Научная статья на тему 'БОЗНИГАРИИ ТАҲҚИҚОТИ ИЛМӢ ОИД БА НИЗОМИ ФЕЪЛ ВА ИБОРАҲОИ ФЕЪЛӢ ДАР ЗАБОНИ АНГЛИСӢ'

БОЗНИГАРИИ ТАҲҚИҚОТИ ИЛМӢ ОИД БА НИЗОМИ ФЕЪЛ ВА ИБОРАҲОИ ФЕЪЛӢ ДАР ЗАБОНИ АНГЛИСӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
43
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЗАБОНИ АНГЛИСӢ / ШАКЛҲОИ ШАХСӢ ВА ғАЙРИШАХСИИ ФЕЪЛ / ЗАМОНҲОИ ФЕЪЛ / СИғАИ ФЕЪЛ / ИБОРАҲОИ ФЕЪЛИИ ГУЗАРАНДА ВА МОНДА / ИБОРАҲОИ ФЕЪЛИИ ҷУДОШАВАНДА ВА ҷУДОНАШАВАНДА

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ҳасанов Масрур Самариддинович

Мақолаи мазкур ба яке аз мавзуъҳои муҳими соҳаи грамматикаи забони англисӣ ва ҳиссаи серистеъмоли мустақили нутқ - феъл, низоми он бо хосиятҳову вазифаҳояш ва ибораҳои феълӣ бахшида шудааст. Чӣ гунае ки маълум гашт, дар забони англисӣ феъл амал ё ҳолати предметро ифода намуда, бо баъзе хусусиятҳои хоси худ аз забонҳои дигар тафовут дорад. Яке аз хосиятҳои фарқкунандаи он мавҷудияти се шакли асосии феъл - масдар, замони гузаштаи номуайян ва сифати феълии замони гузашта барои тартиб додани шаклҳои боқимондаи феъл ва ё ифодаи замонҳо ба ҳисоб меравад. Пас аз мутолиаи мақола ба мо маълум гардид, ки дар забони англисӣ феълҳоро мувофиқи мазмун ва вазифаи синтаксисӣ ба феълҳои асосӣ (маъноӣ), феъл-пайвандакҳо ва феълҳои модалӣ ҷудо менамоянд. Инчунин бояд тазаккур дод, ки дар забони англисӣ шаклҳои шахсӣ ва ғайришахсии феълро мушоҳида кардан мумкин аст. Чизи аз ҳама муҳим дар ин ҷо замонҳои феъл ба ҳисоб меравад. Дар забони англисӣ низ феъл дорои се замон - ҳозира, гузашта ва оянда мебошад, вале барои ифодаи замонҳои мазкур чор гурӯҳи шаклҳои замонҳо истифода бурда мешаванд. Дар бораи мавҷудияти сиға низ дар мақола маълумоти лозимӣ дарҷ ёфтааст. Инчунин аз мақола бармеояд, ки дар забони англисӣ дар тарзи фоил ва мафъул истифода шудани феъл мушоҳида карда мешавад. Ба хулосае омадан мумкин аст, ки феъл ҳамаи хусусиятҳову вазифаҳои хешро ҳангоми дар таркиби ибораҳои феълӣ будан низ ба пуррагӣ соҳиб аст, зеро дар ибораҳои феълӣ (Phrasal Verbs) - феъл қисми асосӣ ба ҳисоб рафта, дар шакл ва сиғаи замони мувофиқи мазмуни ҷумла кор фармуда мешавад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REVIEW OF SCIENTIFIC RESEARCH ON THE VERB SYSTEM AND PHRASAL VERBS IN THE ENGLISH LANGUAGE

This article is devoted to one of the most important topics in the field of English grammar and the most widely used independent part of speech - the verb, its system with its properties and functions. As you know, in English the verb expresses the action or state of the subject and differs from other languages in some features. One of its distinguishing features for the formation of new forms of the verb and the expression of tenses is the presence of three basic forms of the verb - the infinitive, the indefinite past tense, and the past participle. When working on the article, it became clear to us that in English, in terms of their content and syntactic function, verbs are divided into basic (semantic), linking verbs, and modal verbs. It should also be noted that in English one can observe the inflected and invariable forms of the verb. The most important thing here is the tenses of the verbs. In English, the verb also has three tenses - present, past, and future, but four groups of forms are used to express these tenses. The article also provides information about inclination. It is also shown that in English there is a use of the verb in the form of active and passive voice. It can be concluded that the verb can master all its features and functions when it is part of a phrasal verb, because in a phrasal verb (Phrasal Verbs) - the verb is the main part and is used in the form and time according to the content of the sentence.

Текст научной работы на тему «БОЗНИГАРИИ ТАҲҚИҚОТИ ИЛМӢ ОИД БА НИЗОМИ ФЕЪЛ ВА ИБОРАҲОИ ФЕЪЛӢ ДАР ЗАБОНИ АНГЛИСӢ»

ТДУ 802.0

БОЗНИГАРИИ ТАЗДЩОТИ ИЛМЙ ОИД БА НИЗОМИ ФЕЪЛ ВА ИБОРА^ОИ ФЕЪЛЙ ДАР ЗАБОНИ АНГЛИСЙ

Хасанов М. С.

Донишкадаи давлатии забон^ои Тоцикистон ба номи Сотим Улугзода

Инсоният аз огози пайдоиши худ инчониб кушиш менамояд, ки то хддди имкон олами атрофи худ ва дигаргуних,ои хдмаи сохди хдётро биомузад. Навоварих,о дар хдмаи арсаи хдёту фаъолият, чи дар илму техника, чи дар пажух,иш дастоварди бузургест, ки дар он олимону мухдккикон сах,мгузоранд. Алалхусус, илми забоншиносй яке аз он сох,ах,оест, ки диккати мухдккиконро дер боз ба худ чалб кардааст. Бешубхд х,ар як донишчу чун ба омузиши ягон мавзуъ дар ин самт шуруъ менамояд, хднгоми дучор омадан бо ягон мушкилй ба тадкикоту хулосах,ои олимони ин сох,а такя менамояд. Тадкикоту дастовардх,ои олимон дар ин раванд хеле назаррасанд. Х,ар як мавзуи тадкикшуда аз тамоми чихдт муфассал омухта шуда, хулосах,ои чамъбастиву зарурй бароварда шудааст. Чун ба омузиши забони англисй огоз менамоем, зарур аст, ки онро х,ам аз чихдти нутки гуфтугуй ва х,ам аз чихдти лексикиву фонетикй ва грамматикй аз худ карда тавонем.

Грамматикаи забони англисй, гарчанде дар аввал мушкил намояд хдм, дорои як катор мавзуъх,ои бах,сталаб мебошад. Феъл яке аз чунин мавзуест, ки дар илми морфологияи забони англисй дорои хусусияту мушкилоти ба худ хос аст. Дар рафти омузиши мавзуи мазкур ба мафхуми нав - иборах,ои феълй дучор мешавем, ки то х,ол дар байни забоншиносон оид ба сохт, таркиб, мазмун ва х,олатх,ои истифодашавии он бах,су мунозирах,о вучуд дошта, корх,ои илмй-тадкикотй рафта истодаанд.

Иборах,ои феълй пайвастагии феъл бо ягон х,иссачаи адвербиалии дигарест, ки дар якчоягй чун вох,иди ягонаи семантикй ва синтаксисй ифода меёбад. Маф^уми ибораи феълй дар нутки лингвистон дар огози асри XX бо кушишх,ои олим Логан Смит - муаллифи рисолаи "English Idioms" аввалин бор истифода гардидааст. Баъдтар мухдккикони дигар дар асарх,ои илмии худ доир ба ин мавзуъ ибрози акида намудаанд, аз кабили Амосова Н.Н. (Основы англиской фразеологии - Издательство Ленинградского университета, 1963), Долгина Е.А. (Фразовые глаголы в языке и речи - Диссертация - М.1990), Spasov D. (English Phrasal Verbs. - Sofia: Nauka, 1966), Mc Arthur T. (Using Phrasal Verbs in English. - Collins: London and Glasgow) ва Bolinger D. (The Phrasal Verbs in English. - Cambridge, 1988).

Олимон фикру акидах,ои хешро нисбат ба тарзи омузиш, истифодабарй ва гурух,бандиву чобачогузории иборах,ои феълй баён кардаанд. Бояд тазаккур дод, ки дар иборах,ои феълй чузъи асосй феъл ба х,исоб меравад. Аз ин ру лозим аст, ки барои аниктар аз худ намудани ин пайвастагих,о бояд дар бораи худи феъл маълумот дошта бошем.

Феъл дар забони англисй мисли забони точикй х,иссаи мустакили нуткест, ки амалу х,олати шахс ё предметро ифода намуда, ба саволи What does the person (thing) do? (шахс (предмет) чй кор мекунад?), What is done to the person (thing)? (ба шахс (предмет) чй рух медихдд?) чавоб мешавад: My brother works at a factory (Бародарам дар корхона (фабрика) кор мекунад) R.M.]1.

Дар забони англисй феъл дорои се шакли асосй - The Infinitive (масдар), Past Indefinite (замони гузаштаи номуайян) ва Past participle (сифати феълии замони гузашта) мебошад. Ин навъх,о барои ифода кардани шаклх,ои бокимондаи феъл, чи соддаву чи мураккаб хизмат мекунанд. Дар ин кисмат мо гурух,и феълх,ои дуруст ва нодурустро баррасй мекунем. Ин таксимоти феъл хднгоми тартиб додани замони гузаштаи номуайян ва сифати феълии замони гузашта риоя карда мешавад. Феълх,ои дуруст ва сифатии феълии замони гузашта дар замони гузаштаи номуайян ба шакли масдарии худ пасванди -ed кабул мекунанд. Феълх,ои нодуруст тамоман аз коидаи мазкур берунанд, яъне онх,о шаклх,ои хоси замони гузаштаи номуайян ва сифати феълии замони гузаштаи худро доранд: to open -opened - opened (кушодан - кушод - кушод); to work - worked - worked (кор кардан - кор

1 Тарчумаи муаллифи макола. Аз ин баъд бо Х..М. зикр мегардад.

кард - кор кард); to begin - began - begun (огоз кардан - огоз кард - огоз кард); to speak -spoke - spoken (гап задан - гап зад - гап зад). Мувофики мазмун ва вазифаи дар чумла ифодакунанда феълхои забони англисиро ба чунин намудхо чудо мекунанд:

1) Феълхои маъной (Notional Verbs). Ин гурухи феълхо маънои мустакили худро дошта, дар чумла ба вазифаи хабари соддаи феълй кор фармуда мешаванд: He speaks Tajiki (У бо забони точикй сухан меронад); They returned yesterday (Онхо дируз баргаштанд) К.М.].

2) Феълхои ёрирасон (Auxiliary Verbs). Ин намуди феълхо маънои мустакил надоранд ва барои сохтани шаклхои мураккаби феълй истифода бурда мешаванд. Ба инхо феълхои to be (вучуд доштан), to have (1) доро будан; 2) хурдан/нушидан; ...), to do (1) анчом додан; 2) амал кардан; 3) тамошо кардан; 4) арзидан; 5) омухтан; ...), shall (should) (хохам-/хохем-), will (would) (хохам-/хохад-/хоханд-) дохил мешаванд: She is reading a magazine (Вай мачалла мутолиа намуда истодааст); I have written a letter (Ман мактубро навиштам); I do not know it (Ман инро намедонам); They will go there (Онхо ба ончо хоханд рафт) [Х,.М.].

3) Феъл-пайвандакхо (Linking Verbs). Гурухи мазкури феълхо барои ифодаи хабари таркибии номй фаъолият мекунанд. Феъл-пайвандаки аз хама асоситарин феъли to be (вучуд доштан) буда, дар катори он феълхои to become (1) шудан; 2) зебидан; 3) сазовор будан;), to grow (1) сабзидан; 2) афзудан; 3) парвариш кардан;), to get (1) ба даст овардан; 2) ёфтан; 3) харидан; 4) рафтан; 5) дарк кардан; ...), to turn (1) гардиш кардан; 2) тоб хурдан; 3) вара; задан; 4) равона кардан; 5) мубаддал гаштан; ...), to look (1) нигаристан; 2) ба назар намудан;) низ мавриди истиофда карор мегиранд [6]: The box was heavy (Куттй вазнин буд); She became a doctor (Вай табиб шуд); I turned pale (Ман рангпарида шудам); They look terrible (Онхо ба назар дахшатнок менамуданд) [Х,.М.].

4) Феълхои модалй (Modal Verbs). Ин шакли феълхо дар пайвастагй бо масдари феъли асосй дар чумла омада, вазифаи хабари таркибии феълиро ичро мекунанд. Онхо эхтимолият, зарурият, хохиши ичро шудани амалеро, ки бо шакли масдарии феъли асосй ифода ёфтааст, баён месозанд. Феълхои модалии can (тавонистан), may (шояд/мумкин), must (бояд), ought (бояд), need (эхтиёч/ниёз/лозим доштан) ба ин гурух шомиланд: They can read English well (Онхо забони англисиро хуб мутолиа карда метавонанд); I must do it at once (Ман бояд инро хамин лахза ичро кунам); Rasul may come soon (Расул шояд ба карибй биёяд); You ought to help him (Шумо бояд ба у кумак расонед) [Х,.М.]. Феълхои номбаршударо феълхои нопурра низ мехисобанд, зеро онхо дорои на хамаи шаклхои феълианд.

Дар забони англисй феъл дорои сига аст. Шакли сигаи феъл нишон медихад, ки гуянда амалро дар мукоиса бо хакикати замон чй гуна бахо медихад. Феълро дар чумлахои забони англисй дар се сига тасриф кардан мумкин аст:

1) С^аи хабари (The Indicative Mood) нишон медихад, ки гуянда амалро чун вокеияти хакикй дар замонхои хозира, гузашта ё оянда дар назар дорад: He reads the newspapers in the morning (У дар пагохирузй газета мутолиа мекунад); I watched a horror movie yesterday (Ман дируз филми дахшатноке тамошо намудам); She will come soon (Вай ба карибй хохад омад) [Х,.М.].

2) С^аи эх,тимолй (The Subjunctive Mood). Ин намуди сига нишондихандаи он аст, ки гуянда амалро на чун факти хакикй, балки хамчун эхтимолй, тахминй ва ё шартй дар назар дорад: If he were here, he would help us (Агар у дар инчо мебуд, ба мо дасти кумак дароз мекард) [Х,.М.].

3) С^аи амри (The Imperative Mood) баёнкунандаи хохиш, амр, фармон ва барои ичро шудани амал хисобида мешавад. Он дорои танхо як шакл - шакли шахси дуюм мебошад: Open the door! (Дарро кушоед!); Show me the ticket, please (Мархамат карда ба ман чиптаро нишон дихед) [5, с. 111].

Чи гунае ки дар боло зикр карда гузаштем феъл дар забони англисй дорои хусусият ва вазифахои хоси хеш аст. Яке аз хусусиятхо мавчудияти тарзи фаъол (the Active Voice) ва мафъули феъл (the Passive Voice) мебошад. Дар забони англисй агар мубтадои чумла шахс ё предмети ичрокунандаи амалро ифода намояд, пас феъл дар тарзи фаъоли худ кор фармуда мешавад: Pushkin wrote "Poltava" in 1828 (Пушкин "Полтава" - ро дар соли 1828 навиштааст). Вале агар мубтадо шахс ё предметеро ифода намояд, ки он на ичрокунандаи амал аст, балки дар зери таъсири амали дигар шахс ё предмет карор дорад, пас шакли тарзи мафъулии феълро истифода бурдан чоиз аст: "Poltava" was written by Pushkin in 1828

("Полтава" аз тарафи Пушкин дар соли 1828 навишта шудааст) [5, с. 164]. Замонхои тарзи мафъулии феъл бо ёрии феълхои ёридихандаи to be/to have дар замони лозима ва сифати феълии замони гузаштаи феъли асосй сохта мешаванд. Х,амин тавр, хангоми тасрифи феъл дар тарзи мафъул танхо феъли to be/to have мувофики шахсу шумора ва замон тагйир меёбанд ва феъли асосй бошад дар хамаи замонхо дар шакли сифати феълии замони гузаштаи хеш доимо бетагйир кор фармуда мешавад. Дар ин тарика, аз миёни хамаи замонхои дар тарзи фаъол буда, замонхои Future Continuous (Ояндаи давомдор), Future Continuous in the Past (Ояндаи давомдор дар гузашта) ва замонхои гурухи Perfect Continuous (Мутлаки давомдор) кор фармуда намешаванд:

^^^Tenses (Замонхо) Times (Вактхо) Indefinite (Номуайян) Continuous (Давомдор) Perfect (Мутлак)

Present (Х,озира) I am called (Маро фарёд мекунанд) I am being called (Маро фарёд карда истодаанд) I have been called (Маро фарёд мекарданд)

Past (Гузашта) I was called (Маро фарёд карданд) I was being called (Маро фарёд карда истода буданд) I had been called (Маро фарёд карда буданд)

Future (Оянда) I'll be called (Маро фарёд хоханд кард) I'll have been called (Маро фарёд хоханд кард)

Future in the Past (Оянда дар гузашта) I should be called (Маро бояд фарёд мекарданд) I should have been called (Маро бояд фарёд мекарданд)

Пас аз баррасии низоми феъл дар забони англисй метавонем ба чунин хулосае биёем, ки дар таркиби иборахои феълй кисми асосй феъл хисобида мешавад. Аз ин ру, дар иборахои феълй низ тамоми хосиятхои феъл дида мешавад. Муайян намудани иборахои феълй дар таркиби чумла махорат ва диккати хосеро талаб мекунад. Ин мавзуъ то хол дар байни забоншиносон масъалаи бахсталаб шуморида мешавад, зеро иборахои феълй бо хусусиятхои душворфахмии хеш дар забони англисй мавкеи калонеро сохибанд. Онхоро мо метавонем баъзан бо ягон феъли оддй иваз намоем. Дар ин холат иборахои феълй чун вохиди семантикй баромад мекунанд: call up = telephone (телефон кардан); come by = obtain (ба даст овардан); put up with = tolerate (тахаммул/токат кардан). Вале ин хоситяи умумии хамаи иборахои феълй хисобида намешавад, зеро ивазкунандаи онхо баъзан ибора низ шуда метавонад: break down = stop functioning (1) вайрон кардан/шудан; 2) катъ гардидан); make up = apply cosmetics (ороиш/рангубор додан) [6].

Хосияти дигари иборахои феълй ба идиома монанд будани онхост. Ба мо возех аст, ки идиома ин пайвастагии ду ё зиёда аз он калимахоест, ки маънои ин пайвастагй аз маънои калимахои дар таркибаш буда хеч гох барнамеояд. Бисёре аз иборахои феълй низ дорои чунин маъноянд: bring up = educate (ба воя расондан/тарбият кардан); go off = explode (таркидан/таркондан) [6]. Аммо ёдовар шудан зарур аст, ки ин хосият низ на ба хамаи иборахои феълй хатмй марбут хисобида мешавад. Зеро иборахои феълие мавчуданд, ки маънояшон аз маънои калимахои дар таркибашонбуда гирифта мешаванд. Бархе аз онхо ду ё зиёда аз он маъноро сохибанд, ки якеаш идиоматикй ва бокимонда баръакс маънои лугавй буда метавонад.

Хосияти навбатии иборахои феълй дар мавкеи гузоштани пешоянди пас аз феъл меомада дида мешавад. Ин пешоянди истифодашударо мо метавонем баъзан пеш ё пас аз исми дар чумла бо феъли додашуда гузорем: Call him up or call up him (Ба у занг занед) [Х,.М.]. Агар объекти чумла бо якчанд калимахои дигар баён ёфта шуда бошад, он гох мавкеи охиронро сохиб мешавад: He put on the jacket he had bought in Moscow (У нимтанаи дар шахри Москва харидаашро пушид). Агар объект бо чонишин ифода шуда бошад, пас мавкеи миёнаро сазовор аст: He took his jacket and put it on (У нимтанаашро гирифт ва онро пушид) К.М.].

Дар забони англисй гайр аз истифодаи тасрифи феъл мувофики шахсу шумора ва замон дар иборахои феълй, мо инчунин иборахои феълии гузаранда (Transitive Phrasal Verbs) ва

мондаро (Intransitive Phrasal Verbs) дучор мешавем. Дар иборахои феълии гузаранда истифодаи _пуркунандаи бевосита пас аз феъл хатмй хисобида мешавад: He can't cope with this issue (У наметавонад аз ухдаи ин мушкилй барояд); Our neighbor decided to put off their trip (Х,амсоях,оямон ба кароре омаданд, ки саёхаташонро мавкуф гузоранд) [Х,.М.]. Иборахои феълии монда пас аз феъл пуркунандаи бевосита талаб наменамоянд: She goes on foot, because her car has broken down (Вай пиёда рох меравад, чунки наклиёташ аз кор мондааст) К.М.].

Илова бар ин, иборахои феълй чудошаванда ва чудонашаванда буда метавонанд. Иборахои феълии чудошаванда (Separable Phrasal Verbs) бо пуркунанда чудо мешаванд ё онро пас аз худ кабул мекунанд: Феъл + пешоянд + пуркунанда - You must turn off the light (Шумо бояд чарогро хомуш намоед); Феъл + пуркунанда + пешоянд - You must turn the light off (Шумо бояд чарогро хомуш намоед). Ба гурухи иборахои феълии чудонашаванда (Inseparable Phrasal Verbs) хамаи феълхои монда ва баъзе феълхои гузаранда дохил мешаванд. Ин иборахои феълиро таксим кардан мумкин нест, яъне пуркунанда бояд хамеша пас аз ибораи феълй гузошта шавад: Феъл + пешоянд + пуркунанда - My brother's car ran into the tree (Наклиёти бародарам ба дарахт бархурд) [Х,.М.].

Адабиёт

1. Ахманова, О.С. Словарь лингвистических терминов / О.С. Ахманова. - М. : Советская энциклопедия, 1966. - 607 с.

2. Иванова, И.П., Бурлакова, В.В., Почепцов, Г.Г. Теоретическая грамматика английского языка /И.П. Иванова, В.В. Бурлакова, Г.Г. Почепцов. - М. : Высшая школа, 1981. - 285 с.

3. Ильиш, А. Современный английский язык. Теоретический курс/А. Ильиш. - 2.е изд. - М.: Издательство литературы на иностранных языках, 1948.

4. Кунин, А.В. Курс фразеологии современного английского языка / А.В. Кунин. - М. : Высшая Школа, 1996. - 370 с.

5. Качалова, К.Н., Израилович, Е.Е. Практическая грамматика английского языка /К.Н. Качалова, Е.Е. Израилович. - Бишкек : Издательство «Туркестан», 2006. - 668 с.

6. Мамадназаров, А. Фаруанги англисй-тоцикй/А. Мамадназаров. - Душанбе : «ЭР-граф», 2011. - 1016 с.

7. Столяр, В.Г. Англо-русский тематический словарь фразовых глаголов /В.Г. Столяр. - М. : Лист-Нью, 1999. - 560 с.

8. Смирницкий, А.И. Об особенностях обозначения движения в отдельных языках / А.И. Смирницкий // Иностранные языки в школе. - 1953.

9. Bolinger, D. The Phrasal Verbs in English /D. Bolinger. - Cambridge, 1988.

10. Curme, G. O. A grammar of the English language / G.O. Curme. - Boston - N.Y., 1935. - 318p.

11. Graduation paper "Semantic and stylistic peculiarities of phrasal verbs with the particle «up» - Moscow State Linguistic University; Moscow - 2014. Student: A. Svetlova.

12. Khaimovich, B.C., Rogovskaya, B.I. A course in English Grammar /B.C. Khaimovich, B.I. Rogovskaya. -M., 1967. - 298p.

БОЗНИГАРИИ ТАХ^ЩОТИ ИЛМЙ ОИД БА НИЗОМИ ФЕЪЛ ВА ИБОРАХОИ ФЕЪЛЙ ДАР ЗАБОНИ АНГЛИСЙ

Маколаи мазкур ба яке аз мавзуъхои мухими сохаи грамматикаи забони англисй ва хиссаи серистеъмоли мустакили нутк - феъл, низоми он бо хосиятхову вазифахояш ва иборахои феълй бахшида шудааст. Чй гунае ки маълум гашт, дар забони англисй феъл амал ё холати предметро ифода намуда, бо баъзе хусусиятхои хоси худ аз забонхои дигар тафовут дорад. Яке аз хосиятхои фарккунандаи он мавчудияти се шакли асосии феъл -масдар, замони гузаштаи номуайян ва сифати феълии замони гузашта барои тартиб додани шаклхои бокимондаи феъл ва ё ифодаи замонхо ба хисоб меравад. Пас аз мутолиаи макола ба мо маълум гардид, ки дар забони англисй феълхоро мувофики мазмун ва вазифаи синтаксисй ба феълхои асосй (маъной), феъл-пайвандакхо ва феълхои модалй чудо менамоянд. Инчунин бояд тазаккур дод, ки дар забони англисй шаклхои шахсй ва гайришахсии феълро мушохида кардан мумкин аст. Чизи аз хама мухим дар ин чо замонхои феъл ба хисоб меравад. Дар забони англисй низ феъл дорои се замон - хозира, гузашта ва оянда мебошад, вале барои ифодаи замонхои мазкур чор гурухи шаклхои замонхо истифода бурда мешаванд. Дар бораи мавчудияти сига низ дар макола маълумоти лозимй дарч ёфтааст. Инчунин аз макола бармеояд, ки дар забони англисй дар тарзи фоил ва мафъул истифода шудани феъл мушохида карда мешавад. Ба хулосае омадан мумкин аст, ки феъл хамаи хусусиятхову вазифахои хешро хангоми дар таркиби иборахои феълй будан низ ба пуррагй сохиб аст, зеро дар иборахои феълй (Phrasal Verbs) - феъл кисми асосй ба хисоб рафта, дар шакл ва сигаи замони мувофики мазмуни чумла кор фармуда мешавад.

Калидвожахо: забони англисй, шаклхои шахсй ва гайришахсии феъл, замонхои феъл, сигаи феъл, иборахои феълии гузаранда ва монда, иборахои феълии чудошаванда ва чудонашаванда.

ОБЗОР НАУЧНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ ПО ГЛАГОЛЬНОЙ СИСТЕМЫ И ФРАЗОВЫМ ГЛАГОЛАМ В АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ

Данная статья посвящена одной из важнейших тем в области грамматики английского языка и наиболее широко используемой самостоятельной части речи - глаголу, его системе с ее свойствами и функциями. Как известно, в английском языке глагол выражает действие или состояние предмета и отличается от других языков некоторыми особенностями. Одной из его отличительных черт для образования новых форм глагола и выражения времен является наличие трех основных форм глагола - инфинитива, неопределенной формы прошедшего времени и причастия прошедшего времени. При работе над статьей нам стало ясно, что в английском языке по своему содержанию и синтаксической функции глаголы делятся на базовые (семантические), глагол-связки и модальные глаголы. Также следует отметить, что в английском языке можно наблюдать изменяемую и неизменяемую формы глагола. Самое главное здесь - это времена глаголов. В английском языке у глагола также есть три времени - настоящее, прошедшее и будущее, но для выражения этих времен используются четыре группы форм. В статье также представлена информация о наклонении. Также показано, что в английском языке наблюдается употребление глагола в форме активного и пассивного залога. Можно сделать вывод, что глагол может овладеть всеми своими особенностями и функциями, когда он является частью фразовой глагола, потому что во фразовом глаголе (Phrasal Verbs) - глагол является основной частью и используется в форме и во времени согласно содержанию предложения.

Ключевые слова: английский язык, изменяемые и неизменяемые формы глагола, времена глаголов, наклонение глагола, переходные и возвратные фразовые глаголы, разделимые и неразделимые фразовые глаголы.

REVIEW OF SCIENTIFIC RESEARCH ON THE VERB SYSTEM AND PHRASAL VERBS IN THE ENGLISH LANGUAGE

This article is devoted to one of the most important topics in the field of English grammar and the most widely used independent part of speech - the verb, its system with its properties and functions. As you know, in English the verb expresses the action or state of the subject and differs from other languages in some features. One of its distinguishing features for the formation of new forms of the verb and the expression of tenses is the presence of three basic forms of the verb - the infinitive, the indefinite past tense, and the past participle. When working on the article, it became clear to us that in English, in terms of their content and syntactic function, verbs are divided into basic (semantic), linking verbs, and modal verbs. It should also be noted that in English one can observe the inflected and invariable forms of the verb. The most important thing here is the tenses of the verbs. In English, the verb also has three tenses - present, past, and future, but four groups of forms are used to express these tenses. The article also provides information about inclination. It is also shown that in English there is a use of the verb in the form of active and passive voice. It can be concluded that the verb can master all its features and functions when it is part of a phrasal verb, because in a phrasal verb (Phrasal Verbs) - the verb is the main part and is used in the form and time according to the content of the sentence.

Keywords: English, inflected and invariable forms of the verb, tenses of verbs, the mood of the verb, transitive and reflexive phrasal verbs, separable and inseparable phrasal verbs.

Дар бораи муаллиф

Х,асанов Масрур Самариддинович

Докторант аз руи ихтисос (Phd) Донишкадаи давлатии забонхои Точикистон ба номи С. Улугзода

734019, Ч,умхурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Мухаммадиев, 17/6 Тел.: (+992) 907 46 16 69 E-mail: masrur.hasanov.95@gmail.com

About the author

Hasanov Masrur Samariddinovich

Doctoral student (PhD)

Tajik State Institute of Languages named

after S. Ulughzoda

734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Muhammadiev st., 17/6 Ph.: (+992) 907 46 16 69 E-mail: masrur.hasanov.95@gmail.com

Об авторе

Хасанов Масрур Самариддинович

Докторант по специальности (PhD) Таджикский государственный институт языков имени С. Улугзода

734019, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Мухаммадиева, 17/6 Тел.: (+992) 907 46 16 69 E-mail: masrur.hasanov.95@gmail.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.