CC BY
0
Begmatova N.X.
Qarshi davlat universiteti "Algoritmlar va dasturlash texnologiyalari" kafedrasi dotsenti
Pedagogika fanlari nomzodi
BOSHLANG'ICH SINFLARDA ELEKTRON DIDAKTIK VOSITALARDAN FOYDALANISH
Annotatsiya: maqolada boshlang'ich sinflarda electron didaktik vositalardan foydalanish ahamiyati va ko 'nikmalari haqida gap borgan.
Kalit so 'zlar: boshlang 'ich ta 'lim, sinf, electron, didaktika, vosita.
Begmatova N.Kh., candidate of pedagogical sciences
associate professor
Department of ""Algorithms and Programming Technologies "
Karshi State University
USE OF ELECTRONIC DIDACTIC TOOLS IN PRIMARY CLASSES
Abstract. The article talks about the importance and skills of using electronic didactic tools in primary classes.
Key words: primary education, class, electronic, didactics, tool.
Respublikamizda ta'lim tizimida yuqori samara berayotgan axborot va pedagogik texnologiyalarni o'zlashtirish va amalda qo'llash jadal sur'atlar bilan amalga oshirilmoqda.
O'zbekiston Respublikasi "Ta'lim to'g'risida"gi Qonunining 5-moddasida "Ta'lim tashkilotlarida innovatsion faoliyatni qo'llab-quvvatlash va o'quv dasturlarini innovatsion texnologiyalarni qo'llagan holda amalga oshirish", 46 -moddasida esa pedagog xodimlarning majburiyatlari sifatida "Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan, o'qitish va tarbiyaning ilg'or hamda innovatsion shakllari va usullaridan foydalanishi"12,-lozimligi ta'kidlangan.
2017-2121 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning Harakatlar strategiyasi Ijtimoiy sohani rivojlantirish yo'nalishining "Ta'lim va fan sohalarini rivojlantirish" bandida "Uzluksiz ta'lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta'lim xizmatlari imkoniyat-larini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish, umumiy o'rta ta'lim sifatini tubdan oshirish, chet tillar, informatika hamda matematika, fizika, kimyo, biologiya kabi boshqa muhim va
12 O'zbekiston Respublikasi "Ta'lim to'g'risida"gi Qonuni 2020 yil 23 sentyabrt, O'RQ-637-son https://lex.uz/docs/5013007
talab yuqori bo'lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o'rganish" vazifalari belgilangan13.
XXI as^axborot texnologiyalari asri bo'lgani uchun yosh avlodning kompyuter savodxonligini boshlang'ich sinfdan boshlab shakllantiгa boгish maqsadga muvofiqdir. Ta'lim jarayoniga multimedia texnologiyasini tadbiq etish, jumladan, elektгon didaktik vositalaráan foydalanish esa daгsning sifat va samaradorligini oshiradi hamda bugungi kunning dolzarb masalasi bo'lib hisoblanadi.
Multimedianing shakllanish taгixi, mazmuni va texnologiyasi ilmiy-uslubiy adabiyotlarda bayon etilgan. Multimedia texnologiyasi ko'p ta'rifli texnologiya^ siгasiga kiгadi. Quyida shulaгdan birini keltiгamiz: multimedia -tovush, video, grafika, matn, animatsiyalaг yoгdamida insonning kompyuteг bilan muloqotini ta'minlovchi dasturiy va apparat vositalar majmuasi hisoblanadi. Multimedia texnologiyasining tavsifi 1-rasmda keltirilgan.
1-гasm. Multimedia texnologiyasining tavsifi
Multimedia texnologiyasining ta'lim sohasidagi tatbig'i kompyuter texnologiyasi asosida amalga oshiriladi. Jumladan, multimediali didaktik vositalami yaгatish va ulami namoyish etish kompyuteг yoráamida bajaгiladi.
Elektгon daгslik va adabiyot^ kompyuteг texnologiyasiga asoslangan sabab^'q^cM^ va o'quvchilaming kompyuteг savodxonligi shakllangan bo'lishi keгak.
13 O'zbekiston Respublikasi yanada rivojlantirish bo'yicha xarakatlar strategiyasi to'g'risida. - T.: Adolat, 2017. -111 b.
Mamlakatimizda boshlang'ich talim jarayonida kompyuterdan foydalanish borasida ayrim tajribalar mavjud bo'lib, kompyuter savodxonligini tarkib toptirishga qaratilgan talim muassasalari faoliyat ko'rsatmoqda. Ularda birinchi sinfdan boshlab bolalarga kompyuter savodxoligidan dars beriladi. Lekin kichik maktab yoshidagi o'quvchini informatika o'quv predmetiga moslashtirish, bunda o'quvchilarning yosh xususiyatlarini nazarda tutish kabi masalalar hal etilishi lozim.
Oquvchining obrazli tafakkur yuritish xususiyati kompyuter kompyuter yordamida o'quv materiallarining sxemalar, rasmlar, jadvallar va diagrammalar shaklida intensiv tarzda o'zlashtirishga yordam beradi.
Kompyuter savodxolik o'quvchida undan foydalanishga oid zarur bilim, konikma va malakalarni shakllantirishni taqazo etadi. Bular kompyuterni texnik qurilma sifatida anglash bilan bog'liq bilimlar, xususan komyuterning tarkibiy qismlari, monitor, printer, klaviatura, "sichqoncha", ularning bajaradigan vazifalari haqida tushunchaga ega bo'lishini nazarda tutadi. Ularni qo'llash borasida boshlang'ich konikmalar: Power Point dasturida turli geometrik shakllar (to'rtburchak, uchburchak, doira, to'g'ri chiziqlar) yasash, ertak qahramonlarini chizish va bo'yash, 1 dan 100 gacha bo'lgan sonlarni yozish, birlik hamda o'nlik sonlar ustida amallar bajarish, multimedia dasturlaridan foydalanishni bilish ko'nikmalariga ega bo'lishdir.
Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun ham kompyuter texnologiyasidan foydalanishning imkoniyatlari mavjud.
Boshlang'ich sinflar uchun ayrim mashqlarni elektron shaklga o'tkazish bo'yicha namunalar keltiramiz, bunda multimediaviy kompyuter texnologiyasi asosida multimediaviy slayd tayyorlash lozim.
Quyida Power Point dasturi asosida tayyorlangan slaydlardan namunalar keltiramiz.
1 - slayd. (2 va 3-rasm) "10 sonini hosil qilish" mashqini bajarishga bag'ishlangan bo'lib, slaydning birinchi qismida dastlabki topshiriq, ikkinchi qismida topshiriq bajarilgan holat aks ettiriladi.
2-rasm
3 - rasm
Slaydga berilgan multimediaviy effekt: slayd namoyishga qo'yilgach monitor ekгanidagi 2 - гasmdagi bo'sh kataklaгga biгin - ketin 10 sonini xosil qilishga oid sonto harakatlanib joylashaveгadi.
Slayddagi bezaklaг: Slayd tasirchan bo'lishi uchun slayda turii tasviгiy ma'lumotlar berilgan.
2 - Slayd "100 sonini hosil qilish"ga qaratilgan. Rasmda bo'sh kataklaг berilgan. Topshiriq: bo'sh kataklami mos sonto bilan to'ldirish (4 - rasm).
Slaydga berilgan multimediaviy effekt: slayd namoyishga qo'yilgach monto ekranida rasmdagi bo'sh kataklaгga sonlaг haгakatlanib kelib joylashaveradi.
4-гasm
Slaydga beгilgan multimediaviy effekt: slayd namoyishga qo'yilgach monto ekraniga sonlaг haгakatlanib joylashaveгadi.
Slayddagi bezakto: Monitoг, soat, qaychi, kitob, matematik amalto.
5- rasm
3 - slayd. Bñ sonni ikkinchi songa ko'paytirish amali. Bunda kompyuteming monitoгi ekraniga chiqarilgan mashqdagi bo'sh kataklaг to'ldirilishi ke^. (б-гasm)
Slaydga beгilgan multimediaviy effekt; slayd namoyishga qo'yilgach monitoг ekranidagi б- гasmdagi bo'sh kataklaгga sonto haгakatlanib kelib joylashaveгadi.
Slayddagi bezakto: Tenglik, qo'shish, ko'paytirish va bo'lish belgilaгi
€ О
Ф
С
с
Misolni bajaringü!
5 б 3=2.1©
4 3-t,S2| 7 '2-Е 4
4 ^ ^T 6 5=30
Misolni bajaringü!
б-гаsm
AgaT maktab kompyuteг sinfida elektгon doska mavjud bo'lsa yuqoгida ta'kidlangan barcha multimediaviy slaydlami ushbu elektгon doskada namoyish etiladi. Bu holda sinfdagi barcha o'quvchilaг Ыг vaqtning o'zida mashqlaming tahliliga va yechilishiga qatnashadito.
Demak, ta'lim tizimida keng islohotto amalga oshiгgan holda ta'lim-tobiya jaгayoniga zamonaviy axboгot texnologiyalaгini olib kirish, ta'limni kompyuteгlashtiгish muammolaгini hal qilish, uzlkusiz ta'lim tizimining turiarida,
jumladan, boshlang'ch ta'limda yangi innovatsion texnologiyalarni, jumladan multimedia texnologiyasini tatbiq etish muxim ahamiyat kasb etadi.
Foydalanilganadabiyotlarro'yxati :
1. O'zbekiston Respublikasi "Ta'lim to'g'risida"gi Qonuni 2020 yil 23 sentyabrb, O'RQ-637-son https://lex.uz/docs/5013007
2. O'zbekiston Respublikasi yanada rivojlantirish bo'yicha xarakatlar strategiyasi to'g'risida. - T.: Adolat, 2017. -111 b.
3. Abduqodirov A.A., Begmatova N.X. Maktabgacha ta'lim muassasalarida multimedia texnologiyasidan foydalanish uslubiyoti (o'quv-uslubiy qo'llanma). -Qaгshi: Nasaf, 2011. - 257 b.
4. Begmatova N.X. Multimedia: atama, ta'rif, mazmun va texnologiya // Fizika-matematika va infomatika. - Т.: - № 2. 2010. - Б. 39-45.
5. Fayziyev M.A. Multimediali elektron qo'llanmato yaratish tajribasi // Axborat-kommunikatsiyalar texnologiyalari asosida elektron o'quv adabiyotlarini yaratish: tajriba, muammo, istiqbollaг. Respublika ilmiy-amaliy anjumanining ma'ruzalar to'plami. - Toshkent: 2004. - B. 36-37.
6. R.Hamdamov, U.Begimqulov, N.Tayloqov. Ta'limda axborot texnologiyalari". - T.: "O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi" Davlat ilmiy nashriyoti, 2010. -120 b.
