Научная статья на тему 'БОЛАЛАР МУСИҚАСИГА ЭЪТИБОР'

БОЛАЛАР МУСИҚАСИГА ЭЪТИБОР Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
43
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
санъат / ижод / бастакор / компазитор / тарих / мусиқа / идрок.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Ш.Баратов

Ушу мақолада болалар мусиқасининг бугунги кундаги ҳолати янгиликлар шарт шароитлар ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАР МУСИҚАСИГА ЭЪТИБОР»

БОЛАЛАР МУСЩАСИГА ЭЪТИБОР

Ш.Баратов

Кукон давлат педагогика институти

Аннотация: Ушу маколада болалар мусикасининг бугунги кундаги холати янгиликлар шарт шароитлар хакида фикр юритилган.

Калит сузлар: санъат, ижод, бастакор, компазитор, тарих, мусика, идрок.

FOCUS ON CHILDREN'S MUSIC

Sh.Baratov

Kokand State Pedagogical Institute

Abstract: This article discusses the current state of children's music and news conditions.

Keywords: art, creativity, composer, composer, history, music, cognition.

Жамики санъат асарлари сингари мусика санъати хам инсонни юксак маънавий кадриятлар сари етаклайди, ёшлигиданок ажиб оханг ва товуш товланишларига пайдо килади. Бола хали кулига калам ушлашни, укиб, чизишни билмаган ёшидаёк маълум даражада мусика эшитиш ва хис килишни урганади. Купинча шу дастлабки таассуротлар кишиларда мусикага булган муносабатларнинг шаклланишида мухим рол уйнаши мумкин. Шунинг учун умумий таълим ва хунар мактабларини ислох килишнинг асосий йуналишларида мусика ва умумтаълим мактабларида укув-тарбия ишларини тубдан узгартириш масалаларини хам олга сурилган.

Мусика, аввало болаларнинг эстетик дунёкарашини тарбиялайди, санъат асарини хис этиш, уларга уз муносабатини билдириш каби фазилатларни уйготади. Албатта, ушбу фазилатларни камол топтиришда адабиёт, тарих, спорт ва бошка сохалар хам катта урин тутади. Бинобарин, назм ва мусика доимо ёнма - ён яшайди, бир - бирини тулдиради. Болада мусикага илк мухаббат аввало табиат таассуротлари остида тугилади, колаверса богча ва мактабда шаклланиб боради. Мусика дарслари факатгина эстетик жихатдан эмас, балки кенг маънода маънавий - ахлокий жихатдан хам тарбиялайди.

Шунинг учун мусика буйича укув программаларини кайта куриб чикиш бугунги кунимиз илгари сураётган мухим муаммолардан биридир. Х,озир амалда кулланилаётган «Мактабда мусика тарбияси» тупламининг ижобий томонларини кайд этган холда хали жумхуриятимиз микёсида мусика асари ва

дарсликларини нашр этиш кунгилдагидек эмаслигини айтиб утиш лозим. Айникса, укув программасини такомиллаштириш, уни жиддий илмий тарзда яратиш долзарб масала булиб турибди. Агар Узбекистан компазиторларининг болалар учун ёзган яхши асарлари укув дастурига киритилса, айни муддао булур эди.

Бу биринчи навбатда болада миллий мусикага кизикиш ва мухаббатни оширади, унинг эстетик ва интернационал дунёкарашини устиради. Шу уринда диккатни бир масалага тортиш жоиз. Мактаб дастури асосан замонавий мусика асарларидан тузилган. Миллий мумтоз куйларимиз эса батомом унитилиб колдирилган. Ахир халкимизнинг улкан мусикий мероси утмишимизнинг не -не замолар зайлига бардош бериб, халкнинг орзу - армонлари, уй -интилишлари узида мужассам этган куй-кушикларимиз мактаб программасидан жой олса яхши булади!

Замонамизнинг забардаст ёзувчиси, Чингиз Айтматов узининг дунёга машхур «Кунда» романида шундай деб ёзади: «Х,аёт, улим, мухаббат, шафкат ва илхом - хаммасини мусика айтади, зотан биз мусикада энг олий хурликка эришамиз, бу хурлик учун эса онгимиз ёришган замоналардан бошлаб бутун тарихимиз давомида курашганмиз, лекин унга факат мусикадагина мойил булганмиз. Факат мусикагина барча замонларнинг акидаларини енгиб утиб, доимо келажак сари интилади... Шунинг учун хам биз айта олмаган нарсаларни у айтади, шунга чорлайди. »

Замонавий мавзуларда хам ранг-баранг асарлар яратилмокда. Бирок укитувчиларимиз бундай зарур асарлардан хам тула бахраманд булолмаётирлар. Шларни хаётни севишга, халкнинг яхши удумларини асраб -авайлашга ургатувчи мехнат жасоратлари сари етакловчи, дустлик ва кариндошликни тараннум, этувчи асарлар яратаётган истеъдодли бастакорларимиз (Эдуард Каландааров, Хдбибулло Рахимов, Аваз Мансуров, Мустафо Бафоев ва бошкаларнинг) асарларини мактаб программасига купрок, далил олиб кириш фурсати етди. Мутасадди уртоклар, бу ишни йулга куйишда бош булишлари лозим.

Санъат ва умумтаълим мактабларида укитиш методларини такомиллаштириш мухим масалалардан бири булиб колмокда. Чунки санъатшунос олимларимиз бу сохага жуда кам эътибор бермокдалар.

Бизда бу борада бирорта мукаммал укув кулланмаси йук деса булади. Вахоланки, мусика дарсларини укитиш Республикамизда Совет хокимиятининг дастлабки йилларидаёк бошланган эди. Шубхасиз, утган давр мобайнида талайгина тажриба туплаган. Гап факат энг яхши, илгор тажрибаларни туплаб, кенг микёсида оммалаштирилишида колган. Бу борада кардош Республикаларда, айникса Болтик буйи Республикасларида ва Грузияда

тахсинга лойик ишлар амалга оширилмокда. Ушбу Республикаларда радио ва телевидения программаларига болалар тарбиясига хусусан, жажжиларнинг мусикавий маданиятни шакллантиришга хизмат киладиган ажойиб эшиттиришлар ва курсатувлар киритилмокда. Шу уринда халк артисти Р.Паульснинг болалар мусикасида булган иштиёки ва мухаббатини эслашнинг узи кифоя.

Энди мусика укитувчиларининг махорати, билими ва профессионал савияси хакида икки огиз суз. Агар Республикамизда мусика дарсларини укитиш муаммоларини бир бирига туташ халка деб тасаввур килсак, халканинг энг буш жойи укитувчи кадрлар муаммосидир. Тугри хозир шу сохада ишлаб турган укитувчилар бор. Аммо бизга купрок уз касбини севадиган, ёшларга чексиз мухаббати булган, жавобгарликни хис эта билган, профессионал жихатдан пухта мусика укитувчилари керак.

Масаланинг кишини ранжитадиган яна бир томони борки, бу хакида тухтамасликнинг иложи йук. Айрим мактабларда мусикавий тарбияни мутлако тушунмайдиган, бир неча кушикни зурга урганиб олган кишилар дарс бераётгани ачинарли холдир.

Назаримизда, мусика дарсларини утишда йиллар давомида шаклланган бир колипдаги карашлардан дадил воз кечиш фурсати етди. Бу учун укитувчи уз устида мунтазам ишлаши, иттифок ва жумхурият микёсидаги адабий -мусикавий жараёнлардан хабардор булиши шарт. Бизда эса халигача мактаб программасидан бир кадам нарига чиколмайдиган укитувчилар оз эмас. Мусика укитувчисидан катта махорат ва билимни талаб килади.

Бир суз билан айтганда, тарбиясига оид барча муаммоларни комплекс тарзида хал этиш лозим. Буюк файласуф Абу Наср Фаробий мусика хакида шундай деган эди: «Мусика фани шу маънода фойдалики, кимки феъл - атвори мувозанатини йукотган булса, тарбияга келтиради, камол топганларни камолга етказади ва мувозанатда булганларнинг мувозанатини саклайди. Бу фан таннинг соглиги учун хам фойдалидир, чунки тан касаллга учраса рух азобланади. Шу сабабли танни согломлаштириш учун рухни даволамок даркор, овозларнинг таъсири билан рухий кувватлар уз мохиятига уйгунлашади ва тартибга, мувозанатга келади». Улуг ватандошимизнинг ушбу сузлари бугунги кун учун хам нихоятда кадрлидир. Зеро, кушик бизни утмиш билан боглайди, келажагимизга юксакрокдан назар ташлашимизга имкон беради. Шунинг учун келажагимиз булган болаларни куй ва кушикка янада махкамрок боглайлик, уларнинг жажжи юракларини эзгулик оханглари билан ошно этайлик. Агар мактабда мусика маданияти дарслари талаб даражасида утилса Президентимиз Ш.Мирзиёев таъкидлаганларидек хар бир битирувчи битта мусика асбобини чаладиган булади.Ана шунда маънавиятли эркин фикрлайдиган ватанпарвар

болалар албатта юртни, ота-онани хамда мусика, санъатни яхши курадиган маданиятли булиб шаклланадилар.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Ветлугина Н.А. «Музыкальное развитие ребёнка»

2. Шахс камолотини ривожлантиришда буюк алломаларимиз фикрларининг мохдяти (Абу Наср Мухдммад Фаробий. Абу Абдуллох Ал-Хоразмий, Абу Али Ибн Сино, Алишер Навои, Мирзо Улуг'бек. )

3. В.И.Петрушин «Музыкальная психология»

4. Мактабда мусика тарбияси методикасидан лектсиялар курси. И990й. Омонуллаев Д.

5. Умумий психология проф.А.В.Петровский тахрири остида. Т. И975й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.