CC BY
21
используя развернутый анализ. Комплексный разносторонний подход обеспечит формирование
эффективных стратегических направлений развития стоматологических клиник на рынке
1 Юрасова М.В. Современные подходы к управлению качеством // Москва: Вест. Моск. Ун-та. Социология и политология. - №1.- 2011. - С.12-22.
2 Радионов В. В. Управление качеством. - Экономика и управление. - Новосибирск, 2012.- 231с.
3 Ребрин Ю.И. Управление качеством: Учебное пособие. - Таганрог: ТРТУ, 2013. - 358 с.
4 Актуальный опыт зарубежных стран по развитию государственных систем стратегического планирования (Часть 2) [Текст] : препринт WP8/2016/04 (ч. 2) / А. В. Клименко, В. А. Королев, Д. Ю. Двинских, Н. А. Рычкова, И. Ю. Сластихина ; Нац. исслед. ун-т «Высшая школа экономики». - М. : Изд. дом Высшей школы экономики, 2016. - (Серия WP8
«Государственное и муниципальное управление»). -40 с.
5 Богданова А.О., Менщикова А.Ю. Сравнительный анализ моделей RATER и SERVQUAL^/Экономика и социум, №6-1 (25), 2016. - С.285-287
6 Swapna Bhargavi Gantasala, Prabhakar Venugopal Gantasala, Krishna Naik Chanda Naik Gari«SERVQUAL in RETAILING». LAP LAMBERT Academic Publishing , 2012. -324 р.
7 Гродзенский С. Я. Управление качеством.- М.: Проспект, 2018. - 283 с.
8 Радионов В. В. Управление качеством. - Экономика и управление. - Новосибирск, 2012. - 127с.
М.Р.Смыкова1, ОЖ.Устенова2, С.З. Сайдуллаев2
1Алматы Менеджмент yHueepcumemi 2Нархоз yHueepcumemi
МЕДИЦИНАЛЫК СТОМАТОЛОГИЯЛЫК КЫЗМЕТТЕРДЩ САПАСЫ МЕН Т¥ТЫНУШЫЛАРДЫН,
KAHAFАТТАНУ ДЕНГЕЙ1Н БАFАЛАУ
Тушн: Ма;алада пациенттердщ керсетшген медициналык; кызметтерге канагаттану децгешн елшеу жэне олардын, сапалык; сипаттамаларын багалау ерекшелiктерi керсетiлген. ¥сынылатын стоматологиялык; кызметтердщ сапасын багалау Yшiн SERVQUAL эдiсi колданылды, ол на;ты уа;ыт режимшде тутынушынын, KYтiлетiн сипаттамалары мен кабылдауы арасындагы алша;тык;ты TYсiнуге MYмкiндiк бередь Талдау нэтижелерi дэртерлердщ кэсiбилiгi жэне имидждж керсеткiштерi сия;ты
параметрлер кызмет сапасына терiс эсер ететiнiн керсетп. Канагаттану децгешн талдау бул керсетюш негiзiнен емдеудщ темен тиiмдiлiгiне байланысты усынылганнан темен екенiн керсеттi. Жалпы, ЖYргiзiлген зерттеулер керсетiлетiн кызметтердщ сапасы бойынша стратегиялы; шешiмдердi эзiрлеуге багытталган.
ТYЙiндi сездер: стоматологиялык кызметтердщ сапасы, тутынушылардын, канагаттануы, кызмет керсету.
M.R.Smykova1, O.Zh.Ustenova2, S.Z. Saydullaev 2
1Almaty Management University 2Narxoz University
ASSESSMENT OF THE AND LEVEL OF SATISFACTION OF CONSUMERS OF MEDICAL DENTAL SERVICES
Resume: The article presents specific features of measuring the level of patient satisfaction with provided medical services and evaluating their quality characteristics. To assess the quality of provided dental services, was used the SERVQUAL method, which allows us to understand the gap between the consumer's expected results and perception in real time. The results of the analysis showed that such parameters as the
professionalism of doctors and image parameters negatively affect the quality of service. Analysis of the level of satisfaction showed that this indicator is lower than recommended, mainly due to the low effectiveness of treatment. In general, the research is aimed at developing strategic decisions on the quality of provided services. Keywords: quality of dental services, customer satisfaction, service.
УДК 616.314-74
С.Н. Жаханова
К..А. Ясауи атындагы халыцаралыц цазац-туржуниверситет1 Шымкент медицина институты Профилактикалыцмедицина жэне стоматологиялыц пэндер кафедрасы, Шымкент
БАЛАЛАРДА Т1СЖЕГ1НЩ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ
Тiсжегi - адамзат даму тарихында ежелден келе жатцан аурулардыц бiрi. Тктерде ткжегшц пайда болуы, таралуы мен царцындылыгына эртyрлi факторлар эсер етед1 эаресе, тургылыцты аймацтыц биогеохимиялыц жагдайы, ауыз суда жэне азыц-тулктер цурамындагы фтор жэне басца микроэлементтердщ мелшерь
Жогарыда аталган факторлардыц релш, сондай-ац бесжылдыц бацылау барысында жyйелiжоспарлы санация кезтде темендеу yрдiсi жоц Туркктан цаласыныц балаларындагы тс ауруыныц жогары болуын аныцтау бiздi практикалыц денсаулыц сацтауда негiзгi стоматологиялыц аурулардыц цол жетiмдi алдын-алу эдiстерi мен цуралдарыныц тишдшгш зерттеу цажеттшгше итермеледь
Осы шешлмеген мшдеттердщ езектыт, цала балаларын эпидемиологиялыц тексеру деректерi узац уацыт бойы
цолданылган алдын-алу шараларыныц тшмдыт тацдау ушт негiз болды.
ТYйiндi свздер: Ткжег1 стоматологиялыц аурулардыц алдын алу, пародонт аурулары
Юркпе
Эдебиеттерде балаларда ™стщ катты тшдершщ ауруларын болжау туралы зерттеу жумыстары кеп кездеседь Е.Г. Соколинская (1988) токсикозы киын еткен жук^ эйелдерден туылган балаларда тютердщ т^жепмен закымдануы бойынша крушт топтарды калыптастыруды жэне емдеу-алдын алу шараларын жоспарлауды непздедь
Баланын ™стершщ калыптасуы мен дамуына ананын денсаулык жагдайы тiкелей эсер етедь 37-48 % жагдайда эйелдердщ ЖYKтiлiгi калыпты етедi. Кептеген авторлардын зерттеулерi стоматологиялык аурулар мен баланын, денсаулык жагдайы арасындагы байланыс дэлелденген. 1,5-3 жас арасында балалардын соматикалык аурулармен ауыруы туракты екiншi Yлкен азу ™стщ тiсжегiге тезiмдiлiгiн темендетедi. К.У. Койфман (1973) дэлелдеуi бойынша ревматизммен, туа бiткен ЖYрек ауруымен, тыныс алу органдарынын спецификалык емес ауруларымен, асказан-шек жолдарынын ауруларымен, нефропатиямен ауыратын балаларда, iшкi агзалардын, патологиясы жок балаларга караганда т^жепнщ таралуынын жогары денгей аныкталды. Бойченко Т. Е., (1984) зерттеуi бойынша тюжепш алдын-алу шараларын ЖYргiзу мектеп жасына дейiнгi балалардын жалпы денсаулыгы мен физикалык дамуына эсерi зерттелдь Бiр кызыгы, жыныстык жетiлу т^жепсше тезiмдiлiкке кебiрек эсер етедi. Жыныстык жетшуге жеткен жасеспiрiмдер топтарындагы стоматологиялык аурудын, денгешн зерттеу барысында тюжегшщ таралуы едэуiр жогары екенi аныкталды. Кант диабетiмен ауыратын балаларда пародонт тшдершщ закымдануынын, таралуы мен каркындылыгы едэуiр жогары екендiгi KYмэн тудырмайды.
Пародонт кабынуынын даму механизмiндегi иммундык ЖYЙенiн релiн аныктауда кептеген отандык жэне шетелдiк авторлар зерттеу жумыстары бар. Пародонттагы каркындап даму YPДiсi иммундык ЖYЙенiн езгеруiне негiзделгенi аныкталды (Овруцкий Г. Д.Смирнов В. М., Кажлаев В. Н.). Кипиани Г.З. пiкiрi бойынша (1989) ^сжепнщ патогенезшдеп иммундык механизмдердщ релi туралы корытынды тужырымдарды ертерек жасау керек деп санайды. Л.И. Кочетованын зерттеуi бойынша (1988) деш сау балалар мен шю агзалардын патологиясы бар балаларда тюжегшщ таралуы мен
каркындылыгыныц денгешнде айырмашыльщтар аныкталган жок. Бiрак бiрнеше тссжеп кезiнде иммунитеттщ орташа мелшерi мен функционалдык керсетюштершщ езгеруiмен гана емес, сонымен катар иммунитеттщ жалпы ЖYЙесiнде де, ауыз куысынын жергiлiктi иммунитетшде де иммундык параметрлер арасындагы корреляциянын бузылуымен керiнетiн иммундык ЖYЙеде де езгерютер болды. Тютщ катты тшдершщ ауруларымен катар, зерттеушi стоматолог-галымдар балалардагы пародонт тшдершщ патологиясынын жогары денгешн атап етедi. 2017 жылы Казакстан окушылары арасында тiсжегiсi мен пародонт ауруларынын таралуы мен каркындылыгын зерттеген авторлар тобынын, деректерi жарияланды. Жумыста 12 жастагы мектеп окушыларынын тек 12% - нда пародонт тшдершде патология жок екендт айтылган. 12 жастагы балалардын 40-80% - ында кызылиек астылык тастардын бар екеш, 15-53% - ында кызыл иек тшдершщ канагыштык белгiлерi бар екеш аныкталган. Жекелеген жагдайларда терендт 4-5 мм кызыл иек калталары аныкталды. Тю-жак ауыткулары бар балаларда, эаресе тiстерi кысылып орналаскан ауыткуларда пародонт тшдершщ патологиясы кептеп кездеседь Бiрак пародонт ауруларынын дамуына ыкпал ететiн факторлар ауыз куысынын ^тсм^ гормоналды бузылулар жэне шю агзалардын патологиясы болып табылады. Осындай патологиясы бар балаларда кауш-катер факторлары - шайнау белсендiлiгiнiн жеткшказдш, ауыз куысынын гигиенасынын нашар жагдайы.
Аймактын климаттык-географиялык жагдайлары балалардагы стоматологиялык патологиянын таралуы мен каркындылыгына эсер етедь Осылайша, эдеби деректердi талдау аркылы балалар мен жасеспiрiмдерде т^жегшщ, пародонт тiндерiнiн закымдануы, жалпы стоматологиялык жуйенщ ауыткуларынын кеп таралуын керсетедь Санитарльщ аFарту жумыстарыньщ псжегшщ алдын-алудаFы рвлi
Балалардагы стоматологиялык аурулардын алдын-алу эд^тершщ бiрi ретiнде санитарлык агарту шаралары профилактикалык шаралар кешеншде манызды орын алады.
Мектепке дейiнгi жэне бастауыш мектеп жасындагы балалардагы тiсжегiнiн алдын-алу шаралары жайлы
ВЕСТНИК КАЗНМУ #4-2020-
б1рк;атар авторлардын, (1,2,3) мэлiметтерi балаларда олардын денсаулыгына саналы кез;арасты дамытуга багытталган балалар мен олардын, ата-аналары арасында санитарлы;-агарту шараларын ЖYргiзу ;ажеттшпн растады: жалпы сауы;тандыру-емдеу шаралары, ауыз куысынын утымды гигиенасы, пародонт ауруларын уа;тылы емдеу, стоматологтын, усыныстарына сэйкес ауыз куысында тiсжегiнi алдын-алуга багытталган емдiк-алдыну алу жэне жергшкт ауыз куысында ;олданылатын препараттарды (тiс пасталары, гельдер, лактар, шайк;ауга арналган ерiтiндiлер) ;олдану. Б1р;атар зерттеулерде балалар мен жасеспiрiмдерде дурыс тама;тану стоматологиялык; аурулардын алдын алуда мацызды рел ат;аратыны керсетiлген. Жумса; тама; туздануга ы;пал етпейдi, ;урамында минералдар, дэрумендер, гормондар аз. Дурыс тама;тану кезiнде балалардын тiстерiндегi деминерализация оша;тарынын саны азаяды. Тюжепнщ пайда болуында кемiрсулар стрептококктардын ;атысуымен ™с кiреукесiмен жергiлiктi байланысы, ягни юреуке бетiнде полисахаридтердi бос ;ышк;ылдарга дешн ашытуга к;абшетт таба;шалар болган кезде экеледi деп саналады. 6з кезепнде, ;анттардын эсерiнен тiс таба;шалары тез тундырылады, бул гингивит пен ™сжеп дамуына ы;пал етедi. Псжепнщ дамуына кемiрсулардын кебеюi гана емес (эаресе В дэруменi мен кальций фосфорынан айырылган уса; бидай унынан алынган ;ант пен нан), сонымен ;атар акуыздар мен минералдардын тиiстi мелшерi жо; тагам да эсер етедь Кднтты бiр рет ;абылдаганнан сон, 30 минуттан кешн сшекейдщ рН 5,6 ;ыш;ыл жагына ауысады. ^нше 163,0 ;ант ;абылдау, KYнiне 80 граммга дейiн аз мелшерде ;ант тутынатын балаларга ;араганда тюжегшщ пайда болу ;арк;ындылыгын екi есе арттырады. Диетага ;ант ;осылган iрiмшiк ;осу онын кариесогендiлiгiн азайтады. СYт, жем^тер, кекенiстер де осындай эсер керсетедь Стоматологиялык; аурулардын алдын-алу багдарламасында эаресе балалардын тама;тану режимiне ;антты тэттiлендiргiштермен алмастыру бойынша усыныстар жасау керек деп саналады. Кiреукенiн жагдайына кальций мен фосфордын ;атынасы айтарлы;тай эсер етедь Егер тама; енiмдерiнде кекенiстер мен жемютерден фитингтер мен оксалаттардын мелшерi жогары болса, кальций агзага нашар сiнедi. Бул жагдайда ерiмейтiн кальций ;осылыстары TYзiледi. Фосфаттардын арты; болуымен кальцийдiн сiнуi баяулайды. Диетадагы D, С, А, К дэрумендерiнiн жетгспеушшп пародонт ауруларынын дамуына ы;пал етед^ олар эпителий тiнiндегi метаболизмге эсер етедь Витаминдер, кальций глицерофосфаты жэне микроэлементтер кешенiн уза; уа;ыт ;олдану балалардагы тiстiн ;атты тшдершщ жагдайын жа;сартатыны дэлелдендi. Сонымен ;атар, тiсжегi ;арк;ындылыгынын есуi 50% темендейдь Осылайша, санитарлы; агарту эдiсi туралы мэлiметтердi ;ыс;аша талдау онын ауыз куысынын тiндерi мен MYшелерiн сау ^йде устаудагы Yлкен релiн керсетедь Алайда, ;ол жетiмдi эдебиеттерде балалар стоматологиясы мен педиатриялы; ;ызметтершщ езара эрекеттесу формалары, санитарлы; агарту жумыстар бойынша тiсжегiнiн алдын-алу эдiсi ретiнде на;тыланбаган.
Тiсжегiнi алдын-алудаFы ауыз куысы гигиенасыньщ релi
Кептеген отанды; жэне шетелдiк авторлар, ауыз куысыньщ гигиеналы; жагдайы мен псжепнщ таралуы мен к;арк;ындылыFы арасындагы, сонымен ;атар ауыз ;уысы гигиеналы; жагдайы мен пародонт тiндерiнiн патологиясы арасындагы тiкелей байланысын керсетедi.
Кептеген зерттеушшер тiсжегiнi алдын - алу багдарламаларында тiстердi тазарту ережелерiн Yйретудi бас;а да алдын-алу шараларымен - Леус-Боровский эдiсiмен, тiстердi ;органыс лак «Беллакпен» жабумен, фторидтi ерiтiндiлермен, реминерализациялы; ерiтiндiлермен ауызды шаю сеанстарымен бiрiктiрудi усынады. П. А. Леус жэне Е. В. Боровский эдiсi 10% кальций глюконаты ерiтiндiсiн тазаланган тсстердщ бетiне 3-5 минут;а аппликация TYрiнде ;олдануды ;арастырды. Содан кейiн 1-2 мин. 2-4% натрий фторидшщ ерiтiндiсiн аппликация TYрiнде ;олданады. Мундай сеанстарды 10-15 рет еткiзу усынылды. Ауыз ;уысын KYту Yшiн шептерге непзделген эртYрлi эликсирлер усынылды. С.П. Рева (1989) Элеутерококк сыгындысын усынды, ал 1988 жылы Кытай авторлары тэжiрибелер нэтижесiнде дэстYрлi ;ытай медицинасында ;олданылатын АngelicaeLaxiflorae, CarpesiiFructus, Corpidis Yш дэршж шептерi жа;сы эсер керсететiнiн аны;тады. ДД¥ сарапшылар комитетiнiн пiкiрiнше, стоматологиялы; патологиянын алдын-алуда дэрь дэрмектердi ;олдану тек кемекшi рел ат;арады. Т^ таба;шаларынын белсендiлiгiн жою Yшiн оны механикалы; TYPДе алып тастаган жен, тшт гигиеналы; жiптердi де ;олданган жен. Бiркатар галымдардын пiкiрiнше фтордын жиналуы тiс кiреукесiнiн сырт;ы ;абатында ЖYредi жэне фтордын жергiлiктi эрекет то;таган кезде кiреуке бетiндегi иондардын алмасуы ондагы фтор мелшерiнiн тез темендеуше экеледi. Кiреукедегi фтордын онтайлы ;урамын са;тау Yшiн, олар тюжепнщ жергiлiктi алдын-алу Yшiн ;урамында фтор бар пасталарды ;олдануды усынады. Балалар мен жасеспiрiмдерде, жогарыда айтылгандай, дурыс тама;тану стоматологиялы; аурулардын алдын алуда манызды рел ат;арады, KYн сайын фтор ;осып 200 мл CYT тутынган кезде 4 жылдан кейiн мектеп о;ушыларында псжепнщ есуi айтарлы;тай темендегенi туралы мэлiметтер бар (4). Виноградова Т.Ф., Боровский Е.В., Леус П.А., Леонтьев В.К., Овруцкий Г.Д., Пахомов Г.Н., Федоров Ю.Л., Сунцов В.Г., Удовицкая Е.В. тю юреукесшщ тезiмдiлiгiн арттыру Yшiн тiсжегiнiн алдын-алу багдарламаларына Yлкен мэн берген жэне бастап;ы профилактика мэселелерш тиiмдi шешу эдiстерiн усынган (эндогендж жэне экзогендiк профилактика). Тiсжегiнiн патогенезшдеп жетекшi буын ре- жэне деминерализация YPДiсiнщ динамикалы; тепе-тендiгiнiн бузылуы болып табылады. Тiсжегiге ен сезiмтал айма;тар-бул тiстердiн шайнау бетiнiн фиссуралары, олар минералданудан артта ;алады, сонды;тан кариес дэл осы жерде дамиды. Сiлекейдiн минералдану функциясынын касиеттерi балалардагы тiсжегiнiн алдын-алуда реминерализациялы; препараттарды ;олдануга негiзделген Осылайша, балалардагы негiзгi стоматологиялы; аурулардын алдын алу Yшiн эртYрлi ;уралдар мен эдiстер усынылады: утымды тама;тану, тiс тiндерiнiн тезiмдiлiгiн арттырудын жергiлiктi ;уралдары, онын
ВЕСТНИК КАЗНМУ #4-2020
шшде фтор препараттары, ауыз куысынын, гигиенасы жэне осы эдiстер мен куралдардын халыктын санитарлык мэдениетшщ денгешн, стоматологиялык кемек керсету денгешн, улттык дэстYрлердщ сипатын жэне т. б. ескере отырып эзiрленген арнайы багдарламалар бойынша кешенде Yйлесуi. Цорытынды
Отандык жэне шетелдiк авторлардын зерттеулерiне сэйкес уакытша жэне туракты ™стердщ кариесшщ таралуы мен каркындылыгынын айтарлыктай ауыткуы байкалады (3,6,8,34). Тiс шiрiriнщ белсендшпне емiр CYPУ аймагынын Биогеохимиялык жагдайлары (11,26,35), судагы фтор мен баска микроэлементтердщ мелшерi (9,20,39) жэне тамак енiмдерi (3,9,94,10) эсер етедi. Баланын тютершщ калыптасуы мен минералдануына эйелдщ ЖYктiлiк кезiндегi денсаулыгы (1,7, 11, I4), баланын денсаулыгы, эсiресе емiршщ алгашкы Yш жылында эсер етет™ аныкталды. Балалардагы тiстердiн катты тшдершщ ауруларын болжау, тiс кариесiмен ауыру каупiн аныктау, тiсжегiнiнпатогенезiндегi иммундык ЖYЙенщ релi жэне балалар мен жасеспiрiмдердегi пародонт аурулары, ауыз куысынын гигиеналык жагдайынын тiсжегiнiнкаркындылыFымен
байланысы туралы усыныстар бар зерттеулер бар. Бiркатар жумыстар стоматологиялык аурулардын алдын-алудын кешендi багдарламаларыньщ жекелеген аспектiлерiне арналган. Балалардын накты туратын аймагындагы тiсжегi Yрдiсiнiн белсендшпне эсер етуi MYмкiн факторлардын релш, балалардагы стоматологиялык патологиянын алдын-алу эд^тершщ тиiмдiлiгiн, алдын-алу багдарламаларын практикалык денсаулык сактауга енгiзу мэселелерiн одан эрi нактылау кажет. Белгiлi бiр аймакта кол жетiмдi стоматологиялык аурулардын алдын-алу эдiстерi мен куралдарынын тиiмдiлiгi туралы накты акпарат болмаса, практикалык дэртерлер балалардагы тiсжегi мен пародонт ауруларынын алдын-алуга дэрменсiз болады. Практикалык денсаулык сактауга эртYрлi эдiстердi, стоматологиялык аурулардын алдын-алудын кешендi багдарламаларын кещнен енгiзу аркылы гана тiсжегiнiн таралуы мен каркындылыгын, пародонт аурулары мен балалардагы стоматологиялык ауыткуларды едэуiр темендету мэселесш шешуге болады. Жогарыда аталган факторлардын релiн, сондай-ак бес жылдык бакылау барысында ЖYЙелi жоспарлы санация кезшде темендеу YPДiсi жок ТYркiстан каласынын балаларындагы тiс ауруынын жогары болуын аныктау бiздi практикалык денсаулык сактауда негiзгi стоматологиялык аурулардын кол жетiмдi алдын-алу эдiстерi мен куралдарынын тшмдшгш зерттеу кажеттiлiгiне итермеледi. Осы шешшмеген мiндеттердiн езектiлiгi, кала балаларын эпидемиологиялык тексеру деректерi. Барановичи узак уакыт бойы колданылган алдын-алу шараларынын тиiмдiлiгi тандау Yшiн негiз болды. Шымкент калалык гигиена жэне эпидемиология орталыгынын деректерi бойынша каланын ауыз суындагы фтордын мелшерi 0,05-0,3 мг/литрдi курайды.
Осы зерттеудiн максаты-ауыз суда фтор мелшерi темен ауданда туратын балаларда т^жепнщ таралуы мен каркындылыгын жэне тiсжегiнiн алдын алудын ужымдык (топтык) жэне жеке эдiстерiнiн тшмдшгш зерттеу.
Зерттеу мiндеттерi
1) 2010 жылдан 2020 жылга дейiн эр TYрлi KYнтiзбелiк жылдары каланын I2 жастагы балаларындагы тiсжегiнiн таралуы мен каркындылыгын зерттеу.
2) Тiсжегiнiн таралуы мен каркындылыгынын баланын денсаулыгына тэуелдiлiгiн аныктау.
3) Беллакты колданудын профилактикалык тшмдшгш жэне алгашкы туракты азу тстердщ жетiлмеген фиссураларын ионосилмен "герметизациялауды" багалау.
4) Мектепке дейiнгi жэне бастауыш мектеп жасындагы балаларда кальций препараттарын колданудын тиiмдiлiгiн аныктау. Бастауыш мектеп жасындагы балаларда тiсжегiге карсы ^-шаралар кешенiнiн тиiмдiлiгiн багалау.
5) Судагы фтор мелшерi темен ауданда туратын балаларга кызмет керсету кезiнде т^жегшщ алдын алудын тиiмдi эдiстерi мен куралдарын тандау бойынша практикалык дэртерлерге арналган усыныстарды негiздеу. Шымкент каласынын 12 жастагы балаларынын тiсжегiнiн таралуы жыл сайын еткiзiлетiн жоспарлы санацияга карамастан 2010 жылы 85,5 ± 2,07% - дан 2015 жылы 93,08 ±1,1'% - га дешн, каркындылыгы 2015 жылы 2,76 ± 0,1-ден 2019 жылы 3,92 ±0,1-ге дейiн удайы улгайып отырды.
6) Балалардын денсаулык жагдайы мен олардагы тiсжегiнiн таралуы мен каркындылыгы арасындагы езара байланыс аныкталды: iшкi агзалардын созылмалы патологиясы бар балаларда т^жегшщ жогары таралуы (97,7 - 100%) жэне каркындылыгы аныкталды.
7) Уакытша тiстердi коргап жабу Yшiн екi жыл шшде беллакты колдану тiсжегiнiн таралуынын 8,71% - га темендеуше жэне бетк тiсжегiнiн 36,09% - га темендеуше экелдi, алгашкы туракты Yлкен азу тiстерiнiн фиссураларын ионосилмен герметизациялау тюжегшщ 47,07% - га тен редукциясын алуга MYMкiндiк бердi.
8) Бес жыл бойы балалардын кальций препараттарын колдануы туракты тютердщ т^жепге тезiмдiлiгiнiн артуына ыкпал еттi: 9 жасында кальций препараттарын 2 жастан бастап кабылдаган балаларда тiсжегiнiн таралуы 17,47%-га, каркындылыгы бакылау тобындагы балаларга караганда 43,1%-га темен, 6 жастан бастап кальций препараттарын алган балаларда т^жегшщ таралуы 11,03% - га, ал каркындылыгы бакылау тобындагы балаларга караганда 31,3% - га темен болды.
9) Тюжегшщ кешендi алдын-алу мектеп окушыларында тiсжегiнiн таралуын 12,34% - га темендетп, тiсжегiнiн тюжеп индексi бойынша редукциясы 30,55% - ды, КПУ бойынша-24,02% - ды курады, балаларда ауыз куысынын гигиеналык жагдайы жаксарды жэне гингивит 19,77% - га сирек кездесп.
Практикалык; усыныстар
> Балалардагы тiсжегiнiн кешендi алдын-алуды балалар стоматологиясы кызметтерiнiн акушерлж, педиатриялык, халыктык бiлiм беру жэне санитарлык-эпидемиологиялык езара эрекеттесуiнен бастауга кенес беремiз.
> Балаларды ауыз куысынын тиiмдi гигиенасына окытуды ата-аналарды, педиатрларды, балабакшалардын, мектептердiн кызметкерлерш, мектептердiн санитарлык активiн ("жас
