Научная статья на тему 'БОБУРИЙЛАР ДАВРИДА ҲУҚУҚ-ТАРТИБОТ МАҲКАМАЛАРИ'

БОБУРИЙЛАР ДАВРИДА ҲУҚУҚ-ТАРТИБОТ МАҲКАМАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
26
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Бобурийлар / бобуршоҳ / сарой қутволи / ҳуқуқ-тартибот маҳкамалари / муовинлар. / Baburids / Baburshah / Palace pole / law enforcement courts / deputies.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Жамшидбек Зокиржон Ўғли Собиров

Ушбу мақолада Бобурийлар салтанатидаги ҳуқуқ-тартибот маҳкамалари, уларнинг вазифалари ҳамда уларни бошқариш услублари ҳакида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LAW ENFORCEMENT COURTS DURING THE BABURIDS

This article refers to the judges of law enforcement agencies, their functions and methods of their management under the Baburids.

Текст научной работы на тему «БОБУРИЙЛАР ДАВРИДА ҲУҚУҚ-ТАРТИБОТ МАҲКАМАЛАРИ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

BOBYPHH^AP ^ABPH^A XYKYK-TAPTHBOT MAXKAMA.HAPH

Жамшидбек Зокиржон ^ли Собиров

Андижон давлат университети тарих факультети 3-боскич талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Бобурийлар салтанатидаги хукук-тартибот махкамалари, уларнинг вазифалари хамда уларни бошкариш услублари хакида суз юритилади.

Калит сузлар: Бобурийлар, бобуршох, сарой кутволи, хукук-тартибот махкамалари, муовинлар.

LAW ENFORCEMENT COURTS DURING THE BABURIDS

ABSTRACT

This article refers to the judges of law enforcement agencies, their functions and methods of their management under the Baburids.

Keywords: Baburids, Baburshah, Palace pole, law enforcement courts, deputies.

Бобурийлар салтанатининг салкам уч ярим аср давомида улкан мамлакатни ягона бошкарув тизими асосида идора этилишининг асосий сабаби ушбу мамлакат бошкарувининг катьий конун-коида асосида бошкарилиши хамда хар бир фукаро ва мансабдорнинг мавжуд конунларга сузсиз итоат этишига эришилганлигидир.

Бoбурллар сулоласи тарихида давлат арбоби сифатида асос солган, узбек тилида ёзилган" Бобурнома" китоби билан дунёнинг енг машхур тарихчиларидан бирига айланди. Унинг нафис газаллари ва рубоийлари турк шеъриятининг Нодир дурдоналари булиб, Мубаййин (кисса), хатти Бобурий, Харб иши ва арузга оид рисолалари Ислом хукукшунослиги, шеърияти, тилшунослик назариясига муносиб хиссалардир.1

Бу салтанатда мустахкам низом асосида иш юритиладиган хукук-тартибот махкамалари мавжуд булиб, улар асосан уч тоифага булинади: кишлок, туман ва шахар махкамалари. ^ишлокда мавжуд хукук-тартибот тизими кадимдан, яьни хинд султонлари хукмронлиги давридан буён мавжуд булиб, уша даврда урнатган конун-коидаларга фукаро итоат этиб келар эди. [2]

^ишлокдаги маьмурий ва харбий хукук-тартибот органлари назорати асосан фавждор деб аталадиган кишлок оксоколи зиммасига юклатилган булиб, солик

1 Tolibjonovich, M. T. (2020). The place of the Baburian dynasty in world history. INTERNATIONAL JOURNAL OF DISCOURSE ON INNOVATION, INTEGRATION AND EDUCATION, 7(2), 57-60.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 535

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

йигиш ва уни хукуматга топшириш каби фукаролик масалаларида хисобчи ёрдамлашар эди.

Маьмурий ва харбий масалаларни ташкил этишда ва хукук-тартибот ишларини ташкил этишда, мавжуд конун-коидаларнинг фукаро томонидан тан олиниши ва итоат этилишини назорат этишда унга кишлок коровули макомида турадиган чавидор деб аталган мансабдор ёрдам берарди.

Шох Жахон хукмронлиги даврида шох саройида булган италиялик сайёх Николас Матгуччининг гувохлик беришича, кундузи йуллардаги карокчилик натижасида талон-тарож килинган молларнинг топиб берилишини фавждорлар таьминлашлари, акс холда мол эгасига мол киймати микдорида товон тулашлари лозим эди.

Шахарлардаги хукук-тартибот ишлари шахар доругаси ва унинг бевосита ёрдамчиси миршаббоши зиммасига юклатилган. Шахардаги уйлар ва йуллар (кучалар) коровулбошининг катьий руйхатидан утказиларди. Катта шахарлар мавзеларга ва дахаларга ажратилиб, хар бир худуд учун масьул муовин тайинланган. [3]

Бу муовинлар узига бириктирилган худудда руй берадиган кундалик келиб-кетишлар хакида шахар бош кутволига маьлумот тайёрлаган. Бозорлардаги нарх-наво ва пул муомаласи, тош-тарози тугрилигини назорат килиш, васият колдирмай вафот этган фукаронинг мулкини холисона таксимлаб бериш каби ишлар хам кутвол зиммасида эди.

Англиялик сайёх Уильям Хоукинснинг 1608—1613 йилларда (1605 йилда Жахонгир тахтга чикади) Х,индистонга келган сайёх таассуротлари хакида хотираномасида айтишича, уша пайтда мамлакатда конунсизлик хукм сураётган эди, урушлик ва талончилик шунчалик авжга чиккан эдики, мулкдор одам яхши куролланмасдан кучага чикиши махол эди. 1630—1633 йилларда Х,индистон саёхатида булган яна бир гарблик сайёх Питер Мандининг ёзишича, «мамлакатда исёнчи, талончи ва угрилар гала-гала булиб юрар эди». [4]

Шунинг учун булса керак, бобурийлар хукмронлиги даврида угри ва талончилар билан курашиш мамлакат маьмурлари учун жуда куп ташвишлар келтирарди. Йуколган ёки угирланган молни топиб эгасига кайтаришнинг хар доим хам иложи булмас, урнатилган тартибта кура, унинг топилмай колишлигида тартибот учун масьул булган кутвол уз хисобидан тулаши лозим эди.

Бунинг уддасидан чика олмаган ва уз вазифасини халол ижро этишдан буйин товлаган нопок кутволлар эса турли найранглар билан узига юклатилган вазифани узидан сокид килиш йулларини кидирар эдилар.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

REFERENCES

1. Tolibjonovich, M. T. (2020). The place of the Baburian dynasty in world history. INTERNATIONAL JOURNAL OF DISCOURSE ON INNOVATION, INTEGRATION AND EDUCATION, 7(2), 57-60.

2. Fo^yp^oH CarnMOB, MapKa3nH Ocne Ba Xhhahctoh Tapnxnga BoöypnHnap gaBpn. - TomKeHT: To^yp TynoM HOMHgara HampneT MarSaa H^ognfi yfin, 2008.

3. Fo^yp^oH CaTHMOB, BoSypnrooganap. - TomKeHT: MatHaBH^T, 2003.

4. MaxMyg^QH HypnTgnHoB, BoSypufinap cynonacn. - TomKeHT: OaH, 1994.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.