Научная статья на тему '“БИР МАКОН, БИР ЙЎЛ” ДАСТУРИДА ЎЗБЕКИСТОН МАНФААТЛАРИ'

“БИР МАКОН, БИР ЙЎЛ” ДАСТУРИДА ЎЗБЕКИСТОН МАНФААТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

105
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Хитой / Марказий Осиѐ / Ўзбекистон / ―Бир макон / бир йўл‖ / стратегия / концепция / форум / ШҲТ саммити / темир йўл / Жанубий-Осиѐ / Ғарбий-Осиѐ / траспорт.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ж. Раҳмонов, О. Муродов

Мақолада ―Битта камар, битта йўл‖ глобал кўламдаги лойиҳанинг пайдо бўлиши, мазкур лойиҳа доирасида ―Ипак йўли иқтисодий камарани шакллантирилиши, ―XXI аср денгиз ипак йўлини‖ ҳамкорликда бунѐд этиш ғояси ҳамда шу асосда кейинчалик ―Бир макон, бир йўл‖ аср дастурининг Хитой раҳбарияти томонидан халқаро миқѐсда илгари сурилиши ва мазкур лойиҳа доирасида Марказий Осиѐ, жумладан, Ўзбекистоннинг манфаатлари масаласи ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Ж. Раҳмонов, О. Муродов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «“БИР МАКОН, БИР ЙЎЛ” ДАСТУРИДА ЎЗБЕКИСТОН МАНФААТЛАРИ»

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

"БИР МАКОН, БИР ИУЛ" ДАСТУРИДА УЗБЕКИСТОН

МАНФААТЛАРИ

Ж. Ра^монов, О. Муродов

Тошкент давлат транспорт университети талабаси Илмий рахбар: Н.Ю.Журабоев

АННОТАЦИЯ

Маколада "Битта камар, битта йул" глобал куламдаги лойиханинг пайдо булиши, мазкур лойиха доирасида "Ипак йули иктисодий камарани шакллантирилиши, "XXI аср денгиз ипак йулини" хамкорликда бунёд этиш гояси хамда шу асосда кейинчалик "Бир макон, бир йул" аср дастурининг Хитой рахбарияти томонидан халкаро микёсда илгари сурилиши ва мазкур лойиха доирасида Марказий Осиё, жумладан, Узбекистоннинг манфаатлари масаласи ёритилган.

Калит сузлар:Хитой, Марказий Осиё, Узбекистон, "Бир макон, бир йул", стратегия, концепция, форум, ШХ,Т саммити, темир йул, Жанубий-Осиё, Гарбий-Осиё, траспорт.

Маълумки, бирор давлат кучайиб бориши билан жахон майдонида узига булган ишончи хам ортиб боради. Якин давр оралигида миллиард кишилик ахолисини энг зарур нарсалар билан таъминлаш устувор вазифаси булган Хитой хам бугунги кунга келиб, «Битта камар — битта йул» каби глобал куламдаги лойихаларни илгари сурмокда. Зеро, бу каби лойихаларни якка -ёлгиз амалга оширишни йиложи йук.

"Ипак йули иктисодий камари"ни шакллантириш гояси хакида илк бор ХХР раиси Си Цзиньпин 2013 йилнинг сентябрида ^озогистонга ташрифи давомида маълум килди. Ушанда Хитой рахбари учта транс Евро-Осиё иктисодий йулаги:

- Хитойдан Марказий Осиё, Россия оркали Европага (Болтик денгизга кадар);

- Хитойдан Марказий Осиё ва Гарбий Осиё оркали Форс курфази ва Уртаер денгизга кадар;

- Хитойдан Жануби-Шаркий Осиё, Жанубий Осиё ва Х,инд океанига кадар иктисодий йулак барпо этишни таклиф килди.

Уша йилнинг октябрида Жануби-Шаркий Осиё мамлакатларига ташрифи давомида Хитой раиси «XXI аср

April 21-22

742

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

Денгиз Ипак йули»ни хамкорликда куриш гоясини илгари сурди. У уз навбатида:

-Хитойнинг денгиз портларидан Жанубий Хитой денгизи оркали Х,инд океани ва Европага кадар;

-Хитой портларидан Жанубий Хитой денгизи оркали Тинч океани жанубий акваториясигача булган икки йуналишни уз ичига олиши лозим.

2015 йилда хар иккала ташаббус «Бир макон — бир йул» номи остидаги умумий стратегик концепцияга бирлаштирилди ва у мамлакатнинг ташки иктисодий ва ташки сиёсий йулининг асосий йуналишларидан бирига айланди. 2017 йилнинг майида Пекинда булиб утган Халкаро форумда 68 та мамлакат ва халкаро ташкилот ташаббус доирасида Хитой билан хамкорлик тугрисидаги битимларни имзолади.

«Бир макон — бир йул» 60 дан ортик мамлакатда 900 га якин турли инфратузилма лойихаларини (автомобиль ва темирйуллар, портлар, электр станциялари, куприклар ва хоказо) уз ичига олади. Уни хаётга татбик этиш учун зарур инвестицияларни экспертлар 2 триллиондан 3,5 триллион долларгача бахоламокда.Лойихани молиялаштириш максадида 2014 йилда Хитойда икки янги институт: 100 миллиард доллар капиталга эга булган Осиё инфратузилма инвестициялари банки ва устав капитали 40 миллиард долларни ташкил этган Ипак йули жамгармаси ташкил этилди. Хитой саноат махсулотларини Ипак йули оркали экспорт килиш билан шугулланувчи корхоналарни куллаб-кувватлаш учун 30 миллиард долларлик устав капиталига эга булган алохида жамгарма ташкил этиш Пекин режаларидан жой олган.

Иктисодий камар ва денгиз йулини руёбга чикаришнинг асосий молиявий механизми инфратузилма лойихаларини амалга ошириш учун Хитой молия институтлари томонидан кредитлар такдим этишдан иборатдир. Асосий шарт — Made in China курилмалари, махсулоатлари, хизматлари ва ишчи кучидан фойдаланиш. Пекиндаги май ойидаги форумда Си Цзиньпин охирги уч йил ичида «Бир макон — бир йул»га кушилган мамлакатлардаги Хитой инвестицияси 50 миллиард долларга якин маблагни ташкил этганлигини маълум килди. Якин йилларда ушбу курсаткични 150 миллиард долларга етказиш режалаштирилмокда [1].

Хрзирги пайтга келиб, ХХР «Бир макон — бир йул» доирасида Венгрия, Мугулистон, Россия, Тожикистон ва Туркия билан хамкорлик тугрисидаги иккитомонлама битимларни имзолаган. Шаркий Хитойни Эрон ва Европа мамлакатларига кадар богловчи

April 21-22

743

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International ^^peciaUstsjnJh£FedofTrampor^

темирйул тармокларининг кенгайтирилиши хакида эълон килинди. ХХРдан Лаос ва Таиландга, Эфиопия—Жибути, Венгрия—Сербия йуналишидаги темирйул, Индонезияга тезюрар магистраллар курилиши, ХХР—Покистон, Хитой—Мугулистон—Россия, Бангладеш—Хитой—Х,индистон—Мьянма иктисодий йулакларини шакллантириш, Гвадар (Покистон) ва Пирей (Греция) портларини модернизация килиш тугрисидаги келишувларга эришилган. Марказий Осиё юрагида жойлашган Узбекистон Хитой иктисодий кооперацияси амалга оширилишидан максимум фойда олиши учун жиддий имкониятларга эга. Республикада денгизга чикиш имконининг йуклигини хисобга олсак, «Ипак йули иктисодий камари» у учун катта кдзикдш уйготади. Жорий йилнинг май ойида Пекинда булиб утган олий даражадаги форумда Узбекистон Хитой гоясини амалий руёбга чикаришга каратилган бир катор аник таклифларни илгари сурди. Шу жумладан, президент Шавкат Мирзиёев «Хитой—^иргизистон—Узбекистон» темирйули курилишини тезрок бошлаш ахамиятига ургу берди [2].

Бундан ташкари, июнь ойида Остонада булиб утган ШХ,Т саммитида узбек томони ташкилотга аъзо давлатлар, кузатувчилар ва хамкор давлатлар темирйул маъмуриятлари рахбарларининг мунтазам учрашувларини йулга куйиш ташаббуси билан чикди. Янги майдончанинг асосий вазифалари шаффоф транспорт тарифларини шакллантириш, юк ва йуловчилар ташишнинг ягона хавфсизлик меъёрларини урнатишдан иборат булиши таклиф килинмокда.

Шу тарика, Узбекистон махаллий махсулотларни янги — Хитой ва бошка мамлакатлар бозорларига олиб чикиш учун ХХР имкониятлари ва манбаларидан фойдаланиши, миллий иктисодиётнинг асосий сохаларига инвестициялар жалб килиш, логистик имкониятларини янада туликрок амалга ошириши мумкин.

Президентимиз 2017 йил май ойида Пекинда булиб утган «Бир макон, бир йул» халкаро форумидаги нуткида ушбу лойиханинг Марказий Осиё учун долзарблигини алохида таъкидлади. Бу, биринчидан, Марказий Осиёда транспорт, савдо, инвестиция, энергетика ва юкори технологиялар сохаларида йирик лойихаларни амалга ошириш, иккинчидан, Марказий Осиёни Хитой ва Россия оркали Жанубий, Жануби-Шаркий Осиё ва Европа мамлакатлари бозорлари билан боглайдиган транспорт-логистика йуналишларини очиш буйича хамкорлик юзасидан комплекс харакатлар дастури ишлаб чикишдан иборатдир. Узбекистон

April 21-22

744

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022

Google Scholar indexed Prospects for Training International

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-742-745 Specialists in the Field of Transport

- ^иргизистон - Хитой темир йулини куриш ва ишга тушириш «Бир макон, бир йул» ташаббуси доирасидаги йирик транспорт лойихаларидан булади."Мазкур лойихани амалга оширилиши Марказий Осиё давлатларинини Хитой билан савдо-иктисодий муносабатларини кенгайтириш имкониятини беради. Таъкидлаш лозимки, 2019 йилда Хитой 2 триллион доллардан ортик кийматдаги махсулотларни импорт килди, бу, ШХ,Т мамлакатлари билан 100 миллиард долларни ташкил этди. Хитой 15 йил ичида импортни 30 триллион долларга етказмокчи. Товарларни Хитойдан Европага Марказий Осиё оркали ташиш масофаси денгизга караганда 2 баробар, Россия оркали утадаиган транспорт йулааги буйлаб эса 2,5 баробар кискарок" [3].

Узбекистон Марказий Осиё минтакасини устувор йуналиш сифатида белгилаб олган холда фаол ташки сиёсат олиб бормокда. Минтакада мутлако янгича мухит карор топди, хамкорликнинг турли жабхаларида тарихий натижаларга эришилди: чегаралар очилмокда, куплаб сохаларда, жумладан, транспорт коммуникацияларини кенг ривожлантириш буйича кушма лойихалар амалга оширилаяпти. Марказий Осиёнинг беш давлати минтакавий авфсизликни таъминлаш йулида барча саъй-харакатини бирлаштирмокда.

Хулоса килиб айтганда,"Бир макон, бир йул" ташаббуси хар бир давлатнинг уз имкониятларидан тула фойдаланиш, иктисодий жихатдан бир-бирини тулдириш, савдо хамда инвестицияларни рагбатлантириш, узаро хамкорлик алокаларини янада ривожлантириш учун кенг йул очади ва дунё тамаддунида Марказий Осиёнинг тарихий мавкеини кайта тиклашга замин яратади. Шу билан бирга, Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари уртасида транспорт-коммуникация хамкорлигини мустахкамлаш имкониятларини кенгайтириш учун шароит яратади.

REFERENCES

1. Марказий Осиё халкаро транспорт йулаклари тизимида: Узбекистон нигохи. -https: //kknews. uz/uz/22307. html

2. "Халк сузи", 2019 йил, 28-апрель.

3. О.Абдурахмонов. Транспорт йулаклари -иктисодиётнинг кон томири. -"Халк сузи", 2022 йил, 26-февраль.

April 21-22

745

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.