CC BY
11
использования элементов на уроках физической культуры. [Текст] / Эмма Э. Мендот, И.Э. Мендот, Элла Э. Мендот // Вестник Тувинского государственного университета. Педагогические науки. - 2016. Выпуск 4. С.166-173. - Текст: непосредственный.
5.Мендот И.Э. Тувинские народные танцы как средство физического воспитания студентов педагогического колледжа. [Текст] / И.Э. Мендот //
ЭОЖ 378
Вестник Бурятского государственного университета Физическая культура и спорт. 2008. -Выпуск 13. С.111-116. - Текст: непосредственный.
б.Мендот Эл. Э. Народные подвижные игры для детей 5-6 лет в сельских дошкольных образовательных учреждений. [Текст] / Эл.Э. Мендот // Вестник Бурятского государственного университета. Физическая культура и спорт. 2008. Выпуск 13. С.116-120. - Текст: непосредственный.
Ы.ПМ БЕРУД1 ЖАНУЫРТУГА ДЕГЕН ЭДТСНАМАЛЬЩ К9ЗКАРАСТАРДЫ ТАЛДАУ
Р01: 10.31618^^2413-9335.2021.1.82.1202
Нэби Ы.А.
п.гыл.докторы, профессор, Цазац инновациялыц гуманитарлыц-зац университетI
Макалада елiмiз тэуелаздгк алган уацъттан бастап цабылданган тарихи ¡с-эрекет эл1 аяцталмау себебгнен бшм беруд1 жацгырту 2 сын-цатерге жауап беруг тигс екет кврсеттген; бшм берудi жацгыртуга деген эдюнамальщ кезкарастарга талдау жYргiзу Yшiн гылыми негiздеменiн мацыздылыгы, гылыми кезкарас педагогикалык теория негiзiнде жатканын керсетпей бiлiм берудi жацгыртуга эдкнамалык кезкарастарга контент-талдау орындау Yстiртiн болатыны аныкталган; контент-талдау нэтижесiнде бiлiм берудi жацгыртудыц ен кеп тараган аныктамасы басшылыкка алынып, оны зерттеуге кешенд^ жYЙелiк, iс-эрекеттiк, функционалдык, динамикалык кезкарастарды пайдалануга болатыны дэлелденген, сонымен катар баска да кезкарастар элеуетiн назардан тыс калдыруга болмайтыны айтылган.
ТYЙiндi сездер: эдiснамалык кезкарас, бiлiм берудi жацгырту, контент-талдау
Кiрiспе
Елбасы Н. Э. Назарбаев - "Мэцгшк Ел" Патриоттык актiсiнiн бастамашысы жэне авторы, б^л акт - жалпы^лттык идеянын к¥жаттык нысаны, б^л казакстандыктардын бiрлiгi бiрегейлiгiнiн аукымды, бiрегей багдарламасы екешн атап еттi. Ол бiздiн рухани к¥ндылыктарымыздыц базалык форматын беруi тшс. Онда Жаhандык элемдегi экономика, саясат, мораль, сешм, бiздiн болашакка деген кезкарасымыз бiр-бiрiмен байланысты... [1]. Шынында да, б^л К^азакстан тэуелсiздiгiнiн алгашкы жылдарында белгiлi бiр дэрежеде жарияланган барлык к¥ВДылыктар толык керсетiлген к¥жат. «Мэцгшк Ел» болудын манызды шартынын бiрi, эрине, сол елге болашакта ие болатын, онын мэнгiлiгiн камтамасыз ететiн жастарды тэрбиелеу, дайындау. ... Сондыктан, ^лттык к¥ндылыктар мен дэстYPдi жастардын бойына сактай отырып, заманауи бiлiм мен технологияны игеру аркылы елiмiздiн ертенiнiн берiктiгiн, биiк рухын мирас кыла аламыз [2].
Осыган байланысты бiлiм беру жYЙесi енсерiлмейтiн мэнге ие болады. Тэуелаз Казакстанныц бiлiм беру жYЙесiнiн негiздерi 1992 жылы кабылданган жэне кешшрек бiрiккен бiлiм туралы жэне жогары бiлiм туралы Зандарга енгiзiлген. Осы зандарды кабылдау уакытынан бастап бшм беру жYЙесi Yнемi жацгыртылды, ейткеш, егер кыскартып айтсак, жацгырту - б^л казiргi замангы талаптарга сэйкес бiрдененi езгерту Yдерiсi, нег^рлым жетiлдiрiлген жагдайларга кешу. Елiмiзде бiлiм берудi жацгырту максатында жYргiзiлiп жаткан реформалар негiзiнен сэтсiз болды, эйтпесе оларды жиi етк1зуге кажеп болмаушы едг Мысалы, 12 жылдык бiлiм беруге
кешу кешнге калдырылды, "Элшпе" мектеп багдарламасынан алынып, ендi кайтадан енгЫлда. Демек, тэуелсiздiк алган уакыттан бастап кабылданган тарихи ю-эрекет элi аякталган жок, себебi елдегi элеуметлк-экономикалык жагдайлар езгередi деп айтуга болады. Олай болса, бшм берудi жацгырту 2 сын-катерге жауап беруi тиiс:
1) 1992 ж. бшм туралы зандарга енгiзiлген идеяларды iске асырудыц аякталмауыныц сын-катерi;
2) езгермелi элеуметпк-экономикалык жагдайлардын сын-катерг
Жацгыртуды аяктаудын мысалы репнде кредиттiк технологияны енгiзудi атауга болады, себебi 2018 жылы нормативпк-к^кыктык актiлердi кабылдау жэне жогары оку орындарына академиялык жэне каржылык дербестж беру туралы баптарды Бiлiм туралы зацга енгiзу аркылы елiмiздiн жогары бшм беру жуйесшщ Болон Yдерiсi кагидаларына ([5]) кебiрек сэйкестiкке кол жетшзу туралы айтуга болады. Сонымен катар, осы Yдерiстiн ^зактыгына назар аудару керек, ейткеш кредитпк технологияны жогары бшм беруге енпзу 2004 жылы басталды. Б^л жагдай енпзудщ эдiснамалык тYгiлi эдiстемелiк мэселелерi шешшмегеншщ салдары болып табылады (алгашкы кыска эдiстемелiк ^сынымдар жогары оку орындары осы Yдерiстi бастаганнан кейiн 3 айдан сон пайда болды). Б^дан, сондай-ак практикадан баска да мысалдардан бiлiм беру саласындагы кез келген тYрлендiрудэн алдында оны жузеге асыруга эдiснамалык кезкарастар негiздемесi болуы тшс деген корытынды жасау керек.
Осылайша, бшм берудi одан spi жангыртуды талап ететш сын-катерлердщ болуы мен оны жузеге асыруга эдкнамалык кезкарастарды алдын ала дэйектеу практикасынын болмауы арасындагы кайшылык орын алып турганы анык KepiHin тур.
Макала такырыбы бойынша кен эдебиетт талдау «бшм беpудi жангырту» угымыньщ дефинициясы кеп екенiн Kepcerri. Бул термин peтiндe бiлiм беру мекемес дeнгeйiндeгi кeйбip eзгepicтepдi де, ел денгешндеп тYбeгeйлi eзгepicтepдi де тYciнeдi. Эаресе Ресей Федерациясында проблема бойынша эдебиет кеп. Кдзакстанда осы мэселе бойынша ipгeлi зерттеулер табу киынга согып тур. Бул гылым кандидаттары мен докторларын даярлаудын токтатылуына байланысты PhD дэpeжeciн алу Yшiн коргалатын диссертациялардын гылымилык дeнгeйiнe койылатын талаптар айтарлыктай темендеу нэтижeci болып табылады. А. Б. Азаматова мен С. С. Масакованын жазуынша, «ipгeлi гылым тек кана жана бiлiмнiн ecуiмeн айналысады... Эдетте, ол гылыми жаналык мэpтeбeciнe ие жэне eз саласында басым болып табылады» [6].
Мэселе бойынша жекелеген макалалар зерттеулердщ тepeндiгi мен ipгeлiгiн камтамасыз ете алмайды. Мысал peтiндe К^азакстандагы бшм бepудi жангырту тарихы гана сипатталган [7] макаланы жэне мeктeптeгi бшм беру мэселелерше нeгiзгi кeнiл бeлiнгeн [8] баяндамасын кeлтipугe болады. [9] макаласында эдicнамалык мэселе болып табылатын баска тiлдe бiлiм беру мазмуны карастырылады дeлiнгeн, бipак бiлiм беру мазмуны эдicнамалык мэселе бола алмайды, ceбeбi эдicнама - ол эдютер туралы гылым.
Агылшын тiлiндeгi эдебиетте орыс тiлдi жэне казак тiлдi гылыми эдебиетте кабылданган магынадагы эдюнама угымы жок. "Methodology" агылшын ceзi "эдю" (орыс тiлiндe) жэне "эдютеме" (казак тiлiндe) дeгeндi бiлдipeдi. Сондыктан макала такырыбына жакын ipгeлi зepттeулepдi табу киынга тYciп тур. Алайда, бipнeшe жангырту Yлгiciн кeлтipугe болады. Мысалы, Еуропалык Одакта ен танымал жангырту Болон Yдepiciмeн байланысты. Онда реформаларды дайындауды уйымдар тобы журпзед^ ал реформалар Бiлiм миниcтpлepiнiн
конференцияларында бектледг Мысалы, 2012 жылы ESG-ды кайта карау туралы шеш1м кабылданды, онын максаты «олардын айкындылыгын, колданыстыгы мен
пайдалылыгын, онын ш1нде колдану саласын жаксарту» болды [10], себеб1 ESG кабылданган 2005 жылдан сон окыту мен окытуга арналган парадигма студентке багдарланган окыту мен окытуга арналган парадигмага ауысты.
Сонымен, бшм беруд1 жангыртуга деген эдюнамалык кезкарастарды жуйелеу мэселеа туындап тур.
Непзп бвлiм
Эдютеме - ол гылыми зерттеудщ эмбебап, жалпы жэне жеке эд1стершщ жуйеа. Эдебиетте ол теориялык жэне практикалык кызметп уйымдастырудын кагидалары мен тэалдершщ жуйес1, сондай-ак осы жуйенщ шм1 репнде аныкталады. Педагогика эдюнамасы
педагогикалык теориянын непздер1 мен курылымы, педагогикалык шындыкты бейнелейпн бшм алуга деген кезкарастар кагидалары мен тэалдер1 туралы бшм жуйеа ретшде, мундай бшм алу жэне багдарламаларды, логика мен эдютерд1 непздеу, арнайы гылыми педагогикалык зерттеулердщ сапасын багалау жуйеа репнде тусшледа. Педагогика бшм туралы жалгыз гылым ретшде тусшледа.
Кезкарас педагогикалык теория непзщде жатыр жэне педагогикалык практика кушн аныктайды, себеб1 онын бас нышаны ол гылымилык болып табылады. А.И.Куку ев жазгандай, кезкарас педагогикалык теория эз1рлеу ушш тшст1 кезкарас талап етшед1, ол педагогикалык теория курудьщ непз1 болып табылады; ерекше гылыми санат ретшде ол тек педагогикалык теориянын гана емес, пратиканынын да непз1 болып есептелед1, себеб1 ол окыту, тэрбиелеу мен бшм беру кагидалары мен эдютерш калыптастастырудын непз1нде жатыр [11].
Бшм беру мэселелерш зерттегенде колданылатын кезкарастарды б1рш-б1р1мен салыстыру эдюш б1з [12] монографиямызда карастырганбыз (1-кесте)
1-кесте
Кeзкаpаc аталуы Онын кушт1 жактары Онын элаз жактары
ЖYЙeлi бipтyrаc, унeмi козгалыста болатын элеуметтк педагогикалык жрте болып табылатын кез келген жуйeгe колдануга болады егер жуйеге сырткы эсер типзшсе, онда нэтиже б1рмэнд1 жэне тура салдар ретшде алынады деп теория тургысынан есептеледа, б1рак кажет нэтиже к жузшде дэл осындай болмайд^1
Динамикалык зерттеу нысаны диалектикалык даму тургысынан карастырылады 5-10 немесе одан кеп жылдык ретроспективал^1к талдау жанадан жасалатын н^1сандар уш1н жург1зу мумк1н емес
Кешенда техникалык, экологиялык, экономикалык, уйымдастырушылык, элеуметтж, психологиялык жэне баска аспектшер ескершу керек кептеген рауаятты есепке алу кажеттш зерттеу удер1с1н курдел1 етш жасайды
1с-эрекетпк окыту - ic-эрекет, сондьщтан бул кeзкаpаc педагогикалык кубылыстарды зерттеуге деген непзп кeзкаpаc болып кезкараст^1Н эмбебапт^1гы кейб1р зерттеуш1лерде баска кезкарастарды карастырмауга болад^1 деген пшр тугызад^!
[13] монографиямызда 6i3 баска да кезкарастар сипаттамасын 6epreH6i3. Олардьщ кейбiреулерi темендегiлер:
-Функционалдык кезкарастын мэшс мынада: кажеттшк оны канагаттандыру Yшiн орындалатын функциялар жиынтыгы ретiнде карастырылады;
-Пэндiк кезкарас барысында бар болып т^рган нысан жетiлдiрiледi, сондыктан нысан к¥рылымын, онын ж^мыс iстеу кагидалаоын жэне т.т. тYбегейлi жаксартуга мYмкiншiлiк болмайды;
-Yдерiстiк кезкараста баскару функциялары езара байланыскан деп карастырылады;
-Квалиметриялык кезкарас: жуйе кYЙiн багалау критерийлерi мен параметрлерiн калыптастыруга деген кезкарасты колдану жYЙенiн жалпы ^ш, онын кызмет ету нэтижелерi жэне т.т. туралы сенiмдi акпарат алуга мYмкiншiлiк бередi. Квалиметрия - ол кандай да нысан сапасын кешенд^ санмен багалаудын эдiснамасы мен проблематикасы зерттелетiн гылыми пэн, ал нысандарга жаны барлар немесе жоктар, заттар
Жогарыда аталган кезкарастардын бiреуi, ягни пэндiк кезкарас, бiздiн зерттеуiмiзде колдануга мYлдем жарамайды, себебi ол бiз тандаган функционалдык кезкараска кайшы келед^ ал Yдерiстiк, квалиметриялык, синергетикалык жэне баска кезкарастардын элеуеп болашакта карастырылатын болады.
Корытынды
Бiлiм берудi жащыртуга эдiснамалык кезкарастарга талдау жYргiзу Yшiн гылыми непздеменщ рел1 манызды, себебi педагогика эдюнамасы маныздылыгын аныктамаса, гылыми кезкарас педагогикалык теория негiзiнде жатканын керсетпесе бшм берудi жангыртуга эдiснамалык кезкарастарга контент-талдау орындау Yстiртiн болады. Контент-талдау керсеткендей, егер бшм берудi жанартудын ен кеп тараган аныктамасын басшылыкка алатын болсак, онда оны зерттеуге кешендi, жуйелж, iс-эрекеттiк, функционалдык, динамикалык кезкарастарды пайдалануга болады, сонымен катар баска да кезкарастарды карастырмай тастауга болмайды.
Эдебиет
немесе YДерiстер, енбек енiмдерi немесе материалдык немесе рухани сипаттагы енiмдер жатады [14];
-Синергетикалык кезкарас педагогикалык Yдерiстiн табиги езiн-езi ^йымдастыруын, онын дамуынын iшкi ресурстарын тиiмдi пайдалануды кездейдi [15].
Бiлiм берудi жащырту ^ымына кептеген аныктама берiлгенiн айтканбыз. Дегенмен, онын бiреуiн басшылыкка алып, оган деген кезкарастарды iрiктеуге болатынын керсетейiк. Мысалы, «бшм берудi жащырту - ол замануи емiр талаптарына сэйкес бiлiм беру жYЙесiнiн барлык буындары мен бiлiм беру к-эрекетшщ барлык салаларын отандык бшм берудщ Yздiк дэстYрлерiн сактай жэне ^лгайта отырып кешендi, кеп жакты жанарту» аныктамасын [16] карастырайык. Контент-талдау жасау Yшiн аныктаманы к¥рама белжгерге бел1п, эр бел1к кай кезкараска сай келетiнiн аныктайык. Талдау нэтижесшде мынадай т^жырым жасауга болады (2-кесте).
2-кесте
1. «Мэнгшк Ел: бiр ел - бiр тагдыр». Казахстан Республика Президентi Н.Э. Назарбаевтын Казакстан халкы Ассамблеясынын XXIV сессиясында сейлеген сезi сезi - Астана, 2016.- 23 сэуiр. https: akorda.kz>kz.. .internal.. .in.. .and.. .kazakstan-prezidenti... Каралган кYнi 13.05.2020
2. Басты м^ратымыз - мэнгiлiк ел болу /atr.kz>arnayyi-zhobalar/lt-zhospary-nakty-100 ...el... Каралган кYнi 18.05.2020.
3. «Бшм берудщ тшсл денгейлершщ мемлекеттiк жалпыга мiндеттi бiлiм беру стандарттарын бек1ту туралы» Казакстан Республикасы Бiлiм жэне гылым министрiнiн 2018 жылгы 31 казандагы № 604 б^йрыгы (акпарат кезi - жогары оку орындарына жiберiлген мэлiметтер).
4. Тиiстi Yлгiдегi бiлiм беру ^йымдары кызметiнiн Yлгiлiк кагидаларын бейту туралы/ Казакстан Республикасы Бiлiм жэне гылым министрiнiн 2018 жылгы 30 казандагы № 595 Б^йрыгы (акпарат кезi - жогары оку орындарына жiберiлген мэлiметтер).
5.Guide to the Bologna process / the UK HE Europe Unit. ISBN 1 84036 115 8 January 2005.
табылады
Аныктама белжтермщ эртYрлi кезкарастарга сэйкестМ
Аныктама белМ Кезкарас атауы мен сипаттамасы
кешендi, кеп жакты жанарту кешендi, себебi ол жащыртудын кептеген аспектiсi ескершу керекпгш мензейдi
бшм беру жYЙесiнщ барлык буындары жYЙелi, бшм беру - бiрт¥гас, Yнемi козгалыста болатын элеумегпк педагогикалык жYЙе
бшм беру к-эрекетшщ барлык салалары к-эрекетт1к, себебi педагогикалык к¥былыстарды зерттеуге деген непзп кезкарас болып табылады
замануи емiр талаптарына сэйкес функционалдык, себебi талаптарды канагаттандыру Yшiн орындалатын функциялар жиынтыгы
бшм берудщ "узда дэстурлерш сактай жэне ^лгайта отырып динамикалык, себебi бшм беру Yнемi диалектикалык дамуда болады, ал даму Yздiк дэстYрлердi сактамай орын алмайды
6. Азаматова А.Б., Масакова С.С. Модернизация системы образования как основная инновационная стратегия опережающего развития / / Глобальные вызовы и современные тренды развития высшего образования: Международная научно-практическая конференция, посвященная 50-летию Казахского экономического университета имени Т. Рыскулова. Алматы, КазЭУ имени Т. Рыскулова, 4-5 октября 2013 г. Сборник тезисов. / Под ред. С.С. Таменовой. - Алматы: Экономика, 2013
7. Шаймуханова С.Д., Кенжебаева З.С. Модернизация образования Республики Казахстан: состояние и перспективы развития // Успехи современного естествознания. - 2014. - № 5-1. - С. 174-178. URL: http://natural-sciences.ru/ru/article/view?id=33 872 (дата обращения: 13.05.2020).
8. Калжанова, Г. М. Модернизация системы образования в Казахстане / Г. М. Калжанова. — Текст : непосредственный // Проблемы и перспективы развития образования: материалы VIII Междунар. науч. конф. (г. Краснодар, февраль 2016 г.). — Краснодар: Новация, 2016. — С. 52-55. — URL: https://moluch.ru/conf/ped/archive/187/9555/ (дата обращения: 13.05.2020).
9. Kalkeeva K. R., Seitkazy P. B., Zheksembayeva G. S. Methodological approaches to the content of foreign language education// Life Science Journal, 2014;11(1s):249-253] (ISSN:1097-8135). http://www.lifesciencesite.com.
10. ESG - Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area. (2015). Brussels, Belgium.- 32 p.The Standards and Guidelines for Quality Assurance in the EHEA (ESG),
approved by the Ministerial conference in Yerevan, may 14-15, 2015
11. Кукуев А.И. Андрагогический подход в педагогике. - Ростов-на-Дону.: ИПО ПИ ЮФУ, 2009. - 328 с.
12. Нэби Ы.А. Электрондьщ окыту енпзу жагдайында жогары оку орнынан кешнп бшм беру жYЙесiнде графикалык даярлаудыц инноватикалык-эдюнамалык аспектiлерi: монография. -Нур-Султан, ЖК «Булатов А.Ж.».-2019.136 б.
13. Наби Ы.А. Системы обеспечения качества высшего образования: Проектирование на основе модели EFQM // Монография.Deutschland, Saarbrucken, Palmarium Academic Publishing -2014.201 р.
14. Лашко А.Г. Сущность квалиметрического подхода как научной парадигмы // Современная педагогика. 2016. № 11 [Электронный ресурс]. URL: http://pedagogika.snauka.ru/2016/11/6236 (дата обращения: 11.09.2020).
15. Осадчук О.Л. Галянская Е.Г. Современные методологические подходы к исследованию педагогических процессов// Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2016. - № 3 (часть 3) - С. 463-467
16. Модернизация российского образования: документы и материалы. Ред.: Э.Д. Днепров.- М.: ГУ ВШЭ, 2002, cерия "Библиотека развития образования", 332 с.
Ризашылык бьадру. Бул зерттеудг Казацстан Республикасы БШм жэне зылым министртттц Fылым комитетi
царжыландырады (грант №АР08955408)
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ СПОРТИВНОГО МЕНЕДЖМЕНТА С ЦЕЛЬЮ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ФИЗКУЛЬТУРНО-МАССОВОЙ РАБОТЫ ПО
МЕСТУ ЖИТЕЛЬСТВА
Селезнева Ольга Васильевна
к.п.н.,
ГБУ «СШОР №1 Белгородской области»,
г.Белгород
Селезнев Роман Александрович
ОГАПОУ "Белгородский педагогический колледж",
г.Белгород Туманян Рашид Амликович
МБУДО ДЮСШ №4, г.Белгород
АННОТАЦИЯ
Использование современных технологий спортивного менеджмента при управлении спортивным сооружением, которые включают в себя в полной мере реализацию следующих компонентов: организационный, финансовый, кадровый, маркетинговый и компоненты контроля и корректировки позволят привлечь население к систематическим занятиям физической культурой и спортом по месту жительства.
Ключевые слова. Спортивный менеджмент, маркетинг, финансовый компонент, физическая культура и спорт.
Введение. В целях формирования культуры дошкольников и заканчивая взрослым населением) здорового образа жизни и массового привлечения Белгородской области к систематическим занятиям различных социальных групп населения (начиная с физической культурой необходима реализация
