CC BY
2INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
BOSHLANG'ICH SINFDA OT SO'Z TURKUMINI O'QITISH Jalilova Dilshoda Ural qizi, 2Xolmo'minova Sevinch Sherbek qizi, 3Toshpo'latova Sevinch
Xurshid qizi
1Nizomiy nomidagi TDPU Boshlang'ich ta'limda ona tili va uni o'qitish metodikasi kafedrasi o'qituvchisi, 2'3Nizomiy nomidagi TDPU Boshlang'ich ta'lim fakulteti 1 bosqich talabalari
https://doi.org/10.5281/zenodo.11073151
Annotatsiya. Mazkur maqola boshlang'ich sinf o 'quvchilariga ot so 'z turkumini o'qitish va o'rgatish haqida bo'lib, turli olimlarning ot so'z turkumiga oid fikrlari, ot so'z turkumi to'g'risidagi turli adabiyotlardagi ma'lumotlar haqidafikryuritilgan.
Kalit so'zlar: boshlang'ich ta'lim, boshlang'ich sinflarda ona tili darslari, boshlang'ich sinfda ot so 'z turkumi, 1-4-sinf.
Аннотация. В данной статье речь идет об обучении и преподавании существительных учащимся начальных классов, представлены мнения разных ученых о существительных, прокомментирована литература о существительных.
Ключевые слова: начальное образование, занятия родным языком в начальных классах, существительные в начальных классах, 1-4 классы.
Abstract. This article is about teaching and teaching nouns to primary school students, the opinions of different scientists about nouns, the literature on nouns information is commented on.
Keywords: elementary education, mother tongue classes in elementary grades, nouns in elementary grades, grades 1-4.
Boshlang'ich ta'lim — ummumiy o'rta ta'limning dastlabki bosqichi. O'zbekiston Respublikasida boshlang'ich ta'lim 1- 4- sinflarda bolalarga ilk ta'lim berish, ularni ma'naviy kamol toptirishning boshlanish davri hisoblanadi. Boshlang'ich ta'lim ilk bilimlar poydevorini shakllantirib beradigan alohida bir tizim sifatida xizmat qiladi. Shu sababli barcha fanlardan dastlabki tushunchalar boshlang'ich sinf o'quvchilarida rivojlantirilib boriladi. Bu jarayonda ona tili fani tizimidagi asosiy fanlardan biri hisoblanadi. Shu asosda boshlang'ich sinflarda ona tili fani Davlat Ta'lim Standartlariga asoslanib o'rgatiladi.
Ona tilining tayanch tushunchalaridan biri so'z turkumi hisoblanadi. O'quvchilarga so'z turkumini o'rgatishdagi asosiy vazifa ularning og'zaki va yozma nutqini o'stirish, o'quvchilarning shu paytgacha foydalanib kelayotgan so'zlarining ma'nosini tushunishga erishish, u yoki bu so'zdan o'rinli foydalanish malakasini o'stirish, lug'atini yangi ot, sifat, son, fe'llar bilan boyitish hisoblanadi.
1-2- sinflarda so'z turkumi sifatida otning belgilari o'rganiladi, 3-sinfda esa otga atama beriladi, birlik va ko'plikda qo'llanilishini o'zlashtirilishiga ahamiyat beriladi. 4- sinfda otning egalik qo'shimchalari bilan qo'llanilishi, kelishiklar bilan turlanishi va kelishik qo'shimchalarining yozilishini o'rganishga qaratilgan bo'ladi.
Boshlang'ich sinf o'quvchilarida ot so'z turkumini o'qitishda beriladigan ma'lumotlarning farqlari talaygina. Bunda DTSga mos ravishda o'quv qo'llanma va adabiyotlar tilshunos, pedagoglar tomonidan tuzib chiqilgan. Boshlang'ich sinf ona tili darsligining mualliflari tomonidan aynan kichik yoshdagi o'quvchilarga mos darslik tadbiq qilingan. Ular ona tili borasidagi ilmiy nazariyalarni boshlang'ich sinf o'quvchilariga tushunarli bo'lishi uchun soddalashtirilgan variantini darsliklarda qo'llagan.
"Ot" mavzusi ustida ishlash tizimi — bu nutqning ma'lum bir qismining grammatik xususiyatlarini va umumlashtirilgan leksik ma'nosini o'rganishning qat'iy belgilangan ketma-
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
ketligini o'z ichiga olgan maqsadli jarayondir. Bilimning tarkibiy qismlari, shuningdek, mashqlarni bosqichma-bosqich murakkablashtirish, uning yakuniy maqsadi nutqda otlarni to'g'ri ishlatish va ularni to'g'ri yozish ko'nikmalarini shakllantirish hamdir.
Har bir sinfdagi material hajmi va ular ustida ishlash ketma-ketligi otlarning til hodisasi sifatidagi xususiyatlari, nutqning ushbu qismini o'rganish vazifalari va boshlang'ich sinf o'quvchilarining yosh imkoniyatlari bilan belgilanadi.
Boshlang'ich ta'limda otlarni o'rganishning maqsadlari mavjud bo'lib, ularni quyidagicha keltirish mumkin:
1) o'quvchida "ot" grammatik tushunchasini shakllantirish;
2)jonli va jonsiz otlarni (terminsiz) farqlay olish qobiliyatini egallash;
3) odamlarning familiyalari, ismlari va otasining ismini, hayvonlarning ismlarini va ba'zi geografik nomlarni bosh harf bilan yozish qobiliyatini rivojlantirish;
4) otlarning jinsi bilan tanishtirish;
5) otlarni raqam bo'yicha o'zgartirish, sonni tan olish qobiliyatini rivojlantirish;
6) o'quvchilarning so'z boyligini yangi otlar bilan boyitish va ulardan nutqda to'g'ri foydalanish ko'nikmalarini rivojlantirish. Xususan, otlarning ko'p ma'noliligini kuzatish,;
7) so'zlarni tahlil qilish, taqqoslash va umumlashtirish operatsiyalarini o'zlashtirish. Vazifalarning har biri alohida emas, balki birgalikda hal qilinadi. Biroq, mavzu bo'yicha
ishning muayyan bosqichlarida vazifalardan biriga katta e'tibor beriladi. Masalan, I va II sinflarda otlarning gap bolaklari sifatidagi xususiyatlarini o'zlashtirishga (ular nimani bildiradi, qanday savollarga javob beradi, jinsi) e'tibor qaratiladi. I va II sinflarda otlarning grammatik xususiyatlariga oid ishlar imlo malakalarini ongli ravishda shakllantirish uchun nazariy bilimlar asosini yaratadi.
Xulosa sifatida boshlang'ich sinflarda ona tili va o'qish savodxonligi darsining o'tilishi katta ahamiyatga ega ekanligini ta'kidlash joiz. O'quvchilarning o'qib tushinishi, tinglab tushinish, yozish savodxonligini, og'zaki va yozma shaklda fikrlarini yetkazib berishga bog'liqli so'z boyligini boyitishga, to'g'ri va ifodali o'qishga o'rgatish bilan birga ularda kitobxonlik va nutq madaniyatini shakllantirish, mustaqil fikrlashi, o'z fikrini mustaqil, ravon yetkazib berishi uchun yordam beradi. Albatta, bunday bilim va ko'nikmalarning boshlang'ich sinf davridayoq shakllanib borishi, ertangi kuni o'zi va mamlakatimiz uchun foydali kasb egasi bo'lishiga yo'naltiradi.
REFERENCES
1. Dilshoda Jalilova Ural qizi, Shaxnoza Jalilova Ural qizi. RAQAMLI TA'LIM DAVRIDA INNOVATSION TARBIYA TEXNOLOGIYALARINING TALABALAR TARBIYAVIY FAOLIYATGA KIRISHISHIDA TUTGAN O'RNI. "RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 25-oktabr 2023-yil. 564-566-b. https://doi.org/10.5281/zenodo.10040596
2. Dilshoda Jalilova Ural qizi, Shaxnoza Jalilova Ural qizi. MUAMMOLI TA'LIM -BOSHLANG'ICH SINF ONA TILI DARSLARIDA O ' QUVCHILARNI IJODIY FIKRLASHGA O 'RGATISH VOSITASI SIFATIDA. "RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
KONFERENSIYASI 25-oktabr 2023-yil. 509-512-b.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10038453
3. D.U.jalilova, Sh.U.Jalilova. TA'LIM JARAYONLARIDA «TALIS XALQARO BAHOLASH DASTURI»DAN FOYDALANISH. "RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 25-oktabr 2023-yil. 561-563-b. https://doi.org/10.5281/zenodo.10040578
4. Qosimova Aziza Farhod qizi. Boshlang'ich sinf ona tili darslarida o'quvchilarning kreativ fikrlash qobilyatlarini rivojlantirishning maqsadi va vazifalari. Boshlang'ich ta'limda xalqaro baholash tajribasi: muammo, yechimlar, istiqbollari. 326-330-betlar. https://scholar.google.ru/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=DuLpmPQAAAAJ &citation for view=DuLpmPQAAAAJ:d1gkVwhDpl0C
5. Xadicha Jabborovna Sattorova. USE OF DIDACTIC MATERIALS IN MOTHER LANGUAGE AND READING LITERACY LESSONS. Galaxy international interdisciplinary research journal (GIIRJ) . ISSN (E): 2347-6915 Vol. 11, Issue 10, Oct.(2023) https://internationaliournals.co.in/index.php/giirj/article/view/4440
