Научная статья на тему 'БОЛАЛАРДА ВОКАЛ КУЙЛАШ КЎНИКМАЛАРИНИ ШАКИЛЛАНТИРИШДА ТАЛАФФУЗНИНГ АҲАМИЯТИ'

БОЛАЛАРДА ВОКАЛ КУЙЛАШ КЎНИКМАЛАРИНИ ШАКИЛЛАНТИРИШДА ТАЛАФФУЗНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
130
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
санъат / мусиқа / вокал / қўшиқ / талаффуз / art / music / vocals / song / pronunciation

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Абдухолиқов Зоиржон Бахриддинович

Умумтаълим мактаблари “Мусиқа маданияти” дарсларининг “Вокал машғулотлари” қисмига жуда кенг ўрин берилган, уларни тўлақонли ўтиш жуда муҳимдир. Куйлашда талаффузнинг ўрни ва тавсия этиладиган машқлар ҳақида алоҳида урғу берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF PRONUNCIATION IN THE FORMATION OF VOCAL SINGING SKILLS IN CHILDREN

The "Vocal lessons" part of the "Music Culture" lessons in secondary schools are given a lot of space, it is very important to pass them in full. Special emphasis is placed on the role of pronunciation and recommended exercises in singing.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАРДА ВОКАЛ КУЙЛАШ КЎНИКМАЛАРИНИ ШАКИЛЛАНТИРИШДА ТАЛАФФУЗНИНГ АҲАМИЯТИ»

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Issue 7 / 2021 ISSN 2181-063X

БОЛАЛАРДА ВОКАЛ КУЙЛАШ КУНИКМАЛАРИНИ ШАКИЛЛАНТИРИШДА ТАЛАФФУЗНИНГ АХДМИЯТИ

Абдухоликов Зоиржон Бахриддинович Узбекистон давлат консерваторияси

Аннотация: Умумтаълим мактаблари "Мусика маданияти" дарсларининг "Вокал машгулотлари" кисмига жуда кенг урин берилган, уларни тулаконли утиш жуда мухимдир. Куйлашда талаффузнинг урни ва тавсия этиладиган машклар хакида алохида ургу берилган.

Калит сузлар: санъат, мусика, вокал, кушик, талаффуз.

THE IMPORTANCE OF PRONUNCIATION IN THE FORMATION OF VOCAL SINGING SKILLS IN CHILDREN

Abdukholiqov Zoirjon Bakhriddinovich State Conservatory of Uzbekistan

Abstract: The "Vocal lessons" part of the "Music Culture" lessons in secondary schools are given a lot of space, it is very important to pass them in full. Special emphasis is placed on the role of pronunciation and recommended exercises in singing.

Keywords: art, music, vocals, song, pronunciation.

Юртимиз мустакилликка эришганидан сунгги тарихан киска давр ичида, таълим сохасида оламшумул узгаришлар ва ютуклар кулга киритилди. Булар ичида биз учун энг мухими республикамизда "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" ва Таълим тугрисидаги конун" нинг яратилиши ва хаётга тадбик этилиши булди. Таълим ва тарбияга каратилган бундай улкан диккат эътиборнинг ахамияти уларок, жахонда ягона булган таълим-тарбиянинг узбек модели ишлаб чикилди. Бу сохада барча фанлар катори мусика маданияти ва санъати фанини укитиш услубларини замон ва макон талаблари асосида такомиллаштириш ва ривожлантириш масалалари курсатиб берилди.

Болаларни куйлатганда факат юмшок аттака билан бошлаш лозим, хеч качон кушикни каттик аттака билан бошламаслик керак. Буни укитувчи назорат килиб бориши шарт.

Шу уринда жамоа билан куйлаш жараёнида талаффузнинг урни нихоятда катта ахамиятга эга. Куйлашдаги талаффуз нутк талаффузидан фарк килади. Куйлашдаги талаффуз артикуляция органлари (лаб, тил, жаг) нинг фаол

хамжихатлиги, воситасида амалга оширилади. Болалар нуткида заифлик, ноаникдик, овоз аппаратини сикиб гапириш натижасида хорда бакириб куйлаш нуксонлари учрайди. Бундай болаларга эътиборни кучайтириш ва улар билан узок вакт якка тарзда олиб бориш, шошмасдан эркин гапириш ва куйлашга ундаш лозим. Нафасни тугри олиб, жумлани охиригача етказишда, унли товушларни чузиб, ундош товушларни бурро, дона-дона килиб куйлашга ургатиб бориш талаб этилади. Бунда огиз шаклини, тилни харакатларига, узгаришига катта ахамият бериш керак. Энг мухими, болаларни машк ва кушиклар матнини вокал услубларига мувофик, талаффуз этишга ургатиб бориш лозим.

Хорда куйлаш вактида вокал малакаларини шакллантиришнинг мухим йули бу куйлаш учун олинадиган нафасни тугри олишдан бошланади. Укувчилар одатда куйлаш учун елкаларини ва кукрак кафасини юкори кутариб, нафас олишни тугри йул деб хисоблайдилар. Шунингдек, улар олинган нафасни тез чикариб юборадилар ва колган нафас оркали зурикиб куйлашга одатланган буладилар.

Нафасни куйлаш учун йуналтиришнинг мухим жихати бу огиз комида куйланадиган сузларни шакллантира олишга боглик булади. Огиз комида тишлар, лаблар, тил тангли оркали унли ва ундошларни тугри талаффуз килиш жараёни хам куйлашда мухим ахамият касб этади. Бунда овоз хосил килишда мухим булган куйидаги жихатларга эътиборни каратиш тавсия этилади:

1. Унлиларни чузиб куйлаш, овоз хосил килишнинг мухим томони эканлигини билиш.

2. Ундошлар киска ва кескин талаффуз килишда.

3. Сузларни огиз комида айлантириб тугри шакллантира олиш.

4. Нафасни товуш парвозини таъминлаш холда эркин парвоз барча ёшдаги кишилар учун хам завк багишлай олади.

Болаларнинг овозини вояга етказиш учун тайёргарлик куникмаларини хосил этиш факат кушиклар билангина эмас, балки махсус машклар оркали хам амалга оширилади. Педагогик тажрибалардан маълумки, вокал-хор машклари хонандаларнинг ашула айтиш махоратларини тарбиялашга ёрдам беради.

Машклар турли максадларни кузлайди: овозни шакллантириш, диапазон (овоз хажми)ни кенгайтириш, нафас олиш йулларини тугрилаш, соф талаффуз, овоз регистрлари чегарасини текислаш, эшитиш кобилиятини ривожлантириш ва бошкалар.

Бундай холатларда хонандалар билан 10-15 дакика якка тарзда машгулот утказилса ижобий натижага эришиш мумкин. Бу машгулотларнинг услубиёти куйидаги ишлардан иборат:

1. Машклар шошилмасдан, чузи^, бир нафасда ижро этилади. Охирги товуш занжирсимон нафасда чузилиб турилади ва хормейстер ишорасига ^араб тухтатилади.

Турли унли товушлардан иборат бугинлар бир хил ва ю^ори позицияда жаранглашини кузатиш лозим.

2. Бир товушдан мусикий талаффузнинг аниклигини яхшилаш учун мулжалланган машклар товушни чузиклиги ва енгиллигини таъмин этади.

-^-f—в -© -е -в -& -© о rJ rJ rj rJ

Ма Ми

мэ мэ

ми ма

МО МО

му му

ма ми

ма ми

мэ мэ

ми ма

МО МО

му му

ма ми

3. Занжирсимон нафас олиш усулини пайдо килиш учун машклар. Машклар ёпик ва турлича унли товушлар билан бажарилади. Рахбар уз истаги билан товуш кучини узгартириши мумкин. Масалан:

4. Кенг нафасни ривожлантириш, жаг машкларини юмшатиш, «и», «я» товушлари каби унлиларни тугри шаклланиши учун машклар.

5. Кенг нафасни ривожлантириш учун машклар.

До мажор гаммасини юкоридан пастга ижро этиш. Асоси «До» тони янги товуш билан алмаштириш рахбарга юкори позициядаги куникмаларни

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Issue 7 / 2021 ISSN 2181-063X

ypraTHmga epgaM Gepagu. ro^opu TOBym y3 HaBGaraga nacT TOBym CHHrapH 6up Ha^acga H^po этн™aнgн.

By ypHHga nacTKH perucTpgaH TOBymHH ra^opu пoзнцнflga MycH^HH Tana$$y3 6unaH H^po этнm KepaK. ByHga ^yftu napgaHH ra^opu пoзнцнflga H^po этнm 6unaH TabMHHnaHagu.

6. Kyfijiain Ba^THga ~=====: Ba KyHHKManapHHHr ajiMamyBH

xoHaHganap oBo3HHHHr paBoHnuru, ^apaKaTHaHnuru Ba eHrunuruHH yfiryHnamyBHra epgaM Gepagu. CaKKH3TanHK HoTanapHH staccato KyHHKManapu 6unaH H^po этгaнga Ha^ac TeKHC Gynumu no3HM.

Ml! 3 S n h-fs- ) J^ J) «h «h It- A/a Ma -1

w J ^ J w 9 - J -1

Mil h Ma ------ - Ma

7. KeHr Ha^acHH pHBo^naHTHpum Ba MycH^HH Tana$$y3HHHr co^nuruHH axmHnam ynyH Mam^nap.

Hkkh KHCMgaH uGopaT Mam^: MA, MO, MH Ba M3, MY, MA 6Hp Ha^acga H^po этнпagн.

M3 - ------ My - ------ Ma.

8. Mam^HH aBBano ceKHH TeMnga H^po этнm KepaK. ^hohkh, H^po MycTa^un GynraHga, TeMnHH acTa-ceKHH Te3naram MyMKHH. Mam^ H^pocu xop oBo3HHHHr

eHratt 6ymmHra, MycH^HH Ta.na$$y3HHHr co$mrHra epgaM 6epagH. EyHga, caKKH3TanHK HOTa^ap staccato yc^yönga 6np Ha^acga H^po aTHnnmn KepaK.

9. MycH^HH Tana^^y3HH pHBO^^aHTupurn ynyH Mam^ap.

10. Khhhk ceKyHga HHTepBanHHHHr co^mrHHH axmH^am ynyH Mam^ap. Ey Mam^HH ro^opH пoзнцнaga ÖHp Ha&acga H^po 3THm KepaK.

11. ToBym xa^MHHH KeHraHTHpHm ynyH Mam^ap. Ey Mam^ ÖHp Ha^acga ro^opH xo^aTga H^po 3TH^agH.

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Issue 7 / 2021 ISSN 2181-063X

ro^opnga KenTHpnnraH TypnH obo3 co3nam MamKgapH Ba ynap opKanH Tana$$y3HHHr paBOHnnrnra эpнmнm, x,ap 6np xop acapHHHHr 6agHHft ^Hx,argaH MaKaMMannnrn, Ma3MyHaH эсa epKHH^nrnra y3 xHecacHHH KymagH. Xop acapnapHHHHr x,ap 6npH эсa yKyBHHnapHH MagaHH^T Ba MatHaBH^T MTyKgapH 6nnaH TaHHmTHpu6 6opum, ynapHHHr Kyftnam KyHHKManapHHH omupumra 6eHHxpAT KaTTa ax,aMHtfira эгa. ^yHKH unM-^aH, MagaHH^T Ba MatHaBH^T, x,ap KaHgan MaMnaKar Ba xanKHH WKcaKnuKKa KyTapagu, yHHHr TapaKKueTHHH TatMHHnangH, Kena^aruHH onguHgaH Kypcara6 6epagH.

Oonga^aHH^raH aga6He™ap

1. KapuMOB H.A. "roKcaK MatHaBHOT-eHranMac Kyn" T.," MatHaBHAT" 2009 H

2. AcKapoB. y Ba 6omKanap " negarorHKa" T., " TanKHH" 2008 H

3. MHp3aeB "BoKan-xop ^aMoanapH 6HnaH Hmnam MeTogHKacH" T., 2010 H.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.