Научная статья на тему 'АКТЁРНИНГ НУТҚИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ'

АКТЁРНИНГ НУТҚИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
111
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
артикуляция / дикция / партнёр / актёр / Articulation / didactic / partner / actor

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Б.Ғофурова

Мақолада актёрларнинг нутқини равонлашувида инновацион технологияларнинг аҳамияти ҳақида ҳикоя қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN IMPROVING ACTOR'S SPEECH

The article also mentions the importance of innovative technologies in promoting actors’s speech

Текст научной работы на тему «АКТЁРНИНГ НУТҚИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ»

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Issue 5 / 2020 ISSN 2181-063X

АКТЁРНИНГ НУТЦИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АХДМИЯТИ

Б.Гофурова

Узбекистан давлат санъат ва маданият институтининг

Фаргона минтакавий филиали

Аннотация: Маколада актёрларнинг нуткини равонлашувида инновацион технологияларнинг ахамияти хакида хикоя килинади.

Калит сузлар: артикуляция, дикция, партнёр, актёр.

THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN IMPROVING

ACTOR'S SPEECH

B.Gofurova

Fergana regional branch of Uzbekistan State Institute of Arts and Culture

Abstract: The article also mentions the importance of innovative technologies in promoting actors's speech

Keywords: Articulation, didactic, partner, actor.

Маълумки, хар бир театр мактаби олдида булажак ижодкорларнинг шахсиятини шакллантириш ва уларни касбий тарбиялаш вазифаси туради. Бу вазифаларни амалга оширишда актёрлик махорати билан бир каторда "Сахна нутки" фани хам мухим роль уйнайди. Булажак актёрни тарбиялашда уларни бадиий адабиётга кизиктириш яхши натижа беради. Укитувчи бу ишни дастлабки машгулотлардан бошлаши керак. "Сахна нутки" фанининг ютуги хам шундаки, бу предмет сир-асрорларини урганишда турли мазмундаги матнларга - асарларга мурожаат килинади

Сахна нутки фанининг асосий вазифаларидан бири - хар бир товуш, суз ва жумлаларнинг талаффузини аник, равон, таъсирли, орфоэпик коидаларга жавоб бера оладиган булишини таъминлашдир. Суз санъати узининг улугвор юки, мазмундорлиги, таъсирчанлиги, кудрати ва хикмати билан мустахкам булиши учун унга каратилган ишонч, мехр, вакт ва харакат хеч качон тухтамаслиги керак. Нуткни юксак бадиият, нафис санъат даражасига кутарувчи манбалардан бири бу - мукаммал, равон талаффуздир. Мукаммал, равон талаффузга эришиш учун нутк техникасини такомиллаштириш мухим ахамият касб этади.

"Илм билан санъат бир-бири билан юрак ва упка каби узвий богланганки, агар улардан бири бузилган булса, иккинчи хам ишламайди", деб ёзган эди Л. Н. Толстой. Дархакикат, илм билан санъат бир-бири билан узвий богликдир.

Режиссёр, актёр ва суз устаси товуш ва нутк воситалари тизимининг тузилиши ва ишлатилиши урганувчи анатомия, физиология каби фанлар; нуткнинг яратилиши психофизиологияси, инсоний - нуткий камчиликларини тузатиш буйича ишлаш тизими, охангдорлик, мантик, шева ва адабий талаффуз коидалари, орфоэпия, имо-ишоравий таъсир воситаларини урганиши, нотиклик сохаси билан боглик махсус фанларни яхши билиши нутк устиришга каратилган фанларнинг услубларини мукаммал узлаштириши учун пойдевор яратади.

Актёрларни тарбиялашда уларга укитиладиган "Сахна нутки" фани узига хос тажрибада синалган услубият конун-коидаларига эга. Сахна нуткидан нутк техникаси, яъни артикуляция, дикция, овоз устидаги машгулотларга талабалар билан ишлашда жуда куп вакт сарфланади.Булажак актёрларнинг нуткида жуда куп камчиликлар учрайди. Улар билан ишлаганда нуткий камчиликларни тузатиш, билим куникмаларини ошириш жараёнлари педагогга катта маъсулият юклайди.

Чунки педагог агар фаннинг биринчи - техника кисмини яхши ишламаса, иккинчи кисми - репертуар устида, бадиий суз устида ишлаш фойдасиз эканлигини ва бу хам ижод конунларидан бири эканлигини яхши билади. У шу билан бирга секин-аста рол устида ишлаганда дикция ва овоздан фойдаланиш йуллари, сузнинг кудрати, интонацияси харакатда партнёр билан мулокот килиш йулларини ургатишга афсуски, кам вакт колишини хам яхши билади. Актёр бу камчилик билан театрга боради. У ерда эса унинг камчиликлари яккол кузга ташланади ва театрда хам сифатни оркага кетишига сабаб булади.

Сахна нутки техникасини мустахкамлашда турли хил машклардан фойдаланиш билан бирга инновацион технологиялардан фойдаланиш хам талабаларни фанга булган кизикиши хамда уларнинг нуткидаги баъзи камчиликларни бартараф этиш учун хизмат килади. Сахна нуткида ифодавий ранг-баранглик, таъсирчанлик ва тадбик килинган машкларнинг самарадорлиги нуткдаги ифодавийлик ва нуткдаги жузъий етишмовчиликларни бартараф этишда ёрдам беради. Куйидаги талабалар билан ишлашда нутк техникасини такомиллаштириш учун инновацион машклар талабалар нуткини янада равон ва мукаммал булиши учун хизмакт килади:

Насос ва копток машци

Бу машк партнёр билан биргаликда бажарилади.

Биринчи талаба "насос" роли ва харакатида тасаввуран баскетбол тупини "с-с-с-с-с" товушлари талаффузида шиширади. Копток роли ва харакатидаги

иккинчи талаба эса партнёри харакатига мутаносиб каддини ростлаб шиша бошлайди ва оёк учига кутарилиб, кулочини ёйиб упкасини хавога тулдиради. Бирдан хавони ушлаб турган пробка чикиб "ш-ш-ш-ш-ш-ш-ш" товушлари талаффузида коптокнинг дами секинлик билан чикиб, тугагунча давом этади.

Девор билан мулоцот машци

К.Линклейтер услубида резонаторларни мустахкамлаш машки. Вужуд эркин сикикликдан холи холатда талаба уз овози жарангини резонаторларда уйготиб деворга карата йуналтиради ва овозининг кучи тембри акс-садосини диккат билан эшитади. Хдёлан тасаввурда калин девор билан мулокотга киришади. Машк мустахкамлангач, шу холатда тепага ва полга хам овозини йуналтириб пол билан пастки резонаторда тепа билан эса бош резонаторлари оркали мулокотга киришади.

Уулаётган бош машци

Бу машк буйин ва орка буйинни бушатиш максадида амалга оширилади. Бош навбатма-навбат гох унг ва гох чап томонга айлантирилади. Машк мобайнида "Йугон буйин" мушагини хис этиш керак.

"Резонаторларга саёуат " машци

Кукрак, огиз ва тишларда (вибрация) тебранишни хис этган холда бошни оркага ташлаб "Х,аааа-хааа-хааа" товушлари талаффузида овоз йуналтирилади. Ва яна уша товушлар талаффузи билан бош аслига кайтади. Кейин бош олдинга эгилиб, "Х,иии-хиии-хиии" товушлари такрорланади. Барча жараён тескарисига такрорланиб, тиш резонаторлари, огиз бушлиги резонаторига утилади ва бош оркага ташланиб, товуш кукрак кафасига ташланади. Машк овоз тембрининг турли узгаришлари асосида такрорланади. Машк овоз тембрининг турли узгаришлари асосида такрорланади ва уч минутгача давом этади.

Лифт машци

Бу машк товуш образлари хосил килиш максадида бажарилиши мумкин.Бунинг учун гавдани ушлаб турган холатда кузларни юмиб, узимизни куп каватли уй деб тасаввур киламиз. Овозимиз эса куп каватли уй ертуласидан бошланган "лифт" харакатида узун "хеее-ейй" товуши билан юкорига хамма диафрагма каватларидан утиб, пешона резонаторларига йуналтирилади ва кутарилади. Лифт кутарилаётганида уй тинч туришига эътибор каратишимиз лозим. Бунда огзимиз ярим очик туради. Вужудимизнинг бошка кисмлари харакатсиз туради. Лифт тепага кутарилгач, нафасни тулдириб яна пастга харакатланади. Машк яна такрорланади.

Санъаткорни санъаткор булиб етишишида мухим омиллардан бири бу тасаввур ва фантазиядир. Тасаввур ва фантазияни ишга солиш, аввало, актёрни келажакда профессионал театр сахнасида турли хил характерлар яратишда мухим урин тутади. Чунки булажак актёрнинг тасаввури унинг илк

кадамиданок кенгайиб бориши керак. Фантазия хам тасаввур билан бирга машклар ёрдамида, колаверса, инновацион технологияларни фанга тадбик килиш ёрдамида устириб борилиши максадга мувофикдир.

Юкоридагилардан келиб чиккан холда, нуткимизни равон булиши, актёрларни тасаввур ва фантазияга бой булишида инновацон технологиялардан фойдаланиш хам мухим ахамиятлидир. Суз санъати ва сахна нутки инжикликларини пухта урганишни уз олдига максад килиб куйган хар бир ижодкор талабалар узининг нутки устида тинимсиз ишласа, албатта кузланган максадга эришилади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Носирова А. Сахна нутки. - "Тафаккур бустони", 2013.

2. Хржиматова М. Сахна нутки. - Тошкент: "Янги аср авлоди", 2011.

3. Станиславский К. С. Актёрнинг уз устида ишлаши. - Тошкент: "Янги аср авлоди".

4. Холикулова Г. Сахна нутки махоратини эгаллашда услуб ва воситалар. -Тошкент: 2008.

5. Абдуллаева М. Драматик театр ва кинода актёрлик махорати. -Тошкент: Тафаккур каноти", 2014.

6. Boltaboeva U., Sh U., Rahmonova N. CREATIVE PERSON-THE ROLE OF LIVE WORD IN EDUCATING AN ACTOR //European Journal of Arts. - 2019. -№. 3.

7. Boltaboyeva U., Rakhmonova N., Usmonov S. Characteristics of speech Art: problems and solutions //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 4. - С. 559-567.

8. Болтабоева У. Нутк санъатининг узига хос хусусиятлари: муаммо ва ечимлар //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

9. Boltaboeva U. Using Oral Folk Art Methods in Improving Speech Technology //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

10. Akbarova M., Tursunova G., Abdunazarov Z. Section 3. Theater art //European Journal of Arts. - С. 125.

11. Усмонов Ш. САХНАДА ТАШ^И ^ИЁФАГА АКТЁРНИНГ МУНОСАБАТИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. II.

12. Усмонов Ш. Илм даргохига бир назар //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

13. Умарова Х., Усмонов Ш. Санъатга багишланган умр //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

14. Dehqonov R., Tursunova G., Abdunazarov Z. Pedagogical aproaches to the formation of musical literacy of students in the sytem of higher education

//ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - T. 10. - №. 3. - C. 91-95.

15. Tursunova G., Karimov B. PEARLS OF UZBEK NATIONAL DANCE //International Engineering Journal For Research & Development. - 2020. - T. 5. -№. Conference. - C. 4-4.

16. A6gyHa3apoB 3. MHTTHH YHHHTAPHMH3 HfflTHPOKH^A Em AKTEPTAPHH TACABBYPH BA ^H^KATHHH ^APXTAm //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

17. A6gyHa3apoB 3. THMCOTTAP CHHMOCHHH ^PATHm //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

18. Yuldasheva S., Madumarova M. TASKS AND CONTENT OF BIBLIOGRAPHIC WORKS //European Journal of Arts. - 2020. - №. 1. - C. 148152.

19. rongameBa C. KHTo6-KyHrHn hhpofh //Oriental Art and Culture. - 2020. -№. I (2).

20. rongarneBa C. KHTO6 MyTonaacHHH maKHnnaHTHpnmga KyTy6xoHaHHHHK ^aonHATH //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

21. Yunusov G., Juraev I., Ahmedov R. A LOOK AT THE REGIONAL SEASONAL FOLKLORE AND THEIR ORIGIN. THE ROLE AND IMPORTANCE OF FOLKLORE IN THE DEVELOPMENT OF DANCE ART //European Journal of Arts. - 2020. - №. 1. - C. 121-124.

22. Yunusov G. X., Juraev I., Ahmedov R. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

23. Talaboev A., Akbarov T., Haydarov A. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

24. AxMegoB P. Mh.mhh MycHKUH h^pohhhhk caHtarara 6np Ha3ap //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

25. ro^garneB K., 3raM6epgneB X. Pe^nccypa: Kena Ba 6yryH //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

26. Tana6oeB A. MaspM caHtaraga cy3HHHr ypHH //Oriental Art and Culture. -2019. - №. IV (1).

27. Haydarov A. QOSHIQLAR ORQALI O'QUVCHILARDA VATANPARVARLIK TUYGUSINI SHAKLLANTIRISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

28. AK6apoB T. OOTBKTOP BA AHLAHABHH MYCH^A MACATATAPH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

References

1. HocnpoBa A. CaxHa HyTKH. - "Ta^aKKyp 6ycTOHH", 2013.

2. Хожиматова М. Сахна нутки. - Тошкент: "Янги аср авлоди", 2011.

3. Станиславский К. С. Актёрнинг уз устида ишлаши. - Тошкент: "Янги аср авлоди".

4. Холикулова Г. Сахна нутки махоратини эгаллашда услуб ва воситалар. -Тошкент: 2008.

5. Абдуллаева М. Драматик театр ва кинода актёрлик махорати. -Тошкент: Тафаккур каноти", 2014.

6. Boltaboeva U., Sh U., Rahmonova N. CREATIVE PERSON-THE ROLE OF LIVE WORD IN EDUCATING AN ACTOR //European Journal of Arts. - 2019. -№. 3.

7. Boltaboyeva U., Rakhmonova N., Usmonov S. Characteristics of speech Art: problems and solutions //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 4. - С. 559-567.

8. Болтабоева У. Нутк санъатининг узига хос хусусиятлари: муаммо ва ечимлар //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

9. Boltaboeva U. Using Oral Folk Art Methods in Improving Speech Technology //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

10. Akbarova M., Tursunova G., Abdunazarov Z. Section 3. Theater art //European Journal of Arts. - С. 125.

11. Усмонов Ш. САХНАДА ТАШКИ КИЁФАГА АКТЁРНИНГ МУНОСАБАТИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. II.

12. Усмонов Ш. Илм даргохига бир назар //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

13. Умарова Х., Усмонов Ш. Санъатга багишланган умр //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

14. Dehqonov R., Tursunova G., Abdunazarov Z. Pedagogical aproaches to the formation of musical literacy of students in the sytem of higher education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 3. - С. 91-95.

15. Tursunova G., Karimov B. PEARLS OF UZBEK NATIONAL DANCE //International Engineering Journal For Research & Development. - 2020. - Т. 5. -№. Conference. - С. 4-4.

16. Абдуназаров З. МИЛЛИЙ УЙИНЛАРИМИЗ ИШТИРОКИДА ЁШ АКТЁРЛАРНИ ТАСАВВУРИ ВА ДИККАТИНИ ЧАРХЛАШ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

17. Абдуназаров З. ТИМСОЛЛАР СИЙМОСИНИ ЯРАТИШ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

18. Yuldasheva S., Madumarova M. TASKS AND CONTENT OF BIBLIOGRAPHIC WORKS //European Journal of Arts. - 2020. - №. 1. - С. 148152.

19. Юлдашева С. Китоб-кунгил чироги //Oriental Art and Culture. - 2020. -№. I (2).

20. Юлдашева С. Китоб мутолаасини шакиллантиришда кутубхоначилик фаолияти //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

21. Yunusov G., Juraev I., Ahmedov R. A LOOK AT THE REGIONAL SEASONAL FOLKLORE AND THEIR ORIGIN. THE ROLE AND IMPORTANCE OF FOLKLORE IN THE DEVELOPMENT OF DANCE ART //European Journal of Arts. - 2020. - №. 1. - С. 121-124.

22. Yunusov G. X., Juraev I., Ahmedov R. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

23. Talaboev A., Akbarov T., Haydarov A. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

24. Ахмедов Р. Миллий мусикий ижрочилик санъатига бир назар //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

25. Юлдашев К., Эгамбердиев Х. Режиссура: кеча ва бугун //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

26. Талабоев А. Маком санъатида сузнинг урни //Oriental Art and Culture. -2019. - №. IV (1).

27. Haydarov A. QOSHIQLAR ORQALI O'QUVCHILARDA VATANPARVARLIK TUYGUSINI SHAKLLANTIRISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

28. Акбаров Т. ФОЛЬКЛОР ВА АНЪАНАВИЙ МУСЩА МАСАЛАЛАРИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.