CC BY
2DOI 10.24412/2709-1201-2024-29-34
БАЛАЛАРДЬЩ РУХАНИ ТЭРБИЕСШ ЦАЛЫПТАСТЫРУДАГЫ МУЗЫКАЛЬЩ ФОЛЬКЛОРДЬЩ МАЦЫЗДЫЛЫГЫ
Аннотация: ¥лтымыздыц рухани жарыц жулдызы Магжан Жумабаевтыц: «Казацтыц тагдыры да, келешек ел болуы да мектебнц цандай неггзде цурылуына барып т1релед1. Мектеб1м1зд1 таза, берщ жанымызга цабысатын, Yйлесетiн неггзде цура бшсек, келешег1м1з Yшiн тайынбай-ац серттесуге болады» деген [1,25б.] даналыц есиетшц мэш цазiргi жаhандану кезещнде Казацстан мемлекетi Yшiн орасан зор.
Еуропалыц жэне Азиялыц еркениеттщ аралыгында орналасцан Казацстанныц геосаяси орны, ана тiлiмiз бен улттыц рухани мэдениетiмiздiц кецестт дэуiр кезiндегi жэне цазiргi жай ^ш, елiмiздiц полимэдениеттшк, кепконфессиялыц сипаты халцымыздыц урпац тэрбиесiндегi даналыгынан, рухани цундылыцтарынан, улы педагогтарымыз бен гулама гуманистерiмiздiц философиялыц ой толгауларынан, ягни терецге бойлаган туп тамырларымыздан нэр алып, Yнемi жэне Yздiксiз цаныгып отыратын шынайы, тэуелЫз улттыц бшм ЖYйесiн цуруды талап етедi.
Казац елтщ болашагын айцындайтын, оны турацты даму децгешне кетеретт бiрден-бiр цундылыц, ол - балаларды отаншылдыц, ултжандылыц рухта тэрбиелеу. Ендеше, цазацстандыц жаца бшм Yлгiсi осыдан бастау алып, жас урпацты бiлiмдi жэне сол бiлiмдi утымды пайдалана алатын wкер, бiлгiр де, бiлiктi етт еЫрумен цатар, оныц адамгершшк болмысын, шк жан дYниесiн, азаматтыц тулгасын, халыцтыц цасиеттерiн дурыс жэне орныцты турде цалыптастыру болмац.
Шлт свздер: улт, рухани тэрбие, педагогика, мэдениет, оцушылар, мектеп, саз, бшм, цасиет, адамгершшк, цундылыц.
Kipicne: Бшмнщ басты устанымы адамга бшм беру гана емес, сол бiлiмдi жэне бшммен карулануды «руханияттандыру», «адамгершiлiктендiру» болганы аса мацызды. ^аз1р елiмiздеri урпак рухани тэрбие мэселесше тшелей катысты прагматикалык кундыльщтарга непзделген батыстык еркениетке, батыстык мэдениет Yлгiлерiне ^лпге келмейпш канша) талгамсыз елштеу; идеологиялык, акпараттык дамудыц зардаптарын алдын ала ескермеу жэне оларга карсы турудагы кулыксыздык пен шарасыздык; улттык идеяга непзделген сындарлы идеологиямыздыц болмауы, жастар арасында саяси-идеологиялык тэрбие жумыстарыныц элаздш; мектептщ тэрбие жYЙесiнде стратегиялык кезкарастыц болмауы, оган тиiстi кещл белшбей, косымша мiндет деп карау; тэрбие жYЙесшщ Fылыми-эдiснамалык, педагогикалык-психологиялык жэне рухани-элеуметпк непздерЫц осалдыFы; тэрбие мэселесiндегi отбасыныц, социумныц, коFамньщ релшщ темендеуi; езiмiзде барды баFаламай езгенщ жасыFына елштеп-солыктау, т.б. басты-басты ойлануFа турарлык мэселелер орын алып отырFаны белгiлi.
Сондыктан жаца бiлiм Yлгiсiн жасау аясында бYкiл коFамды жумылдыра отырып рухани, интеллектуалдык жэне экономикалык тэуелсiз мемлекет орнату болашаFына баFдарланFан, улттык жэне жалпыадамзаттык K¥ндылыктарFа Yйлестiрiлген улттык рухани тэрбие берудщ Yлгiсiн жасау жэне бшм беру келецкесшде калып коймайтын, керiсiнше
САБЫР МЫРЗАБЕК
аFа окытушы
^ожа Ахмет Ясауи атындаFы Халыкаралык казак-тYрiк университетi (ТYркiстан к., ^азакстан Республикасы)
ТАШКЕНБАИ ЦАРАЦАТ
6В01406-Музыкалык бшм 2 курс студент
тэрбие мэселесш терге коятын тэрбие-бiлiм жYЙесiн icKe косу - бугшп куннщ кезек кутпрмейтш басты мэселелершщ бiрi болып табылады.
¥лтты; рухани тэрбие беру мэселес эл-Фарабидщ, Ж.БалаcаFyнидщ, МДашкаридщ [2,3,4] ецбектершен бастау алады. ¥лтымыздыц улы тyлFалары тYркi халыктарыныц рухани тэрбиeлiк ерекшелштерше улкен мэн бере отырып, улттык тэрбие берудщ эдicнамалык Heri3iH жасады. Халкымыздыц кемецгер аFартушылары Ш.Уэлихановтыц, Ы.Алтынсариннщ, А.^унанбаевтыц, ШДудайбердиевтщ, М.Жумабаевтыц, А.Байтурсыновтыц, Ж.Аймауытовтыц, М.Дулатовтыц, Х.Досмухамедовтыц, т.б. педагогикалык мурасында туетаныц калыптасуы мен дамуындаFы улттык тэрбиенщ мацыздылы^ы мен мазмуны ашып керceтiлдi.
¥лтты; рухани тэрбиенщ нeгiзi халыктык педагогика мен этнопедагогика болып табылады. Кернект казакстандык Fалымдар ^.Б.Жарыкбаев, СДДалиев, С.А.¥закбаева, Ж.Ж.Наурызбай, К.ЖДожахметова, Э.Табылдиев, М.Х.Балтабаев, РД.Дуйсембшова, С.Габбасов, ^Д.ШалFынбаeва, т.б. зерттеулер жYргiзiп, ез ецбектершде этнопедагогика Fылымыньщ калыптасуы мен дамуын, этнопедагогика куралдарыныц урпак тэрбиeciндeгi мэнiн, мектептщ оку-тэрбие процeciндe алатын орны мен оларды пайдалану мYмкiндiктeрiн карастырды.
Нег1зг1 бел1м: ^ай заманда болмасын бала тэрбиес коFамдык мацызды ic болып табылады. Кеп ултты мeмлeкeтiмiз eгeмeндiк алFалы бeрi ^азакстанды мeкeндeушi халыктардыц кандай улт екiлi eкeндiгiнe карамастан, оныц кукы^ы мен боcтандыFына нуксан келтсрместен, этникалык немесе нэciлдiк бeлгiciнe карап кeмicтeушiлiккe жол бeрмeйтiн демократиялык баFыт усынып дамып кeлeдi. Елiмiздiц осы баFытта тэуeлciз мемлекет рeтiндe дамуына улкен улес косатын саланыц бiрi - eлiмiздiц бiлiм беру жуйеа.
^азак халкыныц, ете эрiдeгi ата - бабаларыныц емiр сурген кезшен бастау алып, кYнi бYгiнгe дешн кэдeciнe жарап келе жаткан рухани мураныц бiрi - улттык салт- дэстур.
Орыстыц улы педагогы К.Д. Ушинский «Тэрбиенщ кезiн халыктыц жаксы - жаман дэcтYрiнeн iздecтiру керек, ол тш жэне эдeп-Fyрпы аркылы керiнic табады»,- дeйдi [5,12 б.]. ¥лттык дэстур халкымыздыц сан Fаcырлар бойы сурыпталып калыптаскан емiр суру урдici. Осы калыптаскан улттык салт- дэстур аркылы ескелец урпактыц бойына улттык болмыс, улттык келбет, улттык мэдениет, улттык намыс т.б. улттык кундылыктарымыз eгiлiп, ащршп отырFан.
Халык урпактан-урпакка езшщ коFамдык, элeумeттiк тэжiрибeлeрi мен рухани байлыFын калдыра отырып, сол аркылы коFамныц материалдык жэне рухани мэденитетшщ тарихын да жасайды.
Мундай сабактастык жас урпактыц езiнe дeйiнгi адамзат жаcаFан игiлiктeрдeн езiнe кажeттiciн iрiктeп алып, улттык тэрбиeмiздiц кайнар бyлаFыныц терещне бойлап, сол булактан боЙFа куат алу жаца уакыт талабына сай тарихи кундылыктарды жан-жакты байыта тусуше мумкiндiк бeрeдi. Бул сиякты тарихи урдюте халык тек жасампаз куш ретшде Fана емес, эрi сол кундылыктардыц дара жэне тауысылмас бyлаFы, жыршысы мен философы рeтiндe де кершедь
Бiз улттык cалт-дэcтYрдi калптаскан жуйeci бар, емiр аFымында адамдар жинактаFан бeлгiлi бiр бiлiм-бiлiк, даFдылардыц бiр урпактан кeлececiнe бeрiлiп отыратын тэрбиeнiц эдic-тэciлдeрiнiц бiрлiгi рeтiндe карастырамыз. Адамзат жаралFаннан бастап ол езше Fаcырлар бойы жалFаcып келе жаткан дэстурлердщ нeгiзiндe бала тэрбиeciнe койылатын жаца талаптармен толыFып отыр. Мектеп жасына дeйiнгi балаларды ез халкыныц улттык мэдениет^ оныц cалт-дэcтурлeрi непзшде тэрбиелеуде шeшiмiн табуFа тиic мэселелер баршылык. Бул мэселе улттык сананыц оянуымен, демократиялык коFамныц жаца адамFа деген кажeттiлiгiмeн, улттык мэдeниeтiнiц жандануымен, балаFа ез халкыныц рухани байлы^ын сусындатумен байланысты туындап отыр.
Халыктык салт-дэстур - коFамныц рухани, мэдени жэне адамгершшк карым-катынаcындаFы ец кымбат казына.
Халык Yшiн тэрбие - тутас дYние. Оныц максаты - адам тэрбиелеу. Балаларга ултымыздыц эдет-гурыптары мен салт-дэстYрлерiн оныц сэбилш шагынан бойына ащрш, ойына уялату, сол аркылы iзгiлiкке, адамгершiлiкке тэрбиелеу кай ^ннщ болмасын басты мэселеа. Бул туралы ойшыл Абай: «Балага мiнез Yш алуан адамнан жугады; бiрiншi - ата-анасынан, екiншiсi - устазынан, Yшiншiсi - курбысынан» деген екен [6,48 б.].
¥лттык тэрбие отбасынан бастау алатын болгандыктан инабаттылык, мейiрiмдiлiк, ана CYтiмен, ана тшмен орныга бастайтын аян. Сол себепт халы; дацалыгы: «СYтпен б^кен мiнез, CYЙекпен кетедi» деуi зацды. Ата-бабаларымыз бала тэрбиесiне ата-ана гана емес, ауыл болып кещл белген. Мысалы: Yлкен кiсiге сэлем бермегеннщ eзi сыйламаушылыкка жататын, оны байкап калушылар тентегiн тезге салып отыратын. Жалпы салт-дэстYP -халкымыздыц келбет^ рухани мэдениетшщ казыгы.
Эрбiр елдщ, халыктыц бала тэрбиелеудегi халыктык педагогиканыц гасырлар дэуiрiнен калган асыл казынасы бар. Жас урпак сол ата-мура енегесшен кYш алып куаттанады, iзriлiк негiзi орныгады.
Сол себептен де, халык даналыгына оныц урпак тэрбиесшде аткарар кызметiне зер салып, ыкылас аудармаган акын-жазушы, устаз-галымдар кемде-кем, эаресе, Абай, Шэкэрiм, ЖYсiпбек, Магжан сиякты гуламалардыц ецбектерiнде негiзгi аркауы - ез ел^ халкы, болашак урпак тагдыры, оныц тэрбиелi, парасатты, азамат болып eсуi жайында кец толганыс, eнегелi есиет жатады.
Халкымыздыц аса кернект акыны М.Жумабаев та педагогиканыц улттык тэрбиеден бастау алатыны жайлы айткан. «¥лт тэрбиесi баягыдан берi сыналып, кеп буын колданып келе жаткан тактак жол болгандыктан, эрбiр улттыц баласы ез ултыныц арасында ез улты Yшiн кызмет ететш болгандыктан, эрбiр тэрбиешi баланы сол улт тэрбиеамен тэрбие кылуга мшдетп» деген «Педагогика» атты ецбегiнде. Акынныц кездеп отырганы бала тэрбиесiн, халыктык педагогика тургысында уйымдастыру екенi айтпай-ак тYсiнiктi. Халкымыздыц рухани мэдениетiне эр заман каламгерлерi шыгармашылыкпен ез Yлестерiн косты. Халкымыздыц салт-дэстYрлерiне калам тарткан жазуышы-устаз - Ы.Алтынсарин, галымдарымыз Ш.Уэлиханов, Э.Бекейханов, белгiлi академик Э.Маргулан жэне Х.Аргынбаев, Е.Масанов, Х.Досмухамбетов, Б.Уахатовтар ез ецбектершде улттык салт-дэстYрлердi эр кырынан зерттеген.
Профессор Н.Сэрсенбаев «Казак халкыныц дэстYрлерi мен эдет-гурыптары женшде» деген зерттеу ецбегiнде дэстYP деген тусшшт екi магынада пайдаланатынына токталган. Бiрiншiден, дэстYP деп халыкка кец тарап, терец сщген эдет-гурыптарды жэне баска турмыстагы туракты тэртiп турлерш айтады; екiншiден дэстYP деп гылымдагы, саясаттагы, эдебиет пен eнердегi аса кернект кайраткерлердiц атымен байланысты, халыкка кеп тараган багытты айтады (Мысалы, Абай дэстYрлерi т.б.) [7].
Халыктык педагогика ата-баба мурасынан бастау алады. Ол болашак азаматты жан-жакты жетiлген, саналы, iзгiлiктi, мейiрiмдi етш тэрбиелеуде педагогика гылымыныц негiзгi кeзi болып табылады. Бул мэселеге Казакстан Республикасы бойынша мектепке дейiнгi мекеме балаларын адамгершiлiкке тэрбиелеуде зерттеу жумысын жYргiзген галымдарымыз А.Мецжанова, К.Сейсембаевтарды атауга болады. Аталган такырып бойынша эдютемелш макала жазгандар Р.Жумагожина, Г.Наурызбаевалар. Балаларга эстетикалык тэрбие беру iсi, жан-жакты iшкi тiл Yйрету, акыл-ойын еару денесiн жетiлдiру, ецбекке баулу, ец бастысы адамгершiлiк, iзгiлiк касиеттердi ащру багытында жYргiзiлгенiн кeремiз. Муныц барлыгы эрине, бесiк тэрбиесiне басталады. Халкымыз бул жeнiнде: «Бесiктегi бала бес тYлейдi», -деген гой.
Fалым Б.Уахатов «Бесiк жыры» - ананыц «монологы», - деп, ете орынды керсеткен. Себебi, ананыц бесiк жырымен, элдиiмен eзiнiц туган тiлiнiц эуеншен туцгыш рет нэр алады. Тэрбие бастауы - бесiк тэрбиесi. «Ел болам десец, бесiгiндi тYзе» деген Эуезов даналыгы -осыныц айгагы [8 ].
Халкымыздыц даркан кецшн, K^i пейiлдiлiгiн, турмыс-салт тiршiлiгiн керген саяхатшы^алымдардыц берген деректердi де мол. ^азак кыры мен сырын ацгарган Г.Н.Потанин: «...казактар дYниедегi эншшердщ бiреуi» - деген. Ата-бабамыз енердi ерекше багалаган, сол Yшiн де ешпес туындыларды мирас еткен.
Орыстыц тюрколог-галымы Н.В.Радлов, казак халкыныц сезге шешендЫн туыстас тYркi елдермен салыстырады да, халкымыздыц поэзиясыныц дамуыныц аса жогары сатыда екенiне токталады. Сонымен бiрге, «казакта суырып салмак - мейлшше кец тараган енер» -дейдi [9].
^азiрri гылыми дэлелдеулер казак ултыныц калыптасуын IV-V гасырдан басталады деп керсетедi. Олай болса, сол дэуiрден берi карай казактыц кептеген эдет-гурып, салт-дэстYрi дамыды. ¥рпактан-урпакка жалгасып, бiзге жеттi. Турмыс мэдениетi, халкымыздыц салттары мен дэстYрлерi - адамдардыц рухани байлыгыныц мацызды элементтерi. Турмыс мэдениетi дегенiмiз - бул отбасына кезкарас, адамдардыц езара карым-катынас ережелер^ Yлкенге, аналарга деген шынайы курмет, бул сонымен бiрге улттык салт-дэстурлер, эдет-гурыптар.
Ата-бабаларымыздыц дэстYрлi халыктык тэрбиесiнiц тэжiрибелерiне кез салсак, осы кезецде балдырганга тэрбие беру iti жан-жакты - тiл Yйрету, акыл-ойын есiру, денесiн жетiлдiру, ецбек CYЙгiштiкке баулу, ец бастысы адамгершiлiк, iзгiлiк касиеттердi сiцiру багытында жYргiзiлгенiн керемiз.
Бул женiнде С.Дорженов езiнiц «¥лттык тэрбиенiц тэлiмi» деген ецбегiнде: ««Казак халкыныц тула бойы, жYрiс-турысы, мшез-кулкы, iстеген iсi тунып турган тэрбие. Екiншi сезбен айтканда, казак тэлiмдi, тэрбиелi халык. Ол емiрдiц жацалыгынан да сабак ала бiлген халык» - дейдi.
Fалым Э.Ашайулы «¥лттык педагогика негiзiнде оку тэрбие юш уйымдастыру» атты зерттеу ецбегiнiц нэтижесшде халыктык салт-дэстYP мен эдет-гурыпка Yйрететiн жаца пэн багдарламасына сай «Эдеп элiппесi» атты тэлiм-тэрбие жумысын уйымдастыру тэсшдерш айкындайтын Fылыми-эдiстемелiк оку куралын дайындап, бYгiнде Монголияныц казак орта мектептершщ, Ресейдiц ^осаFаш ауданындаFы казак орта мектептершщ оку-тэрбие iсiне юрпзген [10]. Бул игiлiктi iстiц бiздiц Республикамыздыц мектептерiнен де колдау табатын сезсiз. Сондыктан бiздiц алFа коЙFан мiндетiмiз - бастауыш сыныптарFа тэрбие жумысындаFы жаксы салт-дэстYP, эдет-Fурыптарды жинактап, саралап пайдалану аркылы болашак урпактаFы адамгершiлiк касиеттерге баулу.
Барлык дэстур, эдет-Fурыптар тэрбиеге байланысты. Iзгi дэстурлер негiзiнде бYлдiршiндердi тэрбиелеу кешендi тэрбие берудщ курамдас бiр белiгi болуFа тиiс. ОсыFан орай баланы мектепке дешнп мекемелерде, отбасында тэрбие беруде казактыц улттык -турмыстык салт-дэстYрлерiнiц Yлкен рухани кYш екендiгi жайлы ойымызды ортаFа салмакпыз.
^орытынды: Халкымыздыц улттык мэдени мураларында балаFа рухани, жалпы адамзаттык кундылыктарды тYсiнуге, коршаFан дYниенi тануFа катысты мэселелер кец камты!етан. Бiрак осындай Fажап халыктык тэрбиенщ iс-жYзiнде толык орындалмай, тэрбие iсiнде накты, жYЙелi жYзеге аспай отырFандыFын балалармен, тэрбиешiлермен эцгiмелесу, педагогикалык YPДiстерге, кужаттарFа, сауалнама нэтижелерiне талдау жасау барысында анык байкадык. Балабакша тэж1рибесшде жYргiзiлген тэрбие жумыстарыныц мазмуны жутац, жYЙесiз, шашырацкы кYЙде екенiн керсетп. Балалардыц ездiк шыFармашылык ю-эрекеттерше, улттык тэрбие элементтерiнiц сiцiсуiне кажетп жаFдайлар жасалмай келедi. Тэрбиешiлер де кетерш отырFан проблема, яFни улттык салт-дэстур, эдет-Fурыптармен тиянакты таныстыру жумыстарына жауапсыздыкпен карайтынын байкатты.
СоцFы жылдары мектептердщ тэрбие YPДiсiнде халыктык педагогика идеяларын KOлдануFа кеп кецiл белiнуде. Эйтсе де, осы салада Fылыми эдебиеттер мен бастауыш мектебiнде тэрбие жумыстарына талдау жасай келiп, улттык салт-дэстур аркылы
тэрбиелеудщ теориялык та, тэж1рибелш тургыда да ез дэрежесшде жYргiзiлмей отырганын багамдадык.
Халыктык педагогика негiзiнде тэрбиелеудiц жYЙесiн, тиiмдi эдiс-тэсiлдерiн айкындап, жаца жасалган «Балбебек» багдарламасына «Имандылык тэрбиесi» бeлiмiн ецпздш. Аталган багдарламада мектепте тэрбиелеу мен бшм беруде бай ауыз эдебиет Yлгiлерiн, халыктык музыка, улттык ойындар, енер, салт-дэстYрлерiн тутас камтып, бiрлiкте жYргiзу кeзделедi. Олар тэрбиленушiлердiц жас ерекшелштерше сай мазмYндык децгейi эркелю болып жYзеге асырылуы тиiс. Балалардыц эрбiр iс-эрекетiнде улттык ерекшелiк канык бояумен, эрленiп, дараланып туруы кезделедь
Сонда гана баланы халыктык дэстурлерде тэрбиелеу мен дамыту мYмкiндiгiнiц жутандыгынан кутыламыз. Ол Yшiн алдымен тэрбиешшщ теориялык бiлiмi кажет. Балабакшалардагы тэрбиелеу - бшм беру YPДiсiнде улттык салт-дэстурлердщ озык идеяларын колданудыц тэж1рибелш iскерлiк-даFдыларын мецгеруi тиiс.
Мектеп - тэрбие бесЫнщ бiрi. Сондыктан да казiргi заманFа сай халкымыздыц урпактан-урпакка жалFасып келе жаткан салт-дэстурлерi мен эдет^урыптарын адамгершiлiк дуниемiздегi кымбат казыналардыц бiрi ретiнде баFалап, мектепте тэрбие жумысын калай кешендi уйыдастыруFа болатынына токталмакпыз. Адам баласы дуниеге келген ^ннен бастап, унемi салт-дэстурлер аясында болады. Сондыктан да бала тэрбиесшде халыктык турмыстык салт-дэстYрлердiц туу себептерш, даму ерекшiлiктерiн, орныFу зацдылыктарын ашып кeрсетудiц тэбиелiк мэнi зор. Мектепке дешнп мекемелердегi балалардыц жас ерекшелштерше сай ата-баба дэстурi мен халыктык педагогиканы басшылыкка алып, тэрбие жумысын Fылыми негiзде уйымдастыра отырып, утымды жYргiзе бiлуiмiз кажет.
Казiргi жаFдайда адамзат кауымыныц алдында саяси, экологиялык, экономикалык, рухани салаларындаFы жаFымсыз даму урдiстерiн жецу жэне прогрессивтi, жасампаз Yрдiстердi колдау мэселесi тур. Бул езект мэселе болып табылады. Оны улттык мемлекеттiк децгейде шешу бшм беру жYЙесiнде салмакты реформалар жасауды, максаттар мен мiндеттердi ацыктауда адамгершшкке жэне iзгiлiктендiруге баса назар аударуды карастырады. Осылардыц барлыFыныц себебi болып табылатын адам, оныц менталитетi. Казак халкы эрдайым эсемдiктi iздедi, колдан жасады жэне оны eмiрде, салт- дэстурiмiзге, ецбекте бекiтуге тырысады. Эдемшкп сезiну ушiн, OFан тYсiну ушiн ец алдымен бейнелеу eнерi, музыка жэне эн саласында эрбiр адамда эдет- Fурпына карай бiлiмi болуы кажет.Оны халкымыздыц уй жиhаздарын жасауынан жэне оны эсемдiлiктi сезiнудегi тэрбие куралы ретiнде пайдалануынан керуге болады. Мысалы: казак уйдi эшекейлегенде ою- ернек, тускиiз, текемет, сандык сиякты эсем жиhаздарFа кeцiл белген.
Казактыц салт - дэстурiнiц iшiнде кшм сэн эстетикасы (мода) казiргi заман талабына сай ете жоFары дэрежеге жетш отыр. Мысалы: ою ернекп камзол, шапан, бас киiм, кейлектердщ де эстетикалык мэдениетi жоFары. Бул эдемшкп сезiнуге, eмiрге, адамныц бейнесше сергiтушi жацалыктар енгiзу аркылы сэндi дурыс пайдалануFа уйретедi. Сонымен катар балалардыц эстетикалык танымын, сезiмiн, мэдениетш, бiлiмiн кетеруде ец басты суйенiш - устаздар мен ата - аналар болмак. Балаларды эстетикалык белсендшкке тэрбиелей отырып, оларды iлтипатты окырман, кайырымды керермен, сезiмтал тыцдаушы болуFа уйрету керек.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Жумабаев М. Педагогика.- Алматы: Рауан, 1993. - 154 б.
2. Эль-Фараби. Тарихи-философиялык трактаттар. - Алматы, 1985.
3. Баласагуни Ж. ^утты бiлiк. - Алматы: Жазушы, 1986 . - 358 б.
4. ^ашкдри М. «^р^ тшнщ сездш»: (Диуани л¥Fат-ит-тYрiк): 3 томдык шыгармалар жинагы / ^азак тiлiне аударFан, алFы сeзi мен Fылыми тYсiнiктерiн жазFан А. Егеубай. — Алматы: 1997, 1-том.
5. Ушинский К.Д. Педагогические соч. в 6-ти т. — Т. 2. — М., 1988. — С. 30
6. ^унанбаев А. ШыFармаларыньщ ею томдык толык жинаFы: Элевдер мен поэмалар. -Алматы: Керкем эдебиет, 1957. - 368 б.
7. Сэрсенбаев Н. Эстетика художественной культуры казахского народа. - Алматы: Бшм, 2007.-213 с.
8. Уахатов Б. Таланттар, туындылар: (сын макалалар жинаFы) - Алматы: жинаFы, 1969.169 бет.
9. Радлов Н.В. Избранные статьи // Николай Эрнестович Радлов (Творческий путь) / М. Л. Иоффе — М.: Сов. художник, 1964. — С. 110—163.
10. Дорженов С. Инабаттылык иiрiмдерi. Алматы. ^айнар, 1994
