Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМДА КИТОБХОНЛИК ФАОЛИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ АҲАМИЯТИ'

БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМДА КИТОБХОНЛИК ФАОЛИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
77
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
бошланғич таълим / китобхонлик / маънавият / маърифат.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Эшмуродова Дилобар Низом Қизи

Бугун мамлакатимизда халқимиз, айниқса, ёш авлоднинг маънавий-интеллектуал салоҳияти, онгу тафаккури ва дунёқарашини юксалтиришда, она Ватани ва халқига муҳаббат ҳамда садоқат туйғуси билан яшайдиган баркамол шахсни тарбиялашда беқиёс аҳамиятга эга бўлган китоб мутоаласига қизиқишларини оширишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 12 январдаги Ф-4789-сонли “Китоб маҳсулотларини чоп этиш ва тарқатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китоб мутоаласига қизиқишларини ошириш ҳамда тарғибот қилиш бўйича комиссия тузиш тўғрисида”ги Фармойиши [3] юртимизда инсон маънавий тараққиётига қўйилган пойдевор бўлди. Зеро, ҳар бир давлатнинг куч-қудрати билимли, заковатли, эртанги кунига ишона оладиган ёшларидир. Фармойишдан кўзланган асосий мақсад, ёшлар орасида китобхонликни кенг тарғиб этиш, ёш авлодни китоб ўқишга, хусусан, бадиий адабиётларни ўқишга ўргатиш, асосийси, билимли ва бахтли қилишдан иборатдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМДА КИТОБХОНЛИК ФАОЛИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ АҲАМИЯТИ»

БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМДА КИТОБХОНЛИК ФАОЛИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ А^АМИЯТИ Эшмуродова Дилобар Низом кизи

Гулистон давлат университети докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.8051572

Аннотация. Бугун мамлакатимизда халцимиз, айницса, ёш авлоднинг маънавий-интеллектуал салоцияти, онгу тафаккури ва дунёцарашини юксалтиришда, она Ватани ва халцига муцаббат цамда садоцат туйгуси билан яшайдиган баркамол шахсни тарбиялашда бециёс ацамиятга эга булган китоб мутоаласига цизицишларини оширишга алоцида эътибор царатилмоцда. Бу борада Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 12 январдаги Ф-4789-сонли "Китоб мацсулотларини чоп этиш ва тарцатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китоб мутоаласига цизицишларини ошириш цамда таргибот цилиш буйича комиссия тузиш тугрисида"ги Фармойиши [3] юртимизда инсон маънавий тарацциётига цуйилган пойдевор булди. Зеро, цар бир давлатнинг куч-цудрати билимли, заковатли, эртанги кунига ишона оладиган ёшларидир. Фармойишдан кузланган асосий мацсад, ёшлар орасида китобхонликни кенг таргиб этиш, ёш авлодни китоб уцишга, хусусан, бадиий адабиётларни уцишга ургатиш, асосийси, билимли ва бахтли цилишдан иборатдир.

Калит сузлар: бошлангич таълим, китобхонлик, маънавият, маърифат.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 76 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ 4947-сонли Фармонининг [1] "Ижтимоий сохдни ривожлантириш" деб номланган туртинчи йуналишида "таълим муассасаларининг кулайлигини таъминлаш, умумий урта, урта махсус ва олий таълим сифатини яхшилаш хдмда уларни ривожлантириш чора-тадбирларини амалга ошириш" назарда тутилган. Мазкур масалалар жамиятимизда камол топаётган ёш укувчиларнинг маънавий-ахлокий етуклик муаммосини тугри х,ал этиш билан бевосита богликдир.

Бу борада жамият хдётида эзгу кадрият ва анъаналарни чукур карор топтиришга, хусусан, ёш авлоднинг маънавий интеллектуал салох,ияти, онгу тафаккури ва дунёкарашини юксалтиришда, она Ватани ва халкига мухаббат ва садокат туйгуси билан яшайдиган баркамол шахсни тарбиялашда бекиёс ахдмиятга эга булган китоб мутоаласига кизикишларини оширишга алох,ида эътибор каратилмокда. Шу жихдтдан Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 13 сентябрдаги П^-3271-сонли "Китоб мах,сулотларини нашр этиш ва таркатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китоб мутоаласига кизикишларини ошириш хдмда таргиб килиш буйича комплекс чора -тадбирлар дастури тугрисида"ги ^арори [4] тараккиёт учун энг яхши омил китоблар эканлигини, тугри танланган китоблар нафакат инсонни билимли килади, балки бахтли булишини х,ам кафолатлашини, аввало, маънавий-маърифий, бадиий-эстетик талабларига жавоб берадиган китобларни юксак сифат билан чоп этиш, таълим муассасаларига етказиш, миллий ва жах,он адабиётининг энг сара намуналарини таржима килиш ёш укувчиларимизни болалигидан бошлаб китоб укиш куникмаларини шакллантириш, жамиятимизда мутолаа маданиятини

юксалтиришни долзарб вазифа сифатида эътироф этди.

Китобларни факатгина билим манбаи деган фикрда булсак, унинг мох,иятини тулик англамаган буламиз. Китоблар аслида ёш укувчиларни бахтли булишга, хдёти давомида юксак чуккиларни забт этишда ёрдам беради. Зеро, х,еч кайси дорихонада кишини тушкунликдан олиб чикиб, иродали, сабрли, мех,натсевар килувчи дори топилмайди. Бирок бу дори китоб булиб, ундан укувчи нимани изласа шуни топади. Китоб - билим, маънавият, маърифат манбаи.

Бу эса эх,тиёжни психологик даражага кучиради. 1-чизмада китоб мутоаласига кизикишларини намоён этувчи мезонлар вариантли х,олатлар куринишида ифодаланган.

3-чизма

(-\

КИТОБХОНЛИК ФАОЛИЯТИ ХУСУСИЯТЛАРИ

'- 1. < Китобхонликка кизикишни ошириб бориш.

Китоб танлашда шахсий намунани курсата

3. Китоб мутоаласида эх,тиёжни х,ис этиш.

4. - Китоб танлашдан уз максадини намоён килиш.

Укувчиларни китоб мутоаласига кизикишларини намоён этувчи мезонлар

Китобларни укувчиларга турларга булиб ургатиш максадга мувофик. Зеро, китоб маданияти деган тушунча мох,иятан кандай китоб танлаш, неча ёшда нималар укиш, кушимча адабиётларни кандай танлаш керак, касб танлаш учун, асосийси, хдётда уз урнини топиш учун кандай билимларга эга булиш кераклигини камраб олади. Ахборотлашган бугунги замонда ёшларимизни юксак маънавиятли, эзгу фазилатлар сох,иби этиб вояга

етказишда китоб ва китобхонликнинг ахдмияти бекиёсдир.

Давлатимиз томонидан укувчиларни китоб мутоаласига кизикишларини шакллантиришга каратилган ислох,отлар самарасида х,ар бир укувчига китоблар олами билан танишишларига имконият яратилди. «Ёш китобхон» танловлари укувчиларни китобга булган мехрларини янада ошишига, тафаккурида китобхон идеали шаклланишига сабаб булди. Ёшлар китоб келажак учун энг яхши х,омий эканлигини тушуниб етди.

Дархдкикат миллатни миллат, давлатни давлат, халк -ми халк килувчи ягона нарса китобдир. Юртбошимиз гаъкидлаганидек: Китобсиз келажак йук.

Айнан мазкур даврда умумтаълим мактабларида укувчиларни китоб мутоаласига кизикишларини амалга оширишга турли-туман ёндашувлар ва уларнинг келажаги тугрисидаги прогнозларнинг турличалигига карамай, олимлар ва педагоглар синфдан ташкари дарслар уларнинг анъанавий куринишида кутиладиган натижа бермаслиги ва

сезиларли фойда келтирмаслиги туг

рисидаги ягона фикрга келдилар. Укувчиларнинг

китоб мутоаласига кизикишларини айнан нимадан иборатлиги ва уни кандай йулга куйиш мумкинлиги тугрисидаги масала методик фан олдида долзарблик касб этади, чунки 1-3 синфларда укишга ургатиш бошлангич курсини кайта куришнинг истикболлари, жумладан эски укув режасида 123 укув соати ажратилган синфдан ташкари укиш дарсларининг такдири х,ам унинг ечимига боглик булди.

Узбек кутубхонашунос олимларидан Э.Йулдошевнинг болалар китобхонлиги ва мактаб кутубхоналари хдмкорлиги муаммосига бевосита алокадор илмий изланишлари алох,ида эътиборга моликдир [6].

Бошлангич синф укувчиларини китоб мутоаласига кизикишларини шакллантириш ва тарбиялашнинг самарали технологияси ва методикасини ишлаб чикилиб, амалда кулланилса, укувчиларда китоб ва кутубхонадан рационал фойдаланиш, китобхонлик маданияти шаклланганлигининг самарадорлик даражаси янада ортади.

Китобхонларни мустакил укув эх,тиёжи ва кобилиятини шакллантириш -барчанинг эътиборини жалб этадиган муаммолардан бири булиб, уларни х,ал этишнинг ахдмияти барча учун шубхдсиздир, ечиш йулларини эса ихтиёрий саводли инсон уз тажрибасидан келиб чикиб таклиф этиши мумкиндир. Болани китобга ургатиш жараёни купгина манбаларда бир неча бор ва етарлича бир хилда ифодаланган булганлигида мураккаблаштириш керакми?

Демак, таъкидлаш жоизки китоб - бошлангич синф укувчисида маънавият ва маърифатни шакллантириб, комил инсон даражасига етиб боришида мух,им тарбиявий кучга эга. Китоб икки дунё саодатига йуллайдиган йулбошчи. Китоб дурбин мисоли узокни кура олади, х,исоблагич сингари турли масалаларга ечим топади, огир кунда ёгду сочиб, йулимизни ёритади. Х,аёт тусикларини енгиб утишимизда ёрдам беради, х,ар онда донишмандларнинг билим хазинасидан ошно этади.

"Боланинг мактабдаги таълими биринчи йилининг иккинчи ярмидан унинг хдётига бадиий китоб кириб келади - деб ёзади уз илмий-тадкикот ишларида педагогика фанлари доктори А.А.Люблинская. - Бола уни катталар кандай укиётганликларини нафакат тинглайди, балки узи х,ам укий бошлайди. Укиш техникасидаги кийинчиликлар енгиб утилиши биланок болалар улар учун янги фаолият турига купрок кизика бошлайдилар" [7] (б.87). Олимнинг мазкур фикрини келтириб, муаллиф у юзаки келтириб утган муаммонинг мураккаблик даражасини етарли англамаётганлигини умуман назарда тутмадик.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7-февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 12 январдаги Ф-4789-сонли "Китоб мах,сулотларини чоп этиш ва таркатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китоб мутоаласига кизикишларини ошириш хдмда таргибот килиш буйича комиссия тузиш тугрисида"ги Фармойиши. //"Халк сузи" газетаси, Т.: 2017 йил, 13 январь.

3. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 13 сентябрдаги П^-3271-сонли "Китоб мах,сулотларини нашр этиш ва таркатиш

тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китоб мутоаласига кизикишларини ошириш хдмда таргиб килиш буйича комплекс чора-тадбирлар дастури тугрисида"ги ^арори. - "Халк сузи" газетаси, 2017 йил, 14 сентябрь, 184 (6878)-сон.

4. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз. - Тошкент.: Узбекистон. 2017, 488 бет

5. Давыдов В.В. Проблемы развивающего обучения. -М.: Педагогика, 1986. -210 с.

6. Йулдошев Э. Ёшларда соглом дунёкараш ва китобхонлик куникмасини шакллантириш. //Халк таълими, 1999. Н4. -Б. 4-11.

7. Люблинская А.А. Психологические особенности детей начальных классов в процессе их обучения: Дис. ... на соиск. канд. психол. наук. -Т.: ТДПУ, 2002. -142 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.