CC BY
10INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
BIOLOGIYA DARSLARIDA O'QUVCHILARNING MUSTAQIL TA'LIMNI TASHKIL
ETISH
Raxmatullayeva Anor Qayrullayevna
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Biologiya kafedrasi pedagogika fanlari falsafa
doktori(PhD) dotsent v.b https://doi.org/10.5281/zenodo.11075109 Annotatsiya. Umumta'lim maktablarida biologiya fanidan o'quvchilarning mustaqil ta'limlarini tashkil etish istiqbolli yo'nalishlardan biri sanaladi. Ma'lumki, mustaqil ta'limni tashkil etishda har bir o'quvchining individual xususiyatlarini inobatga olgan holda belgilanadi. O'quvchilarning mustaqil ta'lim faoliyati raqamli texnologiyalar: elektron o'quv-metodik resurslar, integrallashgan elektron lug'at-ma'lumotnomalar hamda laboratoriya va tabiiy eksperimentlarni modellashtirish tizimidan tashkil topadi.
Kalit so'zlar: mustaqil ta 'lim, biologiya, darslik, uy vazifa, kitob.
Аннотация. Одним из перспективных направлений является организация самостоятельных занятий учащихся по биологии в общеобразовательных школах. Известно, что организация самостоятельного обучения определяется с учетом индивидуальных особенностей каждого обучающегося. Самостоятельная учебная деятельность студентов состоит из цифровых технологий: электронных учебно-методических ресурсов, интегрированных электронных словарей и справочников, системы моделирования лабораторных и натурных экспериментов.
Ключевые слова: самостоятельное обучение, биология, учебник, домашнее задание,
книга.
Abstract. One of the promising areas is the organization of independent studies of students in biology in general education schools. It is known that the organization of independent education is determined taking into account the individual characteristics of each student. The independent educational activity of students consists of digital technologies: electronic educational and methodical resources, integrated electronic dictionaries and reference books, and a modeling system for laboratory and natural experiments.
Keywords: independent education, biology, textbook, homework, book.
O'quvchilar tomonidan biologiyani o'rganishning maqsadlaridan biri turli xil axborot manbalari bilan ishlash qobiliyatini egallashdir. Axborotning asosiy manbalaridan biri bu kitob (darslik va boshqalar). O'quv jarayonida darslik bilan mustaqil ishlash katta o'rin tutadi. Iqtidorli o'quvchilarning kitob bilan ishlash usulini o'zlashtirishlari dars va uy vazifasini tayyorlashda yuklamani kamaytirish, bilim darajasini oshirish, biologiya fanidan sinfdan tashqari o'qishga qiziqish uyg'otish imkonini beradi.
darslik bilan ishlashda tadqiqot davomida mustaqil ishning turli turlaridan foydalanildi:
darslikning indikativ apparati bilan mustaqil ishlash;
matnni ovoz chiqarib, ovozsiz o'qish, tanlab o'qish;
matnga savollar berish;
matn, bo'lim savollariga javoblar;
hodisalarning tushuntirishlarini izlash;
lug'at bilan ishlash; reja tuzish (oddiy, batafsil);
reja asosida qayta hikoya qilish; referatlar, sinkvinlar tayyorlash;
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
darslik rasmlari bilan ishlash; laboratoriya ishlari va amaliy mashg'ulotlar bo'yicha ko'rsatmalar bilan ishlash; reja asosida ishlash.
Darslarda barcha bosqichlarda tizimli ravishda darslik bilan mustaqil ish olib bordim va bunda o'quvchilar quyidagilarga e'tibor beradi:
asosiy tushunchalarni, ta'riflarni toppish va ajratib ko'rsatish; tajribalarni, ma'lumotnomalarni tavsiflashda;
bilimlarni mustahkamlash va ko'nikmalarni rivojlantirish; uy vazifasiga tayyorgarlik ko'rish.
O'quvchi darslik bilan tabiiy obyektlarni kuzatish, jadvallar bilan birgalikda ishlaydi va bunda darslik bilan ishlashda ba'zan (yangi materialni o'rganishda) mustaqil ish uchun topshiriq kartalaridan foydalanadi. O'quvchilarning kitob bilan mustaqil ishi biologiyani o'rganishda (8-9 sinflar) eng kata ulushga ega. Bu ham kursning xususiyatlari, ham o'quvchilarning tayyorgarlik darajasi bilan bog'liq. Darsning barcha bosqichlarida darslikdan ijodiy foydalanish o'quvchilarga o'quv materialini to'g'ri tushunishga, vaqtni qisqartirishga, uy vazifasini yengillashtirishga yordam beradi.
Mustaqil ish daftarlaridan foydalanish. Darslik bilan mustaqil ishlarni bajarishda biologiya 8-9-sinfda ish daftarlari kata yordam beradi. Unda darslik bilan ishlash va yangi materialni o'rganish, mustahkamlash va uy vazifasini bajarish uchun juda ko'p vazifalar mavjud. Vazifalar xilma-xildir: bu tushunchalar bilan ishlash, jadvallar, diagrammalar, savollarga javob talab qiladigan vazifalarni to'ldirishni o'z ichiga oladi. Daftarlarning (shuningdek, darsliklarning) asosiy qismi chizmalar bo'lib, ular bo'yicha o'quvchilar ham ishlaydilar: ular tirik organizmlarning asosiy organlarini va tizimlarini taniydilar, tasvirlangan jarayonlar yoki obyektlarni taqqoslaydilar, organism o'rtasidagi munosabatni o'rnatadilar va atrof-muhit, unga moslashish xususiyatlarini topish, rasmlardan hikoyalar yozishni o'rganadilar.
Uy vazifalari. Uyga vazifa ham mustaqil ish turlaridan biridir. Bu yerda nafaqat "Bir paragrafni o'qing, savollarga javob bering" kabi topshiriqlarni bajarish mumkin, balki o'zingiz tanlagan ijodiy topshiriqlarni berish imkoniyati mavjud: xabarlar, konspektlar tayyorlash, krossvordlar tuzish va hokazo. Bu tabaqalashtirilgan yondashuvdan foydalanish, biologiyani chuqur o'rganish, o'quvchilarning qiziqishlarini hisobga olgan holda mashg'ulotlarni yaratish imkonini beradi.
Yozgi topshiriqlar. O'quvchilar yozgi topshiriqlarni bajarishda yanada ko'proq mustaqillik ko'rsatishlari mumkin. Men bunda o'quvchilarga mavzularni tanlashni taklif qilaman. Misol uchun:
boshoqli ekinlarning rivojlanish bosqichlarini o'rganish; ekish zichligining hosilga ta'sirini ochib berish; gerbariy uchun begona o'tlarni yig'ish;
oddiy va murakkab barglarni yig'ish (laboratoriya ishi uchun har biri 10 nusxa); oilalardan birining o'simliklarini yig'ish; tabiat haqidagi she'rlar yoki insholar; turli usullar bilan changlanadigan gullarning akvarel eskizlari.
Hayvonlarning xulq-atvorini kuzatish (chumolilar, o'rgimchaklar, uy chivinlari, yomg'ir chuvalchanglari va boshqalar). Bu mustaqil ishlarni amalga oshirish bo'yicha o'quvchilarga ham talablar qo'yaman. Misol uchun: tabiatda o'zini malakali tutishni o'rganish; o'simliklarning gerbariylarini yig'ish va himoyaga olingan hayvonlar kolleksiyalari; yozgi ish natijalaridan foydalanish imkoniyatlari haqida o'ylang. Ishning dizayni haqida tasavvur
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
qiling, chunki eng yaxshi hisobotlar to'ldiriladi biologiya sinfi to'plamiga kiritiladi. Yozgi topshiriqlarni oxirgi darsda emas, balki butun yil davomida eslab o'tish samaraliroq. Quyida biz o'quvchilarga tadqiqot davomida 8-sinf Odam va uning salomatligi fanidan sinfdan tashqari mashg'ulotlarda "Ovqat hazm qilish sistemasi" mavzusi bo'yicha o'quvchilarning bajargan mustaqil ishi namunalarini taqdim etamiz
Ta'kidlash lozimki, o'quvchilarning mustaqil ta'limni tashkil etishga qaratilgan ushbu o'quv materiallaridan keng foydalanish o'quvchilarning bilish faoliyatini boshqarishda muhim o'rin tutadi.
REFERENCES
1. Tolipova J., G'ofurov A., Umaralieva M., Abdurahmonova I., Abdukarimov A., Eshonqulov O. "Biologiya". O'rta ta'lim muassasalarining 10-sinfi va kasb-hunar ta'limi muassasalarining o'quvchilari uchun darslik. -T.: «Sharq», 2017 y.
2. G'ofurov A., Fayzullaev S., Xolmatov X. Genetikadan masala va mashqlar. -T.: «O'qituvchi», 1991
3. Rakhmatullayeva Anor Kairullayevna, (2021). Modern pedagogical technologies used to identify Gifted students in biology teaching. European Journal of Humanities and Educational Advancements (EJHEA), 2(10), 211-214.
4. Kairullayevna, R. A. (2022, February). INCREASING STUDENT NATURAL LITERACY REQUIREMENTS FOR STEAM APPROACH. In Conference Zone (pp. 10-112).
