CC BY
41ГТАХР14.35.07
Б1Л1М САПАСЫН АРТТЫРУДА ФУНКЦИОНАЛДЫЦ САУАТТЫЛЬЩТЬЩ
ПЕДАГОГИКАЛЫЦ МАЦЫЗЫ
К.Т. Медеубаева1 Д.Ц. Садирбекова2 :п.г.к., цауым профессор м.а., 2п.г.магистр1, ага оцытушы 12 Казац мемлекетпк цыздар педагогикалыц университет Казацстан, Алматы ц., е-mail:medeubaeva_kt@mail.ru
Макалада окушылардыц функционалдык сауаттылыгын калыптастырудагы жалпы бiлiм беру уйымдары к-эрекетшщ мазмуны мен тYрлерi карастырылган. Окушылардыц функционалдык сауаттылыгын арттыру - бiлiм беру процесшщ негiзi болып табылады. Казакстанда кецестж кезецнен кейiнгi кещстжте алгаш рет 2012-2016 жылдарга арналган функционалдык сауаттылыкты дамытудыц ¥лттык к-кимыл жоспары дайындалды, онда окушылардыц кузыреттыж быжтерш, алган бiлiмдерiн шынайы eмiрлiк жагдаяттарда тиiмдi колдана бiлу кабыеттерш дамыту кeзделгендiгi туралы то;талган. Ел Yшiн мацызды осы стратегиялык мiндеттердi шешу жагдайында тулганыц ынталылыгы, шыгармашылыкпен ойлауы мен дэстYрлi емес шешiм кабылдау кабыеттерь кэсiби жол тацдау быт, eмiр бойы бiлiм алуга даярлыгы - оныц басты функционалдык к;асиеттерi екенiне ерекше назар аударылган. Аталган функционалдык бiлiктердi калыптастыруда мектеп пен мектеп ужымыныц басты орын алатындыгы талдана келе, бiлiм беру уйымдарындагы о;ыту процесi окушылардыц функционалды; сауаттылыгын дамытуга багытталуыныц кажеттiгi аталып керсетыген. Отанды; жэне шетелдiк бiлiм беру теориясы мен практикасында жYргiзген зерттеулердеп окушылардыц функционалды; сауаттылыгын дамытуга багытталган кейбiр ецбектерге талдау жасалып, жацартылган бiлiм мазмуны негiзiнде багалау жYЙесiнiц ерекшелiктерiне токталган.
Тушн свздер: функционалдык; сауаттылык, стратегиялы; тэал, жеке тулга, мотивация, бШм беру сапасы, бiлiктiлiк, дагды
Мемлекет басшысы Н.Назарбаев езшщ жыл сайынгы Жолдауында «функционалдыц сауаттылыцты арттыруды» непзп тапсырма репнде: «Бшм беру тек цана оцытумен гана шектелмей, оны керiсiнше, элеуметтiк адаптация процесше бейiмдеу цажет», - деп функционалды сауаттылыцца баса назар аударады. 2018 жылгы 10 цацтардагы «Терт1нш1 енеркэсштж революция жагдайындагы дамудыц жаца мYмкiндiктерi» атты Казацстан халцына Жолдауыныц «Адами капитал - жацгыру непзЬ> белiмiнде: «Бiлiм беру багдарламаларыныц непзп басымдыгы езгерiстерге Yнемi бейiм болу жэне жаца бiлiмдi мецгеру цабшетш дамыту болуга тиiс. Оцытудыц мазм^ндылыгы заманауи техникалыц т^ргыдан цолдау керсету арцылы Yйлесiмдi тYрде толыцтырылуга тшс. Цифрлыц бiлiм беру ресурстарын дамыту, кец жолацты Интернетке цосу жэне мектептерiмiздi видеоц^рылгылармен жабдыцтау ж^мыстарын жалгастыру цажет», - деп жастарды жаца технологиялыц цалыпца дайындаудыц мацызды шартына ерекше тоцталып еттi [1,3].
«Функционалдыц сауаттылыц» ^гымы алгаш рет еткен гасырдыц 60-жылдары ЮНЕСКО ц^жаттарында пайда болды жэне кейiннен зерттеушiлердiц цолдануына ендi. Функционалдыц сауаттылыц, кецiнен алганда, бiлiм берудiц (бiрiншi кезекте жалпы бшм берудi) кеп жоспарлы адамзат цызмепмен байланысын бiрiктiретiн т^лганыц элеуметтж багдарлану тэсiлi ретiнде тYсiндiрiледi. Ка^рп тез дамушы заманауи цогамда функционалдыц сауаттылыц адамдардыц элеуметтiк, мэдени, саяси жэне экономикалыц цызметтерге белсендi цатысуына, сондай-ац емiр бойы бiлiм алуына ыцпал ететiн базалыц факторлардыц бiрiне айналуда.
Казiргi Fылыми-эдiстемелiк зерттеулерде оцушылардыц функционалдыц сауаттылыгын цалыптастыруды алыс-жацын шетел Fалымдары эртYрлi аспектiлерде царастыруда, дегенмен, мектеп оцушыларыныц функционалды суаттылыFын цалыптастыру мэселесi элi де болса, педагогика Fылымында тиiстi керiнiс таппаFанын атап еткен жен.
Мектептеп бiлiм беру жаFдайындаFы функционалдыц сауаттылыц соцFы жылдарда зерттеу нысанына айналды. Мысалы, кейбiр Fалымдар функционалдыц сауаттылыцты оцуFа Yйретудiц стратегиялыц тэсiлдерi шецберiнде царастырса, ецщ бiреулерi соцологиялыц зерттеулер жYргiзудiц негiзiнде цазiргi заманFы мектеп бiтiрушiлердiц функционалдыц сауаттылыц децгешне талдау
жacaйды. Зеpттеyшi-Faдымдapдыц, педaгогтapдыц Fылыми ецбектеpiн тaлдaй кеде, фyнкционaддык cayaттылыктьщ бipнеше белгiлеpiн aтaп eтyге болaды:
1) т^мыстык мэcелелеpдi шешуге бaFыттaдFaн;
2) такты элеyметтiк жaFдaйлapдaFы жеке т¥ЛFaньщ жaFдaйлык cипaттaмacы pетiнде;
3) cтaндapтты, cтеpеотиптi мэcелелеpдi шешумен бaйлaныcы;
4) оку мен жaзy дaFдылapыныц ^paramm децгей pетiнде;
5) еpеcектеpдiц ic-эpекетiн бaFaлay pетiнде;
6) cayaтcыздыкты жылдaм жою тэciлдеpiн iздеcтipy контекciндегi мaкcaттapдыц бодуы.
Б¥дaн шыFaтын коpытынды - функциотаддык cayaттылык окушыныц жaн-жaкты ^дыш^^н жеке т¥ЛFa бодып жетiлyiне бaFыттaлFaн 6acibi ^сганым деуге болaды. ОcыFaн оpaй, кaзipгi бiлiм беpy жYЙеciнде окyшылapдьщ фyнкционaддык cayaттылыFын мэтiн apкылы 6a^rnayFa apнaлFaн тaпcыpмa Yлгiciн ^сыта кетешк.
Кiтaпхaнa жaцa Facыp мэдениетiнде. Кгап - бшмнщ кaйнap кeзi. Кгап ^та дэд мэндi бiлiм беpедi, cебебi од aдaмды теpец ойлayFa жетелейдi. «Нaдaнмен дос болFaншa, кгаппен дос бол» деп текке aйтылмaFaн. Кiтaп окытан aдaмныц шетте кaлмacы 8нык. Kaaipri зaмaндaFы техниганыц дaмyынa бaйлaныcты «кiтaпхaталapдьщ болaшaFы жок» деген ^здщ кисыны келмейдi. Себебi компьютеp aдaмныц денcayлыFынa, эcipеcе кeзiне зиян. Сондыктaндa ^amaromiR элi де болca мaцызы 6ap екен. Адaмзaт бaлacыныц код жеткiзген ^ды игiлiктеpiнiц 6ipi - бiлiм кaзынacы. Кiтaп - aдaм бaдacыныц caн Facыpлык a^m^^i^iR жемici, тapихы мен тaFылымыныц aлтын caндыFы. «Кггап дегенiмiз - aддыцFы ^pm^i^iR apткы ^pm^a кaлдыpFaн pyхaни ecиетi. Кiтaп окyдaн тыйылcaк, ой ойлayдaн дa тыйылap едш»,- деген едi Faбит МYcipепов. Кiтaпты тaндaп тaлFaп оки бiлy, оны тYciнy мен тYЙciнy, aдFaн эcеpiцдi eмip кaжетiце жapaтa бiлy - ap6ip aдaмныц бiлiгi мен бiлiмiн, тайымы мен пapacaтын aйкындaйтын aдFышapттapдыц 6ipi. «Кгап мaFaн тaктaн дa кымбaт», - деп aтaп кepcеткен Шексп^. Мaкcaтымыз - <<кггап неге окылмaйды?» деген cayaлдыц жayaбын жaн-жaкты iздеy. Kaзaк бaлaдapын кaзaк эдебиетiнен aдыcтaтып aдмayдыц aмaдын бipлеciп тaбy. Kiïa^a деген бaдaныц кызыFyшылыFын apттыpy. K^ipri кезде окыpмaн бaдaныц кызыFyшылыFын apn^y Yшiн «бaлaбaкшa - мектеп -кiтaпхaнa - м¥Faдiм - aтa-aнa» деген apa-жiгi aжыpaмaйтын тiзбекпен ж^мыс жacay кaжет. Бaдaбaлaбaкшa тaбaддыpыFын aттaFaн кYннен бacтaп к^шиц к¥Дipетiн ^ындыфу, жыpтпayFa, cызбayFa, боямayFa YЙpетy. Бipiншi cыныптa eзiнiц aлFaш бacтaп окытан пэн окyлыFы тypaлы мaFЛ¥мaт беpy. Мыcaлы: мектептегi бipiншi cыныптa «Эдшпе» пэнiн окып бiтipгеннен кейiн кiтaпхaнaшылap м¥Faлiмдеpмен тыFыз бaйлaныcтaFы бaFдapлaмaны жыд кeлемiне ¥Йымдacтыpca. KiтaпхaнaшылapFa кeмекшi pетiнде окyшылap apacынaн «кiтaпхaнaшылapды» caйлaп койс8ж;. Бapлык окушы кезекпен кiтaпхaнaшы бодып шыккaны д^ыс. АкцияFa кезекшi бaлaныц aтa-aнacыныц бipеyi aйынa 6ip pет бaдacыныц ж^мысын кiтaпхaнaцa келiп rapœ, тaныcca. Б^д ж^мыс окyшылapдыц кiтaпхaнaFa деген KызыFyшылыFын apттыpaды деп ойлaймын. Олap eзiмен бipге бacкa окyшылapды тapтapы ceзciз. KiтaпхaнaFa деген д^ыс кeзкapacы кaдыптacып ecедi, кiтaпты ^кыш^и ¥cтayынa, yaкытындa aдFaн кiтaпты кaйтapyынa, кiтпaхaнaшы мaмaндыFынa деген Ycтipт ой, жaцcaк мiнез кaдыптacпayынa болыcaды. Сыныптыц бiлiм caпacы жоFapылaйды, жолдacтык cезiмi оянaды. Атa-aнa жayaпкеpшiлiгi apтaды. Окыpмaн мен кiтaп окушы коFaмды кaлыптacтыpy Yшiн aтa-aнa, мектеп, кiтaпхaнaшы кызмет жоFapы дэpежеде бодуы кеpек. Kaзaктыц кepкем тiлi - кaзaк тш - кaзaктыц кepкем эдебиетiнде. Ад эp ^дттыц эдебиетi мен тш ец aддымен эp ^дттыц eзiне кеpек. Kaзipгi кaзaк коFaмыныц aлдындaFы бacты мiндет- жac ^гакты кiтaпкa, оныц iшiнде кaзaк тiлiнде жaзылFaн кiтaпкa бayлy (345 ceз) [2;1].
1. Мэтiндегi тipек ceздеp
A) нaдaн, caйыc, жayaпкеpшiк
B) Kiman, бмм, ктaпхaнa
C) сынып, гамекш^ м¥Faдiм
D) коpытынды, кepкем, бacылым
E) aдaмдap, мaмaндык, мaдaктay
2. Мэтшнщ негiзгi идеясы
A) Кгап - cэндiк Yшiн жинaйтын зaт
B) Kiтaп - cыйлыккa беpетiн зaт
C) Kiтaпты aдaм бaю Yшiн окиды
D) Kiman - бммнщ щmap k03í
E) Кгап - YЙге сэн беpедi
3. Мэтандеп ютаптыц мацыздылыгына сай келмейтш катар
A) Ктапханалардъщ болашагы жоц
B) Ютап - бiлiм б^лагы
C) Кiтап - б^мнщ кайнар K63Î
D) Кiтап кана дэл мэцщ бiлiм бередi
E) Ютап окыган адамныц шетте калмасы анык
4. Мэтiнде квтерiлген Heri3ri проблема
A) Ата-ана жауапкершшн арттыру
B) Ютапханага деген д^рыс квзкарасы калыптастыру
C) Кiтапка деген баланыц кызыгушылыгын арттыру
D) Ютапхананыц элi де болса мацызы бар екенiн дэлелдеу
E) Цазац балаларын цазац эдебиеттен алыстатып алмаудыц амалын б1рлест табу
5. Кргамныц алдындагы басты мшдет
A) Ютаханашыныц айлыгын квтеру
B) Орыс тiлдi кiтаптарды аудару
C) Цазац балаларын цазац тмнде жазылган ктапца баулу
D) Fаламтор аркылы ютап окуга баулу
E) Балаларга кiтап окып беру
6. Ютаптыц к¥дiретiн ^гындыру кай кезден басталуы кажет деп ойлайсыз?
A) Мектеп табалдырыгын аттаган кезден
B) Жогары сыныпта окыган кезден
C) Балабацша табалдырыгын аттаган кезден
D) Орта сыныпка вткен кезден
E) Кызметке орналаскан кезден
Осы мэтiнмен ж^мыс жасау барысында окушылар «Ютаптыц адам вмiрiндегi мацызы кандай?», «Ютап оку аркылы адам бойында кандай касиеттер калыптасады?» деген сыни сипаттагы с^рак бойынша ойланады, «Адам вмiрде, когамда взiн-взi калай жетiлдiру керек?», «Бойдагы дарынды калай дамытуга болады?» деген сиякты проблемалык жагдаяттан шыгудыц жолдарын логикалык т^ргыда ойланып шешедi. Ка^р^ бэсекеге кабiлеттiлiктi вз бойында калыптастыру мен же^лвдру Yшiн кiтап окудыц пайдасы мен мацызы жайлы сауаттылыгы калыптасады. «Мэцгiлiк ел» идеясыныц аркауы болган ^лттык к¥ндылыктарды сактау мен ары карай дамытудыц кайнар квзi де, саркылмас б^лагы да ютап жэне кiтап оку екендiгi жвншде т^жырым жасайды, ой тYЙедi, квзкарас калыптасады.
Сонымен бiрге, б^л мэтвде с^рак-тапсырмалар бiрнеше эдiспен берiлген, атап айтар болсак: 1) жабык с^рактар, ягни окушы дайын жауапты мэтшнен тауып белгiлейдi; 2) ашык с^рактар, б^л тапсырма бойынша мэтiннен алатын дайын жауап жок, окушы взшше ой корытып, тапсырманы вз бетшше орындайды, ягни интерпретациялауды дамытубойынша ж^мыс жасайды. Интерпретация -кызыгушылык тудыратын ерекше дагдылар, квзкарастар немесе кейде логикалык корытынды; 3) окушы мэицщ вмiрлiк жагдайлармен байланыстыра отырып зерделецщ, ой корытады [3;5]. Осылайша, бiр мэтiн негiзiнде окушы квпкырлы ойлау процесшен втедi.
Ш.Т.Таубаева, С.Т.Иманбаева, А.Е.Берикхановалардыц пiкiрiнше, функционалдык сауаттылык - адамныц сырткы ортамен карым- катынаска юру кабшеттшш жэне аса тез бейiмделуi мен ж^мыс iстеуi [4; 244].
Т^лганыц оку, ¥гыну, кыска мэтiндердi жасау жэне жецiл арифметикалык амалдарды орындаудагы карапайым сауаттылыгына караганда функционалдык сауаттылыктыц айырмашылыгы - т^лганыц накты мэдени ортада тiршiлiк ету Yшiн кажеттi болып саналатын элеуметтiк карым-катынас жYЙесiнде т^лганыц калыпты ж^мыс ютеуш камтамасыз ететiн бiлiктiлiк, икемдiлiк пен дагдылар децгеш. Квп зерттеушiлердiц пшрше сэйкес функционалдык сауаттылыктыц компоненттерiн игеру процес iс жYзiнде вмiр бойы жалгасуы мYмкiн. Ендеше, функционалдык сауаттылык - вмiр бойы бiлiм алуды камтамасыз етуге багытталган бiлiм квзь Зерттеушiлер окушылардыц функционалдык сауаттылыгыныц к¥рылымдык компонеттерi ретiнде мотивациялык, когнитивтiк, эрекетпк жэне рефлексивтiк компонеттердi атап кврсетедт Осы аталган педагог-галымдардыц ецбектерiнде функционалдык сауаттылык ¥гымына берiлген т^жырымдарга CYЙене отырып, бiз функционалдык сауаттылык окушылардыц оку-танымдык к^зыреттшктершщ одан эрi дамуыныц негiзiн к¥райды деп бiлемiз.
Функционалды сауатты окушы - б^л пэндш, пэнаралык, интегратив жэне функционалдык мэселелердi пайдаланылатын, кабылдау, акпаратты езгерту, когаммен карым-катынас процесiмен байланысты кажетп жэне жогары денгейдеп бiлiмге ие болатын т^лга. Функционалды сауатты адам моделi - б^л тандауга жэне эрi карай бiлiм алуга, енбек нарыгында жэне когамдык емiрдегi жинакылыкка, езшдш талдау мен езiндiк багалау негiзiнде езiнiн жеке ерекшелiктерiн ездiгiнен жетiлдiруге дайындалган адам.
Сонымен, функционалдыц сауаттылыцдегетшзз - адамдардын элеуметтiк, мэдени, саяси жэне экономикалык кызметтерге белсене араласуы, ягни бYгiнгi жаhандану дэуiрiндегi заман агымына iлесiп отыруы, жасына, мамандыгына карамай Yнемi бiлiмiн жетiлдiрiп отыруы. Ондагы басты максат - жалпы бшм беретш мектептерде Казакстан Республикасынын зияткер, дене жэне рухани т^ргысынан дамыган азаматын калыптастыру, онын езш коршаган ортага элеуметтiк бейiмделуi. Ягни, окушылардын мектепте алган бiлiмдерiн емiрде тиiмдi колдана алуына Yйрету. М^ндагы басшылыкка алынатын сапалар: -белсендiлiк;
-шыгармашылык т^ргыда ойлау; -шешiм кабылдай алу; -ез кэсiбiн д^рыс тандай алу; -емiр бойы бiлiм алуга дайын болуы.
Б^л функционалдык дагдылар мектеп кабыргасында калыптасады. Функционалды сауатты тулга - когамнын к¥ндылыктарына сэйкес, когамдык ахуалдын калыптаскан мYДделерiне карай эрекет етедь БYгiнгi кYнге кажетп мамандыкты тандап д^рыс шешiм кабылдап, заманауи акпараттык технологиялардын тiлiн бiлiп кез келген элеуметпк ортага бейiмделедi. Осы т^ргыда функционалды сауатты адамнын непзп белгшерш былайша т^жырымдауга болады: когамдык ортада емiр сYре бiлетiн, тш табыса алатын, белгiлi бiр сапалык касиеттерi бар, жалпы негiзгi жэне пэндш к¥зыреттiлiктердi менгерген адам болып саналады.
Заманауи мектептiн ен басты мшдеп окушы емiрiнiн барлык кезендершде бiлiм алуга деген к^лшынысын калыптастыру Yшiн, оган эрбiр кадамынын маныздылыгын тYсiнуге мYмкiндiк беруден, тэсiлдер мен таным кездерiн тандауда багдар ^стай бiлуге Yйретуден тирады. Б^л Казакстан халкына Жолдауында, жана Мемлекеттiк багдарламада, «Жалпыга ортак Енбек Когамына карай 20 кадам» атты макаласында [5,3], Назарбаев Университепнде окыган дэрiсiнде жэне баска да сейлеген сездервде айрыкша мэн берiлiп айтылган. Олар ез нэтижесш берiп келедi. Онын накты дэлелiн, дYниежYзiлiк экономикалык форумда жарияланган элем елдерiнiн бэсекеге кабiлеттi рейтинпдеп сонгы нэтижелерден байкауга болады.
Елбасы бастамасымен емiрге келген «Функционалдык сауаттылык бойынша ¥лттык жоспардын» максаты - окушылардын салалык сауаттылыгын дамыту аркылы тиiмдi кызмет тYрлерiне бейiмдеу. Сонымен катар, ол орта бшм жYЙесшщ парадигмасын тYбегейлi езгертудiн негiзi. Б^л - дэстYрлi мектеп моделiнен рационалды модельге, эрi карай феноменальдi модельге <^ш адым» iлгерi аттау дегендi бiлдiредi. Осы максатка кол жетюзу аркылы Казакстан окыту денгейi мен сапасы жагынан жетекшi елдер тобына косылады [6,7].
«Казакстан-2050» - Стратегиясы калыптаскан мемлекеттiн жана саяси багыты» атты Жолдауда «Бэсекеге кабiлеттi дамыган мемлекет болу Yшiн бiз сауаттылыгы жогары елге айналуымыз керек. Казiргi элемде жай гана жаппай сауаттылык жеткшкшз болып калгалы кашан. Бiздiн азаматтарымыз Yнемi ен озык жабдыктармен жэне ен заманауи ендiрiстерде ж^мыс жасау машыгын менгеруге дайын болуга тиiс. Сондай-ак балаларымыздын, жалпы барлык жеткшшек ^рпактын функционалдык сауаттылыгына да зор кещл белу кажет. Балаларымыздын казiргi заманга бейiмделуi Yшiн б^л аса манызды. БYкiл элемдегi сиякты, Казакстан бiлiм берудiн жана эдютерше кешу керек», - деп атап айтты [7,8]. Казакстаннын элеммен терезесш тенестiруi Yшiн аса манызды кажеттшк - бiлiм, гылым саласын жандандыру. Жас ^рпакка тэлiмдi тэрбиемен катар, заманауи бшкп бiлiм беру мэселес жас мемлекет Yшiн ауадай кажет. Сондыктан ескелен ^рпакка тек бшм беру гамен шектелмей, игерген бшмш одан эрi элеуметтiк бейiмделуге ^ластыруга кабiлеттi болуга, б^л Yшiн окушылардын функционалдык сауаттылыгын дамыту максатымен ¥лттык ж^мыс жоспарын iске асыру кажеттшп айтылган. Окыту YДерiсiне казiргi заман талабына сай технологиялар мен эдiстемелердi енгiзу, гылым мен техника жетюпктерш пайдалану, педагогиканын озык Yлгiлерiн кайта жангыртып, колдану, педагог мамандардын сапасын кетеру, окушылардын функцияналдык сауаттылыгын кетерумен катар, тэрбие ж^мысын жаксарту ^н тэртiбiнен тYCпейтiн мэселелерге айналды.
Окушылардыц мектепте алган бшмш когамдык-элеуметпк ортада пайдалануга икемдеу, олардыц функционалдык сауаттылыгын арттыру аркылы елiмiздегi бiлiм мен гылымды дамыту мэселелерiне басымдык бершп отыр. Б^л ойымызды ХХ гасырдыц зацгар т^лгасы М.Эуезовтiц: «Fылым вскен ел -мэдениет тарихында шын вскен ел. Fылым тэрбиесi вркендеген ел - вскелец ^рпагын, халык когамын шын квгерткен ел», - деген свзiмен тYЙiндеуге болады [8; 11]. Окушылардыц функционалдык сауаттылыгын калыптастыруга багытталган бiлiм мазм^нын игерген окушылардыц бiлiмдерi мен бiлiктерi вмiрлiк жагдаяттарда колдана алуды, эртYрлi акпарат квздерiмен ж^мыс iстей бiлудi жэне алынган акпараттарды сыни т^ргыдан багалай бшущ, взiнiц болжамдарын ^сыну жэне зерттеулер жYргiзу, взiнiц ойын негiздей бшущ; iскерлiгi мен дагдыларын адами ю-эрекеттердщ эртYрлi салаларында, сондай-ак т^лгааралык карым-катынас пен элеуметтiк катынастарда вмiрлiк мiндеттердi шешу Yшiн пайдалануды камтамасыз етедь
Жалпы функционалдык сауаттылык деген ^гымды корытып айтар болсак, адамдардыц элеуметтiк, мэдени, саяси жэне экономикалык кызметтерге белсене араласуы жэне вмiр бойы бiлiм алуына ыкпал ететш базалык факторы, ягни бYгiнгi жаhандану дэуiрiндегi заман агымына карай шесш отыруы. М^ндагы басшылыкка алынатын функционалдык сапалар - белсендiлiк, шыгармашылык т^ргыда ойлау, шешiм кабылдай алу, вз кэибш д^рыс тандай алуга кабшеттшк, т.б. ягни, жалпы бiлiм беретш мектептерде Казакстан Республикасыныц зияткер, дене жэне рухани т^ргысынан дамыган азаматын калыптастыру [9,7]. Осындай сапалык сипаты т^ргысынан караганда функционалдык сауаттылык жеке адамды дамытудыц тетiгi ретiнде колданылады, сондыктан теория мен тэжiрибенiц байланыста болуын камтамасыз ету Yшiн эрбiр пэн бойынша берiлетiн бiлiмнiц мазм^ны мен квлемiн аныктаганда теориялык кагидалардыц, зацдылыктар мен ережелердiц, ягни ^гымдык-акпараттык материалдардыц бала вмiрiнде кездесетiн тYрлi проблемалык мэселелердi шешуге квмегi тие^ндей, бала оны колдана алатындай тэжiрибелiк мацызы ескерiлуi тиiс, сондай-ак окушылардыц оку материалын тек жаттап кана алмай, оныц мэн-магынасын терец тYсiнуiн камтамасыз ету мiндеттi болып саналады.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 Н.Назарбаев. «Твртiншi внеркэсiптiк революция жагдайындагы дамудыц жаца мYмкiндiктерi». Жолдау. Астана, 2018 ж.
2 Найденова Н.Н., М^ратбаева Г.Э. Бiлiм сапасын багалаудыц казакстандык жэне элемдш инструментарийлерi. Казак Мемлекеттiк Кыздар Педагогикалык Университетiнiц Хабаршысы, №1(73) 2018, 118б.
3 PISA халыкаралык зерттеу^ эдiстемелiк к¥рал. Астана: ¥ББСБО, 2013. - 8б.
4 Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т., Берикханова А.Е. Педагогика. Алматы, 2017, 244б.
5 Назарбаев Н.Э. «Казакстанныц элеуметтiк жацгыртылуы: Жалпыга Ортак Ецбек Когамына карай 20 кадам». «Егемен Казакстан». 10 шшде 2012 ж.
6 Окушылардыц функционалдык сауаттылыгын дамыту жвншдеп 2012-2016 жылдарга арналган ^лттык iс-кимыл жоспары. Астана, 2012 ж.
7 Назарбаев Н.Э. «Казакстан-2050» Стратегиясы калыптаскан мемлекеттiц жаца саяси багыты». «Егемен Казакстан». 14 желтоксан 2012 ж.
8 Казактыц тэлiмдiк ойлар антологиясы: 10 томдык / (к¥раст. С. Калиев, К. Аюбай).- Алматы, 2005.
9 Казакстан Республикасында бiлiм берудi дамытудыц 2011-2020 жылдарга арналган мемлекетпк багдарламасы. Астана, 2010 ж.
ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ В ПОВЫШЕНИИ КАЧЕСТВА ЗНАНИЙ
К.Т. Медеубаева1 Д.К. Садирбекова2 :к.п.н., и.о. профессора, 2ст. преподаватель, м.п.н. 1 Казахский государственный женский педагогический университет, Казахстан, г.Алматы, е-mail: medeubaeva_kt@mail.ru
В статье рассмотрены содержание и виды деятельности общеобразовательных организаций по формированию функциональной грамотности учащихся. Повышение функциональной грамотности учащихся является основой образовательного процесса. В Казахстане впервые на постсоветском пространстве был разработан Национальный план действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012-2016 годы, им предусматривается развитие способностей учащихся эффективно применять ключевые компетенции, усвоенные знания в реальных жизненных ситуациях. В условиях решения этих важных для страны стратегических задач особое внимание обращено на то, что инициативность, способность творчески мыслить и находить нестандартные решения, умение выбирать профессиональный путь, готовность обучаться в течение всей жизни являются основными функциональными качествами личности. Отмечена главенствующая роль школы и школьного коллектива в формировании указанных функциональных качеств, подчеркивается необходимость нацеленности процесса обучения в организациях образования на развитие функциональной грамотности учащихся. Осуществлен анализ ряда работ, посвященных развитию функциональной грамотности учащихся в отечественных и зарубежных исследованиях по теории и практике образования, на основе обновленного содержания образования рассмотрены особенности системы оценивания.
Ключевые слова: функциональная грамотность, стратегический подход, личность, мотивация, качество образования, навыки, умение
PEDAGOGICAL VALUE OF FUNCTIONAL LITERACY IN IMPROVING THE QUALITY OF KNOWLEDGE
K.T. Medeubaeva1, D.K. Sadirbekova2
'Cand.Sci. (Pedagogy), Prof. (acting), 2Master of education, senior teacher Kazakh State Women's Teacher Training University Almaty, Kazakhstan, e-mail: medeubaeva_kt@mail.ru
The article considers the content and types of activity of general education organizations in the formation of functional literacy of students.Enhancing the functional credibility of the crony is a fundamental process of learning. In Kazakhstan, the post-soviet space has been developed by the National plan of action for the development of functional citizens of the year 2012-2016, which envisages the effective development of the catalysts of competitiveness, accredited in real life situations.The strategic objectives of the decision-making process are to make the most of the strategic objectives of the industry, to promote the creativity of creativity and to achieve unassailable solutions, to choose the professional way of choosing, to study in the life of all the basic principles of life.The strategic objectives of the decision-making process are to make the most of the tasks of the industry, to promote the creativity of creativity and to achieve unassailable solutions, to choose the professional way of choosing, to be taught in the life of all the basic functional qualities of the individual.The main role of the school and the colleges in shaping the functional qualifications is that the process of instilling instruction in the organizational formation of nonviolentness of the learning process of functional credibility of the crooked ones is underlined. Worked on the analysis of the work, the development of functional grammar in the family and the teaching of the theory of practice, and on the basis of the training, based on the essence of the reflection of the excellence of the system of assessment.
Key words: functional literacy, strategic approach, pertson, motivation, the quality of education, skills, flexibility, ability
