Научная статья на тему 'БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ВОЯГА ЕТКАЗИШДА “ОИЛА-МАҲАЛЛАОЛИЙ ТАЪЛИМ” ТАРБИЯ ТИЗИМИНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ'

БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ВОЯГА ЕТКАЗИШДА “ОИЛА-МАҲАЛЛАОЛИЙ ТАЪЛИМ” ТАРБИЯ ТИЗИМИНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Социальные науки»

34
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маҳалла / оила / олий таълим муассасаси / таълим / тарбия / талаба / маънавият / педагогика / голобаллашув

Аннотация научной статьи по социальным наукам, автор научной работы — Н. Ю. Жўрабоев

Мазкур мақолада “оила-маҳалла-олий таълим” тизими мисолида ѐшлар тарбиясининг айрим жиҳатлари ѐритилган бўлиб, унда мазкур муаммога доир айрим фикр-мулоҳазалар баѐн қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ВОЯГА ЕТКАЗИШДА “ОИЛА-МАҲАЛЛАОЛИЙ ТАЪЛИМ” ТАРБИЯ ТИЗИМИНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ»

Academic Research in Educational Sciences ISSN: 2181-1385

Volume 3 | Issue 10 | 2022 Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ВОЯГА ЕТКАЗИШДА "ОИЛА-МАХДЛЛА-ОЛИЙ ТАЪЛИМ" ТАРБИЯ ТИЗИМИНИНГ УРНИ ВА АХДМИЯТИ

Мазкур маколада "оила-махалла-олий таълим" тизими мисолида ёшлар тарбиясининг айрим жихатлари ёритилган булиб, унда мазкур муаммога доир айрим фикр-мулохазалар баён килинган.

Калит сузлар: махалла, оила, олий таълим муассасаси, таълим, тарбия, талаба, маънавият, педагогика, голобаллашув.

Маълумки, мамлакатимиз мустакилликка эришганидан сунг хукуматимиз томонидан хар томонлама етук, маънан ва жисмонан соглом, баркамол авлодни тарбиялаш масалаларига алохида эътибор каратила бошланди. Бу эса киска давр мобайнида халкимиз ва мамлакатимиз учун юксалиш, тараккий этган мамлакатлар сафига кушилиш имкониятини яратиб берди. Шунингдек, мустакиллик йилларида кабул килинган катор конун, кодекс, дастур ва меъёрий хужжатлар ва бошка шу кабилар ёшлар тарбиясида, уларни соглом турмуш тарзига ургатишда, ижтимоий фойдали иш билан банд килишда ва хукукбузарликларнинг олдини олишда мухим хукукий асос булиб хизмат килмокда.

Шунга карамай, глобаллашув жараёнида дунёнинг кун сайин узгариб блораётган ижтимоий манзараси истиклолимиз эгалари булган ёшлар тарбиясида янада хушёр ва сергак булишимизни такозо этмокда. Бинобарин, тарбия хар кандай ижтимоий маконда хар доим узлуксиз давом этиб борадиган жараён сифатида хоят мухим ахамиятга молик, долзарб масала булиб келган. Биламизки, вакт утиши билан бола тарибиясининг илк оилавий боскичи (5-6 ёшларда) секин-аста ижтимоий тарбия (мактаб, лицей, коллеж) боскичига ута бошлайди. Бирок, бу боскич оилавий тарбияни мутлако инкор этмайди, балки аввалги боскични янги ижтимоий шароитларда янада кенг микёсда давом эттиришга хизмат килади. Аммо "Таълимни тарбиядан, тарбияни эса таълимдан ажратиб булмайди - бу шаркона караш, шаркона хаёт

Н. Ю. Журабоев

Тошкент давлат транпорт университети

АННОТАЦИЯ

КИРИШ

фалсафаси" [1].

October, 2022

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 10 | 2022 ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Энди, асл муддаога утсак. Олий укув юртига кирган талаба, энг аввало, толиби илмдир. Талабанинг эл юртга садокати, фидоийлиги, ватанпарварлиги илм исташида, илм излашида, илм топишида ва билим чуккиларини эгаллашида намоён булади. Миллий педагогикамизнинг жонкуяр вакилларидан булган Гайбуллох ас-Салом ва Сайди Умиров узларинг "Толибнома" рисоласида талабанинг укув юртидаги фаолиятининг уч мухим жихатига - укув жараёни, ётокхонада яшаш, жамоат ишларига тухталиб, "булар узаро чамбарчас боглик, туташ илдизлар булиб, бир-бирини тулдиради, бойитади, таказо этади. Аслида учови хам таълим-тарбия аталувчи яхлит, мураккаб жараённинг уч таркибий кисми. Шу уч жихатга бирдек эътибор берган талабадан келгусида жамоатчи чикишини узок йиллик тажрибалар курсатиб турибди" [2], деб таъкидлайдилар.

Агар мана шу "учлик" асосида талаба тарбиясида мухим уринга эга булган "оила-махалла-олий таълим муассасаси" учлигига назар ташласак, улар уртасида нечоглик якинлик борлиги уз-узидан англашилади. Маълумки, олилада бола тарбияси билан асосан ота-оналар, махаллада махалла фукаролари, фукаролар йигини раиси, диний масалалар билан шугулланувчи вакил, махалла посбонлари ва уларга кумаклашувчи участка инспектори хамда туман хокимининг махалладаги ёшлар билан бевосита шугулланувчи уринбосари, олий таълим муассасасида Ёшлар ишлари буйича проректор, Маънавият булими, факультет деканларининг маънавий ишлар буйича уринбосарлари, йириклаштирилган грухларнинг тюторлари, Ота-оналар кенгаши, Ёшлар Иттифокининг бошлангич ташкилоти ва талабалар турар жойларида махсус таъсис этилган тарбиячи-педагоглар каби тузилмалар шугулланади.

Масаланинг амалий жихатлари хакида гапирадиган булсак, шахарлик талабалар тарбиясида махалла ва оиланинг урни масаласида унчалик муаммо йук. Вилоятдан келган талабалар эса ота-онасидан, узи униб-усган махалласидан йирокда. Шундай экан, бу уринда уларга гурух тюторлари алохида ёндошишлари, уларга бир муддат рамзий маънода, оталик-оналик килишлари керакки, халиги талаба узини ота-она мехридан айро хис килмасин. Тютор-тарбиячининг чинакам педагогик махорати шу ерда икки орадаги масофани йукка чикариши гоят мухим. Шу билан бирга, укув юртлари кошидаги мукобил тузилмалар хам мазкур масаларда масъулиятни уз зиммаларига олишлари хам зарурдир. Зеро, хаётнинг узи талбаларда Ватанга мухаббат, миллий ва

October, 2022

323

Academic Research in Educational Sciences ISSN: 2181-1385

Volume 3 | Issue 10 | 2022 Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

yMyMHHCOHufi KagpuaTnapra coguKnuK, ogaMufinuK, onu^aHoSnuK $a3HnarnapHHH MycraxKaM Kapop TonTupumga MycTaKun xaeT gaBOMufinuruHH TatMHHnafiguraH TapSua MacKaHu SynMum Maxanna Ba onufi TatnuM gaproxu ongura aHa my KaSu MactynuaTH Ba3u^aHH KyfiMOKga.

Bona TapSuacuga MaxannaHHHr ypHH xaM KaTTa. "Bup Sonara erra Maxanna OTa-OHanuK Kunagu", geraH HaKn xaM 6e^H3 afiTunMaraH. Maxanna Y36eKHCTOHHHHr MyafiaH Tapuxufi mapournapuga acpnap gaBOMuga maKnnaHuS, ^aonuaT KypcaTaeTraH, axonu amafiguraH MatMypufi-xygygufi SupnuK, yromMa cu^aruga TapSua ^apaeHuga SeBOCHTa umTupoK этaцн. Ammo, ranHHHr pocTHHH afiTraHga, TanSanap Typap ^ofiuga HCTHKOMar KunaeTraH emnap SunaH my xygyg Maxannacu ypTacuga eTapnu gapa^agaru anoKa MaB^yg эмaс. XpnöyKH, TanaSanap Typap ^ofiu MatMypufi-xygygufi ^HxargaH my Maxanna TapKuSura Kupagu. ^eMaK, 6y Sopagaru SymnuKHH Tyngupum KepaK Synagu. ByHHHr ynyH eTOKXOHagaru TananöanpHH Maxanna ^aonuaTura $aon apanamyBHHH TatMHHnam xaM 3apyp

w rp V> V> S-f TH

KypuHagu. Tokh ynap Maxannaga y3napHH yrafi Ba oeroHa xuc KunMacuHnap. By ypuHga, acocufi TamaSSyc Maxanna axnu TOMOHugaH Synumu Munnufi TapSua HyKTau Ha3apugaH TymyHapnu Synca KepaK. TatSup ®OH3 Synca, Maxannapga TapuxaH TapKuS TonraH, xanKUMH3ra xoc SynraH MatHaBufi KagpuaTnap aHa myHgafi xaeTufi-aManufi ^aonuaT Haru^acuga ro3ara HHKagu. 3oTaH, Mexp-OKuOaT, axunnuK Ba TOTyBnuK, Tyfi-T0M0ma, axmu KyHga xaM, eMOH KyHga xaM Supra Synum Kaöu $a3unarnap, aBBanaMÖop, Maxanna MyxuTuga maKnnaHraH Ba puBO^naHraH.

Bu3, "..xaeT aSagufinuru, aBnognap gaBOMufinuruHH TatMHHnafiguraH MatHaBHT KypFOHH SynMum" ouna, "HHHaKaM Munnufi KagpuaTnap MacKaHu" SynMum Maxanna Ba roKcaK MatHauBaTnu, eTyK MyTaxaccuc Kagpnap Tafiepnam ynoru SynMum onufi TatnuM Myaccacacu xaKuga SunraHHMrona, HgpoKHMH3 eTraHuna $HKp ropuTguK.

XY.HOCA

ByryH KynnaS Ma^KypaBufi xypy^nap Typnu fiynnap SunaH MaMnaKaTHMH3ra KupuS KenuS, emnapuMH3 OHry myypura canSufi Tatcup этн6, ynapHH Tyrpu fiyngaH orgupumra xapaKa KunaeTraHnuru xen KHMra cup эмaс. EmnapuMH3Hu SyHgafi unnarnap Ba eMOH Ky3napgaH acpamga TatnuM-TapSuaHHHr Typnu BOCHTanapu xaMga OMunnapuHH H3naS Tonum FoaT MyxuM экaнnнгннн 6apnaMH3 aHrnaS Typu6MH3. X,en mySxa fiyKKH, "ouna-Maxanna-onufi TatnuM Myaccacacu" KaSu TapSua th3hmhhh

TaKOMunnamTupum, yHHHr unMufi, aManufi Ba negaroruK

October, 2022

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 10 | 2022

жихатларини пухта ишлаб чикиш истикболда янада яхши самаралар беради. Долбуки, "Тараккиётнинг тамал тоши хам, мамлакатни кудратли, миллатни буюк киладиган куч хам илм-фан, таълим ва тарбиядир"[3].

REFERENCES

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - "Маънавият", Тошкент, 2008 йил, 62-бет.

2. Еайбуллох ас-Салом, Сайди Умр. Толибнома. - "Шарк", 1996 йил, 17-бет.

3. Узбекистан Президент Шавкат Мирзиёевнинг мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш, илм-фан сохаси ривожини жадаллаштириш масалалари мухокамаси буйича утказилган видеоселектор йигилишидаги нуткидан. - https://mirziyo.uz/taraqqiyotning-tamal-toshi-millatni-buyuk-qiladigan-kuch-ilm-fan-va-talim-tarbiyadir/

4.J. S. Ramatov, M. Hasanov MAFKURAVIY AXLOQ TARBIYASINING AHAMIYATI // Pedagogik fanlar boyicha akademik tadqiqotlar. 2022 yil. 6-son. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/mafkuraviy-ta-didlarni-oldini-olishda-ahlo-iy-tarbiyaning-a-amiyati (kirish sanasi: 04.10.2022).

5.Ж. С. Раматов, & М. Дасанов (2022). МИЛЛИЙ КАДРИЯТЛАР -ЖАМИЯТИМИЗ БАРКАРОРЛИГИ ВА ЁШ АВЛОД ТАРБИЯСИНИНГ МУДИМ ОМИЛИ. Academic research in educational sciences, 3 (6), 973-979.

6.Ramatov, J.S., & Khasanov, M.N. (2022). HISTORY OF RAILWAY CONSTRUCTION IN UZBEKISTAN: YESTERDAY AND TODAY. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (6), 925-930.

7.Ж. С. Раматов, & М. Н. Дасанов (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙНИНГ ЖАДОН ИЛМ-ФАН ТАРАККИЁТИГА КУШГАН ДИССАСИ ВА УНИНГ БУГУНГИ КУНДАГИ АДАМИЯТИ. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 648-653.

8. Журабоев, Носир Юсупович, & Дасанов, Миршод Нуъмонович (2022). ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА ИЖТИМОИЙ-ИКТИСОДИЙ СОДА РИВОЖИ: ИСЛОДОТ ВА ИСТИКБОЛ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (6), 1274-1283.

9. У.К.Эрниёзов, М.Н. Дасанов, & Х.С.Машарипов. (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙНИНГ ИЖТИМОИЙ-АХЛОКИЙ ТАЪЛИМОТИ ВА УНИНГ АНТРОПОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ. JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS, 4(3), 130-136.

10.Ж. С. Раматов, М. Дасанов, & Л. А. Валиев (2022). ИНСОН ДУНЁКАРАШИНИНГНИНГ ДИНИЙ ВА

October, 2022

325

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 10 | 2022 ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

^YHEBHH TA.KHHH. Central Asian Academic Journal of Scientific Research, 2 (7), 78-82.

11. J. S. Ramatov, M. Hasanov AL-FAROBIY SIYOSIY DAVRDAGI SIYOSIY VA IJTIMOIY-MADANIY AHVOL // Pedagogik fanlarda akademik tadqiqotlar. 2022 yil. 6-son. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/al-farobiy-davridagi-siyosiy-va-izhtimoiy-madaniy-vaziyat (kirish sanasi: 17.10.2022).

12. C. PaMaTOB, & M. ^acaHOB (2022). MH..HH KA£PH£T.AP -:*AMHflTHMH3 EAPKAPOP.HTH BA Em AB.OA TAPEH^CHHHHr MYX,HM OMH..H. Academic research in educational sciences, 3 (6), 973-979.

October, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

326

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.