Научная статья на тему 'БАЪЗЕ МАСЪАЛАҲОИ РУШДИ СОҲАҲОИ ИҶТИМОӢ СИЁСӢ ДАР ҲАМКОРИҲОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БО СОЗМОНҲОИ БАЙНАЛХАЛҚӢ'

БАЪЗЕ МАСЪАЛАҲОИ РУШДИ СОҲАҲОИ ИҶТИМОӢ СИЁСӢ ДАР ҲАМКОРИҲОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БО СОЗМОНҲОИ БАЙНАЛХАЛҚӢ Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

CC BY
310
61
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
созмонҳои байналхалқӣ / бўҳрони сиѐсӣ / ризоияти миллӣ / амнияти миллӣ ва минтақавӣ / ҳамкориҳои иҷтимоӣ-сиѐсӣ / international organizations / political crisis / national reconciliation / national and regional security / socio-political cooperation / международные организации / политический кризис / национальное примирение / национальная и региональная безопасность / социально-политическое сотрудничество

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Рустамзода Завқиддин Рустам

Масъалаҳои рушди соҳаҳои иҷтимоӣ-сиѐсии ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо созмонҳои байналхалқӣ мавриди таҳқиқ қарор дода шудааст. Нақши назарраси созмонҳои байналхалқӣ дар ҳалли низои дохилӣ ва рушди баъдиҷангии Тоҷикистон нишон дода шудааст.Зикр гардидааст, ки баъди ба даст овардани сулҳ ва ризоияти миллӣ соҳаҳои иҷтимоӣ-сиѐсӣ яке аз шохаҳои калидии рушди минбаъдаи кишвар гардиданд. Барои рушди бемайлони ин соҳаҳо давлат аз кўмакҳои берунӣ, хусусан аз грантҳои созмонҳои байналхалқӣ истифода бурда, иқтидори худро ба таври назаррас такмил мебахшад. Инчунин андешаҳои гуногун доир ба ҳамкориҳои Тоҷикистон бо СММ, СҲШ, САҲА ва дигар созмонҳо мавриди таҳқиқ қарор гирифтааст. Зикр гардидааст, ки нақш ва мақоми созмонҳои байналхалқӣ дар ҳалли масъалаҳои иҷтимоиву иқтисодии Тоҷикистон назаррас буда, омўзиш ва таҳқиқи он ҳамаҷиҳата муҳим мебошад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF SOCIO-POLITICAL SPHERE IN COOPERATION OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN WITH INTERNATIONAL ORGANIZATIONS

Рассматривается развитие общественно-политической сферы сотрудничества Республики Таджикистан с международными организациями. Показана значительная роль международных организаций в урегулировании внутреннего конфликта 90-х годов ХХ в. в республике и в послевоенном развитии Таджикистана. Отмечается, что после достижения мира и национального согласия общественно-политическая сфера стала одним из ключевых направлений дальнейшего развития страны. Для стабильного развития этого направления государство значительно улучшает свои возможности за счет использования иностранной помощи, прежде всего грантов международных организаций. Также были изучены различные взгляды на сотрудничество Таджикистана с ООН, ШОС, ОБСЕ и другими организациями. Было отмечено, что в решении социально-экономических вопросов Таджикистана значительны роль и статус международных организаций, а их изучение имеет большое научное значение.

Текст научной работы на тему «БАЪЗЕ МАСЪАЛАҲОИ РУШДИ СОҲАҲОИ ИҶТИМОӢ СИЁСӢ ДАР ҲАМКОРИҲОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БО СОЗМОНҲОИ БАЙНАЛХАЛҚӢ»

УДК327

DOI 10.24412/2411-1945-2022-2-154-160

БА ЪЗЕ МАСЪАЛАХрИ РУШДИ СОХАХОИ ИЦТИМОИ - СИЁСИ ДАР

хамкорихои цумхурии

ТОЦИКИСТОНБО СОЗМОНХОИ БАЙНАЛХАЛКИ

НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ РАЗВИТИЯ СОЦИАЛЬНО-ПОЛИТИЧЕСКОЙ СФЕРЫ СОТРУДНИЧЕСТВА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН С МЕЖДУНАРОДНЫМИ ОРГАНИЗАЦИЯМИ

SOME ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF SOCIO-POLITICAL SPHERE IN COOPERATION OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN WITH INTERNATIONAL ORGANIZATIONS

Калидвожа^о: созмонуои байналхалцй, буурони сиёсй, ризоияти миллй, амнияти миллй ва минтацавй, уамкорщои щтимой-сиёсй

Масъалауои рушди соуауои ицтимой-сиёсии уамкорщои Цумуурии Тоцикистон бо созмощои байналхалкй мавриди тауциц царор дода шудааст. Нацши назарраси созмощои байналхалкй дар уалли низои дохилй ва рушди баъдицангии Тоцикистон нишон дода шудааст.Зикр гардидааст, ки баъди ба даст овардани сулу ва ризоияти миллй соуауои ицтимой-сиёсй яке аз шохауои калидии рушди минбаъдаи кишвар гардиданд. Барои рушди бемайлони ин соуауо давлат аз кумащои берунй, хусусан аз грантуои созмощои байналхалцй истифода бурда, ицтидори худро ба таври назаррас такмил мебахшад. Инчунин андешауои гуногун доир ба щмкорщои Тоцикистон бо СММ, СХЩ, САХА ва дигар созмонуо мавриди тауциц царор гирифтааст. Зикр гардидааст, ки нацш ва мацоми созмощои байналхалцй дар уалли масъалауои ицтимоиву ицтисодии Тоцикистон назаррас буда, омузиш ва тауцици он щмацщата мууим мебошад.

Ключевые слова: международные организации, политический кризис, национальное примирение, национальная и региональная безопасность, социально-политическое сотрудничество

Рассматривается развитие общественно-политической сферы сотрудничества Республики Таджикистан с международными организациями. Показана значительная роль международных организаций в урегулировании внутреннего конфликта 90-х годов ХХ в. в республике и в послевоенном развитии Таджикистана. Отмечается, что после достижения мира и национального согласия общественно-политическая сфера стала одним из ключевых направлений дальнейшего развития страны. Для стабильного развития этого направления государство значительно улучшает свои возможности за счет использования иностранной помощи, прежде всего грантов международных организаций. Также были изучены различные взгляды на сотрудничество Таджикистана с ООН, ШОС, ОБСЕ и другими организациями. Было отмечено, что в решении социально-экономических вопросов Таджикистана значительны роль и статус международных

Рустамзода Завциддин Рустам, унвонцуи кафедраи сиёсатшиносии ДДХБСТ, (Тоцикистон, Хуцанд)

Рустамзода Завкиддин Рустам,

соискатель кафедры политологии Таджикского государственного университета, права, бизнеса и политики (Таджикистан, Худжанд)

Rustamzoda Zavqiddin Rustam , claimant for candidate degree of the department ofpolitical studies under the TSULBP (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: mr.zavqiddin@mail.ru

организаций, а их изучение имеет большое научное значение.

Key words: international organizations, political crisis, national reconciliation, national and

regional security, socio-political cooperation

The article dwells on the development of socio-political spheres of cooperation between the Republic of Tajikistan and international organizations. The role of international organizations in the settlement of the internal conflict of the 90-ies and the post-war development of Tajikistan is significant, and the author notes that after the attainment of peace and national accord the sociopolitical sphere has become one of the key areas for the further development of the country. For a stable development of these areas the state will significantly improve its capabilities through the use of foreign assistance, primarily, grants from international organizations. Various views on Tajikistan's cooperation with UN, ShCO, OSCE and other organizations are also studied. It was noted that the role and status of international organizations in solving the socio-economic issues of Tajikistan is significant, and its study and research are of great importance.

Чумхурии Точикистон пас аз сохибистщлол гардидан бо мушкилоти зиёде ру ба ру шуд. Бахусусан бухрони хамачонибаи сиёсй, щтисодй ва ичтимой имкониятхои минбаъдаи кишварро дар самти рушду инкишоф махдуд гардонид. Барои рахой ёфтан аз бухрони щтисодиву ичтимой ва барк;арорсозии баъдинизой кишвари моро зарурат пеш омад, ки чорахои мухталифро бияндешад. Аз чумлаи чорахои мухим дар ин самт ба рох мондани хамкории мута^обилан судманд бо созмонхои байналхал^й буд.

Бо пошхурии Иттиходи Шуравй низоми ягонаи и^тисодй аз байн рафта, барои кишвархои соби^ Иттиходи Шурвй мушкилоти зиёдро ба миён овард. Аз он чумла Точикистон низ бинобар вазъияти печидаи сиёсй бо мушкилоти сангини и^тисодию ичтимой ру ба ру шуд, ки дар танхогй наметавонист онхоро бартараф ва хал намояд.

Ба рох мондани хамкорихои бисёрсамта бо кишвархои дуру наздик ва созмонхои мухталифи байналхащиву минтак;авй яке аз роххои халосй аз чунин як бухрони ичтимоиву щтисодй ба шумор мерафт. Аз ин хотир Точикистон ин самтро пеша намуда, хамкорихои худро бо кишвархои алохида ва созмонхои байналхал^й ба рох монд, то ки роххои баромадан аз чунин як бухрони фарогирро пайдо намояд.

Аз солхои аввали сохибистщлолй Точикистон дар халли мушкилоти мухталифи ичтимой ва сиёсии хеш аз имкониятхои хамкорй бо созмонхои мухталифи байналхал^й истифода намуд. Сигаи хамкорихои Точикистон бо созмонхои байналхал^й дар халли масъалахои ичтимоию сиёсй дар замони сохистщлолй якранг набуд.

Ин буд, ки созмонхои байналхал^й дар самтхои мухталиф ба Точикистон кумак намуда, дар амалй намудани сиёсати дохилй ва хоричй дастгирй мекарданд. Зикр намудан зарур аст, ки дар ин самт на^ш ва ма^оми Созмони Милали Муттахид ва институтхои бунёдии он, Созмони амният ва хамкорй дар Аврупо, Иттиходи Аврупо, Созмони умумичахонии тандурустй, Созмони хамкории Шанхай, Созмони ахдномаи амнияти дастачамъй, Кумитаи байналмилии Салиби Сурх ва гайра бузург аст.

Тахлил нишон медихад, ки хамкорихои Точикистон бо созмонхои байналхал^й дар самтхои мухталиф ба рох монда шуда, ба рушди сохахои алохидаи хаёти чамъиятй таъсири ами^ мерасонад. Мо на^ш ва ма^оми созмонхои байналхал^иро дар равандхои ичтимоиву сиёсии Точикистон шартан ба самтхои зерин чудо намудем:

САМТ ВА СОДАИ ДАРБАРГИРАНДА

сиесй

xалли низоъ, таъмини амният, ислоxоти сохтори давлатй,демократик УНОНй

иктисодй -молиявй

сармоягузорй, ислоxоти иктисодй

ичтимой

тандурустй, маориф, xифзи кукуки инсон

фаркангй

XИмояи мeросxои FайрифарxангИ

Схемаи 1. Сaмт Ba сoxaxoи дapбapгиpaндaи xaмкopии 4,yMxypHH Тoчикистoн 6o сoзмoнxoи бaйнaлxaлкй

Яке aз сaмтxoи мyxимми xaмкopиxo 6o сoзмoнxoи бaйнaлxaлкй - xaмкopиxoи сиëсй тaшкил мекунад, ки 6a xaлли низoи дoxилии Тoчикистoн, тaьмини aмнияти миллй Ba минтакавй, ислoxoти сoxтopи дaвлaтии ^чикнсте^ xифзи xyкyки инсoн, бyнëди ниxoдxoи демoкpaтй paвoнa гapдидa 6уд.

Бa нaзapи mo 6apKapop шyдaни сущ Ba pизoияти миллй дap шapoити Тoчикистoн бе дaстгиpии сиëсй Ba MHërnpaBHH як Kaiop сoзмoнxoи бaйнaлxaлкй, аз oн чyмлa СММ, САДА, Сoзмoни кoнфpoнси ислoмй, Кoмиссapи Олии СММ oид 6a гypезaгoн Faйpиимкoн буд. Сoзмoнxoи зикpшyдa дap xoлaти м^аккабу бyxpoнии кишвapи mo 6o xap poxy Bocrna кушиш нaмyдaнд, to pyшди минбаьдаи paвaндxoи сдасии Тoчикистонpo ба самти зapypй paBorn сoзaнд.

Х,амкорй бо СММ ва институт^ои бунёдии он. 4,yMxypHH ^чикистон дap муддати ^toxh TabpHxHH узвият дap Сoзмoни Милали Myттaxид Mapx^axoH муайяни xaмкopиpo 6o ин сoзмoни бoнyфyз бoмyвaффaкият aK4oM дoд. Тaвpе маьлум аст, дap ибтидo дap натичаи вазьи дoxилии Тoчикистoн xaмкopй 6bpoh сyлxy сyбoт дap кишвap авлавият дoшт.

Нaxyстин Дaфтapи Сoзмoни Милали Myттaxид дap Тoчикистoн, Дaфтapи нoзиpoни Сoзмoни Милали Myттaxид дap Тoчикистoн 1 февpaли сoли 1993 дap Душанбе ифтитоx ëфт. Ба андешаи MyxaKKHK Алимoв Р.К. Фaьoлияти БРСММ пешpaвии paвaнди сyлx дap Тoчикистoнpo таьмин намуда, ба aмaлиëтxoи сyлxпapвapй мyсoидaт кapдa, кумаки фaвpии бaшapдyстoнa paсoнидaaст [1, с.376].

Баьди ичpoиши бoмyвaффaкoнaи Сoзишнoмaи умумии hcthkpoph сyлx ва pизoияти миллй дap Тoчикистон Дaфтapи мyсoидaт ба сyлx дap Тoчикистон (CIPT) дap moxh майи сoли 2000 6o ибтикopи Дaбиpи кулли СММ Кoфи Аннан таьсис дoдa шуд. Вазифаи ашсии дaфтap аз мyсoидaт ба густ^иш ва TaxRMMH пoяxoи сиëсй, bochtbxoh дoxилии сул^ кoбилияти давлат ва ЧOмеa дap пешгиpй ва xamH низoьxo ^opai буд. Moxи августи сoли 2007 Дaфтapи мyсoидaт ба сyлx дap Тoчикистон кopи xy4po бoмyвaффaкият a^oM дoдa, дaxxo нaфap иштиpoкчиëни ин дaфтap 6o мyкoфaтxoи oлии 4yMxyp™ Тoчикистон сapфapoз гapдидaнд. Ба андешаи mo дастебй

ба мусолихаи миллй дар Тоцикистон бо кумаки Созмони Милал ва кишвархои кафил метавонад хамчун намунаи дипломатияи боздоранда барои кишвархои дорои низоьхои дохилй бошад.

Мархилаи мухими таърихи хамкорихои Тоцикистон ва Созмони Милали Муттахид ;абули ;атьнома бо ибтикори Тоцикистон дар бораи эълон кардани соли 2003 Соли байналмилалии оби тоза мебошад. Фахмиши умумии масоили об ва на;ши Созмони Милали Муттахид дар сафарбар кардани иродаи сиёсии хамаи кишвархо барои халли ин мушкилот Тоцикистонро водор сохт, ки ташаббускори эьлони Дахсолаи байналмилалии амал "Об барои хаёт" (2005-2015), ки 22 марти соли 2005 огоз шуд, и;дом кунад. Хрло ин руз хамчун Рузи байналмилалии об тацлил мешавад [2, с.12].

Зикр кардан бамаврид аст, ки дар ицлосияи 71-уми Мацмаи Умумии СММ бо пешниходи цониби Тоцикистон ;атьнома оид ба эьлони Дахсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» барои солхои 2018-2028 ;абул гардид, ки аз цониби 193 кишвари узв дастгирй ёфт. Дар лоихаи ;атьнома ба ташаббусхои Чумхурии Тоцикистон оид ба эълон намудани Соли байналмилалии оби тоза (2003), Дахсолаи байналмилалии амал «Об барои хаёт» (2005-2015), Соли байналмилалии хамкорй дар сохаи об (2013) таъкид шудааст, ки ин омили асосии мустахдам шудани мав;еи сиёсии кишвар дар арсаи байналмилалй мебошад.

Барномахои и;тисодй ва ицтимоии хамкории СММ бо Чумхурии Тоцикистон тавассути Дафтари Барномаи Рушди Созмони Милали Муттахид (UNDP) дар Тоцикистон амалй карда мешавад. Дар ибтидо, бо назардошти вазьи душвори сиёсиву ицтимоии кишвар, фаъолияти БРСММ пеш аз хама ба расонидани кумакхои башардустона дар посух ба эхтиёцоти фаврии кишвар нигаронида шуда буд. Он инчунин барои тахкими сулху эьтимод, мусоидат ба рушди тицорати хурд ва идоракунии онхо кор кардааст. Дар На;шаи амал доираи васеи фаъолиятхо дар панц самт: паст кардани сатхи камбизоатй ва ноил шудан ба Хддафхои Рушди Х^азорсола, кохиш додани ВНМО/БПНМ, вараца ва сил, идоракунй, пешгирй аз бухрон ва офиятбахшй ва мухити зист пешбинй шудааст.

Дар китоби "25 ;адам дар пахнои олам", ки зери назари Вазири корхои хорицй Сироциддин Мухриддин чоп шудааст, чунин зикр шудааст, ки барномахои амалкунанда ва ицрошуда чунин самтхоро дарбар мегиранд: Барномаи пешгирии маводи мухаддир дар Осиёи Марказй (CADP), Барномаи кумак оид ба идоракунии сархад дар Осиёи Марказй (БОМКА), тахкими хадафхои рушди хазорсола, дастрасии бехтар ба инфрасохтори махаллй, щтидори сохибкорй, тахкими омодагй ба офатхои табий дар водии Зарафшон, дастгирии идоракунии устувори на;лиёт дар Душанбе, тавсеаи нохияхои щтисодии энергетикии Тоцикистон [3, с.12].

Сахми Хазинаи Кудакони Созмони Милали Муттахид (ЮНИСЕФ) низ дар кохиши марги барва;тии кудакон ва модарон, бехбуди шароити тахсили кудакон, баланд бардоштани сатхи огохии цавонон дар бораи ВНМО/БПНМ ва таргиби тарзи хаёти солим назаррас буда, бо дастгирии шарикони рушд ба маблаги 26 миллион доллари ИМА кумаки моддй расонидааст [4, с.134]. Барномаи озу;авории Созмони Милали Муттахид (WFP) дар расонидани кумакхои башардустона барои рафьи о;ибатхои цанги шахрвандй на;ши мухим бозидааст. Аз мохи июли соли 1999 то июли соли 2001 ин барнома аввалин кумаки мунтазами худро ба камбизоатон анцом дод. Ба ахолии нохияхои осебпазир аз руи барномахои «Хурокворй бар ивази мехнат», «Хуроки мактаб» ва гайра зиёда аз 52 хазор тонна хурокворй та;сим карда шудааст.

Намояндагии Созмони умумицахонии тандурустй (СУТ), ки соли 1992 таьсис ёфтааст, барои ислохоти сохаи тандурустй, бехбудй бахшидан ба саломатии модару кудак, мубориза бо беморихои сироятй, дастгирии сиёсат ва стратегияхои тандурустй, хамохангсозии корхои башардустонаи созмонхои байналмилалй, тахкими иттилоот ва назорат машгул аст.

Созмони амният ва ^амкорй дар Аврупо. Чумхурии Тоцикистон санади нихоии Х^елсинкиро мохи феврали соли 1992 ба имзо расонд. Истифодаи тацриба, нуфуз ва

кyдpaти САДА дap paBa^^ демoкpaтикyнoнии чoмеa, Tax^HMH амнияти миллй, минтакавй ва байналмилалй, эчoди yнсypxoи мудими чoмеaи шaxpвaндй ва танзими MacbanaxoH aкaллиятxoи миллй ба узвияти ^чик^гон ба ин сoзмoн мyсoидaт кapдaнд.

Ба нaзapи mo, аз зaмoни OFOЗи фaьoлияти САДА дap кишвap дap зaмoни чанги шaxpвaндй, ин тaшкилoт дap назди xyд вазифа гyзoштaaст, ки дap беxтap кapдaни сиëсй ва ичтимoию иктисoдии ^чикнсте^ фapoxaм oвapдaни шapoити мyсoид ва pyшди paвaндxoи демoкpaтй дap кишвap caxM гyзopaд.

Дaфтapи САДА дap Тoчикистoн лoиxaxoи гyнoгyнpo 6bp acocH се ченак: низoмй -сдасй, иктисoдию экoлoгй ва бaшapдyстoнa амалй мекунад. Ба Faйp аз ин дaфтap ба татбики лoиxaxo чиxaти xaвaсмaндгapдoнии мyкoлaмaи MyaccHp байни xy^MaT, чoмеaи шaxpвaндй ва xизбxoи сдасй мyсoидaт кapдa истодааст.

Ба гуфтаи Дaмpoxoн Зapифй, сoбик вaзиpи yMypH xopичии Тoчикистон, САДА дap чанбаи низсмию сиëсй ба ниxoдxoи ку^атй дap мyбopизa 6o теppopизм, читят^и сoзмoнëфтa, ислoxoти милитсия, пoксoзии Mmaxo ва xaмчyнин xифзи мapз кумак кapдa истодааст. Дap xaмкopй 6o ин ниxoди байналмилалй тaвaччyxи xoca ба TaxpMM ва xифзи capxaA д0дa шуда дap ин самт лoиxaxoи зиëде амалй шуда истодаанд, ки яке oнxo ташкили ^ллечи идopaи capxaAHH САДА ба xhco6 меpaвaд [5, с.31].

Ба нaзapи mo Тoчикистoн 6bp oн мaнфиaтдop аст, ки САДА вoкеaн неpyмaндy MyaccHp бoшaд ва ба манфиати tbmomh aьзoи xyд кop кунад, сoзмoне бoшaд, ки метaвoнaд ва бoяд дap pyшди иктисoдй ва xaмкopй 6bpoh xифзи MyxHTH зист дap фaзoи САДА caxM гyзopaд ва пpинсипи амнияти 6bpoh xaMa 6bpo6bppo амалй сoзaд.

Иттиходи Аврупо. Myнoсибaтxoи Тoчикистoн 6o Иттиxoди Авpyпo аз сoли 1992 OFOЗ ëфтa, тайи дaвpaи гузашта ба TaBpH кoбили мyлoxизa гyстapиш ëфт. pbbo6hth Иттиxoди Авpyпo ва Тoчикистoн 6o ифтитоxи дaфтapи Бapнoмaи кумаки фаннии ИДМ (TACIS) дap Душанбе 6bp^pop шуд, aMMo чанги шaxpвaндй Mo^b шуд, ки бapxе аз TapxxoH ин иттиxoд амалй шаванд.

Ба акидаи Myxa^^H точик Сoлиев Р. дap xaмкopиxoи тapaфaйн тaвaччyxи здад ба coxaxoH идopaкyнии oбy энеpгетикa, амнияти энеpгетикй, xифзи MyxHTH зист, инчунин тавсеаи имкoниятxoи нaклиëтию TparnHrä дap минтака, pyшди мyнoсибaтxoи T^oparä, мaopиф, тaндypyстй, xифзи ичтимoй ва шyFли axoлй дoдa мешавад. [6, с.102].

Яке аз caMTxoH aфзaлиятнoки xaмкopй дap чaxopчyби стpaтегияи Иттиxoдияи Авpyпo нaклиëт ва энеpгетикa мебoшaд. Дap сoли 2010 Бoнки сapмoягyзopии Авpyпo дap xaмкopй 6o Бoнки Авpyпoии тачдид ва pyшд (БАТР) ва Кoмиссияи Авpyпo тасмими сapмoягyзopй 6bpoh тачдиди ^pyroxxoH мавчудаи бapки oбй ва бyнëди rapyroxxoh xypди бapки oбй дap кишвappo ба мaблaFи 145 миллиoн евpo тавсия дoд, ки як кисми oн 6bpoh ду лoиxaи энеpгетикй, аз чумла бoзсoзии неpyгoxи Kaüpo^yM ва бoзсoзии системаи Xисoббapoбapкyнии rapyH бapк дap вилoяти СyFд сapф шудааст. [7]

Mo чунин мешyмopем, ки лoиxaxoи сoxтмoни poxxoH мoшингapд ва oxaн, кашидани xaTxoH инти^ли бapк, ки xoлo дap ^чи^агон амалй шуда истодаанд, на тaнxo 6bpoh аз бунбасти кoммyникaтсиoнй бapoвapдaни кишвap, балки 6bpoh гyстapиши xaM^pHH минтакавй мyсoидaт менaмoянд.

Сoxaи дигapи MyxHMH xaмкopй ин coxaH мaopиф буда, 6bpoh пешpaфти иктисoдиëти мамлакат ва oяндaи чaвoнoн 6bpoh г^ифтани мaьлyмoти oлй ва кaсбй-теxникй axaM^TH Maxcyc дopaд. Дap ин замина аз OFOЗи сoли 2009 бapнoмaxoи Иттиxoди Авpyпo «Темпус» ва «Эpaзмyс Мундус» дap coxaH мaopиф фaъoлияти xyдpo дap Тoчикистон гyстapиш дoдa истодаанд. Ин бapнoмaxo ба пешбypди ислoxoти низoми тaxсилoти oлй тавассути мaблaFгyзopии лoиxaxoи мyштapaки дoнишгoxxoи aвpyпoй ва MyaccHcaxoH тaxсилoти oлии кишвapxoи шapик, аз чумла OcHëH Mapкaзй нигapoнидa шудаанд.

Созмони хамкории Шанхай. Маълум аст, ки 4,yMxypHH ^чи^агон дap coxaH

дипломатияи бисёрчониба ба рушди муносибатхои муассир дар доираи Созмони хамкорихои Шанхай таваччухи хоса зохир мекунад. Бесабаб нест, ки дар консепсияи кунунии сиёсати хоричии Чумхурии Точикистон омадааст, ки хадаф аз иштироки фаъолонаи Точикистон дар СХШ ин тахкими муносибатхои неки хамсоягй, муносибатхои боэътимоду дустона байни кишвархои узв ва нозирон, инчунин тахкими амният, субот ва рушди устувори и;тисодй дар минта;а аст» [8].

Чднбаи дигаре, ки ба хамкории Точикистон бо ин созмон мусоидат кардааст, хифзи амнияти миллй ва минта;авй мебошад. Албатта, дар шароити имруза амнияти Точикистон чузъи чудонашавандаи низоми муосири амнияти байналмилалй ва муносибатхои байналмилалй ба хисоб меравад. Дар ин замина яке аз механизмхои асосии таъмини амнияти миллй ва минта;авй барои Точикистон Созмони хамкорихои Шанхай буда, пас аз ба даст овардани истщлолият ба давлатхои Осиёи Марказй ва Чумхурии Мардумии Чин аз даврони Шуравй як ;атор мушкилоти марзй мерос монда буд, ки барои ин аз кишвархои минта;а ва абар;удратхо, аз ;абили Федератсияи Русия ва Чумхурии Мардумии Чин, як минбари муштарак та;озо мекард. Фаъолияти бистсолаи СХШ тасдщ мекунад, ки ин созмон заминаи арзанда ва бонуфуз барои мухокима ва халлу фасли мушкилоти мубрами минта;авй ва байналмилалй мебошад.

Хамин тари;, метавон зикр намуд, ки СХШ яке аз механизмхои асосии минта;авй буда, дар таъмини амнияти минта;авй, хамгироии щтисодй ва ичтимой на;ши мухим дорад.

Созмони хамкории исломй. Созмони хамкорихои исломй дар раванди хамгироии кишвархои исломй ва хамкорихои миёни онхо на;ши мухим дорад. Аз ин ру, бо назардошти нуфузи ин созмон, Чумхурии Точикистон пас аз ба даст овардани истщлолият 1 декабри соли 1992 ба ин созмон аъзо шуд. Дар соли 2007 Точикистон ба узвияти Иттиходи порлумонии СХИ пазируфта шуда, бо ниходхое чун Бонки рушди исломй, Созмони СХИ оид ба маориф, илм ва фарханг (ISESCO) ва дигар муассисахои он хамкории густурда дорад. Дар соли 2010 Душанбе пойтахти фарханги исломй эълон шуда, дар остонаи нишасти Шурои вазирони корхои хоричй бо ширкати Точикистон Анчумани сохибкорони кишвархои исломй баргузор шуд. Хамчунин бо иштироки Чумхурии Точикистон На;шаи чорабинихо оид ба рушди хамкорихои СХИ бо кишвархои Осиёи Марказй ;абул гардид.

Самтхои хамкории Точикистон ва СХИ бахшхои мухими и;тисодиву ичтимой, аз чумла кохиши камбизоатй, рушди и;тисодй, тичорат, молия, на;лиёт, энергетика, сайёхй, кишоварзй ва амнияти озу;аворй, илм, маориф ва технология, тандурустй, мухити зист ва дипломатияи чамъиятиро дар бар мегирад.

Хамин тари;, ба андешаи мо созмонхои байналхал;й хамчун майдони баёни мав;еъ ва ташаббускории Точикистонро, ки кишвари хурд ва чавон мебошад, таъмин намуд. Баргузории чаласахои сатхи баланди созмонхои байналхал;й дар Точикистон масъулиятшиносии сиёсиро баланд гардонид ва пойтахти Точикистон - шахри Душанбе дар ;атори дигар шахрхои бузурги олам ба мехвари ;абули ;арорхои сиёсии сатхи байналхал;й табдил шуд. Инчунин, риоя ва ичроиши му;арраротхои созмонхои байналхал;й масъулияти сиёсии кишварро рушд бахшида, Точикистон тачрибаи фаъолияти сохахои мухталифро пайдо кард.

Пайнавишт:

1. Алимов Р.К. Таджикистан - ООН: Выступления, документы и материалы. 1993 - 2000 годы. - Москва: Международные отношения, 2001. - 376 с.

2. Каримов О. Политическое сосотояние Таджикистана в 90-е годы ХХ в. и в начале XXI в. - Худжанд, 2007. - 264 с.

3. 25 цадам дар паунои олам. Зери назари Сироциддин Аслов. - Душанбе: Ирфон, 2016. - 220 с.

4. Cuёсати хориции Тоцикистон дар масири истицлолият. Зери назари Хамрохон Зарифй. - Душанбе: Ирфон, 2011. - 340 с.

5. Зарифи X. Точикистон - САХА: муколама ва уамкори. - Душанбе: Ирфон, 2009. - 352 с.

6. Солиев Р.А. Таджикистан - Европейский союз: взаимовыгодное партнерство. -Душанбе: ЭР-граф, 2016. - 308 с.

7. Интернет-сарчашма. URL: https://www.eeas.europa.eu/tajikistan/evropeyskiy-soyuz-i-tadzhikistan_ru?s=228#6433 (санаи муроциат: 14.01.2022)

8. Интернет-сарчашма. URL: https://mfa.tj/tg/main/view/4255/konsepsiyai-sijosati-khorijii-jumhurii-tojikiston (санаи муроциат: 14.01.2022)

Reference Literature:

1. Alimov R.K. Tajikistan - UNO: Speeches, Documents and Materials. 1993 - 2000. - M. : International Relations, 2001. - 376pp.

2. Karimov O. The Political Situation of Tajikistan in the 90s of the XX-th and at the Beginning of the XXI-st Centuries. - Khujand, 2007. - pp.264.

3. 25 Steps across the Globe. Edited by Sirojiddin Aslov. - Dushanbe: Cognition, 2016. - pp.220.

4. Tajikistan's Foreign Policy on the Path to Independence. Under the editorship of Hamrokhon Zarifi. - Dushanbe: Cognition, 2011. -340pp.

5. Zarifi H. Tajikistan - OSCE: Dialogue and Cooperation. - Dushanbe: Cognition, 2009. -352pp.

6. Soliev R.A. Tajikistan - European Union: mutually Beneficial Partnership. - Dushanbe: ER-Graph, 2016. - 308pp.

7. Internet resource. URL: https://www.eeas.europa.eu/tajikistan/evropeyskiy-soyuz-i tadzhikistan_ru?s=228№6433 (date of search 01/14/2022)

8. Internet resource. URL: https://mfa.tj/tg/main/view/4255/konsepsiyai-sijosati-khorijii-jumhurii-tojikiston (date of search 01/14/2022)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.