Научная статья на тему 'УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ФУТБОЛ ТЎГАРАКЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ТИЗИМИ'

УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ФУТБОЛ ТЎГАРАКЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ТИЗИМИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
107
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КРУЖКИ ПО ФУТБОЛУ / ВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ / ФИЗИЧЕСКАЯ НАГРУЗКА / ШКОЛЬНИЙ СПОРТИВНЫЙ СОВЕТ / ТРЕНЕРСКАЯ ГУРУППА / ГУРУППА ШКОЛЬНИКОВ СПОРТСМЕНОВ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Игамбердиев О.Р.

Мақолада умумтаълим мактабларида ташкил этилган футбол тўгаракларининг ҳолати ва уларни тизимли ташкил этиш тадқиқ этилган. Мактабларда футбол тўгаракларини тизимли ташкил этилиши таҳлил қилинган ва самарали тизими таклиф этилган. Таклиф этилган тизим орқали кўпроқ ўқувчиларни қамраб олиш мумкинлиги асосланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Игамбердиев О.Р.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ФУТБОЛ ТЎГАРАКЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ТИЗИМИ»

гурухга 3 укувчи утказилди. 10 ёшли укувчидарнинг 15 нафаридан 6 нафари асосий гурухга утказилган булиб, 40,0 % ни ташкил этди.

2-жадвал

Тадои^от давомида 7-10 ёшдаги тажриба гуру^и у^увчилари организмидаги гавда тузилишида асорат ^олатининг узгаришлари

t 1 куррат-кичлар Фронтал текисликдаги бузилишлар сони Сагиттал текисликдаги бузилишлар сони

I Цадди-уомат бузилиш даражаси

1 6 (1°-10°) II (11°-25°) (1°-10°) II (11°-25°)

сон % сон % сон % Сон %

ItJ 54 о 5,00 36,88 2,50 18,35 3,50 26,03 2,50 18,35

о 0,813 2,55 0,78 4,68 0,50 3,45 0,50 2,45

& = о 4,75 43,75 4,25 16,40 3,25 27,28 1,50 16,75

Тажриба охщшк! 45 9 о 1,09 4,45 0,79 3,67 0,43 4,15 0,50 5,16

t 1,81 2,21 2,25 1,90

p >0,05 <0,05 <0,05 >0,05

Тажриба 54 о 5,00 36,88 2,50 18,79 3,50 26,03 2,50 18,35

& бошида о 1,12 2,56 0,50 4,66 0,50 3,45 0,50 2,45

& И о 4,00 39,53 1,25 16,42 2,00 27,28 1,25 16,75

! н 30 24 о 1,16 4,41 0,43 3,66 0,00 4,15 0,43 5,16

oxuptPUi t 3,6 5,6 4,5 5,7

p <0,001 <0,001 <0,001 <0,001

УУК(УДК, UDC) 796.062:061.28:332

Массовая физическая культура и спорт

Хулоса. Кадди-комат бузилиши (сколиоз) асосан 5-15 ёшгача болаларда куп учрайди. Бу касалликни эрга олди-ни олиш сурункали пагалогияни ривожланиш хавфини аниклашга ва бартараф этишга имкон яратади. Тадкикот давомида ишлаб чикилган махсус машклар мажмуидан фойдаланган холда болаларда кадди-комат бузилишини олдини олиш катта самара бериши тажриба давомида аникланди. Якуний хулосага келадиган булсак, тадкикот бошида 54 нафар укувчи билан маш1улотни бошладик ва 6 ой мобайнида 30 нафар укувчи 2 та гурухда колди. 24 нафар укувчи асосий гурухга утказилди. Бу умумий хисобда 44,4% га усиш кузатилди.

Адабиётлар:

1. Узбекисмтон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 ян-вардаги "Узбекистан Респубдикасида жисмоний тарбия ва спорни такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари туфисида"™ ПФ-5924-сонли фармон Lex.uz.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг "Ногиронлиги бул-ган шахсларни давлат тамонидан куллаб-кувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туфисида" ги фармони 2017.

3. Газиева З.Ю., Ходжаев Ш.Г., Нурмухамедов 1^.А. "Даволаш жисмоний тарбияси" Т - 2015.

4. Нурмухамамедов ^.А. "Массаж" Т - 2014.

5. Милюкова И.В., Евдокимова Т.А. Лечебная физкультура. Новейший справочник/ Под общей ред.проф. Т.А. Евдокимовой. - СПб., Сова; М.,Изд-во Эксмо, 2003.

6. Эштаев А.К., Умаров М.Н., Иштаев Д.Р. "Гимнастика назарияси ва услубияти" Т - 2017.

Укитувчи

О.Р. ИГАМБЕРДИЕВ1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

Obidionigamberdiyev.@gmail.com

УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ФУТБОЛ ТУГАРАКЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ТИЗИМИ

Аннотация

Annotation

о

(N О СЧ 00

F

о

Q.

СО

В статье исследуется состаяние и системная организация кружков по футболу, организованных в обшеобраовательных школах. Анализовано и предложено результативная системная организация кружков по футболу в школах. Основана возможность широкого охвата через предложенную систему.

Ключевые слова: Кружки по футболу, возрастные особенности, физическая нагрузка, школьний спортивный совет, тренерская гуруппа, гуруппа школьников спортсменов.

Маколада умумтаълим мактабларида ташкил этилган футбол тугаракларининг полати ва уларни тизимли ташкил этиш таджик этилган. Мактабларда футбол тугаракларини тизимли ташкил этилиши та^лил килинган ва самарали тизими таклиф этилган. Таклиф этилган тизим оркали купрок укувчиларни камраб олиш мумкинлиги асосланган.

Калит сузлар: Футбол тугараклари, ёшга оид хусусиятлар, жисмоний юкламалар,

мактаб спорт кенгаши, мураббийлар гурууи, спортчи уцувчилар гурууи.

***

The article investigates a status and systematic organization of football clubs organized in secondary schools. The analysis of the systematic organization of football clubs in schools and the effective system. It is based on the fact that the proposed system can attract more pupils.

Key words: Football clubs, age features, physical loads, board of school sports, coaching group, athlete pupils' group.

Ишнинг долзарблиги. Республикамизда охирги йилларда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, ахоли уртасида соглом турмуш тарзини таргиб килиш, имкониятлари чекланган шахсларнинг жисмоний реабилитацияси учун зарур шарт-шаро-итлар яратиш хамда мамлакатнинг халкаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъмин-

лаш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оши-рилмокда [1].

Узбекистонда футболни ахоли уртасида энг оммавий спорт турига айлантириш, юкори иктидорга эга булган ёш футболчиларни танлаш каби футболдаги долзарб масалаларни камраб олган Узбекистон Ре-спубликаси Президентининг "Узбекистонда футбол-

56 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2020

Массовая физическая культура и спорт

ни ривожлантиришни мутлако янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида'ги ПФ-5387-сон-ли фармонининг 1-булим I бандида болалар ва усмир-ларнинг футбол билан шугулланишга кизикишини ошириш, хаваскор футболни оммавийлаштириш, бу борада умумтаълим мактаблари, бошка таълим муас-сасалари, махалла ва ташкилотларда футбол буйича мусобакаларни мунтазам равишда ташкил этишга алохида эътибор каратилган [2,3].

Умумтаълим мактабларида укувчиларни факат дарс жараёнида эмас, дарсдан ташкари вактларда хам спорт билан шугулланишга жалб килиш лозим. Бунинг учун укувчиларнинг кизикишлари ва эхтиёж-лари асосида турли хил спорт тугаракларини ташкил этиш максадга мувофикдир.

Афсуски умумтаълим мактабларида бугунги кунда футбол тугаракларини ташкил этилиши замон талабларига мос эмас. Мактаблардаги ташкил эти-лаётган футбол тугараклари укувчиларни мунтазам равишда спорт билан шугулланишига жалб килиши, уларни "Алпомиш ва Барчиной" назорат меъёрларини топширишга, спорт разрядларини бажаришга тайёр-лаши, организмни чиниктиришга, жисмоний тугри ривожланишга кумаклашиши зарур [4].

Ишнинг максади. Умумтаълим мактабларида футбол тугаракларини тизимли ташкил этишни урганиш асосида амалий тавсиялар ишлаб чикиш.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Умумтаълим мактабларида ташкил этилаётган туга-ракларни тизимлаштириш, ташкил этилган тугара-клар коникарлилигини бахолаш максадида суровнома утказилди. Суровномада Тошкент шахридан танлаб олинган 10 та мактабнинг 42 нафар ва Тошкент вило-ятидан танланган 5 та мактабнинг 19 нафар, умумий 15 та мактабдан 61 нафар жисмоний тарбия укитув-чилари ва 15 нафар мактаб директорлари, хаммаси булиб 76 нафар респондент катнашди.

Суровномада куйидаги саволлар белилди:

1) Мактабингизда ташкил этилган спорт тугара-клари коникарлими?

2) Мактабингиздаги футбол тугаракларида ёш тоифаларига алохида эътибор каратилганми?

3) Мактабингизда футбол тугараклирини янги тизимини ташкил этишни хохлайсизми?

1-жадвал

Мактабларда тугараклар ташкил этилиши буйича утказилган суровнома натижалари

№ Саволлар "Ха" "Йук" "Ахамиятсиз"

1. Мактабингизда ташкил этилган спорт тугараклари коникарлими? 14 62 -

2. Мактабингиздаги футбол тугара-кларида ёш тоифаларига алохида эътибор каратилганми? 9 52 15

3. Мактабингизда футбол тугараклирини янги тизимини ташкил этишни хохлайсизми? 61 8 7

Утказилган суровномада респондентлардан бе-рилган савооларга "Х,а", "Иук" ва "Ахамиятсиз" деб жавоб беришлари суралган эди. Олинган натижалар-дан шу маълум булдики, биринчи савол буйича "Х,а" деб жавоб берганлар сони 14 та, ёки умумий респон-

дентларнинг 18,4%, "Иук" деб жавоб берганлар сони эса 62 та, ёки умумий респондентларнинг 81,5% дан ортикрогини ташкил килди. "Ахамиятсиз" деб жавоб берганлар булмади.

Иккинчи савол буйича "Х,а" дея жавоб берган респонднетлар сони 9 та, умумий респондентларнинг 11,8% ни, "Иук" деб жавоб берганлар эса 52 тани, умумий респондентларнинг 68,4% ни, "Ахамиятсиз" жавобини танлаган респондентлар эса 15 нафарни, ёки 19,7% ни ташкил килди.

Учинчи савол буйича "Х,а" дея жавоб берган респондентларнинг жавоблари 61 нафарни, умумий респондентларнинг 80,2%, "Иук" жавобини танлаган-лари эса 8 тани яъни, 10,5% ни ташкил килган булса, "Ахамиятсиз" деб жавоб берган респондентлар 7 та, ёки 9,2% ни ташкил килди (1-жадвал).

Утказилган суровномада иштирок этган респон-дентларнинг жавобларидан шу маълум булдики, умумтаълим мактабларида утказлаётган футбол секциялари тизимлаштирилмаган ва коникарли эмас.

1-расм.

Ташкил этиладиган тугаракларга укувчиларни ёшига ^араб ажратилиши

Ташкил этиладиган машгулотларни шугулланув-чиларнинг ёшига караб тузиб чикилиши ва уларга берилаётган юкламаларни организм хусусиятларига караб режалаштирилиш лозим. Тавсия этилаётган тугаракларларни ташкил этиш тизими билан янада купрок укувчиларни камраб олиш ва футбол тугара-кларини тизимли ташкил килиш мумкин.

Мактабдаги синфларни ёшига караб тугаракларга жалб килинганда 4-5 синф укувчилари 11-12 ёш, 6-7-синф укувчиларини ёши 13-14 ёш, 8-9 синф укувчилари 15-16 ёш, 10-11 синф укувчилари эса мос равишда 17-18 ёшда булишади.

Куплаб олимларимиз ёш футболчиларга бери-ладиган юкламаларни ёшга оид хусусиятлари узига хослигини, машгулотлар организмнинг ёшини инобатга олган холда режалаштириш лозимлигини таъкидлашади. Умумтаълим мактабларининг акса-риятида ташкил этилган футбол тугаракларида эса шугулланувчиларнинг ёши инобатга олинмагнан [4].

Умумтаълим мактабларида тугараклар ташкил этишда синфларни (шугулланувчилар ёшини) хи-собга олиш энг мухим омиллардандир. Куплаб олиб борилган тадкикотларда футболчиларнинг тайёрлаш ва улар машгулотларини режалаштиришда айнан биз

о сч о сч

00 О!

го

£ о о.

СО

№3-2020 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz 57

таксимлаган куринишда булинган (1-расм).

Шу куринишда таксимланганда жисмоний тарбия фанидан футбол элементлари бор синфларни барча-сини камраб олиш мумкин. Ташкил этиладиган хар бир гурухга бир жисмоний тарбия укитувчиси масъул килиб белгиланади.

Такдим этилган тизим буйича 13 та умумтаълим мактабида футбол тугараклари ташкил этилди. Ташкил этилган футбол тугаракларида жами булиб 945 нафар укувчи-шугулланувчилар камраб олинди. (2-расм)

Мактаб спорт кенгаши мактабдаги тажрибали жисмоний тарбия укитувчиси томонидан бошкари-либ, унда нафакат футбол, бошка спорт турларини хам жамлаш ва бошкариб бориш ваколати булади. Спорт кенгашига мураббийлар гурухи ва спортчи укувчилар гурухи бевосита бириктирилади. Му-раббийлар гурухидан алохида, спортчи укувчилар гурухидан алохида хакамлар гурухлари шакллан-тирилади.

о сч о сч 00

го

£ о о.

СО

2-расм

Умумтаълим мактабларида футбол тугаракларини ташкил этиш тизими Изо^: СБСЙ - синфлар буйича спорт йури^чиси.

Мураббийлар гурухига бевосита бириктирилган ва улар томонидан шугуллантириладиган футболчи-лар тугараклари ташкил этилиб, улар орасида соглом ракобатлар мусобака шаклида олиб борилади.

Мураббийлар ва спортчи укувчилар (энг фа-оллари) дан "Спорт тадбирларини ташкил этувчи гурух" тузилади. Тузилган гурух ташкил этиладиган тадбирларини уз навбатида "Доимий" ва "Вактинча-лик" тадбирларга ажратиб режалаштиради. Ташкил

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Массовая физическая культура и спорт

этиладиган тадбирлар мусобака шаклида булиб, доимий мусобакалар синфлараро кузда ва бахорда мунтазам утказиладиган мактаб чемпионатлари ва "Алпомиш ва Барчиной" синов тестларини уз ичига олади. Вактинчалик мусобакаларга эса "Мустакил-лик куни", "Навруз" байрами ва "Хотира ва кадрлаш куни"ни киритиш мумкин. Мактаб шароити ва укув-чиларнинг талабига караб вактинчалик мусобакалар сонини ошириш мумкин.

Ташкил этилган футбол тугараклари сохадаги етук олимларимизнинг олиб борган тадкикотлари ва амалда исботланган тавсияларига мувофик режа-лаштирилди. Бунда барча болалар тиббий курикдан утиши ва тиббиёт ходими хулосасини олиши лозим. Айрим холатларда кичик гурухга 10 ёшга етмаган, лекин жисмоний томондан яхши ривожланган ва машгулотга тиббий ходим томонидан рухсат этилган укувчилар кабул килинади.

Машгулотлар хафтасига 2 марта утказилди. Унинг давом этиши кичик ва усмирлар ёшдагилар гурухида 1 соат, ёшлар гурухида 1,5-2 соатгача этиб белги-ланди. Х,ар бир ёш гурухи уз тугарагининг умумий вазифалари билан бир каторда, узига хос хусусиятига эгадир, машгулотларда бериладиган юкламалар шуни инобатга олган холда таксимланди.

Хулоса. Таклиф этилаётган "Умумталим мак-табларида футбол тугаракларини ташкил этиш тизими" оркали мактаб укувчиларининг купрок кисми камраб олинади. Тизмнинг хар бир таркибий кисмига бириктирилган вазифаларнинг бажарили-ши мактаб рахбарияти ва спорт кенгаши томонидан тулик таъминланса, умумтаълим мактабларида тахсил олаётган укувчиларнинг катта кисмини ом-мавий спортга, айнан футболга узлуксиз жалб этиш имконияти яратилади. Футбол билан шугулланган укувчиларнинг жисмоний тайёргарлик даражаси ошади ва мактабларда утказиладиган "Алпомиш ва Барчиной" тестларини юкори натижаларга топ-шира олади хамда мамлакатимиз футболига захира шакллантириш ва иктидорларни етказиб бериш мумкин булади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2020 йил 24-январдаги "Узбекистонда Жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари туфисида"™ фармони. Халк, сузи газетаси. 25- январ 19-сон. (1-3-бет)

2. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2019 йил 4 декабрдаги "Узбекистонда футболни ривожлантиришни мутлако янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари туфисида"™ ПФ-5887-сонли фармони. Халк сузи газетаси.б-декабр 252-сон. (1-2-бет)

3. "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари ту^рисида" ги П^-3031-сонли карори. Халк сузи газетаси.4-июн 119-сон. (1-бет)

4. Р.И.Нуримов., Р.А.Акрамов., Ш.Т.Исаев., С.Р.Давлетмуратов. Футбол назарияси ва услубияти. Дарслик. Тошкент 2018. ИТА-ПРЕСС. (124-125., 216-219 бет)

5. М.С.Ахматов. Укув муассасасида ёшларни оммавий спортга жалб килиш ва уларни харакатга келтириш механизмларини ташкилий ва бошкарув асослари. "Фан-спортга" 2013-йил, 2-сон. (21-25-бет)

58 е-ша11: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.