CC BY
8Батыр булып
тумаган
Э. Гайфуллин (сулда) М. Айзатулин белэн. Казан, 28 ноябрь 1970 ел. А. Гафиятовньщ шэхси архивыннан.
Быел ждтмеш яшен тутырган Эсхэт Гайфуллиннын татарча керэш бу-енча яулап алып була торган бик куп титуллары бар. Ул авыр улчэмдэ еч тапкыр республика чемпионы Ьэм ике тапкыр Россия батыры. «Ватаным Татарстан» газетасынын герой-шагыйрь Муса Ж^элил исемендэге призын еч тапкыр (1967, 1970, 1974 елларда) отуы, шул турнирда тагын биш тапкыр призлы урыннарга чыгуы аны чыннан да кечле пэклеваннар рэтенэ куя. Э инде Сабада, Яшел Узэндэ, Казан районнары Сабан-туйларында ничэ тапкыр баш батыр бу-лып танылуын саный башласак, тиз генэ очына да чыга алмабыз. Югыйсэ, ул ту-мыштан керэшче булып тумаган.
«Мин дэЬшэтле кырык беренче елны деньяга килгэнмен, — дип сейли ул. — Этием Абдулла сугыштан эйлэнеп кайт-мады. Шуна да яшьли энинен кул ара-сына керергэ, тормыш йеген бергэлэп тартырга туры килде. Э белэклэргэ кеч кергэнен уналты яшьлэрдэ тойдым. Нэрсэ дэ булса кутэрэсе, кем белэн бул-са да керэшеп карыйсы килэ бит. Апты-рагач, этидэн калган герне куршелэрдэн сорап алып чыктым да, каен ботагы белэн тоташтырып, штанга сыман бер нэрсэ ясадым...»
Беренче тапкыр узлэренен Оет авы-лы (Саба районы) Сабан туенда шул елны бил алышырга чыга ул, яшьлэр ара-
-<309>-
ЕУ 1 2011.mdb 309
11.07.2011 10:55:43
сында батыр кала. Аннан соц Сабаньщ узендэ дэ берничэ ел мэйдан тота. Эмма аца барыбер нэрсэдер ^итми, аныц республика кулэмендэге ярышларга чыга-сы, кечлелэр белэн бил алышасы килэ. 1963 елда Саба Сабан туена Казаннан самбо буенча биш тапкыр РСФСР чемпионы Валентин Сергеев кайту Эсхэт ечен зур бэйрэмгэ эйлэнэ. Финалда алар икэу очраша. Билгеле, танылган керэшче естен чыга, эмма шул алыштан соц Эсхэт тэ узенец чемпионнар белэн бертигез керэшэ алуына ышанып кала.
«Кеч ^итэрлек синдэ, — ди аца В. Сергеев. — Тик бер генэ алымны белэсец — турыга кутэреп алуны гына. Татарча керэшнец дистэлэгэн алым-нары бар бит аныц. Шуларны ныклап ейрэн. Тактиканы да бел, ягъни Ьэр кендэшец белэн узецне ничек тотар-га кирэклеген чамала, шул чакта оста керэшче чыгар узецнэн...»
Шул елларда Сабаныц «Урожай» ирекле спорт ^эмгыяте рэисе Хэмит Ху^ин Эсхэтне Казандагы ярышлар-га алып бара башлый. Тик менэ элеге дэ баягы куп кенэ алымнарны белмэве, тактик яктан эзерлексез булуы аркасын-да ул эллэни уцышка ирешэ алмый.
1965 елда Чистай совхоз-тех-никумына укырга кергэч осталыгын арт-тыру ечен менэ дигэн мемкинлек туа, ченки соцыннан РСФСРныц атказан-ган тренеры булачак танылган керэшче Мэгаз Сэхэбетдинов биредэ укучы егетлэрне классик Ьэм татарча керэш серлэренэ бик телэп ейрэтэ. Нэкъ менэ техникумда укыган елларында Эсхэт тэуге тапкыр республика Ьэм Русия чемпионы булып таныла, 1966 елда Чистай районы керэшчелэренэ Муса Щэлил исемендэге призга уткэрелгэн турнир-ны отарга булыша.
Утыз елдан артык керэшуе дэве-рендэ кемнэр белэн генэ бил алышма-ган Эсхэт Гайфуллин?! Иван Бэширов,
РЕЗЮМЕ
Статья журналиста А. Гафиятова посвящена рэше Асхату Гайфуллину (1941 г. р.).
Сабир^ан Шакиров, Бастам Гази-зов, Марсель Гыйлаев, Раббани Гай-фуллин кебек шул чорныц атаклы пэЬлеваннарын ^ицу бэхетенэ ирешкэн сирэк баЬадирларныц берсе ул.
Эле хэзер дэ ярышларга килеп чыкканда аны якыннан белуче тама-шачыларныц кайберлэре: «Энэ Эсхэт Гайфуллин килгэн!» дип соклануын белдерэ. Э Эсхэт абзый узе керэшче дуслары белэн ^ылы итеп курешкэч, тамашачылар янына барып утыра да, сэгатьлэр буе бугенге батырларныц бил алышканын тын да алмый карап утыра.
Узган ел декабрь аенда «Ак барс» Керэш сараенда уткэн Русия чемпионатыныц ачылу тантанасын-да 1960-1970 елларныц танылган ба-тырларын — Иван Бэшировны, Ил-гиз МинЬа^евны, Эсхэт Гайфуллин-ны, Сабир^ан Шакировны, Гайнет-дин Мехэммэдиевне, Башкортстан-нан Фэнис Уразбахтинны зал уртасы-на чакырып хермэтлэделэр, булэклэр тапшырдылар. Элеге дулкынландыр-гыч тантанадан соц мин Эсхэт абзыйныц кузлэрендэ яшь тамчыла-ры курдем. «Менэ ветераннарны илле елга беренче тапкыр шулай зурлады- ф
лар — диде ул. — Рэхмэт якташым Щэудэт Мицнэхмэтовка, министр Марат Эхмэтовка. Безгэ инде эллэни куп кирэкми. Менэ шулай искэ алып куцеллэрне кутэрсэлэр — шул ^иткэн».
Эйе, Татарстанныц атказанган спорт остасы, бик куп Сабантуйлар батыры Эсхэт Гайфуллин хаклы — кай-чандыр зур мэйданнар шаулаткан пэЬлеваннарыбызны онытырга ярамый. Э Эсхэт абый инде куптэн пенсиядэ булса да, егетлэрчэ зифа буйлы, мэЬабэт гэудэле. Аныц Ьэр хэрэкэтеннэн кеч-дэрт, уз-узенэ ышаныч ташып тора. Иманым камил: эгэр келэмгэ чыгып бил алышса, бугенге батырларныц кубесенэ бик авырга туры килэчэк...
Атлас Гафиятов, журналист
известному батыру по татарской борьбе ку-
310
ИЗ ИСТОРИИ СПОРТА
«ГАСЫРЛАР АВАЗЫ — ЭХО ВЕКОВ», № 1/2, 2011
БУ_1_2011.1пСЬ 310
11.07.2011 10:55:43
