CC BY
3INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© ZAIzbosarova1^_
1Termiz davlat universiteti, Termiz, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: muloqot ko'nikmalari boshlang'ich sinf o'qituvchilari uchun asosiy hisoblanadi, chunki ular samarali dars berish, sinflarni boshqarish va o'quvchilar, ota-onalar va hamkasblar bilan muloqot qilish qobiliyatiga bevosita ta'sir qiladi.
MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradigan pedagogik asos va usullarni aniqlash va tahlil qilishdir. Tadqiqot ushbu muhim ko'nikmalarni oshirish uchun o'qituvchilarni tayyorlash dasturlari uchun amaliy tavsiyalar berishga intiladi.
MATERIALLAR VA USULLAR: ushbu tadqiqot aralash usullardan foydalanadi, jumladan, keng qamrovli adabiyotlarni ko'rib chiqish, o'qituvchilar o'qituvchilari bilan suhbatlarning sifatli ma'lumotlari va so'rovlar va talabalar o'qituvchilarining baholashlaridagi miqdoriy ma'lumotlar.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: konstruktivizm nazariyasi: faol o'rganish va muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishda ijtimoiy o'zaro ta'sirning rolini ta'kidlaydi. Talaba o'qituvchilarni hamkorlikdagi faoliyat va reflektiv amaliyot bilan shug'ullanishga undaydi.
XULOSA: Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarida muloqot ko'nikmalarini rivojlantirish samarali o'qitish va o'quvchilarning faolligi uchun juda muhimdir.
Kalit so'zlar: aloqa maxorati,o'qituvchi ta'limi,boshlang'ich sinf o'qituvchilari,konstruktivizm nazariyasi,ijtimoiy-madaniy nazariya,bixevioristik nazariya
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ РАЗВИТИЯ КОММУНИКАЦИОННЫХ НАВЫКОВ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ_
© З.А.Избосарова1Н
1Термезский государственный университет, Термез, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: навыки общения имеют основополагающее значение для учителей начальной школы, поскольку они напрямую влияют на их способность эффективно
Iqtibos uchun: Izbosarova Z.A. Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining kommunikativ ko'nikmalarini rivojlantirishning pedagogik asoslari // Inter education & global study. 2024. №5(1). B. 292-297.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
преподавать, управлять классами и взаимодействовать с учениками, родителями и коллегами.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является выявление и анализ педагогических основ и методов, которые помогают развивать коммуникативные навыки будущих учителей начальной школы. Исследование направлено на предоставление практических рекомендаций для программ подготовки учителей, направленных на развитие этих важнейших навыков.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в этом исследовании используются смешанные методы, включая всесторонний обзор литературы, качественные данные из интервью с педагогами-преподавателями, а также количественные данные из опросов и оценок учителей-студентов.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: подчеркивает роль социального взаимодействия в развитии навыков активного обучения и общения. Студентам-учителям предлагается участвовать в совместной деятельности и рефлексивной практике.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: развитие коммуникативных навыков у будущих учителей начальной школы очень важно для эффективного преподавания и вовлечения учащихся.
Ключевые слова: коммуникативные навыки, педагогическое образование, учителя начальных классов, теория конструктивизма, социокультурная теория, бихевиористская теория.
Для цитирования: Избосарова З.А. Педагогические основы развития коммуникационных навыков будущих учителей начальных классов. // Inter education & global study. 2024. №5(1). С. 292-297.
PEDAGOGICAL BASIS OF DEVELOPING COMMUNICATION SKILLS OF FUTURE PRIMARY CLASS TEACHERS_
© Zuxro A.Izbosarova1®
1Termiz state University, Termiz, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: communication skills are fundamental for elementary teachers because they directly affect their ability to teach effectively, manage classrooms, and interact with students, parents, and colleagues.
AIM: the purpose of this study is to identify and analyze pedagogical frameworks and methods that help to develop the communication skills of future elementary school teachers. The study seeks to provide practical recommendations for teacher education programs to enhance these critical skills.
MATERIALS AND METHODS: This study uses mixed methods, including a comprehensive literature review, qualitative data from interviews with teacher educators, and quantitative data from surveys and student teacher evaluations.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
DISCUSSION AND RESULTS: emphasizes the role of social interaction in the development of active learning and communication skills. Student teachers are encouraged to engage in collaborative activities and reflective practice.
CONCLUSION: the development of communication skills in future elementary school teachers is very important for effective teaching and student engagement.
Key words: communication skills, teacher education, primary school teachers, constructivism theory, socio-cultural theory, behaviorist theory
Egoizm Kirish
Boshlang'ich sinf o'qituvchilari uchun samarali muloqot qobiliyatlari juda muhim bo'lib, ular murakkab ma'lumotlarni qulay tarzda yetkazishi, sinfdagi turli dinamikalarni boshqarishi, o'quvchilar, ota-onalar va hamkasblar bilan mustahkam aloqalar o'rnatishi kerak. Samarali muloqot qilish qobiliyati nafaqat talabalarning akademik muvaffaqiyatiga, balki ularning ijtimoiy va hissiy farovonligiga ham ta'sir qiladi. Shunday ekan, bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarida bu ko'nikmalarni rivojlantirish o'qituvchilar ta'limi dasturlarining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.
Ta'lim landshafti doimiy ravishda o'zgarib bormoqda, interfaol va o'quvchiga yo'naltirilgan ta'lim usullariga e'tibor kuchaymoqda. Ushbu siljish bo'lajak o'qituvchilar nafaqat o'z fanlari bo'yicha bilimga ega bo'lishlarini, balki ishtirok etish, tushunish va hamkorlikni osonlashtiradigan turli kommunikativ texnikalarni ham bilishlarini talab qiladi. Biroq, bu ko'nikmalarni rivojlantirish nazariy bilimlarni amaliy qo'llash bilan uyg'unlashtirgan har tomonlama yondashuvni talab qiladi.
Ushbu maqola kelajakdagi boshlang'ich sinf o'qituvchilarida kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan pedagogik asoslarni o'rganishga qaratilgan. U konstruktivistik va ijtimoiy ta'lim nazariyalari kabi nazariy asoslarni o'rganadi, ular kommunikativ ko'nikmalar qanday egallanishi va aniqlanishini tushunish uchun asos yaratadi. Bundan tashqari, u ushbu ko'nikmalarni tarbiyalash uchun zarur bo'lgan metodologik yondashuvlarni, jumladan, interfaol o'qitish usullarini, reflektiv amaliyotlarni va texnologiya takomillashtirilgan ta'limni o'rganadi. Ushbu yondashuvlarni o'qituvchilar ta'limi dasturlariga integratsiyalash orqali biz bo'lajak o'qituvchilarni zamonaviy sinflarning dinamik va kommunikativ talablariga yaxshiroq tayyorlashimiz mumkin.
Keyingi bo'limlarda biz kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirishni qo'llab-quvvatlovchi nazariy asoslarni muhokama qilamiz, o'qituvchilar ta'limi dasturlarida amalga oshirilishi mumkin bo'lgan turli uslubiy yondashuvlarni o'rganamiz va bo'lajak o'qituvchilarga amaliy tajriba bilan ta'minlaydigan amaliy ilovalarni taqdim etamiz. Ushbu keng qamrovli imtihon orqali biz o'qitishdagi muloqotning muhim rolini va kelajakdagi boshlang'ich maktab o'qituvchilarida ushbu kompetentsiyani samarali rivojlantirishga yordam beradigan
For citation: Zuxro A. Izbosarova. (2024) 'Pedagogical basis of developing communication skills of future primary class teachers', Inter education & global study, (4(2)), pp. 292-297. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
pedagogik strategiyalarni ta'kidlashni maqsad qilganmiz.
Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarida kommunikativ ko'nikmalarni shakllantirish samarali pedagogik amaliyotga yo'l-yo'riq ko'rsatuvchi kuchli nazariy asosni talab qiladi. Ushbu bo'limda ushbu ko'nikmalarni egallash va takomillashtirishni ta'minlovchi asosiy nazariyalar, ya'ni konstruktivistik nazariya va ijtimoiy ta'lim nazariyasi o'rganiladi. Ushbu nazariy nuqtai nazarlarni tushunish o'qituvchilar ta'limi dasturlarida kommunikativ kompetensiyalarni qanday rivojlantirish mumkinligi haqida qimmatli tushunchalarni beradi.
Konstruktivistik nazariya, birinchi navbatda, Jan Piaget va Lev Vygotskiyning ishlaridan ta'sirlangan, o'rganish faol, konstruktiv jarayon ekanligini ta'kidlaydi. Talabalar o'zlarining oldingi tajribalari va atrof-muhit bilan o'zaro munosabatlari asosida yangi bilimlarni yaratadilar. Ushbu nazariya ijtimoiy o'zaro ta'sir va hamkorlikda o'rganishning muhimligini ta'kidlaydi, bu ikkalasi ham kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish uchun juda muhimdir.
Vygotskiyning proksimal rivojlanish zonasi (ZPD) kontseptsiyasi ushbu kontekstda ayniqsa dolzarbdir. ZPD o'quvchilar o'qituvchi yoki tengdoshlari kabi bilimdonroq kishining yordami bilan bajarishi mumkin bo'lgan vazifalar qatorini ifodalaydi. Ushbu zonada o'quvchilar mazmunli suhbatlarda ishtirok etishlari, fikr-mulohazalarni olishlari va kommunikativ qobiliyatlarini rivojlantirishlari mumkin. Ta'lim tajribasini to'plash orqali o'qituvchilar bo'lajak o'qituvchilarga boshqariladigan amaliyot va hamkorlikdagi faoliyat orqali asta-sekin muloqot qilish ko'nikmalarini oshirishga yordam berishi mumkin.
Konstruktivistik nazariya o'rganishda dialogning rolini ham ta'kidlaydi. Muhokamalarda qatnashish, savollar berish va fikrlarni ifodalash o'quv jarayonining muhim tarkibiy qismidir. Konstruktivistik tamoyillarni o'zida mujassam etgan o'qituvchilar uchun ta'lim dasturlari bo'lajak o'qituvchilarni aks ettiruvchi dialoglar, guruh muhokamalari va muammolarni hal qilish faoliyatida ishtirok etishga undaydi, bularning barchasi samarali muloqot ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
Albert Banduraning ijtimoiy ta'lim nazariyasi o'rganishda kuzatish, taqlid qilish va modellashtirishning muhimligini ta'kidlaydi. Banduraga ko'ra, odamlar boshqalarni kuzatish va keyin bu xatti-harakatlarga taqlid qilish orqali yangi xatti-harakatlar va ko'nikmalarni o'rganadilar. Bu nazariya, ayniqsa, kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish uchun qo'llaniladi, chunki bo'lajak o'qituvchilar tajribali o'qituvchilarni kuzatish va rolli o'yinlar bilan shug'ullanish orqali samarali muloqot strategiyalarini o'rganishlari mumkin.
Ijtimoiy ta'lim nazariyasi o'qituvchilarni tayyorlash dasturlarida mentorlik va tengdoshlarni o'rganishning ahamiyatini ta'kidlaydi. Malakali murabbiylarni kuzatish va konstruktiv fikr-mulohazalarni olish orqali bo'lajak o'qituvchilar o'zlarining kommunikativ usullarini takomillashtirishlari mumkin. Rol o'ynash va simulyatsiya qilingan o'qitish stsenariylari ularga bu usullarni qo'llab-quvvatlovchi muhitda qo'llash imkonini beradi, bu esa kuzatish orqali o'rganishni amaliy qo'llashga o'tkazishni osonlashtiradi.
Banduraning o'z-o'zini samaradorlik kontseptsiyasi kommunikativ qobiliyatlarni rivojlantirishga ham tegishli. O'z-o'zini samaradorlik - bu shaxsning muayyan vazifalarni
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
muvaffaqiyatli bajarish qobiliyatiga ishonishini anglatadi. Bo'lajak o'qituvchilarda o'z-o'zini ta'minlash tuyg'usini uyg'otadigan o'qituvchilar uchun ta'lim dasturlari ularning kommunikativ qobiliyatlariga bo'lgan ishonchini oshirishi mumkin. Bunga ijobiy mustahkamlash, konstruktiv fikr-mulohazalar va muvaffaqiyatli muloqot tajribasi uchun imkoniyatlar orqali erishish mumkin.
Konstruktivistik va ijtimoiy ta'lim nazariyalarini integratsiyalashgan holda, o'qituvchilarning ta'lim dasturlari kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish uchun kompleks yondashuvni yaratishi mumkin. Konstruktivistik tamoyillar faol, hamkorlikda o'rganishning muhimligini ta'kidlaydi, ijtimoiy ta'lim nazariyasi esa kuzatish orqali o'rganish va modellashtirishning ahamiyatini ta'kidlaydi. Bu nazariyalar birgalikda samarali muloqotni ta'minlovchi pedagogik strategiyalarni ishlab chiqish uchun mustahkam asos yaratadi.
Masalan, o'qituvchilarni tayyorlash dasturlari faol ishtirok etish va muloqotni rag'batlantiradigan interfaol o'qitish usullarini amalga oshirishi mumkin, masalan, guruh muhokamalari, hamkorlikdagi loyihalar va tengdoshlarni o'qitish. Jurnallar va video tahlillari kabi aks ettiruvchi amaliyotlar bo'lajak o'qituvchilarga o'zlarining kommunikativ faoliyatini baholash va yaxshilash yo'nalishlarini aniqlash imkonini beradi. Onlayn munozaralar forumlari va virtual sinflar kabi texnologiya takomillashtirilgan o'quv vositalari kommunikativ ko'nikmalarni mashq qilish va takomillashtirish uchun qo'shimcha platformalarni taqdim etadi. Konstruktivistik va ijtimoiy ta'lim nazariyalarining nazariy asoslari bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarida kommunikativ ko'nikmalarni shakllantirish jarayonlari haqida qimmatli tushunchalarni beradi. Ushbu nazariyalarni pedagogik amaliyotga kiritish orqali o'qituvchilarni tayyorlash dasturlari bo'lajak o'qituvchilarni zamonaviy sinflarning kommunikativ talablarini qondirishga samarali tayyorlashi mumkin.
Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarida kommunikativ ko'nikmalarni shakllantirish ko'p qirrali ish bo'lib, mustahkam nazariy asos va turli pedagogik strategiyalarni talab qiladi. Konstruktivistik va ijtimoiy ta'lim nazariyalarining integratsiyasi ushbu ko'nikmalarni tushunish va oshirish uchun mustahkam asos yaratadi. Konstruktivizm nazariyasi faol, hamkorlikda o'rganish va mazmunli ijtimoiy o'zaro ta'sirlar muhimligini ta'kidlasa, ijtimoiy ta'lim nazariyasi o'quv jarayonida kuzatish, taqlid qilish va o'z-o'zini boshqarishning rolini ta'kidlaydi.
O'qituvchilar uchun ta'lim dasturlari kommunikativ kompetensiyalarni rivojlantiruvchi samarali metodologiyalarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun ushbu nazariy tushunchalardan foydalanishi kerak. O'qitishning interfaol usullari, masalan, guruh muhokamalari va hamkorlikdagi loyihalar bo'lajak o'qituvchilarning muloqotga kirishishlari va muloqot qobiliyatlarini mashq qilishlari uchun imkoniyatlar yaratadi. Reflektiv amaliyotlar, jumladan, jurnal va video tahlillari o'z-o'zini baholash va doimiy takomillashtirishni rag'batlantiradi. Bundan tashqari, texnologiya takomillashtirilgan o'quv vositalari aloqa usullarini qo'llash va takomillashtirish uchun innovatsion platformalarni taklif etadi.
Sinfdagi simulyatsiyalar, tengdoshlarni o'qitish va malaka oshirish bo'yicha seminarlar kabi amaliy ilovalar bo'lajak o'qituvchilarga real stsenariylarda amaliy tajriba bilan
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ta'minlaydi. Ushbu tajribalar nazariy bilimlarni sinfda samarali qo'llanilishi mumkin bo'lgan amaliy ko'nikmalarga aylantirish uchun juda muhimdir. Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilari ushbu faoliyat bilan shug'ullanish orqali o'z kasbining murakkab kommunikativ talablarini boshqarish uchun zarur bo'lgan ishonch va malakani oshirishlari mumkin.
Oxir oqibat, yaxshi rivojlangan kommunikativ qobiliyatlar boshlang'ich sinf o'qituvchilariga inklyuziv, qiziqarli va qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhitini yaratishga imkon beradi. Bu muhitlar talabalarning har tomonlama rivojlanishiga ko'maklashish, ularning ilmiy muvaffaqiyatlarini qo'llab-quvvatlash va ijtimoiy va hissiy farovonligini oshirish uchun zarurdir. Shunday qilib, ushbu maqolada keltirilgan pedagogik asoslar nafaqat o'z fanlari bo'yicha bilimdon, balki o'z sinflarida ijobiy va samarali muloqotni rivojlantirishga qodir bo'lgan bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash uchun ajralmas hisoblanadi.
O'qituvchilar ta'limi dasturlarida kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirishga ustuvor ahamiyat berish orqali biz bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarini zamonaviy ta'limning dinamik vazifalariga javob berish uchun jihozlanishini ta'minlashimiz mumkin. Bu, o'z navbatida, ta'lim natijalarini har tomonlama yaxshilashga va yanada samarali va sezgir ta'lim tizimini shakllantirishga yordam beradi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Bandura, A. Social Learning Theory. Prentice Hall. 1977.
2. Bandura, A. Self-Efficacy: The Exercise of Control. W.H. Freeman and Company. 1997.
3. Darling-Hammond, L., & Bransford, J. (Eds.). Preparing Teachers for a Changing World: What Teachers Should Learn and Be Able to Do. Jossey-Bass. 2005.
4. Dewey, J. Experience and Education. Kappa Delta Pi.1938.
5. Johnson, D. W., & Johnson, R. T. Learning Together and Alone: Cooperative, Competitive, and Individualistic Learning. Allyn & Bacon. 1999
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Izbosarova Zuxro Anatoliyo qizi, doktorant [Избосарова Зухро Анатолиё кизи, докторант], [Zuxro A.Izbosarova,doktorant]; manzil: O'zbekiston, Termiz shahar, Mehrobod MFY, Islom Karimov ko'chasi, 136\30uy [адрес: Узбекистан, город Термез, махалля Мехробод, улица Ислама Каримова, дом 136\30], [address: Uzbekistan, Termez, Islam Karimov street 136\30]; E-mail: [email protected]
