BADIIY ASRLARNI O’ZBEK TILIDAN INGLIZ TARJIMA QILISHDAGI LEKSIKSEMANTIK XUSUSIYATLARI TAHLILI (ODIL YOQUBOVNING “ULUG’BEK XAZINASI’’ ROMANI MISOLIDA)

Juraali Kamoljonovich Solijonov; Feruza Shuhrat Qizi Nomozova

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-421-424

BADIIY ASRLARNI O'ZBEK TILIDAN INGLIZ TARJIMA QILISHDAGI LEKSIK- SEMANTIK XUSUSIYATLARI TAHLILI (ODIL

YOQUBOVNING "ULUG'BEK XAZINASI'' ROMANI MISOLIDA)

Juraali Kamoljonovich Solijonov

Termiz davlat unversiteti E-mail: solijonov94@gmail.com

Feruza Shuhrat qizi Nomozova

Termiz davlat universiteti E-mail: nomozovaferuzbonu@gmail.com

ANNOTATSIYA

Mazkur maqola o'zbek adabiyoti durdonalaridan biri Odil Yoqubov qalamiga mansub "Ulug'bek xazinasi" (Ulug'bek's Treasure) asarini o'zbek tilidan ingliz tiliga tarjima qilish jarayonida sodir bo'lgan bir qancha lingvistik transformatsiyalarni tahlil qilamiz.

Kalit so'zlar: tarjima, badiiy tarjima, orfologik transformatsiyalar, orfografik transformatsiya, leksikologik transformatsiya, sintaktik transformatsiya, punktiatsion transformatsiya.

LINGUISTIC PROBLEMS OF TRANSLATING ARTISTIC WORKS FROM UZBEK TO ENGLISH (IN THE EXAMPLE OF THE NOVEL "ULUGBEK TREASURE" BY ODIL YOQUBOV)

ABSTRACT

This article analyzes several linguistic transformations that took place during the translation from Uzbek to English of the work "Ulugbek's Treasure" by Odil Yaqubov, one of the masterpieces of Uzbek literature.

Keywords: translation, literary translation, orthological transformations, orthographic transformation, lexicological transformation, syntactic transformation, punctuational transformation.

KIRISH

Tilshonoslik yoki lingvistika tillarni o'rganuvchi fandir. Tilshunoslikning

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-421-424

amaliy va nazariy turlari mavjud bo'lib, nazariy tilshunoslik tilning strukturasi (grammatikasi) va uning ma'nosi (semantikasini) o'rganadi. Grammatika morfologiya (so'zlarning tuzilishi va o'zgarishi), sintaksis (so'zlarning iboralarga va gaplarga biriktrilish qoidalari) va fonologiya (tilni abstrakt tovushlar yordamida o'rganish) fanlarini qamrab oladi.

Odil Yoqubov — o'zbek sovet adabiyoting yirik vakili, 1926-yili Qozog'istonning Turkiston tumanidagi Qarnoq qishlog'ida ziyoli oilada tug'ilgan. Dastlabki asari - „Tengdoshlar" qissasi 1951 yilda e'lon qilingan. „Dastlabki qadam" (1953), „Ikki muhabbat" (1955) hikoyalar to'plami, „Tilla uzuk" (1961) qissa va hikoyalar to'plamida muhabbatni insonga xos ulug', muqaddas hislat sifatida tasvirlaydi. „Muqaddas" qissasida (1960). Yozuvchining chinakam yozuvchiga xos uslubi va yo'li namoyon bo'ldi.

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Ulug'bek xazinasi o'zbek yozuvchisi Odil Yoqubov qalamiga mansub roman. Asarda temuriy hukmdor va olim Mirzo Ulug'bek shaxsiy hayoti va fojiaviy qismati yoritilgan. Asar Yoqubovning eng sara asari hamda o'zbek adabiyotidagi eng muhim romanlarning biri hisoblanadi. Roman ilk marotabada 1973-yil Toshkent shahrida G'afur G'ulom nomidagi Adabiyot va san'at nashriyotida chop etilgan. O'n martadan oshiq, jumladan, 1980-,[1] 1986- (Yoqubovning uch jildi tanlangan asarlar to'plamida) [2] va 1994-yillarda qayta nashr qilingan.

NATIJALAR

Ushbu gapni tahlil qilar ekanmiz,ikki til o'rtasidagi ya'ni asliyat va tarjima til o'rtasidagi orfografik va leksikologik transformatsiyalarning tafovutlari .Masalan inglizchada ya'ni asliyat tilidan ba'zi bir so'zlarni tarjima qilishda so'z tushirish hamda so'z almashtirish hodisasidan foydalanilgan.

Gap tahlida orfografik transformatsiya usulidan foydalanilgan ya'ni bunda tovush almashish hodisasi kuzatilgan.Ya'ni bu gapda q tovushi tarjima jarayonida k tovushiga o'zgargan va tovush almashishi hodisasiga uchrab orfografik transformatsiyani hosil qilgan.

Yana e'tiborli jihati shundan iboratki, asliyat tilida ya'ni o'zbek tilida mavjud bo'lgan predlog hamda artikillar tarjima tilida ingliz tilida predlogning o'rniga kelishikdan foydalanilgan. Ammo o'zbek tili grammatikasida predloglar mavjud emas.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-421-424

MUHOKAMA

Jumladan, morfologik transformatsiyalar, orfografik transformatsiya, leksikologik transformatsiya, sintaktik transformatsiya, punktiatsion transformatsiya. Misol uchun asardagi ushbu gapda leksikologik transformatsiyaga uchragan gaplarni ko'rib chiqishimiz mumkin.

O'zbekcha: Egnilariga qizil,ko'k yashil movut va kimxob to'n kiyib qora qunduz telpak va bo'rklarini boshlariga bostirib olgan boshqa amirlar ham nag'al qoqilgan etiklari bilan marmar zinalarni taq-taq bosib pastga tushib ketishdi.

Inglizcha: They dressed in bright red,blue, green brocade clothes and covered with beaver fur hat on their heads in the dark , walked down the marble stairs.

Izoh:Ushbu gapda Leksik transformatsiya usulidan foydalanilgan ya'ni bunda so'z tushirib qoldirish hodisasidan foydalanilgan. Bundan tashqari, leksemalarning sinonimlaridan foydalanilgani uchun so 'z almashtirish hodisasidan ham foydalanilgan.

Asar ichidagi ushbu gapda esa transformatsiya turlariga kiruvchi orfografik transformatsiyani ko'rishimiz mumkin.

O'zbekcha.Ali Qushchi ustozga qaradi, u oldingidek emas ancha xavotirli yuzida g 'am anduh aks etgandi.

Inglizcha:Ali Kushchi looked at him and tired to soothe him and he was anxiety

XULOSA

Odil Yoqubov qalamiga mansub" Ulug'bek xazinasi "( Ulug'bek treasure) asaridagi transformatsiyalarni ko'rib chiqdik. Transformatsiyalar haqida ma'lumotlar hamda Leksikologik hamda morfologik va orfografik transformatsiyalarning asarda qo'llanilishi hamda qanday qilib transformatsiyalarga uchragani haqida ushbu maqolada ko'rsatilgan.Bundan tashqari ularga izoh bergan.

REFERENCES

1. Odil Yoqubov. "Ulug'bek xazinasi." Nodirabegim nashriyoti Toshkent - 2019, 137-b.

2. Solijonov Juraali Kamoljnovich. (2022). Lingua-perspective Problems and Solutions of Translating the Plant and Food Names in the "Harry Potter" books from English into Uzbek. ASEAN Journal on Science & Technology for Development, Vol 39(No 4,), 221-229. doi: 10.5281/zenodo.6607317

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-421-424

https://doi.org/10.5281/zenodo.6607317

3. Kamoljnovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING FANTASTIK ASARLARIDAGI ANTROPONIMLARNING LINGVO-PERSPEKTIV MUAMMOLARI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(1), 334-343. https://doi.org/10.24412/2181 -2454-2022-1 -334-343

4. Kamoljonovich, S. J., & O'G, Y. N. U. B. (2022). BADIIY TARJIMA UCHUN TARJIMA USULLARI TAHLILI (IAN TUHOVISKIY ASARLARI MISOLIDA).

Ta'lim fidoyilari, 18(5), 32-37.

5. Jo'ramurodova, Z., & Solijonov, J. (2022, April). JK ROULINGNING "BIDL QISSANAVIS ERTAKLAM"("THE TALES OF BEEDLE THE BARD") ASARIDAGI ANTROPONIMLARNING O'ZBEK TILIDAN INGLIZ TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLARI. In МЕЖДУНАРОДНАЯ НАУЧНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ.:" СОВРЕМЕННЫЕ ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ ПАРАДИГМЫ: ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ ТРАДИЦИЙ И ИННОВАЦИЙ II" (Vol. 2, No. 18.03, pp. 554-560). https://doi.org/10.47100/nuu.v2i18.03.115

6. Qodirovna, A. Z., & Kamoljonovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING, GARRI POTTER VA AFSUNGARLAR TOSHP'ROMANIDAGI SEHRGARLAR OBRAZINI INGLIZ TILIDAN O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHNING LINGVO-PERSPEKTIV TAHLILI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(3), 176-180. https://doi.org/10.24412/2181-2454-2022-3-176-180

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Juraali Kamoljonovich Solijonov, Feruza Shuhrat Qizi Nomozova

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Juraali Kamoljonovich Solijonov, Feruza Shuhrat Qizi Nomozova

Текст научной работы на тему «BADIIY ASRLARNI O’ZBEK TILIDAN INGLIZ TARJIMA QILISHDAGI LEKSIKSEMANTIK XUSUSIYATLARI TAHLILI (ODIL YOQUBOVNING “ULUG’BEK XAZINASI’’ ROMANI MISOLIDA)»