Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ТАРБИЯЧИ-ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ МОТИВАЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ КОМПОНЕНТЛАРИ'

БЎЛАЖАК ТАРБИЯЧИ-ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ МОТИВАЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ КОМПОНЕНТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
48
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МОТИВ / КАСБИЙ МОТИВАЦИЯ / ИННОВАЦИЯ / ЭҲТИЁЖ / МАҲОРАТ / ЭҲКОМПЕТЕНТЛИК / КОМПОНЕНТ / СУБЪЕКТ / ТЕХНОЛОГИЯ / КЎРСАТМА / КОГНИТИВ / ИНТЕРНАЛ / ЭМОЦИОНАЛ / ЭКСТЕРНАЛ / МИМИКА / РЕФЛЕКСИВ / ЖЕСТ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тешабаева З.С.

Мазкур мақолада бўлажак тарбиячи-педагогларларда касбий мотивацияни шакллантиришнинг педагогик жиҳатлари, касбий мотивацияга оид олимларнинг тадқиқотчиларнинг қарашлари мазмуни ва таҳлили баён этилган. Талабаларни касбий фаолиятга тайёрлаш йўллари кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PECULARITIES OF THE FORMATION OF PROFESSIONAL MOTIVATION IN FUTURE TEACHERS

The article discusses the pedagogical aspects of the formation of professional motivation of future educators. The content and analysis of scientists' views on professional motivation are described. The ways of preparing students for professional activity are shown.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ТАРБИЯЧИ-ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ МОТИВАЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ КОМПОНЕНТЛАРИ»

Тешабаева З. С. катта уцитувчиси "Мактабгача таълим методикаси " кафедраси Тошкент вилояти Чирчиц давлат педагогика институти

БУЛАЖАК ТАРБИЯЧИ-ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ

МОТИВАЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ КОМПОНЕНТЛАРИ

Аннотация: Мазкур мацолада булажак тарбиячи-педагогларларда касбий мотивацияни шакллантиришнинг педагогик жщатлари, касбий мотивацияга оид олимларнинг тадцицотчиларнинг царашлари мазмуни ва таулили баён этилган. Талабаларни касбий фаолиятга тайёрлаш йуллари курсатилган.

Таянч сузлар: мотив, касбий мотивация, инновациящтиёж, мауорат, эукомпетентлик, компонент, субъект, технология, курсатма, когнитив, интернал, эмоционал, экстернал, мимика, рефлексив, жест.

Teshabaeva Z.S. senior teacher

department of "Methods of preschool education" Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

PECULARITIES OF THE FORMATION OF PROFESSIONAL MOTIVATION IN FUTURE TEACHERS

Abstract: The article discusses the pedagogical aspects of the formation of professional motivation of future educators. The content and analysis of scientists' views on professional motivation are described. The ways of preparing students for professional activity are shown.

Keywords: motive, professional motivation, skill, competence, component, subject, innovation, technology, attitude, need, cognitive, internal, emotional, external, reflexive, gesture, facial expressions.

Юртимизда кечаётган кенг куламли ижтимоий-маънавий ислохотлар мактабгача таълим тизимига ракобатбардош малакали мутахассисларни тайёрлашни долзарб масала килиб куймокда. Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг "Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги карорида болаларни тарбиялаш ва хар томонлама ривожлантириш масалаларини профессионал даражада хал этишга кодир булган мактабгача таълим муассасалари педагог -тарбиячиларини тайёрлаш вазифаси белгиланган [1]. Мазкур муаммони амалга оширишда олий таълим тизими хам алохида урин тутади. Касбий мотивация талабаларни касбий-дидактик билим, куникма ва малакаларни етарли даражада узлаштиришларига турки беради. Булажак тарбиячи-педагогларда касбий мотивацияни шакллантириш мактабгача таълим

жараёнида инновацион FOяларни яратиш ва самарали равишда ташкил этиш хамда педагогик изланувчанликни амалга оширишни таъминлайди. Талабаларда касбий махоратни шаклланиши уларнинг шахсий сифатлари ва фаолият тузилиши билан хам бевосита боFликдир. Уларни инновацион фаолиятга тайёрлаш касбий компетенция, касбий куникма ва малакаларни узлаштириш билан амалга ошади. Н.А.Муслимов ва бошкалар фикрича " компетентлик таълими натижасида куйидагилар таъминланиши керак: уз-узини харакатга келтириш манбаи сифатида таълим олишга ички мотивациянинг мавжуд булиши; яхлит фаолиятни эгаллаш шарти сифатида укув фаолияти жараёнида уз-узини ташкиллаштириш кобилияти; хар бир одамга узининг у ёки бу укув материалини узлаштира олиш даражасини аниклаш имконини берувчи уз -узини дифференциациялаш (уз даражасини аниклай билиш) кобилияти; таълим олувчи томонидан шахсий ахамиятга эга булган натижаларга эришишлик; таълим жараёнининг барча субъектлари орасидаги узаро боFланган самарали фаолиятнинг мавжудлиги"[5;14- бет.].

Булажак тарбиячи-педагогларда касбий мотивация шаклланиши натижасида касбий компетенция хам ривожланади. Улар уртасидаги узаро боFликликни таъминлаш учун олий таълим жараёнида булажак тарбиячида уз фаолиятини муваффакиятли булишига юкори даражада ишонч мотивациясини ошириш лозим. Касбий тайёрлик бевосита фаолиятни ташкил этишнинг объектив ва субъектив, ижодий-индивидуал компонентлари билан тавсифланади. Булажак тарбиячиларни касбий фаолиятга тайёрлаш учун олий таълим жараёнида таълимнинг инновацион технологияларини татбик этиш; ижтимоий жавобгарликни юксак даражада хис этиш; хиссиётларини бошкара олиш куникма ва малакаларни ривожлантириш; жамиятдаги узгаришларга тез мослаша олиш; келажакда турли хил кутилмаган вазиятларга тайёр туриш; турли хил тафаккур шакллари ва ижодий кобилиятларни фаоллаштириш; касбдошлари, ота-оналар билан хамкорлик килиш кобилиятини ривожлантириш максадга мувофикдир.Инновацион технологияларни амалиётга татбик этиш имкониятлари таълим мухитида турли хил узаро таъсир курсатиш омиллари, шахсий мойилиги ва лаёкатини ошишини таъминлайди. Инновацион технологияларнинг энг асосий жихатларидан бири талаба шахсини ички имкониятларини намоён этиш, узини фаоллигини курсатиш, таълим жараёнида шахсий ижодий карашларини билдиришда намоён булади. Талабаларда мазкур куникмаларни шаклланиши касбий фаолиятга ижодий ёндашиш, таълим мухитига янгиликларни татбик этиш малакаларини узлаштиришларини кафолатлайди. Уларда педагогик фаолиятга ижодий ёндашув хамда инсонлар билан самарали мулокотда булиш малакаси, уз устида ишлаш имкониятларини яратади. Касбий педагогик мотивация булажак тарбиячиларни касбий эхтиёж, касбий кизикиш ва педагогик фаолиятга ундайди. Санаб утилган талаблар мотивациянинг асосий белгиларидан бири булган укув фаолиятини кандай ташкил этиш билан боFликдир. Укув фаолиятида талабалар узини -узи

тахлил килишда рефлексив кобилиятга таянадилар. Булажак

тарбиячиларни педагогик фаолиятга тайёрлашда укув фаолияти мотивацияси асосий омил хисобланади. Укув фаолияти мотивацияси харакатлантирувчи куч булиб, талабаларни билим, куникма ва малакаларни фаол узлаштиришга йуналтирувчи жараёндир.

М.Г.Давлетшин укув фаолияти мотивациясининг куйидагича таърифлайди " Ички манбалар инсоний туFма ёки орттирилган эхтиёжлари билан белгиланади. Орттирилган эхтиёжлар фаолликка ундайди хамда гностик ва ижтимоий ижобий эхтиёжлар хисобланади. Ташки манбалар шахснинг ижтимоий шарт-шароитлари билан белгиланади. Турли хил таълимий вазиятлар ва жамиятни шахсдан талаб киладиган доимий хулк-атвори билдиради. Шахсий манбалар, шахснинг кадриятлари системаси установкалари FOяларидир. Бу манбалар хар бир шахс фаолиятида у ёки бу даражада мавжуд. Уларнинг барчаси фаолиятга таъсир этиб таълим жараёнининг мотивациясини ташкил этади. Шахснинг ички коникиши, узини тан олиш, муваффакиятларга эришиши билан намоён булади"[2; 92 -93-бет.].

Агарда профессор-укитувчи томонидан аник максад ва натижалар белгиланган булса, мотивация манбалари укув фаолиятига ижобий таъсир курсатади. Маълумки, мотивлар учун энг мухим омил кизикиш хисобланади. К,изикиш диккат, фикр ва хаёлнинг йуналганлиги билан ифодаланади. Талабаларда мотивни пайдо килиб, ундан кейин максадни туFри куя олишга ургатиш лозим. Касбий мотивация бевосита шахснинг индивидуал хусусиятлари, кизикишлари, шахсий истак ва хохишлари негизида пайдо булади. алабаларда касбий мотивация турли мотивлар негизида шаклланади. Фикримизча, касбий сохага оид мотивлар сирасига мактабгача таълим сохаси буйича билим олишга интилиш, педагогик фаолиятида муваффакиятга эришиш йулларини пухта эгаллаш, педагогик махорат ва этикага эга булиш киради. Мазкур компонентлар касбий фаолиятни ташкил этишнинг асоси хисобланади. Буларнинг барчаси талабаларнинг касбга кизикиши билан боFлик булиб, уз олдига куйган максадга эришишда ютукларни эгаллаш ва касбий фаолиятида ижод килишга интилишни таъминлайди. Буларнинг барчаси касбий мотивация компонентларига боFлик. Куйида талабаларда касбий мотивацияни шакллантириш компонентларини келтирамиз.

Юкорида келтирилган касбий мотивацияни шакллантириш компонентлари булажак тарбиячилар фаолиятини ташкил этишга йуналтирилган барча мотивларнинг жамланмаси деб аталиши мумкин. Уларнинг барчаси узаро боFлик булиб, педагогик фаолиятни юритишда булажак тарбиячиларни юкори натижаларга эришишларини

кафолатлайди.

Касбий компетенцияни шакллантирувчи мотивлар булажак тарбиячиларда педагогик фаолиятга кизикиш уЙFOтади. Фаолият шахсий муносабат максадли йуналганлик, кизикиш ва мотивлар таъсирида пайдо булади. Талабаларнинг фаол булишининг асосий манбалари максадли фаолият, ижодий узини намоён этиш, тарбиячилик махоратини хар томонлама эгаллашга интилишларидир. Мотивация компонентлари касбий тайёргарлик жараёнига интернал ва экстернал мотивлар таъсири хамда талабаларни касбни пухта эгаллашлари учун харакат килишлари ижодий узини намоён этиши билан характерланади. Бунда шахсий мотивлар мухим урин эгаллайди. Бу эса талабаларда касбий фаолиятида уз урнига эга булиш ва узини тарбиячилик касбига баFишлашга ундайди.

Фойдаланилган адабиётлар рущати:

1. Мирзиёев Ш. Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида. ПК,-3261-сонли карор. 2017 йил 9 сентябрь.

2. Давлетшин М.Г ва бошк. Ёш даврлари ва педагогик психология. (укув методик кулланма. Т.: 2004 й. 129 б.

3. Ильин. Е.П. Мотивация и мотивы. СПб.:Питер, 2011.-512 с.

4. Маркова А.К. Проблемы формирования мотивационной учебной деятельности. М.: Изд-во МГУ, 2016.- 245 с.

5. Муслимов Н.А., Абдуллаева К,.М., Гаипова Н.С. Булажак укитувчиларнинг касбий компетентлигини шакллантириш технологияси "Тикувчилик буюмларини конструкциялаш" фани мисолида. Методик кулланма.Т.:2013 -87 б.

6. Нюттен Ж.Р. Мотивация, действие и перспектива будущего.Под ред. Леонтьева Д.А. М.: Смысл, 2004.-608 с.

7. Хдйдаров Ф., Абдукаримов Х., Алимова Ф., Ботиров Б. Талабаларнинг укув мотивларини шакллантириш.Т.:2009-131 б.

8. Якобсон П.М.Психология чувств и мотивации. изб психол. Под ред. Борисовой Е.М. М.:Изд-во. Психологии. Воронеж: МОДЭК,1998.- 304 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.