Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРНИ “АЛПОМИШ” ВА “БАРЧИНОЙ” МАХСУС ТЕСТЛАРИ МЕЪЁРЛАРИНИ БАЖАРИШГА ТАЙЁРЛАШ'

БОШЛАНҒИЧ МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРНИ “АЛПОМИШ” ВА “БАРЧИНОЙ” МАХСУС ТЕСТЛАРИ МЕЪЁРЛАРИНИ БАЖАРИШГА ТАЙЁРЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
265
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
СПЕЦИАЛЬНЫЕ ТЕСТЫ "АЛПОМИШ" И "БАРЧИНОЙ" / УРОВЕНЬ ФИЗИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ / ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Баязитова Ж.Ш.

Ушбу мақолада “Алпомиш” ва “Барчиной” тест синовлари I босқичини бажаришга тайёргарлик кўраётган замонавий бошланғич мактаб ўқувчилари жисмоний ривожланишига хос ёш хусусиятлари кўриб чиқилган. Бошланғич мактаб ёшидаги ўқувчиларни жисмоний тарбиялаш жараёни самарадорлигини оширишга доир фаразлар илгари сурилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРНИ “АЛПОМИШ” ВА “БАРЧИНОЙ” МАХСУС ТЕСТЛАРИ МЕЪЁРЛАРИНИ БАЖАРИШГА ТАЙЁРЛАШ»

билимларга эга булишни такозо этади.

Рефлексив (ташки томондан ва уз-узига бахо бериш) кобилият соглом тафаккурни ривожланти-ришда мухим урин тутади. Узининг салбий тавсифга эга уй-хаёллари, хис-туйгулари, яхлитликда мавжуд тажрибасини ташки томондан бахолаш оркали инсон уз хулк-атворини тузатади (1-жадвал).

1-жадвал

Булажак жисмоний тарбия у^итувчиларининг валеологик тафаккурини ривожлантириш

МщсМ Булажак жисмоний тарбия укитувчиларининг валеологик тафаккурини ривожлантириш учун келгусидаги касбий фаолиятига онгли муносабатни шакллантириш ва ривожлантириш.

ПеЬшдик важфстар Талабаларда укув-билиш фаолиятига нисбатан мотивацион тизимни шакллантириш; Уларда шахсий ва ижтимоий хаётда содир булаётган вокеа-ходисаларни тахдил килиш, уз муносабатини катъий билдира олиш ва танкидий билдирилган фикрларни кабул кила олиш кобилиятини ривожлантириш; Уз-узини назорат килиш, уз-узини ривожлантириш ва уз-узига ижобий муносабатни шакллантириш; 4) Шахслараро муносабатда соглом мухитни ярата олиш куникмаларини шакллантириш ва ривожлантириш.

Кутшшллшин натнат Талабаларда тафаккур, тафаккур жараёни ва конуниятларига доир назарий хамда инсон онгини ривожлантиришга доир амалий билим, куникма ва малакаларни таркиб топтириш оркали уларда валеологик тафаккур юритиш тарзининг ёркин намоён булишига эришиш.

Жадвалда ифодаланганидек, булажак жисмоний тарбия укитувчиларининг валеологик тафаккури согломлаштирувчи технологиялар буйича маълу-мотлилик; валеологик маданиятлилик; умуминсоний кадриятларга эгалик; миллий маданиятга эга булиш;

УУК (УДК, UDC): 796.071.422:077

Детско-юношеский спорт

мамлакатнинг ижтимоий хаётида соглом тафаккур гояларига аосланган фаолияти билан иштирок этиши лозим булади.

Шундай килиб, булажак жисмоний тарбия укитувчиларининг касбий салохиятининг ошишига хизмат килувчи валеологик тафаккур уларнинг интеллектуал салохиятини ошишига кумак беради, касбий компе-тенцияларини ривожлантиради. Булажак жисмоний тарбия укитувчиларининг валеологик компетент-лилигини ошириш маслаласи педагог кадрларнинг келгусидаги иш фаолиятини самарали ташкил этишга замин хозирлайди.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7-фев-ральдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туфисида"™ ПФ-4947-сонли Фармони.

2. Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан от 15 августа 2014 года,№ 234 «О мерах по дальнейшему совершенствованию системы переподготовки и повышения квалификации работников народного образования. Электронный ресурс: http://www.Lex.uz. 09.10.2015г

3. Абдуллаева Ш.А. Замонавий укитувчининг компетенцияла-ри.-Тошкент:Камалак, 2016. - 120 б.

4. Шарипова Д.Ж. Укувчиларни валеологик тарбиялаш.-Тош-кент:Университет, 2011.-188 б.

5. Fозиев Э. F. Педагогик психология. - Тошкент: Университет, 2014.-208 бет.

6. Педагогик атамалар луFати. - Тошкент:Меърос, 2014. - 15-бет.

7. Толковый словарь русского языка: В 4 т. Т. 1 / Под ред. Д.И. Ушакова. - Москва: Мысль, 2009. С.34.

8. Фаробий А.Н.Фозил одамлар ша-ри.-Тошкент:Камалак, 2012. - 234б.

Мустакил изланувчи Ж.Ш. БАЯЗИТОВА1

1 Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

bayazitova.112@bk.ru

Аннотация

БОШААНГИЧ МАКТАБ ЕШИДАГИ УКУВЧИЛАРНИ "АЛПОМИШ" ВА "БАРЧИНОЙ" МАХСУС ТЕСТЛАРИ МЕЪЁРЛАРИНИ БАЖАРИШГА ТАЙЁРЛАШ

Annotation

В данной статье рассматриваются возрастные особенности, присущие физическому развитию современных младших школьников, готовящихся к прохождению I этапа тестирования «Алпомиш»и «Барчиной». Выдвинуты гипотезы относительно эффективности процесса физического воспитания учащихся младшего школьного возраста.

Ключевые слова специальные тесты «Алпомиш» и «Барчиной», уровень физической подготовки, физическая подготовка.

Ушбу маколада "Алпомиш" ва "Барчиной" тест синовлари I боскичини бажаришга тайёргарлик кураётган замонавий бошлангич мактаб укувчилари жисмоний ривожланишига хос ёш хусусиятлари куриб чикилган. Бошлангич мактаб ёшидаги укувчиларни жисмоний тарбиялаш жараёни самарадорлигини оширишга доир фаразлар илгари сурилган.

Калит сузлар: "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари, жисмоний тайёргарлик даражаси, жисмоний тарбия.

In this article, the age characteristics inherent in the physical development of Modern Primary School pupils who are preparing to complete the I stage of testing «Alpomish» and «Barchinoy» are considered. Hypotheses regarding the effectiveness of the process of physical education of primary school age students have been put forward.

Key words: special tests «Alpomish»and» Allincy», the level of physical training, physical training.

Бугунги кунда Узбекистон ахолисининг саломат-лиги масаласи жамиятимизнинг энг мухим муаммо-ларидан бири саналади. Саломатлик ва унинг холати - усиб келаётган ёш авлод шахсини шакллантириш-нинг асоси, жамият ва давлат фаровонлигининг факат

хозирги вазиятни акс эттириб колмай, балки мамлакат келажаги хакида аник башорат килувчи мухим курсат-кичвдир [2,4,5,7,10].

Усиб келаётган авлод саломатлиги купгина омил-ларга боглик булиб, мактаб хаёти хам шулар жумласига

Детско-юношеский спорт

киради [11]. Бугунги кунда замонавий бошлангич мак-табларнинг "Алпомиш" ва "Барчиной" тест синовлари I боскичини бажаришга тайёргарлик кураётган укув-чилари жисмоний ривожланишга хос ёш хусусиятлари тахлил килинади.

"Алпомиш" ва "Барчинои" махсус тестларида укувчиларнинг жисмоний ривожланишига хос ёш хусусиятларига алохида эътибор каратилган булиб, бу тестларнинг асосий тамойилларида (соглом-лаштирувчи ва шахсга каратилган йуналиш, тиббий назорат мажбурийлиги) баён этилган [3]. Мазкур тамойилларга амал килиш, бир томондан, тест синов-ларини топшираётган иштирокчиларнинг саломатлиги даражаси динамикасини тахлил этиш хамда назорат килиб боришга, иккинчи томондан, тестлар мажмуаси меъёрларини бажаришга максадли тайёрланиш учун жисмоний тарбия ва спорт сохасига оид билимлардан фойдаланишга имкон беради.

Тадкикотнинг долзарблиги. Жисмоний тай-ёргарлик даражасини аникловчи "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестларининг яратилиши мам-лакатимиз спорт тарихида мухим вокеа булди. Узбекистон Республикаси Президентининг "Юкум-ли булмаган касалликлар профилактикаси, соглом турмуш тарзини куллаб-кувватлаш ва ахолининг жисмоний фаоллиги даражасини ошириш чора-тад-бирлари тугрисида"ги 2018^йил 18 декабрдаги ПК-4063-сонли Карори билан Узбекистан Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги хамда Банд-лик ва мехнат муносабатлари вазирлигининг ахоли кенг катламлари орасида "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари утказилишини ташкил килиш хаки-даги таклифи маъкулланди. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Узбекистонда соглом тур-муш тарзини кенг таргиб килиш ва ахолини жисмоний тарбия ва оммавий спортга жалб этиш тугрисида'ги 2019 йил 29 январдаги 65-сонли карорида шундай дейилади: "Ахоли уртасида соглом турмуш тарзини кенг таргиб килишни тизимли йулга куйиш, жамиятда соглом турмуш тарзи тамойилларини янада кучайти-риш, усиб келаётган ёш авлодни зарарли одатлардан асраш хамда хар бир махалла, таълим муассасалари, мехнат жамоалари ва бошкаларда жисмоний тарбия ва спорт фаолиятини самарали ташкил этиш тизими-ни шакллантириш максадида Вазирлар Махкамаси карор килади: ахолининг жисмоний тайёргарлиги ва саломатлиги даражасини аниклашга хизмат киладиган "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестларини кабул килиш ва утказиш тартиблари тугрисидаги Низом тасдиклансин".

Илмий ишлар шундан далолат берадики, бун-дай карорнинг зарурати куп жихатдан ахолининг, жумладан, мактаб укувчилари ва талабаларнинг саломатлиги ёмонлашгани хамда жисмоний тай-ёргарлиги даражаси пасайиб кетганлиги билан белгиланади. Бундан ташкари, Узбекистон Респуб-ликаси Куролли кучлари сафларида хизмат килиб, уз бурчини бажаришга хозир булган чакириккача

ёшларнинг жисмоний тайёргарлиги ворисийлигига онгли эхтиёж хам мавжуд.

Шунинг учун хам ахолининг асосий кисми хи-собланган айнан мактаб укувчилари "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари янги меъёрларини ом-мавий равишда топширишда мухим роль уйнайди.

Шу билан бирга, "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестларининг меъёрий-тестловчи кисмида айрим хал этилмаган масалалар мавжуд. Бугунги кунда кичик мактаб ёшидаги укувчилар ва уларнинг укитувчилари, ота-оналарининг "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари замонавий мажмуасига муносабати хакида маълумотлар йук. Бундай маълу-мотларни туплаш зарурияти, энг аввало, "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари учун асос булган етакчи тамойиллар, аникроги, "ихтиёрийлик" ва "хаммабоплик" тамойиллари билан такозо этилади. Мазкур тамойиллар, бир томондан, индивиднинг "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари меъёр хамда талабларини бажариш учун тайёрланишга кизикишини шакллантириш, иккинчи томондан, мамлакатимизда бундай тайёргарлик куриш учун имконият яратилишини талаб килади.

Адаптив жисмоний тарбия буйича кискача энциклопедик лугатда ёш хусусиятларига шундай таъриф берилган: "Ёш хусусиятлари одам ривожла-нишининг муайян ёш боскичига хос булган морфо-логик, физиологик, рухий (психик) хусусиятлардир" [9]. Илмий адабиётлар тахлили шуни курсатадики, кичик мактаб ёшидаги болаларнинг (6-8 ёш) ёш хусусиятлари нафас олиш тизимининг заифлиги билан тавсифланади. Нафас олиш мушаклари заиф булганлиги туфайли кичик ёшдаги мактаб укув-чиси тез-тез ва юзаки нафас олади, чикарилаётган хаводаги карбонат кислотаси 2% ни ташкил этади (катталарда - 4%). Нафас олиш фазаси кискарок, нафас чикариш ва ораликдаги танаффус узокрок булади. 6-8 ёшли мактаб укувчиларида нафас хажми 163-285 л чегарасида тебранади, катталарда бу кур-саткич 2-3 баравар ошади. 6-8 ёшли укувчиларнинг нафас олиш аппарати асосан динамик юкламаларга мослашган. Статик юкламаларга, хатто кичик булса хам, утирган вазиятни узок саклаб туриш кабиларга уларнинг дош бериш кийин [1,8].

Бу ёшдаги болаларда катта мушак кучланишлари жисмоний тарбия амалиётида камрок кулланади ва катъий улчаб берилиши шарт [11,12].

Усиб, ривожланиб борган сайин упканинг ти-риклик сигими (УТС) хам ортиб боради ва унинг таркибий кисмлари орасидаги нисбатлар хам узга-ради (нафас хажми, нафас олиш ва чикаришнинг захиравий хажмлари) жадвал [6].

Жадвал

Кичик мактаб ёшидаги болаларда упканинг тириклик сигими динамикаси, мл

Еши 6 ёш 7 ёш 8 ёш 9 ёш

Угил болалар 1200 1400 1440 1700

Кизлар 1100 1200 1360 1450

О СЧ О

СЧ Ц?

О!

ГО £

о о.

СП

№5-2020 е-шаИ: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Болалар - усмирлар спорти

1 Fan - sportga • №5/2020 Детско-юношеский спорт Бу холатда "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус (I, II) синовларни бажариш натижаларига таъсир тестлари талабларининг мувофиклигини, замона- курсатмаслиги ойдинлаштирилди; вий бошлангич синфлар укувчиларининг синовдан 6-8 ёшли укувчилар, уларнинг ота-оналари, уки-утишга тайёрлиги бахоларини хамда булажак ни- тувчиларининг "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус шондорларни тайёрлаш буйича ташкилий ишлар- тестларига субъектив муносабати аникланди. нинг аниклаштирилишини урганиш зарурияти "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари юзага келади. (I боскич) иштирокчиларининг уюштирилган ха-Шунингдек, "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус ракат фаоллиги муваккат хажми хамда мазмунига тест синовларига тайёргарлик куриш хамда уларни тавсиялар шакллантирилди. бажариш учун харакатланиш тартибига доир мавжуд Назарий ахамияти шундаки, олинган нати-тавсиялар тулик аниклаштирилган. жалар бошлангич мактабдаги жисмоний тарбия Тадкикотнинг фарази. Кичик мактаб ёши- назарияси ва методикаси булимини янги маъ-даги укувчиларни жисмоний тарбиялаш жараёни лумотлар билан тулдиради, улар кичик мактаб самарадорлигини ошириш уларнинг жисмоний ёшидаги болаларнинг "Алпомиш" ва "Барчи-тайёргарлиги даражасини, "Алпомиш" ва "Бар- ной" махсус тестлари I боскичи меъёрларига чиной" махсус тестлари меъёрларини муваф- тайёргарлигини асослаш, нишондорларнинг факиятли бажариш имкониятларини орттиради, харакатланиш тартибини аниклаштириш хамда шунингдек, харакатланиш тартибининг ахамия- умумтаълим мактабларида "Алпомиш" ва "Бар-ти тугрисидаги билимларини кенгайтиради, деб чиной" махсус тестлари таргиботини амалга тахмин килинди. ошириш жараёни хакида маълумотлар олиш Тадкикотнинг объекти. Бошлангич мактаб имконини беради. ёшидаги укувчиларни жисмоний тарбиялаш жа- Ишнинг амалий ахамияти шундан иборатки, ки-раёни. чик мактаб ёшидаги болаларни "Алпомиш" ва "Бар-Тадкикотнинг предмети. 6-8 ёшли мактаб укув- чиной" махсус тестлари меъёрларини бажаришга чиларининг "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тест тайёрлаш методикаси ишлаб чикилди, "Алпомиш" синовлари меъёрларини бажаришга тайёргарлиги ва "Барчиной" махсус тестлари I боскичи нишондор-доирасидаги харакатланиш тартибига хос хусуси- ларининг жисмоний тайёрлиги даражасига талаблар ятлар. буйича тавсиялар ёзилди. Тадкикотнинг максади. "Алпомиш" ва "Бар- ^улга киритилган натижалардан умумтаълим чиной" махсус тестлари I боскичи меъёрларини мактабларида жисмоний тарбияни укитиш сохаси бажариш учун кичик мактаб ёшидаги укувчиларни мутахассисларининг фойдаланиши максадга му-жисмоний тарбиялаш жараёни самарадорлигини вофик. ошириш. Адабиётлар: Тадкикотнинг максадини белгилаш ва фаразини , 1. Баранов А.А. Оценка здоровья детей и подростков при профи-илгари суриш асосида унинг вазифалари олдидан лактических медицинских осмотрах: руководство для врачей. - М.: аниклаштирилди: Династия, 2004. - 168 с. 1. 6-8 ёшли укувчиларни "Алпомиш" ва 2. Газиева З.Ю., Турсунов Н.Б. Спортивная медицина. T.: "Avto-"Барчиной" махсус тестлари синовларини (I боскич) nashr ,2019. - 528 ^ _ „.. 3. Гончарова О.В. Контроль-нормативные требования физической бажаришга тайёрлашнинг методик хусусиятларини подготовки спортсменов. - T.: Ilmiy texnika axboroti-press nashriyoti, 2018. тахлил килиш. - 216 с. 2. "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тест си- 4. Иванов, О. А. Здоровьесберегающие технологии учебного н в ининг I б ичиг т й" г и ишти к процесса. - Электрон.дан. - М.: Учитель, 2010. новларининг I боскичига тайёргарликда иштирок 5. Казин Э. М. Теоретико-прикладные аспекты здоровья как базовой этувчи умумтаълим мактаблари укувчиларининг адаптивной, личностной и социальной ценности // Валеология. -2012. - № 2. жисмоний холати хамда харакатланиш тартиби - с. 7-14. бахолаш 6. Ланда Б. Х. Методика комплексной оценки физического развития и физической подготовленности: учеб.пособие - М. : Советский 3. 6-8 ёшли мактаб укувчиларини уларнинг ха- спорт 2011 - 348 с ракатланиш тартиби тузилиши ва мазмуни асосида 7. Максименко, А. М. Теория и методика физической культуры: "Алпомиш" ва "Барчиной" махсус тестлари меъёрла- учебник для вузов физической культуры - М.: Физическая культура, 2009. - 496 с. рини бажаришга жисмонан тайёрлаш методикасини г 8. Попов Г.И. Биомеханика двигательной деятельности: учебное ишлаб чикиш. пособие для студ. учреждений высш. проф. образования. - 3 е изд. Илмий янгилиги куйидагилардан иборат: - М.: ^де™^ 2014. - 320 с. - - 9. Саттаров М.С. Спорт машрулотлари жараёнида спортчилар Умумтаълим мактаблари биринчи ва иккинчи организмининг физиологик хусусиятлари. // T.: Ilmiy texnika axboroti- синф укувчиларининг "Алпомиш" ва "Барчиной" press nashriyoti, 2019. - 60 б. махсус тестлари меъёрларини бажаришга тайёрлиги 10. Умурзакова F1.^ Х°лйигит°ва у.Д. Спорт тиббиёти. T.: ||miy „„"„„-.„„„w,, т,,",™,, „„—„.„„wwt,. texnika axboroti-press nashriyoti, 2019. - 52 б. тугрисида маълумотлар кулга киритилди; ^ . и ,„ w ' .., ... . ^ , . т „,_,_„ „ ат, „„ 11. Goncharova J.V. Yosh sportchilarni jismoniy tayyorlash. T.: ITA- Алпомиш ва Барчиной махсус тестлари PRESS", 2018. - 36 b. (I боскич) иштирокчиларининг саломатлик гурухи 12. Xolmurodov L.Z. Bolalar va o'smirlar sporti asoslari. // - T.: Ilmiy texnika axboroti-press nashriyoti, 2018. - 244 b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.