Научная статья на тему 'БАНК ХИЗМАТЛАРИ ОММАБОПЛИГИНИ ОШИРИШДА РАҚАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ ЎРНИ'

БАНК ХИЗМАТЛАРИ ОММАБОПЛИГИНИ ОШИРИШДА РАҚАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
178
67
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
банк маркетинги / иқтисодиёт / оммабоплик / замонавий усуллар / рақамли трансформация.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Орзикул Жура Угли Шаймардонов

Иқтисодиётнинг ривожланиши ва банк маҳсулотлари бозоридаги рақобат тижорат банкларининг самарали фаолиятини таъминлаш учун мижозлар тўғрисида тегишли ва ўз вақтида маълумот олиш муаммосини долзарблаштирмоқда. Шу муносабат билан банк муассасалари ушбу маълумотларни тезда олиш учун турли усуллардан фойдаланишлари керак. Бу масалада муҳим жиҳат – потенциал ва мавжуд мижозлар тўғрисидаги маълумотларни тўплаш учун асос сифатида маркетинг тадқиқотларининг сўнгги усулларидан фойдаланиш. Мақоланинг мақсади: рақамли трансформация шароитида банк маркетингининг замонавий усулларини ўрганиш ва уни янада ривожлантириш, ҳамда банк хизматларини оммабоплигини ошириш йўналишларини такомиллаштириш.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БАНК ХИЗМАТЛАРИ ОММАБОПЛИГИНИ ОШИРИШДА РАҚАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ ЎРНИ»

БАНК ХИЗМАТЛАРИ ОММАБОПЛИГИНИ ОШИРИШДА РА^АМЛИ

ТРАНСФОРМАЦИЯНИ УРНИ

Орзикул Жура угли Шаймардонов

КарМИИ Молия кафедраси ассистенти

АННОТАЦИЯ

Икктисодиётнинг ривожланиши ва банк махсулотлари бозоридаги раккобат тижорат банкларининг самарали фаолиятини таъминлаш учун мижозлар тугрисида тегишли ва уз вакктида маълумот олиш муаммосини долзарблаштирмокда. Шу муносабат билан банк муассасалари ушбу маълумотларни тезда олиш учун турли усуллардан фойдаланишлари керак. Бу масалада мухим жихат - потенциал ва мавжуд мижозлар тугрисидаги маълумотларни туплаш учун асос сифатида маркетинг тадкикотларининг сунгги усулларидан фойдаланиш. Маколанинг максади: ракамли трансформация шароитида банк маркетингининг замонавий усулларини урганиш ва уни янада ривожлантириш, хамда банк хизматларини оммабоплигини ошириш йуналишларини такомиллаштириш.

Калит сузлар: банк маркетинги, иктисодиёт, оммабоплик, замонавий усуллар, ракамли трансформация.

Узбекистон банк муассасалари уртасида ракобат тобора кучайиб бормокда, бу эса банк фаолиятида банк махсулотлари ва хизматларини, уларни илгари суриш тизимини такомиллаштириш вазифасини биринчи уринга куймокда. Жисмоний ва юридик шахслар томонидан молия-кредит институтларига нисбатан кисман ишончсизлик сакланиб колган бир шароитда мижозлар банк хизматларига нисбатан талабчан булиб, улар банк сегментида холис молиявий маслахат ва банк фаолиятини танламокда, тижорат банклари банк хизматларига мослашишга интилмокда.

Тижорат банкининг замонавий фаолиятида мижозларнинг маркетинг тадкикотларидан етарлича фаол фойдаланилмаяпти. Купинча ягона суровлар мавжуд булиб, улар банкнинг самарали ишлаши учун тулик маълумотни такдим етмайди. Шу муносабат билан банк хизматлари мижозлари хулк-атвори, молиявий хавфсизлиги ва бошкалардаги узгаришларни аниклаш учун уларни доимий равишда урганишнинг замонавий усулларидан фойдаланиш мухимдир ва шу тарика бу банк хизматларини оммабоплигини оширишга кумаклашади.

Аксарият банклар бугунги кунда жахон молиявий-иктисодий инкирози натижасида вужудга келган мураккаб вазиятни кисман йенгиб чикди. Бирок, унинг окибатлари уларнинг фаолиятига катта даражада таъсир килишда давом

етмокда [2]. Асосийси, инкироз даврида уз егаларига пул тулай олмаслик туфайли банк муассасаларига булган ишончнинг кескин пасайиши. Шу муносабат билан бугунги кунда потенциал мижозларни мониторинг килишнинг муайян усулларини ишлаб чикиш банклар учун тобора долзарб булиб бормокда. Мавжуд мижозлар билан узок муддатли муносабатларни урнатиш учун уларнинг тенденциялари ва фикрларини тахлил килиш бир хил даражада мухимдир.

Банк хизматлари ва махсулотларини амалга ошириш жараёнида банк муассасалари, биринчи навбатда, хизмат курсатишнинг узига хослиги билан боглик булган муайян кийинчиликларга дуч келишади [1]. Мавхумлик, хизматнинг манбадан ажралмаслиги, сифатининг узгарувчанлиги ва ундан кейинги фойдаланиш учун сакланмаслиги банк хизматининг узига хос хусусиятлари хисобланади [3]. Банк хизматлари ва махсулотларининг узига хослиги бозор шароитларига мослашиш воситаси сифатида маркетингдан фойдаланиш самарадорлигига шубха колдирмайди.

Тижорат банк муассасалари уртасида тобора кучайиб бораётган ракобат банкларни нафакат рекламадан купрок фойдаланишга, балки маркетинг тушунчасини бутунлай узгартиришга мажбур килмокда. Доимий мижозларнинг содиклигини ошириш ва янгиларини жалб килиш ракамли технологияларни ривожлантириш билан боглик савдони рагбатлантиришнинг замонавий усулларидан фойдаланиш даражасига боглик.

Ахборот технологиялари сохасидаги ютуклар ва тижорат банкининг муайян маркетинг консепсиясига амал килиши узаро чамбарчас богликдир. Айнан ахборот технологияларининг ривожланиши маълум маркетинг стратегиясини танлашга узига хос тузатишлар киритади, унга умумий маркетинг концепцияси асосланади [2].

ИТ стратегиясини узгартириб, банклар янги, мослаштирилган хизматларни яратиши ва бозорга чикариши, мижозларнинг содиклигини ошириши ва янгилари базасини кенгайтириши мумкин.

"Ракамли иктисодиёт", "Интернет - банкинг" каби атамалар замонавий инсон лексиконига мустахкам кирди. Бу ахборот технологияларининг инсон хаётига чукур интеграциялашуви хакикатини тасдиклайди.

Ракамли иктисодиёт - бу технологик инкилоблар натижасида пайдо булган, кейинчалик електрон каналлар оркали узатилган ва бутун дунё буйлаб мавжуд булган махсус режимдир [1]. У нафакат глобал Интернет-маркетингни, балки номоддий товарлар савдосининг махсус тури сифатида електрон тижоратни, масофавий хизматларни ва масофавий ишларни уз ичига олади.

Утмишга назар ташлайдиган булсак, сунгги 20-30 йил ичида тулов тизимлари ва ракамли молиявий хизматлар тарихини кузатишимиз мумкин -банкоматлар (банкоматлар), банк карталари фаол жорий этилишидан тортиб,

узокдан ва исталган вактда катта хажмдаги хизматларни такдим этишгача, 24/7 хизматига утиш билан. Ракамли трансформация банк хизматлари бозорида самарали ишлашнинг асосий шартидир. Бундай шароитда принсипиал жихатдан янги бизнес модели яратилмокда, мижозлар базасини кенгайтириш муаммоларини хал килишда анъанавий тарзда шакллантирилган ёндашувлар тулик кайта куриб чикилмокда, хизмат курсатиш сифати ва тезлиги ошмокда.

Молиявий банклар ривожланиши ва оммабоплигини ошириш йуналишларини такомиллаштиришининг янги боскичи мукаррар равишда ракамли трансформацияга олиб келади, банк махсулотлари, хизматлари, маркетинг ва сотиш, мижозларга хизмат курсатиш ва операцион жараёнлар ракамли мухитга утказилмокда.

Ракамлаштириш тобора кучайиб бормокда ва мавжуд анъанавий бизнес моделлари учун ракобатни юзага келтирмокда. Мобил ва контактсиз туловлар, P2P (Peer-to-peer) хизматлари, ракамли валюталар ва бошкалар бозори хажми жадаллик билан усиб бормокда. Мобиллик, мижозларга эътибор каратиш, таклифни шахсийлаштириш ракамли банк консепсиясининг асосий таркибий кисмлари хисобланади. Бундай хизматлар курсатидиган банклар биринчи АКЩда, кейин эса Гарбий Европада пайдо булган (1-жадвал).

1 - жадвал. Энг йирик рацамлаштирилган банклар (2020)*

EaHKHHHr homh мамалакат

Ally Bank АКШ

Nationwide Bank Буюк Британия

CIT Bank АКШ

Bank of Internet USA АКШ

Synchrony Bank АКШ

Barclays Bank Delaware АКШ

Discover Bank АКШ

Sallie Mae Bank АКШ

Incredible Bank АКШ

AloStar Bank of Commerce АКШ

Улар энди атрофдаги узгаришлар тезлигида ва ракамли хизматларга булган талабнинг ортиши билан ривожланмокда.

2025 йилга келиб, фойдаланувчиларнинг ракамли хизматларга булган талаби 90% гача кутарилиши мумкин.

2019 йилнинг ёзида ДБС Банк Евромоней томонидан "Дунёнинг энг яхши ракамли банки" ва "Дунёнинг энг яхши кичик ва урта бизнес банки" деб

* .1-

*маълумот toptenreviews.com олинган

номланиб, глобал эътирофга сазовор булди. Бу Осиё ва Сингапурдаги биринчи банк булиб, 2019-йилда мукаммаллик учун глобал тоифадаги иккита мукофотни кулга киритди.

Истеъмолчилар мобил банкинг ва интернет-банкингни стандарт банклар хизматидан купрок афзал куришади. Ракамли, фойдаланувчи ва мижозлар тажрибаси янада мураккаб ва ахборотга бой булади. Бунга истеъмолчи ва бизнес уртасидаги узлуксиз ракамли банк алокаси, уз криптовалюталарини яратишга йуналтирилган янги имкониятлар, парол талаб килмайдиган биометрик аутентификация тизимлари, географик жойлашувга богланган хизматлар ва таклифлар, шунингдек интерактив интерфейслар киради.

Жахон амалиёти шуни курсатадики, ракамли банкнинг асосий афзалликлари банк хизматлари оммабоплигини оширишда куйидагилардан иборат:

1. Банкнинг бизнес-жараёнларини ракамлаштириш - ахборот тизимларида бизнес-жараённинг амалда бажарилиши билан чамбарчас интеграциялашган бизнес-жараённинг график моделларидан фойдаланиш (узгаришлар минимал вакт кечикиши билан содир булади), шунингдек, электрон хужжат айланиши, катта хажмдаги маълумотларни улчаш ва руйхатга олиш тизими (КПИ курсаткичлари, операцион рисклар, бизнес жараёнини амалга оширишда ходимлар ва мижозлар руйхати).

2. Махсулотлар (хизматлар) ва савдо каналлари мижозларнинг узига хизмат курсатишга каратилган булиб, ракамли шаклда такдим этилади.

Ракамли банк масофавий банк хизматларини (Интернет-банкинг ва унга алокадор барча хизматлар), мобил иловаларни, Интернет-эквайрингни, банклараро хизматларни хамда сотувга янги махсулотларни (хизматларни) тезкорлик билан жорий килишни уз ичига олади.

3. Малакали кадрлар - бизнес, ИТ ва маркетинг компетенсияларини узида мужассам этган уз ракамли жамоаларимиз, доимий асосда биргаликда ишлайдиган функционал жамоалар мавжудлиги. Банкнинг корпоратив маданияти ракамли бизнес ва инновацияларга каратилган.

4. Банкнинг тизим архитектураси - банкнинг деярли барча ахборот тизимлари бир-бири билан чамбарчас интеграциялашган холда ягона платформани ташкил килиши керак. Шу билан бирга, банк хамкорлари узларининг янги хизматларини ишлаб чикишлари ва уларни банк махсулотлари (хизматлари) билан интеграциялашлари керак (масалан, банкда ипотека кредитлари учун ариза беришда курилиш хизматлари ва товарларини сотиш буйича хизмат курсатиш).

"Ракамли" банклар кушимча офислар очиш учун ресурсларни тежайди, банкоматлар тармогига хизмат курсатиш ва уни сугурталаш харажатларини, шунингдек, накд пул маблагларини инкассо килиш харажатларини бартараф

этади, юридик ва жисмоний шахсларга хизмат курсатишда вактни сезиларли даражада тежайди (2-жадвал).

Банк операциясининг Ананавий банклар Ракамли банклар

номи

Тулов хужжатларини 4 минут 4 минут

расмийлаштириш

Тулов хужжатини 2 минут 1 минут

текшириш

Тулов хужжатини 2 минут -

чоп этиш (чицариш)

Банкка бориш 30 минут -

Банк хизмати (агарда 15 минут -

навбат булмаса)

Банкдан ишга цайтиш 30 минут -

ЖАМИ 1 соат 23 минут 5 минут

2-жадвал (Анъанавий ва рацамли банкда тулов цилиш(банк хизмати) жараёнида сарфланган вацтни таццослаш)

Шундай килиб, ракамли банкингдан фойдаланиш битта туловни амалга оширишда бир соатдан купрок вактни тежайди. Мисол учун, купгина функциялар, хеч булмаганда, хозирги вактда бир катор кредит ташкилотларида Интернет оркали туловлар мавжуд. Бундан ташкари, факат масофавий идентификация килиш амалга оширилмокда. Банк вакили билан шахсий алокаларга устун куядиган ёши катталар хакида унутмаслигимиз керак.

Шу тарика, банк муассасалари томонидан мижозларнинг самарали тадкикотларини ишлаб чикиш ва утказиш иккинчисига улар билан узаро муносабатларини яхшилаш ва бозордаги курсаткичларини ошириш имконини беради. Банк учун узининг маркетинг тадкикотларини уни профессионал тарзда амалга оширувчи компаниялар хизматлари билан уйгунлаштириш мухим ахамиятга эга. Шунингдек, банк муассасалари мижозлар билан тугридан-тугри богланиш буйича керакли маълумотларга эга булганлиги сабабли Интернетдан, турли хил телефон алокаларидан фойдаланган холда замонавий тадкикот усулларидан фойдаланиб, банк хизматларини янада оммабоплигини ошириш керак.

REFERENCES

1. Cohen B.J. Electronic Money: New Day or False Dawn? Review of International Political Economy, 2021, vol. 8, iss. 2, pp. 197-225.

2. Issing O. New Technologies in Payments: A Challenge to Monetary Policy. European Central Bank, 2020.

3.Mel'nikov O.N., Abramov E.G. [Why do the most important assets of contemporary enterprises still remain unaccounted?] Rossiiskoe predprinimatel'stvo = Russian Journal of Entrepreneurship, 2021, no. 6. pp. 55-59. (In Russ.)

4. Samandarova, G. (2021). IMPROVING THE TRANSPARENCY OF THE STATE BUDGET IN UZBEKISTAN. Зб1рник наукових праць SCIENTIA.

5. Samandarova, G. M. K. (2021). Analysis of the practice of transparency in budget policy in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(9), 317-327.

6. Samandarova, G. (2021). SCIENTIFIC AND THEORETICAL TRANSPARENCY OF THE STATE BUDGET BASICS. Архив научных исследований, 2(1).

7. Самандарова, Г. (2021). O'zbekistonda byudjet ochiqligini ta'minlashni takomillashtirish. Общество и инновации, 2(5/S), 77-82.

8. Samandarova, G. M. K. (2021). Advanced experiences of budget transparency and opportunities for their application in Uzbekistan. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(8), 190-198.

9. Самандарова, Г. М. К. (2022). ПУТИ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПРОЗРАЧНОСТИ В КОНТЕСТЕ УСКОРЕНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОГО РОСТА В УЗБЕКИСТАНЕ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(1), 1188-1196.

10. Mirzaliev, S., Sultonov, M., Khalikov, U., Samandarova, G., & Mirzajonov, K. (2021). ASPECTS OF NON-PROFIT STEM EDUCATION SYSTEM CREATION.

11. Mirzaliev, S., Sultonov, M., Khalikov, U., Samandarova, G., & Mirzajonov, K. (2021). ASPECTS OF NON-PROFIT STEM EDUCATION SYSTEM CREATION FOR INDUSTRY 4.0 IN UZBEKISTAN. (Ё^ЭД^Ш), 48(10).

12.Mamadiyarov, Z. (2020). А РАКДМЛИ ЩТИСОДИЁТ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ БАНК ХИЗМАТЛАРИНИНГ АДАМИЯТИ. Архив научных исследований, (13).

13. Мамаражабов, Ж. (2020). Ракамли иктисодиёт шароитида масофавий банк хизматларининг ахамияти. Архив научных исследований, 35.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.