОР ЙУНАЛИШЛАРИ

Кубаев Джасур Абдумуминович

"ТИ^ХММИ" Миллий тадкикот университети, таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.11403567

Аннотация. Мацолада ер ресурсларидан бозор щтисодиёти шароитида самарали фойдаланиш, унинг ицтисодиётдаги урни ва а^амияти кенг ёритилган. Ер ресурсларидан, айницса цишлоц хужалигига мулжалланган ерлардан фойдаланиш самарадорлиги очиб берилган.

Калит сузлар: ер, ер ресурслари, цишлоц хужалигига мулжалланган ерлар, бозор муносабатлари.

Аннотация. В статье рассматривается эффективное использование земельных ресурсов в рыночной экономике, его роль и значение в экономике. Выявлена эффективность использования земельных ресурсов, особенно земель сельскохозяйственного назначения.

Ключевые слова: земля, земельные ресурсы, земли сельскохозяйственного назначения, рыночные отношения.

Abstract. The article discusses the efficient use of land resources in a market economy, its role and significance in the economy. The efficiency of using land resources, especially agricultural land, has been revealed.

Keywords: land, land resources, agricultural land, market relations.

Юртимизда бир томондан йилдан йилга ахоли сонининг усиши, табиий ресурслар, айникса ер ресурсларига булган талабнинг ошиб бориши, иккинчи томондан иклимнинг кескин узгариб бориши ахолини уй-жой ва озик-овкат хавфсизлигини таъминлашга таъсир этувчи асосий омиллардан саналади. Бундай уткир муаммоларнинг иктисодиётнинг бошка соха ва тармокларидагидан фаркли томони табиий омиллар таъсирига мойил булган хамда юртимизда ишлаб чикариш асосини ер ва сув ресурслари ташкил этган аграр соханинг, айникса унинг маркази хисобланган кишлок хужалиги тармогининг баркарор ривожланишига таъсири сезиларли даражада булиши табиий холдир. Голдман Сачс халкаро консалтинг компаниясининг берган маълумотларига кура, Бирлашган миллатлар ташкилоти 2050 йилга бориб дунё ахолисининг сони 9.8 миллиардга етишини, бунинг учун эса озик-овкат махсулотлари ишлаб чикариш хажмини 70 фоизга ошириш лозимлигини башорат килишмокда [1]. Бу каби маълумотлардан сунг бутун дунё хамжамияти кишлок хужалигини баркарор ривожлантириш, сохага инвестицияларни кенг жоий этиш хдмда ушбу тармокда илмий тадкикот ишларини олиб бориш куламини кенгайтириш лозимлигини тушунмокда. Кейинги йилларда мамлакатимизда озик-овкат хавфсизлигини таъминлаш ва мустахкамлашга каратилган бир катор чора-тадбирларнинг амалга оширилиши натижасида Узбкистон Республикаси дунё хамжамиятида уз эгаллаб турган урнини мустахкамлашга эришди. ^ишлок хужалилига мулжалланган ерлар бутун дунёда, шу жумладан Узбекистон Республикасида хам асосий бойлик булиб, ер фондида алохида ахамиятга эга.

Узбекистон Республикаси ер фонди ерлардан фойдаланиш максади ва тартибига кура узига хос хусусиятларга эга булиб, улар Республика Ер кодексининг 8-модддасига

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: МиАММО VA YECHШLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

асосан 8 та тоифага булинади. ^уйида уларнинг тоифалар буйича таксимланиши келтирилган.

№ Ер фонди тоифалари Умумий майдони Шу жумладан, сугорилаиган ерлар

Жами Фоизда Жами Фоизда

1 ^ишлок хужалигига мулжалланган ерлар 26 232,3 58,44 4 220,0 9,4

2 Ахоли пункти ерлари 225,8 0,50 50,7 0,11

3 Саноат, транспорт, алока, мудофаа ва бошка максадларга мулжалланган ерлар 767,7 1,71 12,5 0,03

Табиатни мухофаза килиш,

4 согломлаштириш ва рекреация максадларига мулжалланган ерлар 3 222,7 7,18 0,6 0,001

5 Тарихий-маданий ахамиятга молик ерлар 14,8 0,03

6 Урмон фонди ерлари 11 738,1 26,15 45,6 0,10

7 Сув фонди ерлари 827,2 1,84 4,8 0,01

8 Захира ерлар 1 863,8 4,15 1,9 0,004

Жами ерлар 44 892,4 100,0 4 336,1 9,7

Узбекистан Республикасининг маъмурий чегарасидаги умумий ер майдони 2023 йил 1 январь холатига жами ерлар 44 892,4 минг гектарни, шундан сугориладиган ерлар эса 4 336,1 минг гектарни ёки умумий ер майдонининг 9,7 фоизини ташкил килади [2].

Ер ресурсларини бошкариш сохасидаги мавжуд тизим фойдаланиш самарадорлиги хамда унинг ракобатбардошлилигини кутаришда креатив ёндошувларни излаб топиш, ташкилий - иктисодий механизмларини такомиллаштиришни талаб этади. Бугунги кунда ер ресурсларини бошкаришни тахлили шуни курсатадики, Узбекистонда бу борада янгича ислохотларнинг амалга оширилаётганлиги, иктисодий ва экологик омилларнинг катта таъсири доирасида кишлок хужалигини баркарор ривожлантиришда хам иктисодий хам хукукий муносабатларни тартибга солиш, ер ресурсларини бошкариш самарадорлигини оширишда кечиктириб булмайдиган тизимли чора-тадбирларни амалга ошириш эхтиёжи борлигини курсатади.

Кейинги вактларда ер ресурсларидан фойдаланиш, шунингдек, тупрок унумдорлигини ошириш учун амалга оширилаётган чора-тадбирлардан фойдаланиш самарадорлиги буйича турли фикр, таклиф ва тавсиялар билдирилмокда. Бизнинг фикримизча, ер ресурсларидан фойдаланиш самарадорлиги, шунингдек, иктисодий самарадорликни аниклашда муайян ер участкаси, керак булса дала контурлари буйича сифат курсаткичларини узаро киёслашга имкон берадиган усулларни инобатга олиш зарур.

Тадкикот ишининг услубиёти ер ресурсларидан самарали фойдаланиш билан боглик булган муносабатларни тизимли, диалектик узаро богликликда тадкик килишда намоён булади. Тадкикотда узаро иктисодий тахлил, киёсий таккослаш усулларидан фойдаланилди.

Ер ресурсларидан фойдаланиш механизмларини тубдан ислох килиш, улардан окилона ва самарали фойдаланишни таъминлаш, иктисодиёт тармокларида ер тежовчи технологияларни жорий этишни куллаб-кувватлаш ва рагбатлантириш, шунингдек, сугориладиган ерларнинг мелиоратив холатини яхшилаш буйича изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

Иктисодиётни эркинлаштириш шароитида мамлакатимиз ижтимоий-иктисодий тараккиётини баркарорлаштириш борасида мавжуд ер ресурсларидан самарали

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

фойдаланиш даражаси хамда ушбу тизимга инновацион, замонавий технологияларни олиб кириш хам мухим ахамият касб этади.

Бугунги кунда кишлок хужалигини тартибга солиш, кишлок хужалиги ишлаб чикарувчиларини рагбатлантириш борасида давлатнинг ислохотчилик урни ошиб бораётган булса-да, озик-овкат хавфсизлиги муаммоси тулигича уз ечимини топаётгани йук.

Х,озирги кунда кишлок хужалиги сохасида банд булган ерлардан самарали фойдаланиш, сугориладиган ерларнинг кишлок хужалиги айланмасидан чикиб кетишининг олдини олиш борасида амалга оширилаётган ишлар етарлича эмас.

Шу боис билан биз кишлок хужалиги ерларидан фойдаланишни ташкил этиш буйича куйидаги йуналишларда чора-тадбирлар мажмуини таклиф этамиз:

- аклли кишлок хужалиги тизимини фаол жорий этиш ва улардан фойдаланиш;

- кишлок хужалигига мулжалланган ерлардан самарали фойдаланиш учун ишлаб чикариш омили сифатида ахборотлаштиришни кенг жорий этиш;

- кишлок хужалигининг асосий табиий-иктисодий ресурси сифатида ердан мувозанатли фойдаланишга каратилган ташкилий, иктисодий ва экологик механизмларнинг таъсирчанлигини кучайтириш.

Албатта, бундай карашни амалга ошириш кишлок хужалигидан окилона фойдаланишга багишланган давлат ва ва минтакавий даражада йул хариталарини тузиш буйича ишларни давом эттириш заруратини такозо килувчи тулаконли институтсионал базани яратишни талаб килади, бу эса агросаноат мажмуи эхтиёжлари учун фойда-ланилаётган ер майдонларини бошкаришда йул куйилиши мумкин булган хатолардан кочиш имконини беради.

Шу тарика, кишлок хужалиги ерларидан фойдаланишни ташкил этиш буйича таклиф этилаётган чора-тадбирлар мажмуи ер ресурсларидан окилона фойдаланишни ташкил этиш буйича чора-тадбирлар мажмуини таъминлайди деган хулосага келиш мумкин.

Хулоса ва таклифлар.

Таклиф этилаётган чора-тадбирларни тизимли амалга ошириш куйидаги натижаларга эришиш имконини беради:

- ер ресурсларининг холатини сифат, микдор ва хукукий жихатдан бахолаш, шу асосда ернинг холати тугрисида долзарб ва ишончли маълумотларни шакллантириш;

- ердан виждонан ва самарали фойдаланувчилар катламини яратиш;

- ердан фойдаланишнинг иктисодий механизми самарадорлигини ошириш, уни инвеститсиялар учун янада жозибадор килиш;

- ер солигининг махаллий бюджетларга ундирилувчанлигини ошириш.

REFERENCES

1. http://www.if24.ru/rural-farming-future-global-trend

2. Узбекистон Республикаси Ер ресурсларининг холати тугрисида Миллий хисобот. 2023 й.

3. Узбекистон Республикасининг Ер кодекси. Тошкент, 1998 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.