0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
BOLA BOGCHASIDA BOLA TILINI RIVOJLANTIRISHNING AHAMIYATI
G. E. Adilbayeva
CHDPU, Maktabgacha ta'lim fakulteti 2-kurs talabasi
ANNOTATSIYA
Turli nutq uslublaridagi bolalarning tasviriy hikoyalari, shuningdek, lingvistik (metaforalar, o'xshatishlar, epitetlar, muqobil foydalanish) nutq san'ati ularning o'ziga xosligini ochib berishili to'g'risida.
Kalit so'zlar: so'z, mashq, nutq, uslub.
Bolalar dialogda xalq so'zlarini ifodalay oladilar, asar mazmuni va fikrini mus-taqil ifodalaydilar. Bolalar muallifning nutq san'atidan foydalanishlari va nutq uslubini mashq qilishlari kerak. Ularga sheriklari tomonidan aytilgan hikoyalarni tinglash, mazmunini tushunish, adabiy qahramonlarni nomlash o'rgatiladi.
Tabiat hodisalaridagi haqiqatni tasvirlashda so'zlarni to'g'ri qo'llash, kattalar yordamida ma'lum narsaga mos belgilar topish, to'g'ri tasvirlash, suhbatda fikrni yetkazishni o'rganish kerak.
Turli nutq uslublaridagi bolalarning tasviriy hikoyalari, shuningdek, lingvistik (metaforalar, o'xshatishlar, epitetlar, muqobil foydalanish) nutq san'ati ularning o'ziga xosligini ochib berishi kerak. Ular o'yinchoqlar yordamida va rasmlarga qarab hikoyalar tuzadilar. Bolaning o'zi yaratgan hikoyada janrning asosiy xususiyatini topa olish qobiliyatida. Adabiy asarlarning syujeti va uslubining xususiyatlari (hikoyani to'liq aytib berish). Ertaklardagi yaxshilikning g'alabasi, sehr haqida, qahramonlarni boshqa narsaga aylantirish va ertak tuzishni o'rganish
Bu yoshda bolalar ishni qiziqish bilan tinglaydilar va hikoyalarni o'zgartira oladilar. Bolalarning ijodiy qobiliyatlaridan kelib chiqadigan ertaklariga e'tibor qaratish, ularni tengdoshlarining ertaklarini tinglashga moslash, qiyinchilik tug'dirgan vaziyatga yordam qo'lini cho'zish, to'g'ri bo'lmagan joyda tuzatishlar kiritish zarur.
Bolaning tilni rivojlantirish ishining asosiy mazmuni so'zning umumiy manosini o'zlashtirish, fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, oz fikrini erkin ifoda etish, atrof-muhit va tevarak-atrofdagi odamlar bilan erkin muloqot qilish, nutq qobiliyatini shakllantirishga qaratilgandir.
Til madaniyatini egallash bolaning bolaligidanoq anglanib, asta-sekin kamolotga yetadigan davrdir. Agar shunday bo'lsa, bolaning tilini rivojlantirish ishlari oiladan, bog'chadan tizimli ravishda olib borilishi kerak.
873
April 23-24, 2024
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
Bolalar bog'chasida til muloqotining eng muhim shakli og'zaki o'rganishdir. U bog'langan so'zlar tufayli amalga oshiriladi. So'zning talaffuzi bolaning tili va aqliy rivojlanishi bilan birga keladi.
Yoshlar tarbiyasida badiiy adabiyotning o'rni juda katta. Bu yosh avlod ongini uyg'otuvchi, aql-zakovatini kamol toptiruvchi, insonparvarlik odob-axloqini tarbiyalovchi hayotiy darslikdir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga adabiy merosni singdirish orqali tarbiyalash o'qituvchilarning burchidir. Ertak, she'r - qofiya va topishmoqlar, maqol va topishmoqlarni puxta o'qib, aytib berish ularning so'z boyligini boyitibgina qolmay, bolaning ongini rivojlantirishga ham ta'sir qiladi. Bolaning odobli shaxs bo'lib yetishishida og'zaki adabiyot va badiiy adabiyotning beqiyos ta'siri borligini bilamiz. Zero, bola kitobdagi yaxshi qahramonlarga taqlid qiladi, odam bo'lishga intiladi, erkalikka, mehnatkashlikka intilib ulg'ayadi.
Maktabgacha yoshdagi bolaning tili moslashuvchan, shuning uchun bolalar bilan turli xil mashqlar o'tkaziladi. Bolalarning yoshiga qarab, guruhlarning kattalashishi bilan til tovushlarini o'rganish bo'yicha ish turlari asta-sekin murakkablashadi. Bolalar bog'chasida ta'lim va tarbiya jarayonida tovush bilan bog'liq mashqlar kompleks tarzda amalga oshiriladi.
Bolalarga she'r va qofiyalar nafaqat o'quv mashg'ulotlarida, balki qo'shiq aytish, jismoniy tarbiya mashg'ulotlarida, shuningdek, bo'sh vaqtlarda ham o'rgatiladi.
Bog'chada bolalarning yoshiga mos badiiy asarlarni aytib berish, o'qilgan asarlar mazmuni, rasmlarga qarab hikoya qilish, ertak o'qish, maqol, matal, olmoshlar o'rgatish kabi mashg'ulotlar orqali bola tilini rivojlantirish mumkin.
Maktabgacha tarbiya ishlari tizimli olib borishni talab qiladi. Hozirda xalq peda-gogikasi asosida bola tarbiyasi ona tili orqali amalga oshirilayotgani ma'lum. Maktabgacha yoshdagi bolani ona tilida aniq, tizimli, boshqalarga tushunarli, ifodali ritm bilan uy-g'un gapirishga, so'zlarning tovush tarkibini to'g'ri etkazishga o'rgatish kerak.
Har bir bolaning tilini o'rganib, uning o'ziga xos xususiyatlarini o'zlashtirgandan so'ng, o'qituvchi ta'lim jarayonining tegishli daqiqalarida tovushlarni to'g'ri talaffuz qilish uchun mashqlarni tashkil qiladi.
So'zning tovush tomonini o'rganish
- bolaning tilini o'rganish va qaysi tovushlarni talaffuz qila olmasligini aniqlash;
- artikulyar apparatni tayyorlash davri
- so'z, gap, she'r, topishmoq, topishmoq va o'rganish tovushlarini aytish.
874
April 23-24, 2024
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
REFERENCES:
1. ..n. OegepeHKO, r.A.OoMHneBa, B.K. .OTapeB, MeKTen ^actiHa geömri öananapgtiH, TiniH gaMtny MeTogHKacbi. A., «MeKTen», 1981, 244 6eT
2. BaÖMYpaTOBa E «MeKTen ^actiHa geömri öananapgti ceöneyre YÖpeTy» AnMara, «MeKTen» 1981 ^
3. EaÖM^paTOBa E « Tin gaMtny sgicTeMecimH, MeTogHKacbi» AnMara,- 2007®:
4. OyenöaeB ffl. «EacTaytim KnacTa K;a3aK TiniH o^biTy MeTogHKacbi» AnMaTt «MeKTen». 1987®.
5. ^MongaöeK, ^ CaHgtöafi, BI. EanKtiöeKOBa «EacTaytim MeKTenTe Tin gaMtrry» ffltMKeHT. 1999®
875
April 23-24, 2024
