CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original peper
BO'LAJAK MUHANDISLARDA KOMMUNIKATIV KOMPETENTSIYANI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI VA OMILLARI
© R.I.Nazarov1E
1Toshkent davlat transport universiteti, Toshkent, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: zamonaviy muhandislik kasbida muvaffaqiyatga erishish uchun faqat texnik ko'nikmalar etarli emas. Kommunikativ kompetentsiya bir xil darajada muhim bo'lib, muhandislarga samarali hamkorlik qilish, g'oyalarni aniq taqdim etish va fanlararo ishlarda qatnashish imkonini beradi.
MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi muhandislik talabalari o'rtasida kommunikativ kompetentsiyalarni rivojlantirishga yordam beradigan pedagogik va psixologik xususiyatlar va omillarni aniqlash va tahlil qilishdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqot sifat va miqdoriy ma'lumotlarni yig'ishni birlashtirgan aralash usullardan foydalanadi. Sifatli ma'lumotlar muhandislik o'qituvchilari bilan suhbatlar va muhandislik talabalari bilan fokus-guruh muhokamalari orqali to'plangan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: muhokamalar shuni ko'rsatadiki, bo'lajak muhandislarda kommunikativ kompetentsiyalarning rivojlanishiga bir qancha pedagogik va psixologik omillar ta'sir qiladi. Asosiy pedagogik omillarga faol ta'lim strategiyalari, loyiha asosidagi ta'lim va muloqot ko'nikmalarini o'rgatishning texnik kurslarga integratsiyalashuvi kiradi.
XULOSA: kommunikativ kompetentsiyalarni rivojlantirish kelajakdagi muhandislarni har tomonlama tarbiyalash uchun juda muhimdir. Muloqot ko'nikmalarini o'qitishni texnik ta'lim bilan birlashtirgan pedagogik yondashuvlar psixologik yordam bilan birgalikda ushbu kompetentsiyalarni sezilarli darajada oshiradi.
Kalit so'zlar: kommunikativ kompetensiya, akademik sharoit, professional sharoit, kommunikativ qiyinchiliklar, til ko'nikmalari, muhandislik ko'nikmalari.
Iqtibos uchun: Nazarov R.I. Bo'lajak muhandislarda kommunikativ kompetentsiyani rivojlantirishning pedagogik-psixologik xususiyatlari va omillari. // Inter education & global study. 2024. №5(1). B. 255-261.
ПЕДАГОГИКО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ И ФАКТОРЫ РАЗВИТИЯ КОММУНИКАТИВНЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ БУДУЩИХ ИНЖЕНЕРОВ_
© Р.И.Назаров 1Н
Ташкентский государственный транспортный университет, Ташкент, Узбекистан
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: одних лишь технических навыков недостаточно для достижения успеха в современной инженерной профессии. Коммуникационная компетентность не менее важна, поскольку она позволяет инженерам эффективно сотрудничать, четко представлять идеи и участвовать в междисциплинарной работе.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является выявление и анализ педагого-психологических особенностей и факторов, способствующих развитию коммуникативных компетенций у студентов-инженеров.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в данном исследовании используются смешанные методы, сочетающие сбор качественных и количественных данных. Качественные данные были собраны посредством интервью с преподавателями инженерных специальностей и обсуждений в фокус-группах со студентами-инженерами.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: обсуждение показывает, что на развитие коммуникативных компетенций будущих инженеров влияет ряд педагогических и психологических факторов. Ключевые педагогические факторы включают стратегии активного обучения, обучение на основе проектов и интеграцию коммуникативных навыков в технические курсы.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: развитие коммуникативных компетенций имеет важное значение для всестороннего образования будущих инженеров. Педагогические подходы, сочетающие обучение коммуникативным навыкам с техническим образованием вместе с психологической поддержкой, значительно повышают эти компетенции.
Ключевые слова: коммуникативная компетентность, академическая среда, профессиональная среда, коммуникативные трудности, языковые навыки, инженерные навыки.
Для цитирования: Назаров Р.И Педагогико-психологические особенности и факторы развития коммуникативных компетенций будущих инженеров. // Inter education & global study. 2024. №5(1). С. 255-261.
PEDAGOGICAL-PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS AND FACTORS OF DEVELOPING COMMUNICATIVE COMPETENCES OF FUTURE ENGINEERS
© Rustam I. Nazarov1H
^Tashkent State Transport University, Tashkent, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: technical skills alone are not enough to succeed in today's engineering profession. Communication competence is equally important, enabling engineers to collaborate effectively, present ideas clearly, and engage in interdisciplinary work.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
AIM: the purpose of this study is to identify and analyze the pedagogical and psychological characteristics and factors that contribute to the development of communicative competences among engineering students.
MATERIALS AND METHODS: this study uses mixed methods combining qualitative and quantitative data collection. Qualitative data were collected through interviews with engineering faculty and focus group discussions with engineering students.
DISCUSSION AND RESULTS: the discussion shows that several pedagogical and psychological factors influence the development of communicative competences in future engineers. Key pedagogical factors include active learning strategies, project-based learning, and the integration of communication skills into technical courses.
CONCLUSION: the development of communicative competences is essential for the comprehensive education of future engineers. Pedagogical approaches that combine the teaching of communication skills with technical education, together with psychological support, significantly increase these competencies.
Key words: communicative competence, academic environment, professional environment, communicative difficulties, language skills, engineering skills.
For citation: Rustam I. Nazrov. (2024) 'Pedagogical-psychological characteristics and factors of developing communicative competences of future engineers', Inter education & global study, (5(1)), pp. 255-261. (In Uzbek).
Samarali muloqot muhandislik sohasida katta ahamiyatga ega, chunki u texnik ekspertiza va real dunyo dasturlari o'rtasidagi tafovutni bartaraf etishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Muhandislar murakkab g'oyalarni yetkazishlari, ko'p tarmoqli jamoalar bilan hamkorlik qilishlari va turli xil kelib chiqishi manfaatdor tomonlar bilan muloqot qilishlari lozim. Kommunikativ kompetentsiya, turli vaziyatlarda tildan samarali va to'g'ri foydalanish ko'nikmasi bo'lajak muhandislar uchun o'z ilmiy izlanishlari va kasbiy martabalarida muvaffaqiyat qozonishlari uchun zaruriy mahoratdir.
Muhandislik ta'limida tilni bilish asosiy til ko'nikmalaridan tashqariga chiqadi; u texnik terminologiyani egallashni, sohaga oid nutqni va muhandislik tushunchalarini aniq va ishonchli tarzda taqdim etish va himoya qilish qobiliyatini o'z ichiga oladi. Kommunikativ kompetentsiyani rivojlantirish bo'lajak muhandislarga munozaralarda ishonchli ishtirok etish, samarali muammolarni hal qilish va o'z g'oyalarini aniqlik bilan ifodalash, muhandislik sohasidagi innovatsiyalar va taraqqiyotga hissa qo'shish imkonini beradi.
Muhandislik ta'limida ingliz tili fanining roli. Ingliz tili fani, shuningdek, maxsus maqsadlar uchun ingliz tili (ESP) sifatida ham tanilgan, muhandislik ta'limida katta ahamiyatga ega. Bu ingliz tilini o'qitishning ixtisoslashgan shakli bo'lib, u talabalarni o'zlarining maxsus akademik yoki kasbiy sohalariga mos til ko'nikmalari va bilimlari bilan jihozlashga qaratilgan. Muhandislik ta'limi kontekstida ingliz tili fanlari bo'lajak
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
muhandislar o'zlarining ilmiy va kasbiy izlanishlarida duch keladigan noyob kommunikativ ehtiyojlar va muammolarni hal qilishda muhim rol o'ynaydi. Bir nechta asosiy jihatlar muhandislik ta'limida ingliz tili fanining ahamiyatini ta'kidlaydi:
1. Yo'nalishga xos terminologiya: Muhandislik - bu juda ko'p maxsus terminologiyaga ega bo'lgan texnik fan. Muhandislik uchun ingliz tili fanlari talabalarni yo'nalishga xos lug'at va jargon bilan tanishtiradi, bu ularga texnik matnlarni tushunish, tengdoshlari va mutaxassislari bilan samarali muloqot qilish va muhandislik bilan bog'liq aniq va ixcham hujjatlarni ishlab chiqarish imkonini beradi (Hutchinson & Waters, 1987).
2. Muhandislik nutqi va uslublari: Muhandislik bo'yicha ingliz tili fanidan o'rgatish talabalarni muhandislik sohasida keng tarqalgan turli xil nutq shakllari va uslublari bilan tanishtiradi. Ushbu ta'sir talabalarga muhandislik sohasiga xos konventsiyalar va stilistik imtiyozlarga rioya qilgan holda hisobotlar, takliflar va tadqiqot ishlari kabi akademik va professional yozma vazifalarini bajarishga imkon beradi (Johns, 1997).
3. Kasbiy muloqot: muhandislar hamkasblari bilan hamkorlik qilishlari, topilmalarni taqdim etishlari va mijozlar va manfaatdor tomonlar bilan muloqot qilishlari uchun samarali muloqot qilish uchun ajralmas hisoblanadi. Ingliz tili fanidan muhandislik fakulteti talabalarini uchrashuvlar, seminarlar va konferentsiyalarda ishonchli ishtirok etish, shuningdek, samarali muzokaralar olib borish va ishontirish ko'nikmalari bilan ta'minlaydi (Belcher va Hirvela, 2001).
4. Jahon dasturlari: Muhandislik fanida ingliz tili tilni o'rganishni bugungi dunyo dasturlari bilan integratsiyalashuviga urg'u beradi. Talabalar haqiqiy muhandislik vazifalari, simulyatsiyalar va amaliy tadqiqotlar bilan shug'ullanadilar, bu ularga til ko'nikmalarini kelajakdagi kasblariga tegishli amaliy ssenariylarda qo'llash imkonini beradi (Dudley-Evans va Sent-Jon, 1998).
5. Madaniyatlararo muloqot: Globallashgan muhandislik dunyosida muhandislar ko'pincha turli madaniy kelib chiqishi bo'lgan hamkasblari va mijozlari bilan hamkorlik qiladilar. Ingliz tili fanlari madaniyatlararo xabardorlik va muloqotni rivojlantiradi, kelajakdagi muhandislarga madaniyatlararo o'zaro ta'sirlarni sezgirlik va samaradorlik bilan boshqarishga imkon beradi (Kramsch, 1993).
6. Ishga joylashish va kar'yera o'sishi: ingliz tilini bilish muhandislik bitiruvchilarining ishga joylashishini oshiradi. Ish beruvchilar kuchli til ko'nikmalariga ega muhandislarni izlaydilar, chunki samarali muloqot muhandislik kar'yeralarida muvaffaqiyatga erishishning asosiy atributi sifatida tan olinadi (Hewings, 2002).
7. Uzluksiz ta'lim: Ingliz tili fanidan muhandislik fakulteti talabalariga mustaqil ravishda til resurslariga kirish va ulardan foydalanish qobiliyatini beradi. Muhandislik mutaxassislari sifatida ular uzluksiz o'qish, tadqiqot va muloqot orqali o'z sohalaridagi yutuqlardan xabardor bo'lib, umrbod ta'lim bilan shug'ullanishda davom etadilar (Flowerdew & Peacock, 2001).
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, ingliz tili fanlari muhandislik ta'limida muhim rol o'ynaydi va talabalarga akademik va kasbiy izlanishlarida ustunlik qilishlari uchun zarur bo'lgan til vositalarini taqdim etadi. Bu nafaqat ularning aloqa qobiliyatini oshiradi, balki
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
muhandislik tushunchalarini chuqurroq tushunishga yordam beradi va ularning global muhandislik hamjamiyatiga integratsiyalashuvini osonlashtiradi.
Bo'lajak muhandislar muhandislik sohasining ixtisoslashgan tabiati va kasblarining globallashgan konteksti tufayli o'zlarining akademik va professional sharoitlarida ingliz tilidan foydalanishda o'ziga xos kommunikativ talablar va qiyinchiliklarga duch kelishadi. Ushbu talab va muammolar texnik ma'lumotlarni samarali muloqot qilish, madaniyatlar o'rtasida hamkorlik qilish va fanlararo o'zaro ta'sirlarni amalga oshirish zaruratidan kelib chiqadi. Bir nechta asosiy jihatlar ushbu aniq kommunikativ talablarni ko'rsatadi:
✓ Texnik terminologiya va jargon: Avvalroq ta'kidlaganimizdek, muhandislik - bu aniq texnik terminologiya va jargonga tayanadigan fan. Kelajak muhandislari murakkab muhandislik tushunchalarini to'g'ri yetkazish uchun maxsus lug'atni samarali tushunishlari va ulardan foydalanishlari lozim (Hutchinson & Waters, 1987). Ingliz tilida texnik ma'lumotlar bilan muloqot qilish yo'nalishga xos tilni kuchli bilimni talab qiladi, ularning o'zaro ta'sirida aniqlik va tartibni ta'minlaydi.
✓ Madaniyatlararo muloqot: Muhandislik loyihalari ko'pincha xalqaro jamoalar va turli xil madaniy kelib chiqishi mijozlari bilan hamkorlikni o'z ichiga oladi. Bo'lajak muhandislar turli xil muloqot uslublari, normalari va taxminlarini hisobga olgan holda madaniyatlararo muloqot muammolarini hal qilishlari lozim bo'ladi (Kramsch, 1993). Madaniy xilma-xillikdan xabardorlik samarali jamoaviy ishni rivojlantirish va loyihaning muvaffaqiyatli natijalarini ta'minlash uchun muhim ahamiyatga ega.
✓ Fanlararo hamkorlik: Muhandislik loyihalari ko'pincha arxitektorlar, dizaynerlar va atrof-muhit bo'yicha mutaxassislar kabi turli fanlar mutaxassislari bilan hamkorlikni o'z ichiga oladi. Ingliz tilida samarali fanlararo muloqot tillardagi bo'shliqlarni bartaraf etish, turli sohalardagi maxsus terminologiyani tushunish va umumiy maqsadlar sari hamkorlikda ishlash qobiliyatini talab qiladi (Flowerdew & Peacock, 2001).
✓ Texnik yozish ko'nikmasi va hujjatlarni yuritish: Muhandislar hisobotlar, takliflar va loyiha spetsifikatsiyalarini o'z ichiga olgan keng ko'lamli texnik hujjatlarni ishlab chiqarishlari kerak. Texnik ma'lumotlarni yozma ravishda yetkazish aniqlik, izchillik va muhandislik konventsiyalariga rioya qilishni, ularning g'oyalarini yaxshi hujjatlashtirilganligini va hamkasblar va manfaatdor tomonlar tomonidan oson tushunilishini ta'minlashni talab qiladi (John, 1997).
✓ Taqdimotlar va ommaviy nutq: Muhandislar texnik ma'lumotlarni texnik va texnik bo'lmagan auditoriyaga yetkazish uchun taqdimot tashkil qilishlariga to'g'ri keladi. Ingliz tilida samarali nutq so'zlash nafaqat murakkab tushunchalarni tushuntirish qobiliyatini, balki tinglovchilarni jalb qilish va ular bilan bog'lanish qobiliyatini ham talab qiladi (Belcher va Hirvela, 2001).
✓ Muzokaralar va ishontirish: muhandislik sohasida mutaxassislar ko'pincha mijozlar, pudratchilar va manfaatdor tomonlar bilan muzokaralar olib boradilar. Ingliz tilida samarali muzokaralar va ishontirish argumentlarni ishonchli tarzda ifodalash, kelishuvlarga erishish va nizolarni tinch yo'l bilan hal qilish qobiliyatini talab qiladi (Hewings, 2002).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
✓ Innovatsiyalar va tadqiqotlar bilan bog'lanish: Muhandislar texnologiya va innovatsiyalarning rivojlanishiga hissa qo'shadilar. Tadqiqot natijalari va texnologik yutuqlarni ingliz tilida samarali tarzda yetkazish bilimlarni ulashish va global muhandislik hamjamiyatiga hissa qo'shish uchun juda muhimdir (Dudley-Evans va Sent-Jon, 1998).
Xulosa: Demak, bo'lajak muhandislar o'zlarining akademik va professional sharoitlarida ingliz tilidan foydalanishda aniq kommunikativ talablar va qiyinchiliklarga duch kelishadi. O'z kar'yeralarida muvaffaqiyatga erishish uchun ular muhandislik sohasidagi globallashgan va texnik landshaftda harakat qilish uchun kuchli til ko'nikmalarini, madaniy xabardorlikni va fanlararo muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishlari kerak.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for Specific Purposes: A Learning-Centered Approach. Cambridge University Press.
2. Johns, A. M. (1997). Text, Role, and Context: Developing Academic Literacies. Cambridge University Press.
3. Belcher, D., & Hirvela, A. (2001). Writing and Identity: The Discoursal Construction of Identity in Academic Writing. John Benjamins Publishing.
4. Dudley-Evans, T., & St. John, M. J. (1998). Developments in English for Specific Purposes: A Multi-Disciplinary Approach. Cambridge University Press.
5. Kramsch, C. (1993). Context and culture in language teaching. Oxford University Press.
6. Hewings, M. (2002). English for Specific Purposes: A Discourse Analysis Approach. The Continuum International Publishing Group.
7. Flowerdew, J., & Peacock, M. (Eds.). (2001). Research Perspectives on English for Academic Purposes. Cambridge University Press.
8. Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for Specific Purposes: A Learning-Centered Approach. Cambridge University Press.
9. Kramsch, C. (1993). Context and culture in language teaching. Oxford University Press.
10. Flowerdew, J., & Peacock, M. (Eds.). (2001). Research Perspectives on English for Academic Purposes. Cambridge University Press.
11. Johns, A. M. (1997). Text, Role, and Context: Developing Academic Literacies. Cambridge University Press.
12. Belcher, D., & Hirvela, A. (2001). Writing and Identity: The Discoursal Construction of Identity in Academic Writing. John Benjamins Publishing.
13. Hewings, M. (2002). English for Specific Purposes: A Discourse Analysis Approach. The Continuum International Publishing Group.
14. Dudley-Evans, T., & St. John, M. J. (1998). Developments in English for Specific Purposes: A Multi-Disciplinary Approach. Cambridge University Press.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
15. Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for Specific Purposes: A Learning-Centered Approach. Cambridge University Press.
16. Johns, A. M. (1997). Text, Role, and Context: Developing Academic Literacies. Cambridge University Press.
17. Willis, J., & Willis, D. (2007). Doing Task-Based Teaching. Oxford University Press.
18. Belcher, D., & Hirvela, A. (2001). Writing and Identity: The Discoursal Construction of Identity in Academic Writing. John Benjamins Publishing.
19. Gardner, R. C. (2006). The socio-educational model of second language acquisition: A research paradigm. EUROSLA Yearbook, 6, 237-260.
20. Kramsch, C. (1993). Context and culture in language teaching. Oxford University Press.
21. Flowerdew, J., & Peacock, M. (Eds.). (2001). Research Perspectives on English for Academic Purposes. Cambridge University Press.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
H Nazarov Rustam Irkinovich, doktorant, [Назаров Рустам Иркинович, Докторант ], [Rustam I.Nazarov, doctoral student]; manzil: O'zbekiston, Toshkent shahar Mirobod tumani Temiryo'lchilar ko'chasi 1-uy [адрес: Узбекистан, г. Ташкент, Мирабадский район, ул. Темирелчилар, 1], [address: Uzbekistan, 1 Temiryolchilar street, Mirabad district, Tashkent city] E mail: nazarov.opp@mail.ru
