CC BY
3INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© O.R.Pardayev B_
Jizzax politehnika instituti, Jizzax, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: zamonaviy sharoitlarda samarali yetakchilik ko'proq kuchli kommunikativ qobiliyatlarga tayanadi. Ushbu tadqiqot bo'lajak liderlar o'rtasida kommunikativ yetakchilikni tarbiyalashning pedagogik jarayonini o'rganadi, muloqot nazariyasi, amaliy ko'nikmalarni rivojlantirish va yetakchilik tamoyillari integratsiyasini ta'kidlaydi.
MAQSAD: ushbu tadqiqot pedagogik jarayon kelajakdagi rahbarlarda kommunikativ yetakchilikni shakllantirishga qanday yordam berishi mumkinligini o'rganishga qaratilgan. U samarali yetakchilik rollari uchun muhim bo'lgan mustahkam aloqa qobiliyatlarini rivojlantirish uchun nazariy asoslar, ta'lim strategiyalari va amaliy yondashuvlarni o'rganadi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: adabiyot va amaliy tadqiqotlarni har tomonlama ko'rib chiqish orqali tadqiqot kommunikativ yetakchilikning asosiy tarkibiy qismlarini, jumladan, shaxslararo muloqot, ommaviy nutq, muzokaralar taktikasi va nizolarni hal qilishni aniqlaydi. Unda yetakchilik bilan muloqot qilish ko'nikmalarini oshirish uchun mo'ljallangan rolli o'yin mashqlari, simulyatsiya stsenariylari va murabbiylik dasturlari kabi pedagogik usullar tahlil qilinadi.
MATERIALLAR VA USULLAR: tadqiqot adabiyotlarni sintez qilish, ta'lim dasturlarini tahlil qilish va o'qituvchilar va yetakchilikni rivojlantirish bo'yicha ekspertlar bilan suhbatlarni o'z ichiga olgan sifatli usullardan foydalanadi. Unda talabalar va yosh mutaxassislar o'rtasida kommunikativ yetakchilik fazilatlarini shakllantirishga qaratilgan pedagogik tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish ko'rsatilgan.
XULOSA: Topilmalar bo'lajak rahbarlar o'rtasida kommunikativ yetakchilik qobiliyatini shakllantirishda pedagogikaning muhim rolini ta'kidlaydi. U shaxslarni turli xil tashkiliy muammolar va hamkorlik muhitiga tayyorlash uchun yetakchilik ta'limi doirasida tuzilgan aloqa mashg'ulotlarini integratsiyalashuvini targ'ib qiladi.
Kalit so'zlar: kommunikativ yetakchilik, yetakchilikni rivojlantirish, pedagogik jarayon, muloqot qobiliyatlari, kelajakdagi yetakchilar.
ФОРМИРОВАНИЕ КОММУНИКАТИВНОГО ЛИДЕРСТВА У БУДУЩИХ ЛИДЕРОВ
Iqtibos uchun: Pardayev O.R. Bo'lajak raxbarlarda kommunikativ-liderlikni shakllantirish pedagogik jarayon sifatida // Inter education & global study. 2024. №5(1). B. 335-341.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
КАК ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ПРОЦЕСС
© О.Р.Пардаев1Н
1Джизакский политехнический институт,Джизак, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: навыки общения имеют основополагающее значение для учителей начальной школы, поскольку они напрямую влияют на их способность эффективно преподавать, управлять классами и взаимодействовать с учениками, родителями и коллегами.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является выявление и анализ педагогических основ и методов, которые помогают развивать коммуникативные навыки будущих учителей начальной школы. Исследование направлено на предоставление практических рекомендаций для программ подготовки учителей, направленных на развитие этих важнейших навыков.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в этом исследовании используются смешанные методы, включая всесторонний обзор литературы, качественные данные из интервью с педагогами-преподавателями, а также количественные данные из опросов и оценок учителей-студентов.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: подчеркивает роль социального взаимодействия в развитии навыков активного обучения и общения. Студентам-учителям предлагается участвовать в совместной деятельности и рефлексивной практике.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: развитие коммуникативных навыков у будущих учителей начальной школы очень важно для эффективного преподавания и вовлечения учащихся.
Ключевые слова: коммуникативные навыки, педагогическое образование, учителя начальных классов, теория конструктивизма, социокультурная теория, бихевиористская теория.
Для цитирования: Пардаев О.Р. Формирование коммуникативного лидерства у будущих лидеров как педагогический процесс // Inter education & global study. 2024. №5(1). С. 335-341.
PEDAGOGICAL BASIS OF DEVELOPING COMMUNICATION SKILLS OF FUTURE PRIMARY CLASS TEACHERS_
© Obid R.Pardayev1H
Jizzakh politehnichal institute, Jizzakh, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: effective leadership in contemporary contexts increasingly relies on strong communicative skills. This study explores the pedagogical process of cultivating
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
communicative leadership among future leaders, emphasizing the integration of communication theory, practical skills development, and leadership principles.
AIM: This research aims to investigate how the pedagogical process can facilitate the formation of communicative leadership in future leaders. It examines theoretical frameworks, educational strategies, and practical approaches to develop robust communication abilities essential for effective leadership roles.
DISCUSSION AND RESULTS: Through a comprehensive review of literature and case studies, the study identifies key components of communicative leadership, including interpersonal communication, public speaking, negotiation tactics, and conflict resolution. It analyzes pedagogical methods such as role-playing exercises, simulation scenarios, and mentorship programs designed to enhance leadership communication skills.
MATERIALS AND METHODS: The study employs qualitative methods involving literature synthesis, educational program analysis, and interviews with educators and leadership development experts. It outlines the design and implementation of pedagogical interventions aimed at fostering communicative leadership qualities among students and young professionals.
CONCLUSIONS: the findings underscore the critical role of pedagogy in shaping communicative leadership capabilities among future leaders. It advocates for the integration of structured communication training within leadership education to prepare individuals for diverse organizational challenges and collaborative environments.
Key words: Communicative leadership, leadership development, pedagogical process, communication skills, future leaders.
Bir-biriga bog'langan va tez rivojlanayotgan bugungi dunyoda liderning roli an'anaviy boshqaruv va qarorlar qabul qilishdan tashqariga chiqadi. Samarali yetakchilik endi muloqotda kuchli poydevorni talab qiladi, bu rahbarlarga turli jamoalarni umumiy maqsadlar sari ilhomlantirish, ta'sir qilish va yo'naltirish imkonini beradi. Kommunikativ yetakchilik kontseptsiyasi g'oyalarni samarali etkazish, faol tinglash, nizolarni hal qilish va barcha ovozlar eshitiladigan inklyuziv muhitni yaratish qobiliyatini ta'kidlaydi.
Ta'lim muassasalari ushbu muhim kommunikativ kompetensiyalarni o'z o'quv dasturlariga integratsiyalashgan holda bo'lajak liderlarni tayyorlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Rahbarlarga qo'yiladigan talablar tobora murakkablashib borar ekan, mustahkam muloqot ko'nikmalariga bo'lgan ehtiyoj yanada yaqqol namoyon bo'ladi. Ushbu ko'nikmalarni rivojlantirish keyin o'ylangan narsa emas, balki ta'lim tajribasining asosiy tarkibiy qismi bo'lishi kerak.
For citation: Obid R. Pardayev (2024) 'Formation of communicative leadership in future leaders as a pedagogical process', Inter education & global study, (5(1)), pp. 335-341. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ushbu maqolada kelajakdagi rahbarlarda kommunikativ yetakchilikning shakllanishi pedagogik jarayon sifatida o'rganiladi. Unda kommunikativ yetakchilikning nazariy asoslari, kommunikativ ko'nikmalarni ta'lim dasturlariga integratsiyalash metodologiyalari va bu ko'nikmalarni oshirishga yordam beradigan amaliy qo'llanmalar ko'rib chiqiladi. Ushbu elementlarni o'rganish orqali tadqiqot o'qituvchilar uchun o'z talabalarida kommunikativ yetakchilikni rivojlantirish uchun keng qamrovli asos yaratishga qaratilgan.
Nazariy tushunchalar va amaliy strategiyalar aralashmasi orqali ushbu maqola zamonaviy dunyoda kommunikativ yetakchilikning muhimligini ta'kidlashga intiladi va o'qituvchilarga kelajakdagi rahbarlarda ushbu qobiliyatlarni rivojlantirish uchun amaliy yondashuvlarni taklif qiladi. Keyingi bo'limlar tegishli ta'lim nazariyalarini o'rganadi, turli xil o'qitish metodologiyalarini o'rganadi va kommunikativ yetakchilik ko'nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan amaliy ilovalarni taqdim etadi, natijada talabalarni yetakchilik muammolarini ishonch va malaka bilan hal qilishga tayyorlashga qaratilgan.
So'nggi yillarda zamonaviy jamiyatda yetakchilikning o'zgaruvchan talablarini aks ettiruvchi kommunikativ yetakchilik kontseptsiyasi katta e'tiborga sazovor bo'ldi. Ushbu adabiyot sharhi ta'lim muassasalarida kommunikativ yetakchilikning rivojlanishini tushunish uchun asos bo'lgan asosiy nazariyalar, modellar va empirik tadqiqotlarni sintez qiladi.
Kommunikativ yetakchilik yetakchilarning tashkilot yoki guruh ichida hamkorlik, inklyuzivlik va shaffoflikni ta'minlovchi samarali muloqot amaliyotlarida ishtirok etish qobiliyati sifatida ta'riflanadi. Kommunikativ yetakchilikning asosiy tarkibiy qismlariga faol tinglash, aniq ifodalash, empatiya, nizolarni hal qilish va ochiq muloqot rag'batlantiriladigan muhitni yaratish qobiliyati kiradi.
1 Faol tinglash va empatiya: faol tinglash va hamdardlik kommunikativ yetakchilikning muhim tarkibiy qismidir. Kovi (1989) samarali yetakchilikdagi empatik tinglashning rolini ta'kidlab, "birinchi navbatda tushunishga, keyin tushunishga intiling" muhimligini ta'kidladi. Empirik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, empatiya va faol tinglashni namoyish etadigan rahbarlar o'z jamoalarida ishonchni mustahkamlash va ijobiy munosabatlarni rivojlantirish ehtimoli ko'proq (Goleman, 1998).
2. Aniq ifoda va ko'rish: Ko'rishni aniq ifodalash va murakkab g'oyalarni tushunarli tarzda etkazish qobiliyati kommunikativ yetakchilikning yana bir muhim jihatidir. Kotter (1996) o'zgarishlarni boshqarishda aniq muloqot muhimligini ta'kidlab, muvaffaqiyatli rahbarlar o'z qarashlarini boshqalarni ilhomlantiradigan va rag'batlantiradigan tarzda ifodalashi mumkinligini ta'kidladi.
3. Mojarolarni hal qilish va muzokaralar: Samarali kommunikativ liderlar mojarolarni hal qilish va muzokaralar olib borishda malakali. Ury, Brett va Goldberg (1988) tomonidan nizolarni hal qilish bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar, rahbarlar muammoni hal qilish va hamkorlikka e'tibor qaratib, konstruktiv tarzda nizolarni boshqarish zarurligini ta'kidlaydi.
Kommunikativ yetakchilik qobiliyatlarini rivojlantirish bir nechta ta'lim nazariyalari va pedagogik yondashuvlar bilan qo'llab-quvvatlanadi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Konstruktivistik nazariya: Piaget (1952) va Vygotskiy (1978) tomonidan qo'llab-quvvatlangan konstruktivistik nazariya o'quvchilar o'z bilimlarini atrof-muhit bilan faol ishtirok etish orqali qurishlarini ta'kidlaydi. Ushbu yondashuv muloqot ko'nikmalarini rivojlantirish uchun zarur bo'lgan interfaol va ishtirokchi ta'lim tajribasini rag'batlantiradi.
Ijtimoiy ta'lim nazariyasi: Banduraning (1977) ijtimoiy ta'lim nazariyasi kuzatish orqali o'rganish, taqlid qilish va modellashtirishning muhimligini ta'kidlaydi. Rahbarlar murabbiylar va tengdoshlar tomonidan namoyish etilgan samarali muloqot xatti-harakatlarini kuzatish va modellashtirish orqali kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirishlari mumkin.
Tajribali ta'lim nazariyasi: Kolbning (1984) tajriba asosida o'rganish nazariyasi tajriba orqali o'rganishga qaratilgan. Ushbu yondashuv amaliy mashg'ulotlar, aks ettiruvchi amaliyotlar va real dunyo ilovalari orqali kommunikativ yetakchilikni rivojlantirishni qo'llab-quvvatlaydi.
Kommunikativ yetakchilikni rivojlantirish metodologiyalari
Kommunikativ yetakchilikni rivojlantirishga qaratilgan ta'lim metodologiyalari turli interfaol va eksperimental usullar orqali o'quv dasturiga muloqot qilish qobiliyatini o'rgatishni o'z ichiga oladi.
Ta'limning interfaol usullari: Guruhlarda bahs-munozaralar, bahs-munozaralar va rolli o'yin mashqlari kabi interfaol o'qitish usullari o'quvchilarga dinamik sharoitlarda o'zlarining muloqot qobiliyatlarini mashq qilish va takomillashtirish imkoniyatini beradi. Brookfield va Preskill (2005) bunday usullar tanqidiy fikrlash va faol ishtirok etishga yordam beradi, deb ta'kidlaydilar.
Loyihaga asoslangan ta'lim: Loyihaga asoslangan ta'lim (PBL) samarali muloqot va jamoaviy ishlarni talab qiladigan hamkorlikdagi loyihalar ustida ishlashni o'z ichiga oladi. Blumenfeld va boshqalar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar. (1991) PBL talabalarning muammolarni hal qilish va kommunikativ qobiliyatlarini oshirishi mumkinligini ko'rsatdi.
Tengdoshlarning fikr-mulohazalari va mulohazalari: Tengdoshlarning fikr-mulohazalari va mulohaza yuritish uchun tuzilgan imkoniyatlarni amalga oshirish o'quvchilarda o'z-o'zini anglashni rivojlantirishga va kommunikativ amaliyotlarini yaxshilashga yordam beradi. Xetti va Timperli (2007) fikr-mulohazalarning ta'lim va rivojlanishga ta'sirini ta'kidlaydi.
Amaliy ilovalar
1. Case Studies va Simulations: Case Studies va simulyatsiyalar talabalarga o'zlarining kommunikativ yetakchilik qobiliyatlarini qo'llashlari uchun real stsenariylarni taqdim etadi. Herreid (1994) bu usullar nazariy bilim va amaliy qo'llash o'rtasidagi tafovutni bartaraf etishini taklif qiladi.
2. Mentorlik dasturlari: Mentorlik dasturlari talabalarni tajribali yetakchilar bilan bog'laydi, ular muloqot va yetakchilikni rivojlantirish bo'yicha yo'l-yo'riq ko'rsatadi, qo'llab-quvvatlaydi va fikr-mulohazalarini beradi. Kram (1985) kasbiy o'sishda mentorlikning rolini ta'kidlaydi.
3. Seminarlar va seminarlar: Kommunikativ yetakchilik aspektlariga, masalan, ommaviy nutq va nizolarni hal qilishga qaratilgan ixtisoslashtirilgan seminarlar va seminarlar
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
muayyan ko'nikmalarni oshirish uchun maqsadli treninglarni taklif qiladi. Zepeda (2013) ta'lim muassasalarida malaka oshirish seminarlarining afzalliklarini muhokama qiladi.
Kelajakdagi yetakchilarda kommunikativ yetakchilikni shakllantirish muhim pedagogik jarayon bo'lib, ta'lim o'quv dasturlariga qasddan va tizimli integratsiyani talab qiladi. Ushbu tadqiqot talabalarda kommunikativ etakchilik qobiliyatlarini rivojlantirish bilan bog'liq nazariy asoslar, metodologiyalar, amaliy qo'llanmalar va muammolarni o'rganib chiqdi. Konstruktivizm, ijtimoiy ta'lim va tajribaviy o'rganish kabi ta'lim nazariyalaridan olingan g'oyalarni sintez qilish orqali o'qituvchilar ushbu muhim ko'nikmalarni rivojlantirish uchun mustahkam asos yaratishlari mumkin.
Interfaol o'qitish usullari, loyiha asosidagi ta'lim va tengdoshlarning fikr-mulohazalari va mulohaza yuritish imkoniyatlari ta'lim dasturlari doirasida muloqot qilish ko'nikmalarini o'rgatishning samarali strategiyasidir. Keys tadqiqotlari, simulyatsiyalar, mentorlik dasturlari va ixtisoslashtirilgan seminarlar kabi amaliy ilovalar real dunyo kontekstlari va maqsadli treninglarni taqdim etish orqali kommunikativ etakchilikni rivojlantirishni yanada yaxshilaydi.
Biroq, pedagoglar ushbu pedagogik yondashuvlarning ta'sirini maksimal darajada oshirish uchun bir nechta muammolarni hal qilishlari kerak. Turli xil ta'lim uslublari moslashuvchan o'qitish usullarini talab qiladi, o'zgarishlarga qarshilik esa tajriba va tavakkal qilishni rag'batlantiradigan qo'llab-quvvatlovchi muhitni yaratishni talab qiladi. Materiallarga kirish va murabbiylik imkoniyatlarini ta'minlash uchun texnologiya va onlayn platformalardan foydalanish orqali resurs cheklovlarini yumshatish mumkin.
Pirovardida, kelajakdagi yetakchilarda kommunikativ yetakchilikni muvaffaqiyatli shakllantirish nazariy bilimlarni amaliy qo'llash bilan uyg'unlashtirgan kompleks va ko'p qirrali yondashuvga bog'liq. Kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirishga ustuvor ahamiyat berib, o'qituvchilar talabalarni samarali etakchilik qilish va zamonaviy etakchilik rollarining murakkabliklarida harakat qilish uchun zarur vositalar bilan jihozlashlari mumkin. Bu bo'lajak liderlar paydo bo'lganda, ular o'z tashkilotlari va umuman jamiyatga ijobiy hissa qo'shib, o'z jamoalarini ilhomlantirish, ta'sir qilish va boshqarishga yaxshiroq tayyor bo'ladilar.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Panfilov, Y., & Bondarenko, V. (2016). METHODOLOGY OF FORMATION OF COMMUNICATIVE COMPETENCE OF FUTURE LEADERS-MANAGERS. Teopin i практика управлння со^альними системами: фiлософiя, психологiя, педагогка, соцiологiя, (2), 10-19.
2. Kozhevnikova, A., Shumilova, I., Merkulova, N., & Sherstnyovai, I. (2021). Management of formation of intercultural communicative competence of future heads of general secondary education institutions. AD ALTA: Journal of Interdisciplinary Research, 11(1), 92-97.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
3. Volynets, Yuliya, Nadiia Stadnik, and Tetiana Panchenko. "Pedagogical conditions for the formation of leadership qualities of future heads of preschool education institutions." J. int'i Legal Commc'n 2 (2021): 75.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Pardayev Obid Raximboboyevich, dotsent, PhD [Пардаев Обид Рахимбобоевич, доцент, PhD], [Obid R.Pardayev, dotsent, PhD]; manzil: O'zbekiston, Jizzax shahri Islom Karimov shoh ko'chasi 4 uy [адрес: Узбекистан, город г. Джизак, улица Ислама Каримова шоха, дом 4], [address: Uzbekistan, Jizzakh city, Islam Karimov shoh street, house 4]; E-mail: [email protected]
