Научная статья на тему 'BO‘LAJAK TARIX O‘QITUVCHILARIGA JADIDLAR ILMIY ME'ROSINI O‘RGATISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISH'

BO‘LAJAK TARIX O‘QITUVCHILARIGA JADIDLAR ILMIY ME'ROSINI O‘RGATISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISH Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
18
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
jadidlar / maktab / darslik / mafkura / ma'rifatparvarlik / ilg'or g'oyalar / yangilik / zamonaviy ta`lim / mustaqillik / faollik / pedagogik faoliyat / shaxsni rivojlantirish. / джадиды / школа / учебник / идеология / просвещение / прогрессивные идеи / инновации / современное образование / самостоятельность / активность / педагогическая деятельность / развитие личности.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — S.T. Shaturayeva

faoliyatning o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq holda, kelajakdagi tarix va ijtimoiy fanlar o‘qituvchisi talabalarda ma'lumotni tanqidiy idrok etishni shakllantirishning muhim vazifani bajaradi. Ushbu amaliyotni amalga oshirish uchun kelajakdagi tarix o‘qituvchilari uchun maxsus tayyorgarlik zarur. Ushbu maqolada bugungi kunda zamonaviy o‘qituvchiga qo’yilayotgan talablar, jadidlar va ularning ilmiy faoliyati, bo‘lajak tarix o‘qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o‘rgatish metodikasini takomillashtirish kabi masalalar yoritilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVING THE METHODOLOGY FOR TEACHING THE SCIENTIFIC NORM OF JADIDS TO FUTURE HISTORY TEACHERS

в связи с особенностями деятельности будущий учитель истории и обществознания выполняет важную задачу формирования у учащихся критического восприятия информации. Для осуществления этой практики необходима специальная подготовка будущих учителей истории. В данной статье освещаются такие вопросы, как требования, предъявляемые сегодня к современному учителю, джадиды и их научная деятельность, совершенствование методики преподавания научного наследия джадидов будущим учителям истории.

Текст научной работы на тему «BO‘LAJAK TARIX O‘QITUVCHILARIGA JADIDLAR ILMIY ME'ROSINI O‘RGATISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISH»

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original paper

© S.T. Shaturayeva1^_

1Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti, Toshkent, O'zbekiston

Annotatsiya

Kirish: faoliyatning o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq holda, kelajakdagi tarix va ijtimoiy fanlar o'qituvchisi talabalarda ma'lumotni tanqidiy idrok etishni shakllantirishning muhim vazifani bajaradi. Ushbu amaliyotni amalga oshirish uchun kelajakdagi tarix o'qituvchilari uchun maxsus tayyorgarlik zarur.

Ushbu maqolada bugungi kunda zamonaviy o'qituvchiga qo'yilayotgan talablar, jadidlar va ularning ilmiy faoliyati, bo'lajak tarix o'qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o'rgatish metodikasini takomillashtirish kabi masalalar yoritilgan.

MAQSAD: bo'lajak tarix o'qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o'rgatish metodikasini takomillashtirish va tahlil qilish.

MATERIALLAR VA METODLAR: ta'lim dargohlarida ilm olayotgan har bir o'quvchiga milliy ma'naviy merosimiz asosida darslarni tashkillash, ularda Vatanga muhabbat, sadoqat, ma'suliyat hissini shakllantiradi. Zamonaviy metodlar asosida bo'lajak tarix o'qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o'rgatish metodikasini takomillashtirishda bir necha innovatsion ta'lim metodlarini qo'llash ko'zlangan natijaga erishishda muhim ahamiyatga ega.

Tarixni o'qitish bo'yicha so'nggi nashrlarni ko'rib chiqish asosida ushbu maqolada tarix darslarini yanada qiziqarli qilish uchun hozirda qo'llanilayotgan o'qitish usullari tasvirlangan.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: bo'lajak tarix o'qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o'rgatish metodikasini takomillashtirish va tahlil qilishda ta'lim-tarbiyaning bir qator ustuvor xususiyatlari, asosiy ta'lim tamoyillari bilan bog'lash mumkin. Shuningdek, bo'lajak tarix fani o'qituvchilarining kasbiy va didaktik madaniyatining asosiy jihatlarini ko'rib chiqish va o'qituvchining individual elementlarini shakllantirish imkoniyatlarini tahlil qilishni talab etadi.

Jadidlarning ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma'naviy faoliyatlarini tahlil qilib va ularning asr boshidagi g'oyaviy qarashlarini kelib chiqqan holda shuni aytishimiz o'rinliki, jadidlar Turkiston xalqlarini savodsizlik, qullik, qashshoqlikdan chor hukumati mustamlakachiligidan qutqarishga bel bog'laganlar va shu yo'lda yoshlar asosiy kuch bo'lgan.

XULOSA: bo'lajak tarix o'qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o'rgatish metodikasini takomillashtirish o'quvchilarining o'quv faoliyatini faollashtirishdagi roli muhim ahamiyat

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №7

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

kasb etadi va ularning har tomonlama barkamol avlod, mustaqil fikriga ega shaxs bo'lib voyaga yetishiga imkon yaratadi.

Kalit so'zlar: jadidlar, maktab, darslik, mafkura, ma'rifatparvarlik, ilg'or g'oyalar, yangilik, zamonaviy ta lim, mustaqillik, faollik, pedagogik faoliyat, shaxsni rivojlantirish.

Iqtibos uchun: Shaturayeva S.T. Bo'lajak tarix o'qituvchilariga jadidlar ilmiy me'rosini o'rgatish metodikasini takomillashtirish. // Inter education & global study. 2024. №7. B.187—194.

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ МЕТОДИКИ ПРЕПОДАВАНИЯ НАУЧНОГО НАСЛЕДИЯ ДЖАДИДОВ БУДУЩИМ УЧИТЕЛЯМ ИСТОРИИ_

© С.Т. Шатураева 1Н

1Ташкентский государственный педагогический университет им. Низами, Ташкент, Узбекистан_

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: в связи с особенностями деятельности будущий учитель истории и обществознания выполняет важную задачу формирования у учащихся критического восприятия информации. Для осуществления этой практики необходима специальная подготовка будущих учителей истории.

В данной статье освещаются такие вопросы, как требования, предъявляемые сегодня к современному учителю, джадиды и их научная деятельность, совершенствование методики преподавания научного наследия джадидов будущим учителям истории.

ЦЕЛЬ: совершенствование и анализ методики преподавания научного наследия джадидов будущим учителям истории.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: организация уроков каждому учащемуся, обучающемуся в учебных заведениях, на основе нашего национального духовного наследия, формирует у них любовь, преданность Родине, чувство ответственности. Применение нескольких инновационных методов обучения в совершенствовании методики обучения будущих учителей истории научному наследию джадидов на основе современных методов имеет важное значение для достижения намеченного результата.

Основываясь на обзоре последних публикаций по преподаванию истории, в этой статье описываются методы обучения, которые в настоящее время используются, чтобы сделать уроки истории более увлекательными.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: при совершенствовании и анализе методики преподавания научного наследия джадидов будущим учителям истории можно отнести к ряду приоритетных особенностей воспитания, основных принципов воспитания. Также будущий исторический предмет требует рассмотрения основных аспектов профессиональной и дидактической культуры учителей и анализа возможностей педагога по формированию отдельных элементов.

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 7

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №7

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Анализируя общественно-политическую, культурно-духовную деятельность джадидов и исходя из их идеологических воззрений начала века, уместно сказать, что джадиды были полны решимости спасти народы Туркестана от безграмотности, рабства, нищеты, колонизации царским правительством, и что на этом пути главной силой была молодежь.

ВЫВОД: совершенствование методики преподавания научного наследия джадидов будущим учителям истории приобретает важное значение в активизации учебной деятельности их воспитанников и позволяет им вырасти в полноценное поколение, самостоятельных мыслящих личностей.

Ключевые слова: джадиды, школа, учебник, идеология, просвещение, прогрессивные идеи, инновации, современное образование, самостоятельность, активность, педагогическая деятельность, развитие личности.

Для цитирования: Шатураева С.Т. Совершенствование методики преподавания научного наследия джадидов будущим учителям истории. // Inter education & global study. 2024. №7. С. 187-194.

IMPROVING THE METHODOLOGY FOR TEACHING THE SCIENTIFIC NORM OF

JADIDS TO FUTURE HISTORY TEACHERS_

© Sevara T. Shaturayeva1®

1Tashkent State Pedagogical University named after Nizami, Tashkent, Uzbekistan Annotation

INTRODUCTION: in connection with the peculiarities of activity, the teacher of the future history and Social Sciences performs an important task of forming a critical perception of information in students. To carry out this practice, special training is necessary for future history teachers.

This article covers such issues as the requirements for a modern teacher today, the improvement of the methodology for teaching jadids and their scientific activities, the scientific norm of jadids to future history teachers.

AIM: to improve and analyze the methodology for teaching the scientific norm of jadids to future history teachers.

MATERIALS AND METHODS: to organize classes on the basis of our national spiritual heritage for every student learning in educational institutions, in which they form a sense of love, loyalty, responsibility for the motherland. On the basis of modern methods, the use of several innovative educational methods in improving the methodology for teaching the scientific norm of jadids to future history teachers is important in achieving the intended result. Based on a review of recent publications on the teaching of history, this article describes the teaching methods currently used to make history lessons more interesting.

DISCUSSION AND RESULTS: in improving and analyzing the methodology for teaching the scientific norm of jadids to future history teachers, a number of priority features

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 7

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

of education can be associated with the principles of basic education. It also requires a review of the main aspects of the professional and didactic culture of future teachers of history and an analysis of the possibilities of the formation of individual elements of the teacher.

Analyzing the socio-political, cultural-spiritual activities of the jadids and drawing on their ideological views at the beginning of the century, it is worth saying that the jadids were committed to saving the Turkestan peoples from illiteracy, slavery, poverty from the colonization of the Tsarist government, and young people were the main force along the way.

CONCLUSION: improving the methodology for teaching the scientific norm of jadids to future history teachers is of paramount importance in the role of students in activating educational activities and makes it possible for them to grow up to adulthood as a person of a harmonious generation, independent opinion in all respects.

Key words: jadids, school, textbook, ideology, enlightenment, progressive ideas, innovation, modern education, independence, activism, pedagogical activity, personality development.

Dunyodagi noaniq siyosiy va iqtisodiy vaziyatning zamonaviy sharoitida axborotni idrok etishning tanqidiyligi ayniqsa dolzarb bo'lib qolmoqda. Tanqidiy fikrlashning asoslari shaxsning individual tarixiy, siyosiy va ijtimoiy faktlar va voqealarga munosabati kabi shaxsiy xususiyatdir. Unga bo'lgan asosiy bilim va tegishli munosabat oilaviy ta'lim-tarbiya jarayonida va o'quv jarayonida yotadi.

Mamlakatimizda uzluksiz ta'lim tizimini takomillashtirishda o'qituvchining shaxsiyati va kasbiy mahoratini shakllantirish bilan bog'liq bir qator muammolarni hal qilish pedagogik ta'lim olish jarayonida uning uslubiy tayyorgarligi bilan bog'liq. Buning negizida oliy ta'lim tizimida o'ziga xos metodologiyalardan qanday foydalanishni biladigan professional o'qituvchi, mutaxassis tayyorlashga yo'naltirilganligi yotadi.

Pedagogik ta'lim sohasidagi ilmiy tadqiqotlar ob'ekti sifatida uslubiy tayyorgarlik XX asrda dolzarb masalalardan biri sifatida ko'tarila boshlandi. Nafaqat o'z mutaxassisligini biladigan, ilmiy ma'lumotlarni tushunadigan, balki talabalar bilan ishlashning turli usullarini, mavzuning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda zarur bilim, ko'nikma va malakalarni shakllantirish usullarini biladigan o'qituvchini shakllantirish zarurati vujudga keldi.

Umuman olganda, bo'lajak o'qituvchilarni o'qitishning uslubiy tizimi maqsad (vazifalar), mazmuni, usullari, shakllari va vositalari, o'qitish texnologiyalari, shuningdek "kutilgan natijalar" to'plami sifatida belgilanadi, ularning integratsiyasi pedagogik oliy ta'lim tizimida o'qituvchining kasbiy ta'limi doirasida ishlaydigan didaktik tizimdir[1].

For citation: Sevara T. Shaturayeva. (2024) 'Improving the methodology for teaching the scientific norm of jadids to future history teachers', Inter education & global study, (7), pp. 187-194. (In Uzbek).

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Tarix fani kabi ijtimoiy fanlar o'qituvchilarining uslubiy tayyorgarligi oliy ta'limda talabalarga ijtimoiy bilim berishning negizi sifatida qaraladi, chunki zamonaviy ta'lim holati ushbu bilim sohalarini birlashtirish zarurligini belgilaydi, ijtimoiy fanlar sohasidagi vakolatli mutaxassis tarixiy, ijtimoiy va huquqiy ta'lim berish bilan bir qatorda o'qituvchining shaxsini shakllantirish muammosini hal qilishga yordam beradi. Bugungi kunda vaziyat o'zgara boshlaydi va bo'lajak o'qituvchini uslubiy tayyorlash tizimini modernizatsiya qilish uning tuzilishi va mazmunini sezilarli darajada o'zgartirish jarayonini belgilaydi. Bu, birinchi navbatda, oliy ta'limda pedagogik kadrlarni kasbiy va uslubiy tayyorlashning yagona tizimi yo'qligi muammosi bilan bog'liq.

Biz tarixni hayotimizning ajralmas qismi sifatida tan olishimiz kerak. Bu tarixni o'qitishni kasb haqida o'ylaydigan har bir kishi uchun qiyin vazifaga aylantiradi. Biroq, so'nggi paytlarda, tarix ba'zan boshqa ijtimoiy fanlar (masalan, iqtisodiyot va siyosatshunoslik) bilan taqqoslaganda pastroq ahamiyatga ega deya qaralmoqda. Bu shuni anglatadiki, kelajakdagi o'qituvchilar metodikani o'qishni tugatayotganda chuqur o'rganishi kerak. Bo'lajak tarix o'qituvchilarida tanqidiy fikrlashni shakllantirish metodologiyasini ishlab chiqish bir necha jihatlarni o'rganishni talab qiladi: o'qituvchining o'ziga (bo'lajak tarix o'qituvchisi)tanqidiy fikrlashi; bo'lajak tarix o'qituvchilari tomonidan talabalarga ma'lumotni to'g'ri taqdim etish (u hissiy jihatdan rang-barang bo'lishi uchun, lekin o'quvchilarning unga bo'lgan shaxsiy munosabatiga ta'sir qilmasligi uchun); kelajakdagi tarix o'qituvchilari tomonidan talabalarda tanqidiy fikrlashni shakllantirish.

Bo'lajak tarix o'qituvchilarida tanqidiy fikrlashni rivojlantirish texnologiyasini ishlab chiqishda murakkab muammoni hal qilishga intilish kerak: bir vaqtning o'zida talabalarni o'quv jarayoniga undash kerak; o'quvchilarning fikrlash jarayoni va imkoniyatlarini, fikrlashning moslashuvchanligini, bir ma'lumotdan ikkinchisiga o'tish qulayligini oshirish lozim; mustaqil fikr, tushunchalarni qurish qobiliyatini rivojlantirish; boshqalarga ma'lumot uzatish qobiliyatini rivojlantirish, ularni olingan ma'lumotni tuzatish, o'zaro ta'sirning boshqa ishtirokchilarining nuqtai nazarini tushunish va qabul qilish.

Shunday qilib, bo'lajak tarix o'qituvchilarida tanqidiy fikrlashni shakllantirish bu shakllanish jarayoniga ilmiy yondashuv, turli xil ta'lim texnologiyalaridan foydalanish va o'qituvchining kasbiy mahorati orqali amalga oshiriladigan ko'p bosqichli ijodiy jarayon hisoblanadi[2].

Hozirgi kunda ta'lim jarayonida pedagogik texnologiyalarni o'quv jarayoniga qo'llashga bo'lgan qiziqish, e'tibor kundan - kunga kuchayib bormoqda,buning sabablaridan biri, shu vaqtgacha an'anaviy ta'limda tinglovchilarni faqat tayyor bilimlarni egallashga qaratilgan bo'lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o'zlari qidirib topishlariga, mustaqil o'rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham o'zlari keltirib chiqarishlariga o'rgatadi. O'qituvchi bu jarayonda shaxsning bu rivojlanishi shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishga sharoit yaratadi va shu bilan ta'lim jarayonida tinglovchi asosiy o'rin egallaydi.

Bo'lajak tarix fani o'qituvchilari shaxsiy-pedagogik yo'nalganlik orqali o'z qiziqishlari, pedagogik ishga ishtiyoq, psixologik-pedagogik ziyraklik va kuzatuvchanlik, pedagogik

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

axloq, pedagogik tasavvur, tashkilotchilik qobiliyatlari, adolatlilik, muloqotchanlik, talabchanlik, qat'iyatlilik, maqsadga intiluvchanlik, bosiqlik, sabrlilik, o'z-o'zini baholash, kasbiy ishlash qobiliyatini rivojlantirish muhim o'rin egallaydi.

O'qituvchi tarixni yanada jonli qilish uchun bir nechta usullardan foydalanishi mumkin. Faol o'qitish usullari, filmlar, kutubxonalarni o'rganish va tarixiy fantastika - bularning barchasi tarixni o'qitish va o'rganishni yanada faol qilish uchun ishlatilishi mumkin. Biroq, qaysi usullardan foydalanilmasin, tarixni o'qitishda gumanistik yondashuvni qo'llash muhimdir. Bu yerda tavsiflangan o'qitish usullarining hech biri gumanistik nuqtai nazardan o'qitilmasa, o'quvchilarga ta'sir qilmaydi[3]. Hikoya shunday taqdim etilishi kerakki, talabalar uni o'z hayotlari bilan bog'lashlari va unda ma'no topishlari lozim. O'qituvchilar va talabalar savollarga javob berish va muammolarni hal qilish uchun birgalikda ishlashlari kerak. Asosiy maqsad talabalarni jalb qilishdir. Agar tarix o'qituvchilari o'zlarini mutaxassis emas, balki boshqa talabalar sifatida ko'rsatsalar, sinf yanada insonparvarroq joyga aylanadi.

O'z davrida dunyoning ilg'or davlatlaridan ko'p jihatdan ortda qolgan Turkiston xalqlarini bo'lajak fojialardan ogoh etish, jamiyat hayotini inqilobiy - zo'rlik yo'li bilan emas, balki tadrijiy - ma'rifiy yo'l bilan ijobiy tomonga o'zgartirish jadidchilik harakatining asosiy maqsadi, kurash usuli edi.

Jadidlar XIX asr oxiri - XX asr boshida namoyon bo'lgan. Jadidchilik - davlat, tuzum, boshqaruvni isloh etish va millatni rivojlantirish orqali, umuman, jamiyatni yangi taraqqiyot bosqichiga olib chiqishni maqsad qilib qo'ygan hamda aniq amaliy tadbirlarni o'zida mujassamlashtirgan g'oyalar tizimidir[4]. Bu tizim jahon sivilizatsiyasida nihoyatda katta rol o'ynagan Turkistondek bir tarixiy o'lkada sharqona hayot tarzini saqlagan holda uni G'arb va Yevropa taraqqiyoti natijalari bilan boyitishni ko'zlagan.

Ular o'zini «taraqqiyparvar», «ziyoli» yoki faqat «Yoshlar» deb atagan kishilar edi. Jadidlar ta'lim sohasini isloh qilish hamda maktablarda «usul ul-jadid» yoki «yangi usul»ni tatbiq qilish va rivojlantirishga urinishgan. Bu yo'lda ular imkoniyatida mavjud jamiki resurslar (iste'dodlari, shaxsiy mablag'lari, uy-joylari, siyosiy va madaniy institutlar, matbuot hamda teatr, ma'rifat uylari va hokazo)dan to'liq foydalandilar, hatto aziz umrlarini ham fido qilishdi. Avval chor hukumati, keyin sho'rolar davlati, ichki qora kuchlar - qadimchi va johil ulamolar tomonidan ko'rsatilgan zulm-zo'ravonliklar, tazyiqlar, quvg'inlar, suiqasdlarga qaramay, jadid bobolarimiz o'zlari tanlagan yo'ldan qaytmadilar.

Taraqqiypar bobolarimiz bizni demokratik mustaqil mamlaktda erkin va farovon yashashimiz uchun qo'llaridan kelgancha, o'zlaridan keyingi avlod taqdiri uchun jon-jahdlari bilan kurashdilar, bunday ma'rifatparvar, xalqparvarlarimizga qancha shukronalar aytsak kam, faqat bizning oldimizdagi birdan bir vazifa ulardan qolgan ma'naviy meroslarni o'qib-o'rganish, avaylab-asrash va kelgusi avlodga yetkazish va eng asosiysi, yoshlarga to'g'ri talim-tarbiya berish uchun jadidlarimizning meroslarini qay darajada kerakli ekanligini tushunishdir.

Prezidentimiz Murojaatnomada alohida ta'kidlaganidek: «Biz qadimiy va boy tariximizni, ayniqsa, g'oyat og'ir sharoitda ilm-ma'rifat, inson erkinligi, xalq ozodligi, Vatanga,

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

milliy qadriyatlarga mehr va sadoqat g'oyalarini dadil ko'tarib chiqqan jadid bobolarimiz faoliyatini yanada chuqur o'rganishimiz lozim. Ularning ulug' maqsadlar yo'lidagi mardona kurashi va fidoyiligi Yangi O'zbekistonni qurishda barchamiz, avvalo, yoshlarimiz uchun chinakam ibrat maktabi bo'lib xizmat qilishi zarur»[5].

Jadidlarning ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma'naviy faoliyatlarini tahlil qilib va ularning asr boshidagi g'oyaviy qarashlarini kelib chiqqan holda shuni aytishimiz o'rinliki, jadidlar Turkiston xalqlarini savodsizlik, qullik, qashshoqlikdan chor hukumati mustamlakachiligidan qutqarishga bel bog'laganlar va shu yo'lda yoshlarni safarbar etib, ularning siyosiy-ijtimoiy ongini oshirish uchun ko'p sa'y-harakatlar qilganlar.Yoshlar manfaatini himoya qilish, ularning jamiyat va davlatda munosib o'rin egallashlari uchun tegishli imkoniyatlarni yaratish borasidagi jadidlarning fikrlari bugungi mustaqil O'zbekistonda namoyon bo'lib turmoqda[6].

XIX asrda ma'rifatparvarlik g'oyalari bilan nom olgan va XX asr boshida rivojlangan jadidchilik harakatining taraqqiyparvar namoyondalari - Behbudiy, Fitrat, Cho'lpon, Munavvar Qori, Abdulla Avloniylar ijodi va faoliyatida yana ham kuchaydi. Jadidlar Turkistondagi xalqlarni birlashtirish va butun o'lkaning milliy mustaqilligi uchun kurash g'oyasini ilgari surdilar. Barkamol avlod tarbiyasida jadidlar faoliyatining muhim xususiyati shunda ediki, avvalambor, Turkistonni o'rta asrga xos tarqoqlikdan ozod qilish, xalqni, millatni zamonaviy taraqqiyot yo'liga olib chiqish, milliy davlat bunyod etish, zamonaviy idora usulidagi ozod va farovon jamiyat qurish hamda ma'rifatparvarlik kabi masalalar edi[7]. Bunday g'oyalar, avvalambor, yosh avlodni milliy, ma'naviy hamda g'oyaviy jipslashtirish, ularni o'lka taqdiriga dahldorlik tuyg'usi bilan yashashga jalb etish kabilarda aks etadi.

Jadidlar orasidan yetuk olimlar, sanoat va ziroatchilik sohalarining zamonaviy bilimdon mutaxassislari, madaniyat arboblari yetishib chiqib, yurtni obod va Vatanni mustaqil ko'rishni orzu qilishdi, shu yo'lda fidoyilarcha kurashishdi. Jadidlarning Turkiston mustaqilligi uchun kurashida asosan quyidagi yo'nalishlar ustuvor edi: yangi usul maktablari tarmog'ini kengaytirish; qobiliyatli yoshlarni chet elga o'qishga yuborish; dunyoviy ilmlarni, zamonaviy fan va texnikani egallab, taraqqiy topgan millatlar darajasiga ko'tarilish; turli ma'rifiy jamiyatlar va teatr truppalari tuzish; gazeta va jurnallar chop qilish, qoloqlikka qarshi ma'rifat bilan kurashish, ana shu asosda hurriyatga erishish, Vatanning buyuk sha'nu shavkatini tiklash jadid ta'limotining o'zak g'oyasi hisoblanadi[8].

Mahmudxo'ja Behbudiyning «Zamona ilmu fanidan bebahra millat o'zgalarga poymol bo'lur», Abdulla Avloniyning «Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot, yo najot yo halokat, yo saodat yo falokat masalasidir», degan so'zlari bugun ham millatni uyg'otuvchi da'vatdek jaranglab turibdi.

Jahon intellektual merosi taraqqiyoti tarixida jadid ma'rifatparvarligining ijtimoiy-iqtisodiy, falsafiy g'oyalarini bugungi kun talablari nuqtai nazaridan o'rganish yoshlar milliy-ma'naviy qiyofasini shakllantirishda, ularni axloqiy yuksaltirishda, turli xil yot g'oyalardan saqlashda, ular ongida mafkuraviy immunitetni shakllantirishda muhim tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Shunday ekan, bugungi ma'rifatchi-ziyolilar - olimlar, pedagoglar,

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)

Научно-теоретический и методический журнал 2024, №7

Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

ijodkorlar, din peshvolaridan bu masalalar ustida jiddiy o'ylash, ularning mohiyatini chuqur anglash va eng muhimi - millionlab yurtdoshlarimizga tushunarli til va uslublarda anglatish talab etiladi. Bunda targ'ibot-tashviqotning zamonaviy minbarlari - internet saytlari, ijtimoiy tarmoqlar imkoniyatidan foydalanish zarur.

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, jadidchilik Turkiston yoshlarining milliy, madaniy ijtimoiy uyg'onishda va ravnaqida asosiy omil bo'lib xizmat qildi. Zamonning dolzarb masalalarini, hayotning muammolarini ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma'naviy yo'l bilan yechish yo'llarini jadidlar o'z maqola va asarlarida ko'rsatganlar. Yoshlarni o'qishga, bilim olish va ishlab chiqarish jarayoniga jalb etish, madaniy, ma'naviy saviyasini yuksaltirishga chorlaydi. Jadidlar faoliyatida madaniyatga, ma'rifatparvarlikka, yangilikka, taraqqiyotga intilish, yoshlarni, butun xalq ommasini shunga da'vat etish g'oyalari ularning umrlari oxirigacha yetakchi fikr bo'lib qoldi.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

Тимофеева С. М. Методическая подготовка будущего учителя // Вектор науки. ТГУ. 2011. № 3 (6). С. 299-302.

Мирзагитова Алсу Линаровна К вопросу формирования критического мышления у будущих учителей истории // КПЖ. 2015. №4-1.

Ефремнчева H. В. История и методология компетентностного подхода в условиях многоуровневого профессионального образования: моногр. Орел: Изд-во ГОУ ВПО «ОГУ», 2011.

Farxodjonova N. F. THE IMPORTANCE OF THE SPIRITUAL HERITAGE OF THE JADIDS IN THE DEVELOPMENT OF SOCIETY //Экономика и социум. - 2022. - №. 10-2 (101). - С. 33-35.

Jadidlar merosini o'rganish, anglash - ildizi baquvvat daraxtga aylanish imkonidir (uza.uz)// https://uza.uz/oz/posts/jadidlar-merosini-organish-anglash-ildizi-baquvvat-daraxtga-aylanish-imkonidir_457334

Davlatxon Rustamova Toyirjon Qizi, Soliyeva Sarvinozxon Azizjon Qizi PEDAGOG FAOLIYATIDA JADID MA'RIFATPARVARLARI MEROSINI O'RGANISHNING AHAMIYATI // SAI. 2024. №Special Issue 26.

Farxodjonova N. SOCIO-POLITICAL CHARACTERISTICS OF THE HERITAGE OF THE MANIFESTATIONS OF THE JADID MOVEMENT //Scienceweb academic papers collection. -2022.

Jadidlar merosini o'rganish, anglash - ildizi baquvvat daraxtga aylanish imkonidir (uza.uz)// https://uza.uz/oz/posts/jadidlar-merosini-organish-anglash-ildizi-baquvvat-daraxtga-aylanish-imkonidir_457334

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

^Shaturayeva Sevara Tashmuratovna, 1-kurs tayanch doktoranti, [Шатураева Севара Ташмуратовна, докторант 1 курса], [Sevara T. Shaturaeva, doctoral student of the basic 1st year]; ]; manzil: O'zbekiston, Toshkent sh., Chilonzor tumani, Bunyodkor ko'chasi 27 uy; [адрес: Узбекистан, г. Ташкент, Чиланзарский район, ул. Бунёдкор, 27], [address: Uzbekistan, 27 Bunyodkor street, Chilanzor district, Tashkent city]. s_shaturaeva@gmail.com

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 7

1. 2.

3.

4.

5.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6.

7.

8.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.