BOSHLANG’ICH SINF O‘QISH SAVODXONLIGI DARSLARNI BOSHQA FANLAR BILAN INTEGRATSIYALASHUVI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

PPSUTLSC-2024

PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF THE 2IST CENTURY

TASHKENT, e-s MAY 2024

www.in-academy.uz

BOSHLANG'ICH SINF O'QISH SAVODXONLIGI DARSLARNI BOSHQA FANLAR BILAN INTEGRATSIYALASHUVI

Otamurodova Dilfuza

University of Tashkent for Applied Sciences, Tashkent, 100149, Republic of Uzbekistan diliuzaotamurodova0602@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.13303561 Annotatsiya: Boshlang'ich sinf shuningdek hozirgi kundagi barcha sohalardsa ko'rishimiz mumkinki, har bir fanni mukammallashtirib o'tish uchun faqatgina shu fanning o'ziga to'xtab qolmasdan boshqa fanlar bilan integratsiya asosida o'tish dars samaradorligini oshirishga,o'quvchilarni teran fikrlashlariga olib keladi. Maqolani yozish jarayonida tizimli yondashuv qoidalari, faylasuilar, psixologlar va pedagoglarning ta'limda integratsiya nazariyasi va amaliyotiga bag'ishlangan ilmiy nashrlarini qiyosiy tahlil qilish usullaridan foydalanilgan. "Integrasiya" tushunchasini ilmiy-pedagogik adabiyotlarda uning ma'nosini izohlash nuqtai nazaridan o'rganildi. Integrasiyaning vujudga kelishi tarixiy jihatlari tahlil qilindi. Ta'limdagi "integratsiya" tushunchasining mohiyati ochib berilgan bo'lib, unga ilmiy tadqiqotlar tahlili asosida oydinlik kiritildi.

Kalit so'zlar: Boshlang'ich sinf,o'qish,integratsiya, bog'liklik, innavatsion pedagogik texnologiya.

KIRISH

Hozirgi kunda jamiyatimizning har bir sohasida eng ko'p qo'llanilayotgan atama bu - integratsiyadir. Shu qatorida ta'limni integratsiylashga oid ko'plab ishlar amalga oshirildi va oshirilmoqda

Integratsiya jarayoni orqali kichik maktab o'quvchilari olamni bir butunligicha qabul qilish bilan xarakterlanadi. Ularning aqliy salohiyati, dunyoqarashini boshlang'ich ta'limdanoq kelajakka raqobatbardosh, o'tkir zehnli qilib tarbiyalash integratsiyaning asosiy funksiyasi hisoblanadi.

Birinchi navbatda, fanlararo aloqadorlikni yo'lga qo'yish uchun qaysi darslarning bir biriga mos kelishini aniqlash lozim. Tushunchalarning, ma'lumotlarning mazmuni o'zaro yaqinligi va mantiqiy aloqalariga qarab integratsiyalash jarayoni amalga oshiriladi. Integratsiyalash jarayonida dars va darsliklar orasida vertikal va gorizontal yo'nalishlarda mos tushushini aniqlash juda muhim hisoblanadi.

Darsliklar asosida integratsiyalashning vertikal uslubi o'quvchi bir tushuncha o'rganib bo'ldi, keyinroq boshqa fanda shu tushunchaga mos bo'lgan atamaga duch kelsa, ma'lumot sifatida oldin o'rganilgan tushuncha yodga olinadi va bu tushuncha bilan birlashtiriladi. Natijada, ma'lumotlar bazasi kengayadi, o'quvchilar bilimlarni aniqroq va puxtaroq egallaydi. Gorizontal yo'nalishda integratsiyalash ma'lum bir kichik davr oralig'ida bir tushunchaning ko'plab variantlari bilan ishlash jarayoni tushuniladi.

Zamonaviy metodikada o'quvchilarning bilimlarni o'zlashtirishga ko'maklashuvchi eng sodda va eng samarador yo'li tanlab olinadi. Ma'lumotlarni integratsiyash zamonaviy metodikaning asosiy bo'g'ini hisoblanadi.

Boshlang'ich sinflarda integratsiyalashgan darslarni amaliyotda qo'llash. 3-sinfda integratsiyalashgan dars( matematika+tabiatshunoslik) fragmenti Darsning mavzusi: Harakatga doir masala. O'qituvchi:-keling,ko'phadli sonlarni eslaylik. Daftaringizga quyidagi sonlarni yozing:

40204506,326925,150000000,32482. Sonlarni ortib

borish tartibida o'qing. Eng katta sonni o'qing.Bunday katta son nimani bildirish mumkin(bolalar o'z taxminlarini aytadilar). O'qituvchi:- bu son yerdan-quyoshgacha bo'lgan masofani bildiradi.Bu juda katta km lar soni,uni tasavvur qilish qiyin. Agar biz quyoshga aravada boradigan bo'lsak,bizga 500 yil kerak bo'lar edi. Bu necha asrga teng? Bolalar:- 5 asrga. O'qituvchi: -odamlar avtomabilni ixtiro qildilar. Endi bu yo'lni bosib o'tish uchun 5 marta kam vaqt kerak bo'ladi. Bu qancha? B: 100 yil.

n, "qish", "sovuq", "bo'ron", kabi tushunchalar o'qish, rus tili, tabiatshunoslik, musiqa, tasviriy san'at darslarida ko'rib chiqiladi. Tushunchalarning tahlil qilinishi boshqa o'quv darslarida o'zlashtirilgan bilimlarga murojaat qilinadigan darslar integratsiyalangan hisoblanadi. Dars ijodiy, erkin bo'lishi bilan birga, yaxlit, mantiqan ketma-ket, o'ziga xos o'tish metodologiyasiga ega bo'ladi. Umumiy ta'limning poydevorini qo'yadigan boshlang'ich maklabdagi ko'p tushunchalar tabiatshunoslik, rus tili, musiqa, tasviriy san'at va boshqalar uchun umumiydir.

Boshlang'ich sinf o'quvchilarida fikrlash qobiliyatining har xil turlarini shakllantirish integratsiyaning negizi hisoblanadi. Asosiy fanlarni o'zlashtirish va olamdagi bor narsalar qonuniyatlarini tushunishda predmetlar ichidag va predmetlararo aloqalarini o'rnatish ta'limni integratsiyalashga yondashuvning metodik asosidir.

O'qituvchi dars jarayonida inobatga olishi kerak bo'lgan vazifalar

1. Vaqtdan unumli foydalanish kerak;

2. Fanlarning o'zaro bir -biri bilan bog'ligiga ahamiyat berish zarur;

3. Integratsiya darslari aynan o'quvchilarda o'z natijasini ko'rsatyotganligini tahlil qilish lozim;

4. O'qituvchining o'z ustida ishlashi(rivojlanishi);

5. O'quvchilarning psixologik xususiyatlarini inobatga olish zarurligi

6. Yosh hususiyatlariga alohida e'tibor berishi lozim; 7. O'quvchilarning qiziqishlariga o'qituvchi

ahamiyat berishi kerak;

PPSUTLSC-2024

PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF THE 2IST CENTURY

tashkent, e-8 may 2004 www.in~academy.uz

8. O'qituvchi fikrlash qobilyatini rivojlantirishi, yangilik yaratishga moyil bo'lishi kerak;

9. Har bir dars muayyan yo'naltirilgan maqsadga ega bo'lishi lozim; 10.0'qituvchi darsga bir kun oldindan tayyorgarlik ko'rishi kerak; 11.0'qituvchi integratsiya darslarida metodlardan foydalanishni bilishi shart;

12.Darsni qiziqarli qilib tashkillashtirish zarur;

13.Sinfdagi o'quvchilar faolligini oshirish uchun har bitta o'quvchining dars jarayoniga qatnashishini inobatga olish kerak;

Integratsiyalashgan darslarni tashkil etish uchun qo'yiladigan talablar integratsiya uchun mos kelishini aniqlash kerak.

Savod o'rgatish darslari (o'qish va yozishga o'rgatish).

Integratsiyalangan darslar. Bunday

integratsiyalangan ta'lim - bu sinfdan tashqari o'qish. Bu yerda yaxlit jarayon kechadi:

a) Kitob o'qish asbobi sifatida o'qish darslarida olgan o'qish ko'nikmalarini takomillashtirish;

b) Matn ustida ishlash;

Boshlang'ich sinf o'qish savodxonligi darsini matematika, tabiiy fan, ona tili, yana boahqa boshlang'ich sinf darsligidagi fanlar bilan integratsiya qilish mumkin. Bu orqali o'qish savodxonligini ham shuningdek boshqa fan to'g'risida ham qo'shimcha ma'lumotlarga ega bo'ladilar.

O'qish savodxonligi fanini ona tili bilan integratsiya qilinganligini keltirib o'tamiz.

Besh barmoq metodi.

O'quvchilarga daftarlariga o'ng qo'llarining barmoqlarini rasminichizishlarini aytasiz.Har bir barmoqlariga so'roq so'zlarini qo'yib chiqishlarini aytasiz.bosh barmog'iga kim? So'roq so'zi,ko'rsatgich barmog'iga nima? So'rog'i, o'rtancha barmog'iga qayer? So'rog'i, keyingi barmog'iga qachon? so'rog'i va eng oxirgi kichkina barmog'iga nima uchun? So'rog'ini beradi.

Hozir bu metodni 4- o'qish savodxonligi kitobidagi asosida ko'rib chiqish mumkin.

Bosh barmoqga, ya'ni kim? So'rog'iga javob bo'ladigan so'zlar yoziladi?

Kim?- Nusratjon,Sobir

ota,o'qituvchi,Ahmad,bobo,shogird,hunarmand,nabirasi ,Ravshan aka

Ko'rsatgich barmoqga nima? so'rog'iga javob bo'ladigan so'zlar yoziladi.

Nima? - kulol,tanlov,loy,hushtak,olov,loy, quti,xalta,soat,quti,oyoq,ko'z,pol,sinf,tanlov,

Bu metod orqali o'quvchilar o'qish savodxonligi darsida ona tili fani so'z turkumlarini osongina o'zlashtirishlari mumkin bo'ladi.

XULOSA

Xulosa qilib aytganda hozirgi kunda barcha e'tibor o'quvchilarning ta'lim jarayoni,uni tez,oson hamda mukammal esda qolishiga qaratilgan.O'quvchilar o'zlashtirgan ma'lumotlarni tevarak atrof bilan boshqa fanlar bilan integratsiyalash asosida o'zlashtirish so'ralayabdi. Albatta bularning barchasi o'quvchilar bilim samaradorligini oshirish,keng fikrlay olish,ijodiy tafakkurini shakllantirishdan iborat.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. Tairov, S. M. (2023). FAN VA TA'LIMDA INTEGRATSIYA JARAYONLARINING O'ZARO BOG'LIQLIGI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3(4), 813-815.

2. Mirzadjanivych, T. S. (2022, December). BO'LAJAK O'QITUVCHILARNING HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI VA TEXNOLOGIK TA'LIM SOHASIDAGI KASBIY TAYYORGARLIGI MAZMUNI O'RTASIDAGI BOG'LIQLIK. In INTERDISCIPLINE INNOVATION AND SCIENTIFIC RESEARCH CONFERENCE (Vol. 1, No. 4, pp. 1-3).

3. Mirzadjanivych, T. S. (2022). Use of foreign experience in the process of professional training of life safety teachers. Journal of Pedagogical Inventions and Practices, 13, 1-2.

4. Tairov, S. M. (2022). SPORCHILARNING OZIQLANISHI: MASALANING MOHIYATI VA MUAMMOLARI. IJODKOR O'QITUVCHI, 2(19), 287-290.

5. «HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI TUSHUNCHASINING MOHIYATI, INSON FAOLIYATIDAGI TUTGAN O'RNI». "Ilm-zakovatimiz - senga, onaVatan!" Том 3 // Номер 3-qism // Страницы 24-25 // 2022/5/20.