CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ MEDICAL SCIENCES
УДК 615.1:628.33
БИОТЕХНОЛОГИЯЛЬЩ ЭД1СПЕН ФАРМАЦЕВТИКАЛЫЦ 0НД1Р1СТЩ АГЫНДЫ
СУЛАРЫН ТАЗАРТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Ц¥ЛАН ЭЛ1ШЕР Б0КЕН¥ЛЫ
4 курс, Фармация мектеб^ С.Ж. Асфендияров атындагы ^аз¥МУ,
Алматы, ^азакстан
САУРАНБАЕВА ГУЛЬЖАН КЕМЕЛБЕКОВНА
Магистр, лектор, Фармация мектеб^ С.Ж. Асфендияров атындагы ^аз¥МУ,
Алматы, ^азакстан
Аннотация. Цазгргг фармацевтикалыц вндгргсте ец мацызды мэселелердщ бгрг-агынды сулардыц эртYрлi химиялыц цосылыстармен, соныц гшгнде дэрг-дэрмектермен жэне олардыц метаболиттергмен ластануы. Бул проблемамен кYресу Yшiн агынды суларды тазартудыц биотехнологиялыц зд1стер1н цолдану мацызды болып келед1. Бул здгстер ластануды жою, цоршаган ортаны сацтау жэне цогамныц цаутЫздтн цамтамасыз ету Yшiн тигмдг жэне экологиялыц таза шешгмдердг усынады. Фармацевтикалыц агынды суларда Ke6irnœ белсендi фармацевтикалыц ертюштер, ауыр металдар жэне басца ластаушы заттар болады. Агынды суларды тазартудыц дэстYрлi эдiстерi бул заттарды тиiмдi тYрде жою циынга согуы мYмкiн, бул цоршаган ортаныц ластануына жэне су флорасы мен фаунасына ыцтимал зиян келтiредi. Сонымен цатар, цатац экологиялыц ережелер агынды суларды тазартудыц озыц жэне турацты тэсшдерт енгiзудi талап етедi. Агынды сулар - атмосфералыц сулар мен жауын-шашын, оган ер^ен жэне жацбыр суы, сондай-ац жасыл желектер мен кeшелердi суарудан, су цоймаларына енеркэсттт кэсторындар мен елдi мекендердщ аумацтарынан кэрiз ЖYйесi арцылы немесе адам цызметтщ нэтижестде цасиеттерi нашарлаган ауырлыц агыны арцылы жiберiлетiн сулар жатады. Агынды суларды тазарту-бул ластаушы заттарды жою немесе жою, дезинфекциялау жэне патогендт организмдердi жою.[1]
Tyüíh свздер: агынды сулар тазарту, биологиялыц анаэробты, фармацевтикалыц eндiрiс, биотехнология, су флорасы, экология, ластаушы заттар
Такырыптыц езектШгь Фармацевтикалык жэне биотехнологиялык енеркэсштщ каркынды дамуымен фармацевтикалык зауыттар шыгаратын агынды суларды баскару мэселес езект болды. Бул агынды сулардыц курамындагы химиялык заттар мен дэршк заттардьщ калдыктары экожуйелер мен адам денсаулыгына улкен кауш тендiредi. Осылайша, Агынды суларды тазартудыц тиiмдi технологияларын дамыту коршаган ортаныц турактылыгы мен фармацевтикалык компаниялардыц элеуметпк жауапкершшш ушш басты мшдетке айналады.
Зерттеу объектш мен пэш. Бул зерттеудщ объекта фармацевтикалык ендiрiстiц агынды сулары, ал пэш - оларды биотехнологиялык тазарту технологиялары мен эдютерь
Зерттеудщ максаты мен мшдеттерь Бул зерттеудщ максаты су ресурстарындагы химиялык ластаушы заттар мен дэршк заттардыц концентрациясын темендету максатында фармацевтикалык ендiрiстiц агынды суларын биотехнологиялык тазарту технологиясын эзiрлеу болып табылады. Осы максатка жету Yшiн келесi мiндеттердi шешу кажет:
• Фармацевтикалык кэсшорындардыц агынды суларыныц курамына талдау жYргiзу;
• Агынды суларды тазартудыц колданыстагы эдiстерiн зерттеу;
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ MEDICAL SCIENCES
• Фармацевтикалык eндiрiстщ ластану ерекшелштерш ескере отырып, биотехнологиялык тазарту технологиясын эзiрлеу;
Агынды суларды тазартудыц тиiмдi жэне экологиялык таза эдютерш зерттеу эсiресе фармацевтика енеркэабшщ коршаган ортага тигiзетiн терiс эсерш азайту жагдайында мацызды. Фармацевтикалык eндiрiс саласындагы экологиялык каушаздшт камтамасыз ету мэселесшщ eзектiлiгi казiргi заманныц мацызды мэселелершщ бiрi болып калуда.
Осы жобаныц максаты биотехнологиялык эдiстердi колдана отырып, фармацевтикалык eндiрiс Yшiн агынды суларды тазарту технологияларын эзiрлеу жэне гылыми тYPде керсету болып табылады. Бул максат колданыстагы тазарту эдютерш жетiлдiру, оларды фармацевтикалык eнеркэсiптщ ерекшелштерше бейiмдеу жэне eндiрiстiк процестщ экологиялык каушаздш децгешн арттыру кажеттiлiгiне непзделген. Осы максатка жету Yшiн келес мiндеттердi шешу кYтiлуде:
• Фармацевтикалык агынды сулардыц агымдагы жагдайын талдау.
• Биотехнологиялык тазарту эдютерш зерттеу жэне оларды фармацевтика eнеркэсiбiнде колдану.
• Биотехнологиялык эдiстердi колдана отырып, агынды суларды тазартудыц оцтайлы технологиясын жасау.
• ¥сынылган технологияныц экономикалык негiздемесi жэне оны фармацевтикалык кэсшорындардыц eндiрiстiк процесiне енгiзу перспективаларын багалау.
Агынды суларды биологиялык тазарту микроорганизмдердщ агынды суларда кездесетiн кeптеген органикалык жэне бейорганикалык косылыстарды коректiк заттар ретiнде пайдалану кабiлетiне негiзделген. Биологиялык тазарту табиги муртшаларда (биопрудтарда, CYзу жэне суару алкаптарында) жэне жасанды тазарту к¥рылыстарында жYзеге асырылуы мYмкiн. Бул к¥рылымдарда аэробты жагдайлар жасалуы мYмкiн, оныц iшiнде техникалык кышкыл тYрiн, анаэробты жагдайларды колдана отырып, немесе процесс аэробты, анаэробты жэне улы жагдайлардыц ауысуымен бiрнеше сатыда жYредi, мунда оттегi тек байланысты кYЙде болады (мысалы, нитраттар тYрiнде).
Биологиялык тазарту микроорганизмдердiц тiршiлiк ету ерекшелштерше байланысты келесi артыкшылыктарга ие:
1. Жойылатын органикалык жэне бейорганикалык косылыстардыц, оныц iшiнде уытты косылыстардыц кец спектрi;
2. ^арапайым соцгы eнiмдердiц тYзiлуi, олардыц негiзгiлерi кeмiркышкыл газы, нитраттар, сульфаттар - аэробты жагдайда жэне метан, аммиак, ^иртсутек-анаэробты жагдайда. Екi жагдайда да микроорганизмдердщ биомассасы жинакталады;
3. Судыц кайталама ластануыныц болмауы.
Биологиялык тазарту к¥рылыстарыныц тиiмдi ж^мыс iстеуi Yшiн технологиялык параметрлердi катац сактау кажет (температура, агынды судыц рН мэш, микроорганизмдердщ ■пршшгш тежейтiн концентрацияда улы косылыстардыц болмауы, биогендш элементтердiц болуы, аэробты тазарту к¥рылыстарында ерiген оттегiнiц концентрациясы жэне т.б.).[2]
1 Каляжный С.В. Высокоинтенсивные анаэробные биотехнологии очистки промышленных сточных вод. / Катализ в промышленности.
2 Экологическая биотехнология: учеб. пособие для студентовспециальности «Биоэкология» / Н. С. Ручай, Р. М. Маркевич.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
