Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ТАРБИЯЧИЛАРНИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШДА АКМЕОЛОГИК КОМПEТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА'

БЎЛАЖАК ТАРБИЯЧИЛАРНИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШДА АКМЕОЛОГИК КОМПEТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
9
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
когнитив / компетенция / компетентлик / умумий / махсус / экстремал / методик / ижтимоий / назарий / шахсий / касбий компетентлик / билим / кўникма / ривожланиш. / competence / competence / general / special / extreme / methodical / social / personal / professional competence / knowledge / skills / development.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хакимова, Мохинур Азимовна

Мақолада Олий таълим муссасасида бўлгуси тарбиячининг касбий сифатлари шакллантириб борилиши лозим. Касбий педагогик мотивациянинг пайдо булиши бўлажак тарбиячиларни касбий эхтиеж, касбий қизиқиш ва педагогик фаолиятга ундайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE DEVELOPMENT OF ACMEOLOGICAL COMPETENCIES IN THE PREPARATION OF FUTURE EDUCATORS FOR PROFESSIONAL ACTIVITIES AS A PEDAGOGICAL PROBLEM

The article presents theoretical knowledge and guidelines for the formation and development of professional competence of a preschool teacher.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ТАРБИЯЧИЛАРНИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШДА АКМЕОЛОГИК КОМПEТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

БУЛАЖАК ТАРБИЯЧИЛАРНИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШДА АКМЕОЛОГИК КОМПEТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА

Мохинур Азимовна Хакимова

Тошкент давлат педагогика унивеситети 2-курс магистранти

АННОТАЦИЯ

Мацолада Олий таълим муссасасида булгуси тарбиячининг касбий сифатлари шакллантириб борилиши лозим. Касбий педагогик мотивациянинг пайдо булиши булажак тарбиячиларни касбий эхтиеж, касбий цизициш ва педагогик фаолиятга ундайди.

Калит сузлар: когнитив, компетенция, компетентлик, умумий, махсус, экстремал, методик, ижтимоий, назарий, шахсий, касбий компетентлик, билим, куникма, ривожланиш.

The article presents theoretical knowledge and guidelines for the formation and development ofprofessional competence of a preschool teacher.

Key words: competence, competence, general, special, extreme, methodical, social, personal, professional competence, knowledge, skills, development.

Xo3upru KyHga MaKTaörana t&hhm TrouMura ManaKanu paKoöaröapgom MyTaxaccucnapHu Tafiepnam gon3ap6 Macana xucoönaHagu. npe3HgeHTHMH3 Mnp3HeeBHHHr 2017 fiun 9 ceHTaöpgaru "MaKTaörana TanuM th3hmhhh TyögaH TaKOMHnnamTHpnm Hopa-Tagöupnapu Tyrpucuga" ru nK-3261-coHnu Kapopu xaMga "MaKTaörana TatnuM th3hmh öomKapyBuHu TyögaH TaKoMunnamrapum Hopa-Tagöupnapu Tyrpucuga'^u 2017 fiun 30 ceHTaöpgaru nO-5198-coHnu ^apMOHHga 3aMoHaBufi нннoвaцнoн negaroruK TexHonoruanapHu, TanuM Ba TapÖHaHHHr caMapanu maKrnapu xaMga ycynnapuHu TaBnuM-TapSua ^apaeHura, my ^yMnagaH HogaBnar ceKTopuga ^opufi этнm, 3aMoHaBufi negaroruK TexHonoruanap Ba MeTognapHu xucoöra onraH xonga Ba aKMeonoruK KOMnHTeHCuanapHH puBO^naHTHpum j6onanapHH Tapöuanam Ba xap TOMOHnaMa puBO^naHTupum MacananapuHH npo^eccuoHan gapa^aga xan этнmгa Kogup öynraH MaKTaörana TatnuM Myaccacanapu negaror-TapSuanunapu, paxöap KagpnapuHu KafiTa Tafiepnam Ba ManaKacuHu omupum Ba3u$acu öenrunaHraH.

MYXOKAMA BA HATH^AHAP

Ma3Kyp MyaMMonapHu enumga onufi TanuM tu3umu xaM anoxuga ypuH TyTagu. Onufi TatnuM ^apaeHuga öyna^aK TapSuanunapga Kacöufi мoтнвaцнaнн maKnnaHTupum MaKTaörana TaBnuM TrouMuga cu^arau TanuMHu Tammn этнmнн

ABSTRACT

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

талминлайди. Касбий мотивация талабаларни касбий-дидактик билим, куникма ва малакаларни етарли даражада узлаштиришларига турки беради. Булажак тарбиячиларда касбий фаолиятга таёрлашда акмеологик компитенсияларни ривожлантириш шакллантириш мактабгача таьлим жараёнида инновацион гояларни яратиш ва самарали равишда ташкил этиш хамда педагогик изланувчанликни амалга оширишни кафолатлайди. Бугунги кунда замонавий тарбиячиларга жамият томонидан куйиладиган талаблардан мухими уларнинг акмеологик компитенсиялар билан боглик сифатларни ривожлантиришга каратилган. Олий таълим муссасасида булгуси тарбиячининг касбий сифатлари шакллантириб борилиши лозим. Касбий педагогик мотивациянинг пайдо булиши блажак тарбиячиларни касбий эхтиеж, касбий кизикиш ва педагогик фаолиятга ундайди. Тарбиячи манавий ва маърифий томондан тарбиялаши хамда умуминсоний кадриятларнинг мохиятини билиши, болаларни Ватанга содиклик рухида тарбиялаш, Ватани, табиатга ва оиласига булган мухаббатини шакллантириши лозим. Шунингдек, мактабгача талим сохасига онд турли маълумотлардан хабардор булиши талаб этилади. Булажак тарбиячилар таьлим ва тарбия методикасини эгаллашлари болаларнинг ёш хусусиятларини билиши, уларнинг ички дунёсини тушуна олиш, педагогик техника (мантик, нутк, талимнинг ифодали воситалари) ва педагогик такта эга булиши, уз билими ва педагогик махоратини доимий равишда ошириб бориш малакасига хам эга булишлари зарур. Булажак тарбиячиларни педагогик фаолиятга тайерлашда укув фаолияти мотивацияси асосий омил хисобланади. Укув фаолияти мотивацияси харакатлантирувчи куч булиб, талабаларни билим, куникма ва малакаларни фаол узлаштиришга йуналтирувчи жараёндир. Укув фаолияти мотивациясининг манбалари мавжуд булиб, уларга куйидагилар киради:

1. Ички манбалар. Улар инсоний тугма ёки орттирилган эхтиёжлари билан белгиланади. Орттирилган этиёжлар фаолликка ундайди хамда гностик ва

ижтимоий ижобий этиёжлар хисобланади.

2. Ташки манбалар. Улар шахснинг ижтимоий шарт-шароитлари билан белгиланади. Турли хил талимий вазиятлар ва жамиятни шахедан талаб

киладиган доимий хулк-атвори билдиради.

3. Шахсий манбалар. Шахенинг кадриятлари системаси установкалари гояларидир. Бу манбалар хар бир шахе фаолиятида у ёки бу даражада мавжуд. Уларнинг барчаси фаолиятга тасир этиб таьлим жараенининг мотивациясини ташкил этади. Шахснинг ички коникиши, узини тан олиш, муваффакиятларга эришиши билан намоен булади. Талабаларда касбий мотивация турли мотивлар негизида шаклланади. Касбий сохага онд мотивлар куйидагиларни уз ичига

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

олади: мактабгача тавлим сохаси буйича билим олишга интилиш; педагогик фаолиятида муваффакиятга эришиш йулларини пухта эгаллаш; педагогик махорат ва этикага эга булиш. Мазкур компонентлар касбий фолиятни ташкил этишнинг асоси хисобланали.

Буларнинг барчаси талабаларнинг касбга кизикиши билан боглик булиб, олдига куйган максадга эришишда ютукларни эгаллаш ва касбий фаолиятида ижод килишга интилишни тасминлайди. Шахсий мотивлар талабаларда касбий фаолиятида уз урнига эга булиш ва Узини тарбиячилик касбига багишлашга ундайди. Талабалар жамоада ва жамиятда з урнига эга булиш, ташкилотчилик ва рахбарлик килиш кобилияти, шахсий хатти-харакатларини намоён этишга харакат киладилар. Шунингдек танлаган касбига кизикиши ортади, интеллектуал жихатдан дунёкараши кенгаяди, ижодий фаолият юритишга харакат килади. Шахсий мотивлар у фаолияти мазмуни билан бевосита боглик булади. Талабаларни фаол укишга йуналтиради. Амалий мотивлар иш харакатда намоен булади, талабалар уз билими ва тажрибасига таяниб амалий машгулотда эртак ва хикояларни сахналаштирирадилар. Натижада турли хаётий вазиятлар, педагогик фаолиятида дуч келадиган муаммоларни хал этиш куникма ва малакалари шаклланади. Булажак тарбиячиларда мазнавий сифатлар хамда умуминсоний кадриятлар, болаларни ватанпарварлик рухида тарбиялаш, уз Ватани ва онласига булган мухаббат шаклланади. Шунингдек, мактабгача тавлимга оид пухта билимга эга булиш талаб этилади. Мактабгача талим сохасига оид мустахкам билимга эга булиш болаларни мактаб талимига тайерлашдаги энг мухим омиллардан бири хисобланади. Булажак тарбиячидан уз касби ва сохаси буйича жахон фанида эришилган сунгги ютуклар ривожланган давлатлар тажрибасидан хабардор булиш такозо этилади. Ф. Хайдаров. Х.Абдукаримов ва бошкаларнинг фикрича "касбни тугри танлашга хос етакчи мотивларни аниклаш мухим. Етакчи мотивлар сирасига севимли укитувчисига таклид килиш; касбий-мутахассислик йуналишидаги фанларга кизикиш:касбнинг ижтимоий мохиятини англаб етиш; касбга хос амалий куникмалар ва хулк-атворнинг шаклланиши; зига хос касбий-педагогик тарбиялашга булган талабчанликнинг ортиб бориши: касбига хос билим ва кобилиятларнинг ривожланиб бориши; касбий изланиш ва ижодкорликка хос фаолликнинг ортиб бориши; тахлил ва уз-зини тахлил этиш хамда узининг касбий фаолиятига бахо бериб бориш; касбий-педагогик фаолиятга оид синовларга шайлик хиссининг пайдо булиши ва х.к.лар киради" Республикамиз хукумати мактабгача таълим тизимини ривожлантириш унинг олдига куяётган вазифаларнинг аксарияти педагог-укитувчиларнинг касбий

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

махррати ва бошкарувчилик салохдятига богли;. Бугунги кунда таълим тизими олдига куйилаётган максадларга эришиш, таълим олувчиларнинг хилма-хил фаолиятини уюштириш, уларни билимли, одобли, эътикодли, мехдатсевар, баркамол инсон килиб устириш педагог-тарбиячи зиммасига юклатилади. Юкорида келтирилган фикрлар асосида булажак тарбиячиларда касбий фаолиятга таёрлашда акмеологик компитенсияларни ривожлантириш тавлимни сифатли ташкил этиш, талабаларда танлаган касби мохиятини чукур англаш ва хис килишларига хам боглик деган хулосани тасдиклайди. Булажак тарбиячилар талим ва тарбия методикасини эгаллашлари, болаларни билиши, уларнинг ички дунёсини тушуна олиш,педагогик техника (мантик, нутк, талимнинг ифодали воситалари) ва педагогик тактга эга булиши, уз билими ва педагогик махоратини доимий равиша ошириб бориш малакасига эга булишлари лозим.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЕТЛАР (REFERENCES)

1. Мирзиёев Ш.М. Мактабгача тавлим тизимини тубдан такомиллаштириш

2. чора-тадбирлари тугрисида карор. 9.09.2017 й., ПК-3261, «Халк сузи» газетаси.

3. 2017 й., 11 сентябрь. 181 (6875)-сон.

4. Абулханова-Славская К.А. Фаолият ва шахе психологияси. - М .: Наука,

5. 1980.-335 n.

6. Кулневич СВ. Контсептсиялардан технологияга кадар шахснинг

7. педагогикаси: дарслик. - Ростов-Дону: "Укитувчи", 2011 - 160 с.

8. Xolto'rayeva, S. X. Maktabgacha yoshdagi bolalarga matematik bilim berish orqali fazoviy tasavvurlarni shakllantirishning dolzarbligi. Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman, 579-581.

9. Norboevna, R. N. (2021, April). IMPROVING THE MEMBERSHIP SYSTEM IN ECOLOGICAL EDUCATION OF PRESCHOOL CHILDREN. In Archive of Conferences (Vol. 20, No. 1, pp. 97-98).

10. Nigmatov, A. N., & Ravshanova, N. N. (2020). Scientific Preschool Environmental Education and Training Research Methodology. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 2(08), 23-31.

11. Babayeva, D. R., & Ochilova, X. S. (2022, October). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI NUTQ O 'STIRISH ORQALI MUSTAQIL FIKRLASHGA O 'RGATISH. In INTERNATIONAL CONFERENCES (Vol. 1, No. 8, pp. 21-23).

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

12. Sharipova, G. S., & Madaminjonova, M. S. (2022, April). BASIC CONCEPT IN CLOTHES DESIGN. In International Scientific and Current Research Conferences (pp. 12-15).

13. Sharipova, G. S. (2022). DISTRIBUTION AND MODERNIZATION OF ADVANCED PEDAGOGICAL PRACTICES IN THE LESSON PROCESS. CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS, 3(06), 12-15.

14. Xolto'rayeva, S. X. (2023). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI MAKTAB TA'LIMIGA TAYYORLASH JARAYONIDA TAYANCH KOMPETENSIYALARNI SHAKLLANTIRISHNING DOLZARBLIGI. QO 'QON UNIVERSITETIXABARNOMASI, 871-872.

15. ШАРИПОВА, Г. С. (2019). ОСНОВЫ РАЗВИТИЯ ПРОФЕССИОНАЛИЗМА НА ПРИМЕРЕ ПРАКТИЧЕСКИХ ЗАНЯТИЙ ПО ФОРМИРОВАНИЮ УМЕНИЙ И НАВЫКОВ БУДУЩИХ ПРЕПОДАВАТЕЛЕЙ. In Высшее и среднее профессиональное образование как основа профессиональной социализации обучающихся (pp. 260-268).

16. Садикова, Д. Х., & Калауова, М. С. (2023). РОБОТЫ-ИГРУШКИ И МАТЕМАТИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ ДОШКОЛЬНИКОВ НА ЗАНЯТИЯХ. Analysis of world scientific views International Scientific Journal, 1(5), 5-12.

17. Садикова, Д. Х. (2023). ФОРМИРОВАНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ КАЧЕСТВ СТУДЕНТОВ ДОШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ НА ОСНОВЕ STEAM ТЕХНОЛОГИЙ. Лучшие интеллектуальные исследования, 4(2), 5-11.

18. Садикова, Д. Х. (2023, January). АППЛИКАЦИЯ-СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ ТВОРЧЕСТВА ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА. In INTERNATIONAL CONFERENCES (Vol. 1, No. 2, pp. 87-91).

19. Sadikova, D. K., & Mansurova, A. M. (2023). Study of Foreign Experience in The Application of Steam Technologies in Preschool Education. European Journal of Pedagogical Initiatives and Educational Practices, 1(2), 162-167.

20. Раджапова, З. Т., & Мирзаева, Г. З. (2023). ИННОВАЦИОННАЯ ТЕХНОЛОГИЯ В ЛАНДШАФТНОМ ДИЗАЙНЕ.(в дошкольных образовательных организациях). Analysis of world scientific views International Scientific Journal, 1(4), 70-76.

21. Radjapova, Z., & Abduraufova, U. (2023). THE IMPORTANCE OF USING METHODS IN THE PROFESSIONAL TRAINING OF FUTURE TEACHERS ON THE BASIS OF AN INTEGRATIVE APPROACH. Science and innovation, 2(B1), 337-340.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

22. Tirkashevna, R. Z. (2023). PEDAGOGIK KOMPETENTLIK-SHAXSGA TA'LIM-TARBIYA BERISHNING MUHIM SHARTI. Science and innovation, 2(Special Issue 9), 125-128.

23. Akhmedova, N. E. (2023). People's practical art traditions as the basis for developing the artistic-pedagogical abilities of future art teachers. Science and innovation, 2(B4), 701-705.

24. Akhmedova, N. (2023). EMBROIDERY IN UZBEKISTAN: A RICH HISTORY AND PRACTICAL CRAFTSMANSHIP. Science and innovation, 2(C5), 81-84.

25. Ахмедова, Н. Э. (2022). МАРКАЗИЙ ОСИЁДА ТЕМУР ВА ТЕМУРИЙЛАР ДАВРИ МЕЪМОРИЙ БЕЗАК ТУРЛАРИНИ ТАДЛИЛ ^ИЛИШ НАТИЖАСИДА ЁШЛАРНИ А^ЛИЙ ВА МАЪНАВИЙ ТАРБИЯЛАШ САЛОХИЁТИГА ТАЪСИР ^ИЛИШ ОМИЛИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(10-2), 41-45.

26. Artikbayeva, A. A. (2023). IJTIMOIY HAMKORLIK ASOSIDA BO'LAJAK TARBIYACHILARNING KASBIY KOMPENTENSIYALARINI RIVOJLANTIRISH. Лучшие интеллектуальные исследования, 4(1), 187-190.

27. Artikbayeva, A. A. (2023). DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCIES OF STUDENTS BASED ON SOCIAL COOPERATION DURING THE QUALIFICATION PRACTICE. Академические исследования в современной науке, 2(4), 68-70.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.