Научная статья на тему 'БОЖХОНА ХИЗМАТИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ'

БОЖХОНА ХИЗМАТИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
100
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
божхона хизмати / божхона назорати / ўқув жараёни / ривожлантириш / компетентлик / метод. / таможенная служба / таможенный контроль / процесс обучения / развитие / компетентность / методика.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Қодиров Мирзаакрам Собиржонович

Ушбу мақолада божхона хизматида касбий компетентликни шакллантириш йўналишлари ва механизмлари, уни ривожлантиришнинг шарт-шароитлари ва имкониятларидан унумли фойдаланиш тўғрисида сўз юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ФОРМИРОВАНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ В ТАМОЖЕННОЙ СЛУЖБЕ

В данной статье рассматриваются вопросы путей, направлений и механизмов формирования профессиональной компетентности в таможенной службех, а также эффективного использования условий и возможностей развития.

Текст научной работы на тему «БОЖХОНА ХИЗМАТИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ»

г

v.

Кодиров Мирзаакрам Собиржонович,

Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитаси Божхона институти "Тил ва психологик тайёргарликни ривожлантириш" маркази укитувчиси

БОЖХОНА ХИЗМАТИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

УДК: 159.9.072

К.ОДИРОВ М.С. БОЖХОНА ХИЗМАТИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

Ушбу маколада божхона хизматида касбий компетентликни шакллантириш йуналишлари ва механизмлари, уни ривожлантиришнинг шарт-шароитлари ва имкониятларидан унумли фой-даланиш туFрисида суз юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: божхона хизмати, божхона назорати, укув жараёни, ривожлантириш, компетентлик, метод.

КОДИРОВ М.С. ФОРМИРОВАНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ В ТАМОЖЕННОЙ СЛУЖБЕ

В данной статье рассматриваются вопросы путей, направлений и механизмов формирования профессиональной компетентности в таможенной службех, а также эффективного использования условий и возможностей развития.

Ключевые слова и понятия: таможенная служба, таможенный контроль, процесс обучения, развитие, компетентность, методика.

KODIROV M.S. FORMATION OF PROFESSIONAL COMPETENCE IN CUSTOMS SERVICE

In the article is discussed the directions and mechanisms for the formation of professional competence in the customs service, as well as the conditions and opportunities for its effective development.

Keywords and concepts: customs service, customs control, training process, development, competence, methodology.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

Кириш.

Божхона ходимларининг профессионал фаолиятининг мураккаб табиати иктисодий жараёнлар, божхона конунчилигини чукур билиш зарурати, божхона назорати шак-лларини амалга оширишда куникмалар ва кобилиятлар, божхона коидаларини бузган шахсларнинг хатти-х,аракатларини олдиндан укиш кобилиятига эга булиши, уларнинг кас-бий компетентлигига боFликдир1.

Божхона хизмати ходимларига хос булган шахсий фазилатлари, х,алоллик, вазминлик, узини танкид кила олиш, садокат каби кас-бий компетентлигини белгиловчи сифат-ларда намоён булади. Бу каби сифатларни божхона органлари тизимида коррупция куринишларига муросасиз муносабатни шак-ллантиришда2 куришимиз мумкин.

Бугунги кунда божхона органлари мам-лакатимизнинг иктисодий манфаатларини х,имоя килиш х,амда давлат бюджетига божхона туловларини ундириш каби мух,им вазифани шараф билан бажариб келмокда, шунингдек мамлакатимиз иктисодий хавф-сизлигини х,имоя килиш заруриятидан келиб чиккан х,олда амалга оширилаётган божхона сох,асидаги ислох,отларнинг талаблари-дан бири Божхона хизмати учун юкори мала-кали мутахассислар, юксак интеллектуал, маънавий-ахлокий салох,иятга эга булган, кас-бий компетентлиги юкори даражада шакллан-ган кадрларни тайёрлашдан иборат. Шу билан бирга божхона хизмати органлари обруси ва равнаки учун жонкуяр булиши лозим3.

Мацсад. Узбекистон Республикаси иктисодий хавфсизлигини х,имоя кила олади-ган кадрларни тайёрлаш жараёнида божхона ходимларидан талаб этиладиган компетен-цияларни урганиш ва ривожлантириш х,амда божхона ходими эга булиши лозим булган

1 Белоусова Т.И. Аспекты формирования профессиональных компетенций при подготовке специалистов для таможенных органов. Таможенная политика россии на дальнем востоке № 3(72)/2015. -С. 65-66.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 12 апрелдаги "Узбекистон Республикаси Давлат божхона хизмати органлари фаолиятини тубдан такомил-лаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-5414-сон Фармони. - https://lex.uz/docs/3680568

3 Узбекистон Республикаси Давлат божхона хизмати

органлари ходимларининг одоб-ахлок коидалари. УзР ДБКнинг 2016 йил 28 мартдаги 66-сон буйруFига илова.

билим, куникма ва малакаларни шаклланти-ришни такомиллаштириш.

Мавзу буйича бошка олимлар илмий асар-лари кискача тах,лили.

Глобаллашув жараёнида кучли ракобатга бардошли булиш х,ар бир божхоначидан кас-бий компетентликка эга булиш, уни изчил равишда ошириб боришни такозо этмокда.

Компетентлик инглизча "competence" сузидан олинган булиб, луFавий жих,атдан бевосита "кобилият" маъносини ифодалайди. Мазмунан эса "фаолиятда назарий билимлар-дан самарали фойдаланиш, юкори даража-даги касбий малака, майорат ва иктидорни намоён эта олиш"ни ёритишга хизмат килади. "Компетентлик" тушунчаси таълим сох,асига психологик изланишлар натижасида кириб келган. Шу сабабли компетентлик "ноанъа-навий вазиятлар, кутилмаган х,олларда мута-хассиснинг узини кандай тутиши, мулокотга киришиши, ракиблар билан узаро муноса-батларда янги йул тутиши, ноаник вазифа-ларни бажаришда, зиддиятларга тула маъ-лумотлардан фойдаланишда, изчил ривож-ланиб борувчи ва мураккаб жараёнларда х,аракатланиш режасига эгалик"ни англатади4.

"Компетенция" термини илк бор фал-сафа, математика, психология ва социологи-яда ХХ асрнинг 50-60-йилларида кулланган ва инсоннинг бирор фаолиятни амалга ошириш лаёкатини билдирган. Н.Хомский, Дж.Равен, А.Зимняя, Ф.Деламаре, Ж.Винтертон,

A.Клаппер, А.В.Хуторской Т.М. Ковалева, И.Д.Фрумина, В.А.Болотова, Б.Д.Эльконина,

B.В.Башева, А.М.Аронова, П.Щедровиц ва бошкалар томонидан "компетенция" ва "компетентлик" тушунчаларига берилган таъриф-ларда компетенция муайян фаолиятда талаб килинадиган хулк-атвор, узини тутиш, компетентлик эса ушбу талабга мослик даражаси, яъни компетенцияни намойиш килишнинг пировард натижаси деб талкин килинади.

Божхона органларининг компетенциявий жих,атлари, кадрларни салох,иятини оширишга доир булган ишлар В.Р.Веснин, Б.М.Генкин, Н.Н.Просянников, В.В.Макрусев, А.Я.Кибанова,

4 Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote innovative thinking and problem soving). - Alexandria - Virginia, USA: ASCD, 2014. -P.35.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

В.Г.Игнатов, В.И.Анненков, В.И.Тонконог каби олимлар томонидан урганилган1.

Мацоланинг илмий мо^ияти. Касбий компетентлик - мутахассис томонидан касбий фаолиятни амалга ошириш учун зарур булган билим, куникма ва малакаларнинг эгалла-ниши ва уларни амалда юкори даражада куллай олиниши.

Касбий компетентлик мутахассис томонидан алох,ида билим, малакаларнинг эгал-ланишини эмас, балки х,ар бир мустакил йуналиш буйича интегратив билимлар ва х,аракатларнинг узлаштирилишини назарда тутади2. Шунингдек, компетенция мутахассис-лик билимларини доимо бойитиб боришни, янги ахборотларни урганишни, мух,им ижти-моий талабларни англай олишни, янги маълу-мотларни излаб топиш, уларни кайта ишлаш ва уз фаолиятида куллай билишни такозо этади.

Божхона хизмати тизимида таълим-тарбия юзасидан мавжуд муаммолар, яъни ходим-ларнинг касбий компетентлигини шакллан-тириш каби масалалар илмий жих,атдан аникликлар киритишни талаб этади. Шу максадда, фикримча божхона институти профессор-укитувчилари укитиш жараё-нида божхона ходимларининг касбий компетентлигини ривожлантириш жараёнида юзага келаётган камчилик ва муаммоларни куйидагиларда ифодалаш мумкин:

- укув жараёнини фаоллаштириш х,амда укув материалларини узлаштиришнинг юкори даражасига эришиш, тингловчи ва курсант-ларни мустакил фикрлашга ва уз фикрини эркин баён этишга ургатиш;

- шахсий таркиб билан утказиладиган консультациялар х,амда х,арбий-илмий жамият аъзолари ишларининг уз вактида ташкиллаш-тирилиши ва самарадорлигини каттик назо-ратга олиш;

- тингловчи ва курсантлар билан алох,ида шуFулланиш, машFулотларни узлаштириб олишлари учун доимий алокани

1 Василов С.И. Формирование и развитие профессиональных компетенций работников в системе государственной гражданской службы. : Дис. ... канд. экон. наук. - Москва: Рос. гос. соц. ун-т, 2016.. - 5 с.

2 https://www.reference.com/business-finance/ professional-competence a3f8bc9f9f3d3511

урнатиш, уларга шарт-шароитлар яратиб бериш;

- курсантларни укитилаётган фанлар-дан узлаштиришлари даражасини юкори, паст курсаткичлар буйича тах,лил килиб бориш ва паст узлаштириш курсаткичлари сабабларини урганиб, кафедралар малакали профессор-укитувчилари билан х,амкорликда бажарила-диган ишлар самарасини янада ошириш;

- укитиш жараёнида курсант ва тинглов-чилар олган назарий билимлари ва тажриба-ларини амалий фаолиятда самарали равишда куллай олиш имкониятларини янада ривож-лантириш;

- укитиш жараёнига куйилаётган ком-петециялардан келиб чиккан х,олда ходим-ларнинг касбий билим, кобилият ва куникмаларини фаолиятга боFлаш ва тако-миллаштиришга лаёкатлилик даражасини ривожлантиришга ало^ида эътибор каратиш зарур.

Хозирги кун талабидан келиб чикадиган булсак, божхона сох,асида курсатилаётган хиз-матларнинг самарадорлиги ва сифатнинг асо-сий курсаткичи булган божхона ходимининг иш сифатига куйиладиган талабларни ошириш зарурати пайдо булди, бу эса божхона про-цедураларини тезлигини оширишга, тадбир-кор ва товарларнинг якуний истеъмолчилари-нинг харажатларини маълум жаражада пасай-тиришга, ташки иктисодий сох,ада иктисодий хавфсизликни оширишга имкон беради.

Божхона сох,аси нуктаи назаридан келиб чиккан х,олда, фан ва техниканинг тараккиёт даражаси, иктисодий хавфсизликни мустах,камлашга каратилган касбий компетентлигини шакллантириш ва замонавий таъ-лим технологиялари асосида уларнинг билим, куникма ва малакаларининг пухта ва чукур булишини такозо килади. Божхоначиларнинг профессионал тайёргарлиги, уларнинг сох,а буйича назарий ва амалий билим, куникма ва малакалари канчалик пухта ва мустах,кам булса, улар янги укув материалларини х,ам шунчалик онгли, чукур ва пухта эгаллайдилар.

Божхона ходимининг укув жараёни-даги касбий компетентлигини ривожланти-ришда укитишнинг замонавий педагогик тех-нологияларидан окилона фойдаланиш мух,им ах,амиятга эга. Божхона институти педагогла-рининг вазифаси таълим олувчи курсант ва

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

тингловчиларнинг уз-узини такомиллашти-риш кобилиятини шакллантириш ва ривож-лантиришдан иборат. Шу боисдан, божхона таълим тизимида машFулотларнинг мазму-нини чукур ва кузланган максадга етказиш учун бугунги кунда замонавий педагогик тех-нологиялардан самарали фойдаланган холда машFулотларни кизикарли тарзда олиб бориш имкониятларини кенгайтириш зарур. Мам-лакатимизда фан ва техниканинг тараккий этган бир даврида тингловчи ва курсантларга узлуксиз равишда янги маълумотларни етказиш билан бирга мутахассислик маълумот-ларини етказишда касбий куникма ва мала-калар тизимидан туFри фойдаланиш, тингловчи ва курсантларни касбий компетент-лиги юкори даражада шаклланган килиб тар-биялашда божхона институти укитувчиси х,ар томонлама билим ва малакага эга булиши лозим. Шунингдек, х,ар бир укитувчи уз сохасининг устаси, мохир тарбиячи, жон-куяр ва фидойи булиши учун уз устида тин-май изланиши, уз ишига ижодий ёндашиши, таълим олувчиларни фанга кизиктира олиши керак. Укитувчилар уз мехнат фаолиятининг мазмунини туFри режалаштира олиши, таълим жараёнига укитиш технологияларини туFри куллай олиши, ахборот технологияларини билиши хамда замонавий педагогик тех-нологиялардан машFулот жараёнида самарали фойдалана олиши лозим.

Укитувчилар дарсга тайёрланаётганда х,ар хил интерфаол метод ва усулларни куллаб, янги материални кандай баён килишни уйлайди. Шу боисдан, хозирги замонавий укитувчини тингловчи ва курсантларга таълим-тарбия беришнинг замон талабига жавоб берадиган илFор педагогик технологи-ялардан хабардор килиб бориш билан бирга, уларни амалга ошириш технологиялари билан таништириш максадга мувофикдир. Божхона институти тингловчи ва курсантларининг укув жараёнига янгича ёндашув асосида, «Чарх-палак», «Блиц-суров», «Кластер», «Карорлар шажараси», «Резюме», «БББ» каби гра-фикли органайзерлар воситаси хамда «Аклий хужум», «Дельфи», «Бумеранг», «Зинама-

зина», «ФСМУ», «Барча омилларни хисобга ол!», «Интервью», «6х6х6»1, ва бошка шу каби замонавий интерфаол педагогик технологи-яларни кенг татбик этиш оркали уларнинг компетентлигини ривожлантириш долзарб ахамият касб этади.

Бундай интерфаол методлардан машFулот вактида фойдаланиш таълим олувчилар ва укитувчи орасида маълумот алмашиш мухитини кенгайтириб, таълим олувчилар узларини бу мухитда эркин тутиши оркали уз фикр-мулохазаларини равон ифода этиш, мантикий фикрлаш, туFри карорлар кабул кила олиш кобилиятларини ривожлантириши, касби, сохасига доир меъёрий хужжатларни пухта узлаштиришлари учун кенг имконият-лар яратади. Бу эса, уз навбатида, божхона-чилар томонидан янги Fоя ва лойихаларнинг ихтиро этилишига яна бир янги кадам булар эди.

Тадцицотда цулланилган усуллар, нати-жалар ва амалий мисоллар. Зарур ахбо-ротни олиш учун тингловчилар уртасида суров утказдик. Ушбу жараён давомида респондентларга божхона иши мутахас-сислари учун мух,им булган касбга оид тав-сифларнинг таркибини аниклаш ва уларни ах,амиятига кура тартиблаштириш тавсия килинди. Бизнингча, божхона хизмати тузил-маларида ишлайдиган мутахассисларнинг бу борадаги фикрини аниклаш мух,им ах,амиятга эга. Шу муносабат билан, "Кайта тайёрлаш ва малака ошириш" факультетига 2019-2020 йил-лар оралиFида келган 74 нафар х,удудий божхона постлари ходимлари орасида суров олиб бордик. Биз утказган тадкикот натижаларини таккослаш ва тах,лил килиш натижасида ^амда компетентли экспертларнинг хулосалари асосида курсантларнинг узбек замонавий бож-хоначи киёфаси туFрисидаги тасаввурга мос келадиган мух,им касбий тавсифларнинг тар-киби туFрисидаги билдирган фикрлари анча шаклланган ва мустах,камлигини тула ишонч билан айтишимиз мумкин. Олинган маълумотларни математик ва статистик кайта ишлаш ёрдамида (1-жадвал) аникланишича, энг мух,им касбий тавсифлар унталигига асо-

1 Рузиева Д., Усмонбоева М., Холикова З. Интерфаол методлар мох,ияти ва кулланилиши. / Методик кулланма. - Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2013. -111-112-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

ОЛИИ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ 21

ч_У

1-жадвал. Божхона хизмати ходимларининг профессиограммасининг таркибий к,исмидаги зарурий касбий компетенцияларни эксперт бах,олаш натижалари

Ахамиятли даражасига курсаткичлар Касбий компетенция мазмуни

1-урин Касбий лаёкат

2-урин Фаоллик ва мустакил фикрга эгалик

3-урин Масъулиятлилик

4-урин Ватанпарварлик

5-урин Фидокорлик

6-урин Креативлик ва ижодкорлик

7-урин Билимдонлилик

8-урин Талабчанлик

9-урин Тарбиялилик, хушмуомалалик, эмоционал баркарорлик

10-урин Халоллик, виждонийлик

сан шахсий-ишчан сифатлар киради. Бунда биринчи уринга касбий компетентлик куйилади.

Биз куйидаги Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитасининг божхона институти мутахассислик таълим йуналишлари учун янгидан яратиладиган малака талабла-рига киритиладиган кадрлар истеъмолчила-рининг мутахассислик таълим йуналишлари битирувчилари касбий фаолиятларига куйиладиган умумий малака (касбий компетентлик) талабларини ишлаб чикдик (2-жад-вал).

Маълумки, х,озирги глобаллашув шаро-итида ишлаб чикариш жуда тез суръатлар билан ривожланмокда. Наркотик модда-лар контрабандаси билан шуFулланувчи шах-сларнинг х,ам чегара постлари оркали турли хил такикланган ашёларнинг олиб утиш усул-лари х,ам узлуксиз такомиллашиб бормокда. Бу маълум даражада таълимда уларнинг аниклаш усуллари уз аксини топиши керак. Демак, педагог-укитувчилар фан ва техника сох,асидаги тараккиётни узлуксиз кузатиб бориши, улардан таълим олувчиларни тушу-нарли шаклда хабардор килиб туриши ва уз мах,орати устида тинмай изланишлар олиб бориши зарур.

Бунинг учун Божхона институти офицер-педагоглари уз олдига куйилган масъулиятли ва долзарб вазифаларни бажариш, таълим-тарбия жараёнига булган янгича карашларни ривожлантириш х,амда тингловчи ва кур-сантларда касбий компетентлик сифатларини шакллантиришлари учун куйидаги таклиф ва фикрларни келтирмокчимиз. Жумладан:

• уз касбий фаолиятини самарали ташкил этишга ундовчи янги билимларни узлаштиришга интилиш;

• тингловчи ва курсантларда юксак ахлокий-рухий ва жанговар фазилатларни тарбиялаш;

• хизмат вазифасини виждонан, юксак касбий даражала бажариш;

• ахборот-коммуникация технологияла-ридан фойдаланган холда, уз фанига тегишли булган илмий-техник тараккиётнинг илFор тажрибаларни урганиш;

• замонавий рентген аппаратлари ва божхона назорати жараёнида керак буладиган техникаларни урганиш, тингловчи ва курсантларнинг шахсий хусусиятлари, уларга таъсир курсатувчи самарали омил-ларни, шунингдек, ахлокий ва хукукий норма-ларни;

• уз фанига тегишли булган ахборот-ларни йиFиш, саклаш, к,айта ишлаш ва ундан максадли фойдаланиш усулларини эгаллаш, интернетдан маълумот олиш ва маълумотлар киритиш куникмасига эга булиш;

• тингловчи ва курсантларнинг касбий фаолиятларида асосли мустакил карорлар кабул кила олишга булган билим, куникма ва малакаларни такомиллаштириб боришга ургатиш;

• х,ар бир Божхона институтида тахсил олаётган тингловчи ва курсантга мард-лик ва матонат, Ватанга садокат билан хизмат килишдан фахрланиш хисини сингди-ришни мустахкамлаш буйича жавобгарлиги ва ролини ошириш.

Шундай килиб, бугунги замонавий шаро-итда божхона хизматини малакали кадрлар

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

2-жадвал. "Юриспруденция (ицтисодий хавфсизликни х,ук,ук,ий таъминлаш)" мутахассислик таълим йуналиши буйича (шифри 5240100) умумий малака (касбий компетентлик) талаблари1

Соха Умумий малака (касбий компетентлик) талаблари

Касбий фаолиятининг сохалари Юриспруденция (иктисодий хавфсизликни хукукий таъминлаш) таълим йуналиши - хукук сохасидаги йуналиш булиб, у уз ичига давлат ва хужалик бошкаруви, суд ва хукукни мухофаза килувчи органлар, адвокатлик тузилмалари, шунингдек тижорат ва нотижорат ташкилотларида юридик фаолиятни амалга оширишни камраб олади.

Касбий фаолиятининг объектлари Иктисодий хавфсизликни хукукий таъминлашда божхона назоратини олиб бориш, ташки иктисодий фаолиятни тартибга солиш, контрабанда ва божхона туFрисидаги конун хужжатлари бузилишига карши курашиш, маъмурий иш юритув, терговга кадар текширув, суриштирув ва тезкор-кидирув фаолияти сохасидаги ижтимоий муносабатлар таълим йуналиши буйича касбий фаолиятнинг объектлари хисобланади.

Касбий фаолиятининг турлари Хукукни куллаш. Хукукни мухофаза килиш. Тезкор-кидирув. Юридик хизмат.

Касбий фаолиятининг умумий малака талаблари:

Хукукни куллаш сохасида Хукук субъектлари томонидан конунларга риоя этилишини таъминлаш, конун ва конуности хужжатларини туFри куллаш, касбий фаолият жараёнида процессуал хукук нормаларини татбик этиш куникмаларига эга булиш.

Хукукни мухофаза килиш сохасида Давлат, жамият ва шахс хавфсизлиги, фукароларнинг хаёти ва соFлиFига тахдид солувчи холатларни олдини олиш ва аниклаш, жиноят ва маъмурий хукукбузарлик содир этган шахсларни аниклаш ва кулга олиш, жиноят ва маъмурий хукукбузарликлар шохидларини аниклаш, жиноят ва маъмурий хукукбузарликлар туFрисидаги ариза шикоятларни кабул килиш, руйхатга олиш, хукукбузарликларни олдини олиш ва уларни содир этилишига имкон яратган сабаблар ва шароитларни аниклаш хамда бартараф этиш, жиноят ва маъмурий хукукбузарликларга оид ишларни юритиш, махсус воситалар ва ук отар куролини куллаш куникмаларига эга булиш.

Тезкор-кидирув фаолият (ТКФ) сохасида ТКФни амалга оширувчи органлар ва уларнинг ваколатларини билиш, ТКФни амалга оширувчи органларга кумаклашувчи шахсларни ижтимоий-хукукий жихатдан химоялаш, тезкор-кидирув тадбирларини утказиш, тезкор-кидирув ишларини юритиш, тезкор-кидирув фаолиятининг воситаларини куллаш, божхона органларининг ТКФда хамкорликни ташкил этиш, ТКФ натижаларидан фойдаланиш, тахлилий хужжатларни тайёрлаш, жиноят ва маъмурий хукукбузарликни фош килиш, олдини олиш, уларни содир этган ёки содир этишга тайёргарлик кураётган шахсларни аниклаш, шунингдек, хукук ва манфаатларни ишончли химоя килиш учун зарур булган назарий билимлар ва амалий куникмаларига эга булиш.

Юридик хизмат фаолияти сохасида Конун хужжатларига мувофик юридик шахс фаолиятининг конунийлигини таъминлаш, юридик шахс фаолияти сохаларининг ташкилий, шу жумладан молиявий ва мехнат интизомини мустахкамлаш, юридик шахс мол-мулкини сакланишини таъминлаш буйича тадбирларини ишлаб чикиш ва амалга оширишда иштирок этиш хамда шахсларга хукукий ва бошка масалалар буйича юридик маслахатлар бериш, мулкий-хукукий хусусиятга эга хужжатларни расмийлаштиришда кумаклашиш куникмаларига эга булиш.

билан таъминлаш муаммосини самарали хал килишда, биринчи навбатда, хозирги кун талабларига жавоб бера оладиган, уз касби-нинг устаси булган, кул остидаги шахсий тар-кибни хар кандай шароитда бошкара оладиган, уларни укитиб, тарбиялаб, уз Ватанига садокатли, харбий бурч ва касамёдга содик коладиган божхоначи килиб тарбиялашда чукур билимга эга булган тарбиячи офицер-педагогларнинг урни каттадир. Шу маъ-нода бугунги глобаллашув шароитида кад-

1 Жадвал макола муаллифи томонидан тайёрланган.

рлар тайёрлашнинг миллий моделини руёбга чикариш, хар томонлама камол топган, таълим-тарбияни онгли равишда идрок эта оладиган, давлат ва жамият олдида жавоб-гарлик хисини юрагида туя оладиган божхона хизматчиларини тарбиялашни назарда тутиш билан бирга, божхона сохасини тубдан ислох килиш.

Хулоса килиб айтганда, замонавий жами-ятимизнинг жадал суръатларда ривожла-ниши ва янгиланиши харбий-сиёсий вазият тез узгариб, иктисодий хавфсизлик сохасидаги хатар ва тахдидлар тобора кучайиб бораёт-

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

ганлиги билан ажралиб колмокда. Шу боис-дан, профессионал божхона сох,асида кад-рларни тайёрлаш уларнинг интеллектуал салох,ияти, касбий компетентлигини ривож-лантириш, жах,он х,амжамиятида ривожлан-ган демократик давлатлар даражасида, юксак маънавий ва ахлокий талабларга жавоб берувчи юкори малакали профессионал божхона сох,асида кадрларни тайёрлаш тизимини яратиш масаласи устувор мезон сифатида мух,им роль уйнайди. Шуларни инобатга олган холда куйдагиларни баён этишимиз мумкин:

1. Кадрларни тайёрлаш масалалари, уларни уз-узини ривожлантириш ва тарбиялашни урганишни бир шаклга келтириш лозим, бу эса муаммоларнинг илмий-тадкикот ишлан-маси Узбекистон Республикаси божхона хиз-мати кадрлар салох,иятини ривожлантиришга имкон беради.

2. Божхона ходимларининг касбий ком-петенцияларини ошириш Давлат Божхона Кумитаси Марказий аппаратда фаолият олиб бораётган рах,бариятнинг диккат марказида булиши лозим.

3. Божхона хизмати сох,асида касб фаолия-тининг узига хослигини инобатга олиб, ходим-ларнинг касбий фаолиятларини бажариш жараёнини тузишда уларнинг касбий ком-петентлиги сифатига куйиладиган талабчан-ликни ошириш оркали устувор йуналиш масъ-улиятни карор топтиришдан иборат булган ишларни такомиллаштириш.

4. Укув машFулотларини касбий ах,амиятга эга ва талаб килинаётган, шунингдек божхона иши мутахассиси эгаллаши лозим булган шахсий-ишчанлик сифатларини х,ам ривожлантиришга йуналтириш лозим.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 12 апрелдаги "Узбекистон Республикаси Давлат божхона хизмати органлари фаолиятини тубдан такомил-лаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-54М-сон Фармони. - https://lex.uz/ docs/3680568

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 ноябрдаги "Узбекистон Республикаси божхона органлари кадрларини тайёрлаш тизимини тубдан тако-миллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-3995-сон Карори. - https://lex.uz/ docs/4037440

3. Узбекистон Республикаси Давлат божхона хизмати органлари ходимларининг одоб-ахлок коидалари.

4. Кодиров М. Божхона ходимининг мулокот психологияси. Услубий кулланма. БИ. - Т.: 2019.

5. Рузиева Д., Усмонбоева М., Холикова З. Интерфаол методлар мо^ияти ва кулланилиши. / Методик кулланма. - Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2013. -111-112-б.

6. Белоусова Т.И. Аспекты формирования профессиональных компетенций при подготовке специалистов для таможенных органов. Таможенная политика россии на дальнем востоке № 3(72)/2015. -С. 65-66.

7. Василов С.И. Формирование и развитие профессиональных компетенций работников в системе государственной гражданской службы. Дисс. канд. экон. наук. -Москва: Рос. гос. соц. ун-т, 2016.. - 5 с.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.