Научная статья на тему 'Бўлажак ўқитувчиларни шахсга йўналтирилган таълим-тарбия жараёнини лойиҳалашга тайёрлашда қўлланиладиган тамойиллар'

Бўлажак ўқитувчиларни шахсга йўналтирилган таълим-тарбия жараёнини лойиҳалашга тайёрлашда қўлланиладиган тамойиллар Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
816
145
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бўлажак ўқитувчи / ўқувчи / шахсга йўналтирилган таълим-тарбия / лойиҳалаштириш / таълим жараёни / фаолият / педагогик маҳорат / билим / кўникма ва малакалар / педагогик амалиёт / педагогик ҳамкорлик / будущий учитель / ученик / личностно-ориентированное обуче- ние и воспитание / процесс обучения / деятельность / педагогическое мастерство / знания / уме- ния и навыки / педагогическая практика / педагогическое сотрудничество

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Маъмуров Б. Б.

Мақолада бўлажак ўқитувчиларнинг шахсга йўналтирилган таълим жараёнини лойиҳалаш кўникмаларини шакллантиришда таяниладиган тамойиллар, талабаларнинг касбий ривожланиш даражаларига кўра гуруҳларга бўлинишлари, ҳар бир гуруҳга мансуб талабанинг касбий ривожланишидаги ўзига хос жиҳатлари ҳақида фикр юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИМЕНЯЕМЫЕ ПРИ ПОДГОТОВКЕ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ К ПРОЕКТИРОВАНИЮ ПРОЦЕССА ЛИЧНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННОГО ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ

В статье определены и охарактеризованы принципы формирования у будущих учителей навыков проектирования личностно-ориентированного обучения, обоснована необходимость учета индивидуальных особенностей и склонностей студентов при распределении их в группы с целью развития конкретных профессиональных компетенций.

Текст научной работы на тему «Бўлажак ўқитувчиларни шахсга йўналтирилган таълим-тарбия жараёнини лойиҳалашга тайёрлашда қўлланиладиган тамойиллар»

Маъмуров Б.Б.,

Бухоро давлат университети «Жисмоний маданият» факультети декани, педагогика фанлари номзоди, доцент

БУЛАЖАК УКИТУВЧИЛАРНИ ШАХСГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИ ЛОЙИ^АЛАШГА ТАЙЁРЛАШДА КУЛЛАНИЛАДИГАН ТАМОЙИЛЛАР

МАЪМУРОВ Б.Б. БУЛАЖАК УЦИТУВЧИЛАРНИ ШАХСГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИ ЛОЙИЦАЛАШГА ТАЙЁРЛАШДА ЦУЛЛАНИЛАДИГАН ТАМОЙИЛЛАР

Маколада булажак укитувчиларнинг шахсга йуналтирилган таълим жараёнини лойих,алаш куникмаларини шакллантиришда таяниладиган тамойиллар, талабаларнинг касбий ривожла-ниш даражаларига кура гурух,ларга булинишлари, х,ар бир гурух,га мансуб талабанинг касбий ривожланишидаги узига хос жих,атлари х,акида фикр юритилади.

Таянч суз ва тушунчалар: булажак укитувчи, укувчи, шахсга йуналтирилган таълим-тарбия, лойих,алаштириш, таълим жараёни, фаолият, педагогик майорат, билим, куникма ва малакалар, педагогик амалиёт, педагогик х,амкорлик.

МАЪМУРОВ Б.Б. ПРИНЦИПЫ, ПРИМЕНЯЕМЫЕ ПРИ ПОДГОТОВКЕ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ К ПРОЕКТИРОВАНИЮ ПРОЦЕССА ЛИЧНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННОГО ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ

В статье определены и охарактеризованы принципы формирования у будущих учителей навыков проектирования личностно-ориентированного обучения, обоснована необходимость учета индивидуальных особенностей и склонностей студентов при распределении их в группы с целью развития конкретных профессиональных компетенций.

Ключевые слова и понятия: будущий учитель, ученик, личностно-ориентированное обучение и воспитание, процесс обучения, деятельность, педагогическое мастерство, знания, умения и навыки, педагогическая практика, педагогическое сотрудничество.

МAMUROV B.B. APPLICABLE PRINCIPLES OF FUTURE TEACHERS TRAINING TO DESIGNING PROCESS AT PERSONALITY AIMED EDUCATION

There are discussed in the article principles of forming for the future teachers skills for personality-oriented educatiion planning. In the article is described necessity of students's individual features consideration in distribution them to groups with the purpose of development of concrete professional competenses.

Keywords: future teacher, student, personality-oriented educating and education, process of educating, activity, pedagogical masteries, knowledge, abilities and skills, pedagogical practice, pedagogical collaboration.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

Ч.

Бугунги кунда булажак уцитувчиларни уцувчи шахсига йуналтирилган таълим-тарбия жараёнини лойицалашга ургатиш муцим педагогик ацамиятга эга. Бу соцада куп циррали ёндашувларнинг мавжудлигига царамасдан, шахсга йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этиш, уни бошцариш, уцитувчи фаолиятини мазмун, метод ва сифат жицатдан такомиллаштириш, уни шахсга йуналтирилган таълим жараёнини амалга оширишга тайёрлаш каби муам-молар уз ечимини кутмоцда.

Шахсга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнини лойих,алашга булажак укитувчиларни ургатишда куйидагиларга алох,ида эътибор каратиш лозим:

- лойих,алаштириладиган таълим-тарбия жараёни укувчиларни ривожлантириш имко-ниятига эга булиб, булажак укитувчи эса маз-кур жараённи лойих,алаш ва ташкил этишга х,ар томонлама тайёр булиши;

- таълим-тарбия жараёнининг лойих,аси шахсга йуналтирилган таълимнинг концептуал асосларига мувофик келиши;

- таълим-тарбия жараёни лойих,асида уки-тувчининг шахсга йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этишга оид фаолият йуна-лишлари аник ифодаланган булиши кабилар.

Булажак укитувчилар шахсга йуналтирилган таълим жараёнининг концептуал асосларини узлаштирганликларини куйидагилар ёрдами-да аниклаш максадга мувофикдир: 1) техноло-гик; 2) фикрий-кадриятли; 3) билиш фаолияти йуналишлари оркали.

Булажак укитувчиларнинг х,ар бир йуналиш буйича узлаштирган фаолият куникмаларини аниклаш учун профессор-укитувчилар таш-хислаш методикасидан фойдаланишлари максадга мувофикдир. Бундай ташхислашдан кузда тутиладиган максад укитувчиларнинг шахсга йуналтирилган таълим жараёнини лойих,алаш ва ташкил этиш фаолиятига тайёр-лик даражасини аниклашдан иборат. Ташхис-лашнинг биринчи йуналиши булажак укитув-чининг касбий-шахсий сифатлари, педагогик мах,оратини аниклашга каратилиши лозим. Бунда куйидагиларга эътибор каратилади:

- булажак укитувчи педагогик тафаккури-нинг укувчи шахсини комплекс ривожланти-ришга йуналтирилганлиги;

- булажак укитувчининг уз педагогик фаолиятига булган ижобий, ижодий муносабати;

- булажак укитувчининг уз педагогик фаолиятини таълим ислох,отлари, Давлат таълим стандартлари талабларидан келиб чик,к,ан х,олда шакллантиришга каратилганлиги;

- булажак укитувчининг уз касбий ривож-ланишини таъминлаш йулидаги тусикларни бартараф этишга интилиши кабилар.

Шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнининг турлари 1-чизмада келтирилган.

Шахсга йуналтирилган укув-билув жараёни натижаларини укитувчи томонидан ташхис-лашда куйидагиларга амал килиш тавсия эти-лади:

1. Укув-билув жараёни укувчи шахсини ривожлантириш имкониятини бера олиши ва укитувчининг бу жараённи ташкил этишга тайёрлиги.

2. Укув-билув жараёнининг шахсга йуналтирилган таълимнинг концептуал асосларига мувофик келиши.

3. Укитувчининг шахсга йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этишга оид фаолият йуналишларини аниклаш.

Укитувчининг шахсга йуналтирилган укув-билув жараёни концептуал асосларини узлаш-тирганлигини куйидаги мезонлар оркали аниклаш мумкин: технологик, фикрий-кадриятли х,амда билиш фаолияти йуналишлари. Хар бир параметр буйича амалга оширилган фаолият куламини аниклаш учун ташхислаш методикасидан фойдаланилади. Бундай ташхислашдан кузда тутиладиган максад укитувчиларнинг шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнини ташкил этиш фаолиятига тайёрлик даражасини аниклашдан иборат1. Ташхислаш-нинг биринчи йуналиши укитувчининг касбий-шахсий сифатлари, педагогик мах,оратини

1 Митина Л.М. Личностное и профессиональное развитие человека в новых социальных условиях. // Журнал «Вопросы психологии», М., 1997, № 4. -С. 28-38.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

1-чизма. Шахсга йуналтирилган у^ув-билув жараёнининг турлари.

аниклашга каратилиши лозим. Бунда куйида-гиларга эътибор каратилади:

- укитувчи педагогик тафаккурининг укув-чи шахсини мужассам ривожлантиришга йуналтирилганлиги;

- укитувчининг уз педагогик фаолиятига булган ижобий, ижодий муносабати;

- укитувчининг уз педагогик фаолиятини таълим ислох,отлари, Давлат таълим стандарт-лари талабларидан келиб чиккан х,олда тако-миллаштиришга интилиши;

- укитувчининг уз касбий ривожланишини таъминлаш йулидаги тусикларни бартараф этишга интилиши кабилар.

Худди шу максадда Бухоро давлат универ-ситети педагогика факультети талабалари би-лан суровномалар, анкеталар, савол-жавоб-лар, кузатишлар утказилди.

Суровларда жами 180 нафар талаба ишти-рок этди. Булажак укитувчиларнинг шахсга

йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этишга тайёрлигини кузатиш давомида бир катор узига хос жих,атларини аниклашга муваффак булинди. Бу куйидаги ижтимоий, психологик-педагогик х,олатларда уз аксини топди. Шу билан бирга уларнинг шахсга йуналтирилган таълим концепсиясини билиш имкониятларини аниклашга каратилган са-воллар билан х,ам мурожаат килинди. Маса-лан:

1. Сиз шахсга йуналтирилган таълим жа-раёни деганда нимани тушунасиз?

2. Сиз шахсга йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этиш методлари ва техноло-гияларини кандай тасаввур киласиз ва улар-дан кайси бирини куллайсиз?

3. Кадриятли йуналишлар сизда канчалик ривожланган?

4. Сиз шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнига нисбатан кизикишга эгамисиз?

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

V_/

1-жадвал. Булажак укитувчиларнинг шахсга йуналтирилган ук,ув-билув вазиятини та^лил к,ила олиш куникмаси.

Шахсга йуналтирилган укув-билув вазиятининг кисмлари Юк,ори Уртача Куйи Жавоб беришга кийналганлар

Билиш жараёни 18,3 23,3 22,1 36,3

Хиссий 20,1 26,1 20,0 33,8

Йуналишли 23,9 15,6 27,2 33,3

Ихтиёрий 17,2 25,0 24,4 33,4

Аник педагогик вазиятни тахлил килишга тайёрлик 18,9 22,2 24,3 34,6

5. Сизда шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнини ташкил этиш учун билим ва таж-рибалар етарлими?

6. Сиз келажакда шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнини ташкил этишда муваф-факият козонишингизга ишонасизми?

Булажак укитувчиларнинг шахсга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнини ташкил этишга тайёрлигини, муайян педагогик вази-ятларда кузатишга харакат килинди. Кузатиш натижалари 1-жадвалда акс эттирилган.

Тадкикот иштирокчилари орасида шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнини ташкил этиш махорати курсаткичлари анча паст экан-лиги аникланди. Булажак укитувчилар уз педагогик фаолиятига кадриятли муносабатда булишлари шахсга йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этишнинг мухим шартидир. Умумий урта таълим мактабларининг иш фао-лияти хам худди мана шу нуктаи назардан бахоланиши керак. Укитувчилар хар доим укувчини шахс сифатида ривожлантиришга тайёр булишлари лозим. Мактаб педагогик жамоаси хар бир укитувчининг фаолиятини шу нуктаи назардан ёндашган холда бахолаши керак. Укувчини ижтимоий хаётга муваффа-киятли тайёрлаш шахсга йуналтирилган таълим жараёнининг асосий вазифаларидан би-ридир. Битирувчи синф укувчиларининг эгал-лаган назарий билимларигина уларнинг ижтимоий хаётда муносиб урин топишлари учун етарли эмаслигини бугунги кун тажрибаси яккол курсатмокда. Шунинг учун хам бугунги кунда купгина укитувчиларнинг фаолиятини та-комиллаштиришга кучли эхтиёж сезилмокда.

Таълим-тарбия жараёнини максадга муво-фик тарзда ташкил этиш учун булажак укитувчилар шахсга йуналтирилган таълимнинг концептуал асосларини узлаштирган булишлари керак.

Булажак укитувчиларнинг эгаллаган билим, куникма ва малакаларини назорат килишда

профессор-укитувчилар ошкоралик, инсон-парварлик, узвийлик, узлуксизлик, х,акко-нийлик, демократлик тамойилларига амал килишлари лозим. Бунинг учун биринчи нав-батда булажак укитувчининг хаётий, касбий кадриятларни эгаллаш сохасидаги билимла-рини аниклаш талаб этилади. Булажак укитувчиларнинг шахсга йуналтирилган таълим жараёнини лойихалаш ва ташкил этишга бул-ган муносабатлари, уларнинг уз касбий фао-лиятларига оид билимлари ва махоратларини бойитишга интилишлари, укувчилар учун хар томонлама кулай булган педагогик шарт-шароитларни вужудга келтириш махоратини узлаштиришлари мухим ахамиятга эга.

Шахсга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнини лойихалаш ва ташкил этишда булажак укитувчиларнинг узларини касбий ривожлантиришга булган эхтиёжлари мухим ахамият касб этади. Шу максадда профессор-укитувчилар булажак укитувчиларнинг касбий ривожланишларини таъминлашга каратилган педагогик чора-тадбирлар тизимини ишлаб чикишлари керак1.

Кузатишларимиз шуни курсатмокдаки, купгина талабалар узларининг билимларини амалда мавжуд булган даражасига нисбатан юкорирок бахолайдилар. Касбий педагогик таълим самарадорлигини таъминлаш учун профессор-укитувчилар таълим жараёни самарадорлигини таъминлаш чора-тадбирла-рини куллашлари, талабалар билан вужудга келадиган зиддиятлар ва карама-каршилик-ларни уз вактида бартараф эта олишлари, уларнинг педагогик амалиёт жараёнидаги фаолиятларига алохида эътибор каратишлари лозим. Бундай ёндашув гурухдаги талабалар орасида кулай, муваффакиятли укув хамда ижтимоий мухитни вужудга келтиради. Бунинг

1 Крюкова Е.А. Личностно-развивающие образовательные технологии: природа, проектирование, реализация. - Волгоград: «Перемена», 1999. -С. 196.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

УЧУН пpофeccоp-yк1итyвчилap xaм yзлapининг кacбий, пeдaгогик фaолиятлapини мyнтaзaм тaкомиллaштиpишлapи, тaлaбaлapни шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим тeхнологиялapи билaн Kypоллaнтиpишгa aлoxидa эътибоp кapaтиш-лapи кepaк.

Пpофeccоp-yкитyвчилap эътибоp кapaтиш-лapи лозим бyлгaн мухим жиxaтлapдaн янa биpи шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим-тapбия жapaёнини лoйиxaлaш вa тaшкил этиш cоx1acидa тypличa дapaжaдaги тaйёpгapликкa эгa бул^н тaлaбaлapни aниклaш вa yлapнинг кacбий компeтeнциялapини pивожлaнтиpиш учун пeдaгогик ёpдaм кypcaтиш вa кУллaб-Kyввaтлaшдaн ибоpaт.

Тaдкикотимизнинг мухим вaзифaлapидaн биpи э^ бyлaжaк Укитyвчилapнинг шaхcни pивожлaнтиpишгa йyнaлтиpилгaн тaълим-тap-бия жapaёнини лoйиxaлaш вa тaшкил этишгa Kaй дapaжaдa тaйёpлигини aниклaш вa унинг бу cox^arn компeтeнциялapини pивoжлaнти-pишгa пeдaгoгик ёpдaм кypcaтишдaн ибopaт. Бyлaжaк Укитyвчилapни шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим-тapбия жapaёнини лoйиxaлaшгa тaйёpлaшдa биp кaтop тaмoйиллapгa тaяниш тaлaб этилaди. Улap кyйидaгилap:

- шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим-тapбия жa-paёнини тaшкил этишдa бyлaжaк Укитyвчилap фaoлиятининг мyнтaзaм yзгapyвчaнлиги, pи-вoжлaнyвчaнлигини тaъминлaш, yлapнинг фaoлиятидa инcoнийлик, кaдpиятлap ycтyвop-лиги, фи^ий бapкapopлик, кpeaтивлик, мacъyлиятлилик вa УЗ кoмпeтeнциялapини нa-моён килa олишининг ифoдaлaнишигa эpи-шиш;

- бyлaжaк Укитyвчилapнинг шaхcгa йyнaл-тиpилгaн тaълим-тapбия жapaёнини тaшкил этишгa тaйёpлигини нaфaкaт унинг билимлapи вa кyникмaлapи, бaлки пeдaгoгик aмaлиётдa нaмoён булишини xaм тaъминлaш;

- бyлaжaк Укитyвчилapнинг шaхcгa йyнaл-тиpилгaн тaълим-тapбия жapaёнини лoйиxa-лaш coxacидaги билим, кyникмa вa мaлaкaлa-pигa бepилгaн бaxo нaфaкaт yлap бaжapaди-гaн мaзкyp пeдaгoгик вaзифa, бaлки кacбий кoмпeтeнциялap, хaтти-xapaкaтлapигa xaм тaaллyкли булиши кepaк.

Олий пeдaгoгик тaълим жapaёнини кyзaтиш нaтижaлapи иcтикбoлдa шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим-тapбия жapaёнини aмaлгa oшиpaди-гaн acocий cyбъeкт xиcoблaнгaн бyлaжaк уки-

тyвчилapни мaзкyp фaoлиятгa тaйёpлик мoдe-лини aниклaш имконини бepди.

Рeпpoдyктив ycyллapни эгaллaшгa мойил бyлгaн тaлaбaлap укув дacтypлapидa бepилгaн мaтepиaллap acocидa ишлaшгa интилишлapи aниклaнди. Пeдaгoгик aмaлиёт жapaёнидa yлap yкyвчилapгa тaълим бepишдa когнитив йyнaлишни кУллaдилap вa шу йyнaлиш дoиpa-cидa Укyвчилapгa билим бepишгa xapa^ Kилдилap. Улapнинг Укyвчилap билaн xeч Kaндaй тycиклapcиз мyлoкoтгa киpишишлapи-Ta гувох булдик. Улapдa кacбий кoмпeтeнция-лapи, мaxopaтлapи вa билим дapaжaлapини pивoжлaнтиpишгa эхтиёжнинг мaвжyд эмac-лиги кyзaтилди. Бyндaй тaлaбaлapдa шaхcий тaшaббyc вa вaктнинг eтишмacлиги, имкони-ятлapнинг чeклaнгaнлиги, yзлapи xaкидa eтap-личa oбъeктив мaълyмoтгa эгa эмacлиги ^би-лap aниклaнди. Улap шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим жapaёнидa Укyвчилapнинг тapaккиёт дapaжacини тaшхиcлaш билaн шyFyллaнмac-ликлapигa гувох булдик. Шунинг учун xaм бун-дaй фaoлият тaжpибacигa эгa бул^н тaлaбa-лapдa укув жapaёнини укувчи шaхcигa йyнaл-тиpишгa оид тaжpибaлap eтapличa шaкллaн-мaгaнлиги кyзaтилди.

Кpeaтивлик cифaтлapигa эгa, мycтaкил фикpлoвчи тaлaбaлap уз пeдaгoгик фaoлият-лapининг шaкл вa мeтoдлapини мyaйян дapa-жaдa тaкoмиллaштиpишгa интилдилap. Улap янги пeдaгoгик тeхнoлoгиялap, иннoвaциoн ycyллap, yлapнинг caмapaдopлик дapaжacи xaкидa уз мyнocaбaтлapини билдиpa oлaди-лap. Бyндaй тaлaбaлap пeдaгoгик aмaлиёт жa-paёнидa ушбу янгиликлapни уз фaoлиятлapи-дa кУллaшгa интилaдилap. Шу билaн биpгa, yлapнинг yкyвчилapгa ниcбaтaн тaлaбчaн эмacликлapи кyзaтилди. Бунинг acocий caбaби бyндaй фaoлият кyникмacигa эгa бyлгaн тaлa-бaлapдa уз мaкcaдлapигa эpишиш йyлидaги ишончнинг eтишмacлигидиp. Улapдa шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим-тapбия жapaёнигa бул-гaн кизикиш ceминapлap, мeтoдик мaшFyлoт-лap, пeдaгoгик тpeнинглapдaн ^йин вyжyдгa кeлгaнлиги кyзaтилди. Кacбий кoмпeтeнция-лapни юкopи дapaжaдa эгaллaгaн бyлaжaк Укитyвчилapнинг дapcлapини кyзaтиш нaтижa-cидa ypгaнгaн тaжpибaлapигa узок вaкт aмaл Kилмacлик xoлaти мaвжyдлиги aён булди. Улap шaхcгa йyнaлтиpилгaн тaълим жapaёнини лoйиxaлaш вa тaшкил этишгa оид Foялap, ён-

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM I COВPЕMЕHHOЕ OBPAЗOВAHИЕ 2017, 3

Ч.

дашувлар, билим ва тушунчаларни асосан маъруза ва семинарлар жараёнида узлашти-радилар. Бирок, мустакил билим олиш, изла-ниш, укиш-урганиш асосида бу сох,адаги билим ва тажрибаларини бойитишга х,аракат килмайдилар.

Ижодкор, уз устида ишлайдиган тадкикотчи талабалар касбий-ижодий ривожланишга булган баркарор эх,тиёжлари билан уз курс-дошларидан ажралиб турадилар. Улар педаго-гик фаолиятга нисбатан кадриятли, креатив муносабатда буладилар. Бундай талабалар пе-дагогик амалиёт жараёнида фан укитувчилари, синф рах,барлари билан самарали х,амкорлик урната оладилар. Улар шахсга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнига нисбатан кучли, баркарор кизикиш билан карайдилар, узлари-нинг касбий компетенциялари, хулк-атвор-лари, нуктаи назарлари, креатив ёндашувла-рини х,ар томонлама тах,лил кила оладилар. Бундай талабаларнинг ташхислаш методика-ларини яхши узлаштирганликлари ва уларни уз урнида куллай олишлари аникланди. Улар таълим-тарбия жараёнида вазиятга караб иш тутиш куникмасига эгадирлар. Бирок бундай талабаларда баъзи х,олларда атрофларидаги-ларни тушунмаслик, дарс жараёнида вактни туFри таксимлай олмаслик х,олатлари кузатил-ди. Улар уз курсдошлари х,амда профессор-укитувчиларнинг ишончларини юксак кадр-лайдилар ва бундай ишончни ижодий фаолиятга ундовчи асосий омил деб биладилар.

Узи эгаллаётган касбга юкори даражада кадриятли-ижодий муносабатда булган талабаларда шахсий-касбий ривожланиш эх,тиёжи-нинг кучлилиги аён булди. Улар зарур вакт-ларда укитувчилар ва укувчилар жамоаси орасида узларини ахлокий-х,иссий жих,атдан бошкара олиш куникмасига эгаликлари аникланди. Бундай талабалар уз гурух,ларида х,ар доим лидер (етакчи) сифатида намоён булишга интиладилар ва бунга эришадилар. Улар узлари кабул килган карорлар учун масъули-ятни уз зиммаларига ола биладилар ва х,ар доим узларининг педагогик ташаббуслари, фикрлари билан намоён булишга интиладилар. Улар укувчиларнинг шахсий ривожла-нишларида укитувчининг урни мух,имлигини яхши англайдилар, педагогик амалиёт даври-да фаолиятларида ташхислаш методларидан унумли фойдаланадилар, илFор педагогик тех-

нологияларни самарли куллайдилар. Бундай талабалар педагогик-психологик билимларни чукур эгаллаганликлари билан бошка курс-дошларидан ажралиб турадилар х,амда шахсга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнида ву-жудга келадиган карама-каршиликлар, муам-моларни билимдонлик билан осонгина х,ал килиш йулларини таклиф кила оладилар. Улар муайян вазиятларда укув-тарбия жараёнига тузатишлар киритиш х,акида зарур тавсиялар бера оладилар. Бундай фаолият тажрибасига эга булган талабаларнинг асосий максади -укувчи шахсини ривожлантириш х,амда шахсга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнида кутилган самарадорликка эришишдан иборат. Улар шахсга йуналтирилган таълимнинг кон-цептуал асослари, тушунчалари, технология-ларини чукур идрок этадилар ва таълим-тарбия жараёнида уларга таяниш зарурлигини тушуниб етганлар.

Хулоса килиб шуни таъкидлаш мумкинки, укувчи шахси ривожланишининг бир катор даражалари билан педагогнинг касбий мах,о-рати узаро чамбарчас боFликлигини талабалар онгига етказиш них,оятда зарур экан. Таъ-лимга шахс нуктаи назаридан ёндашиш уки-тувчини тайёрлаш жараёнининг концептуал асослари, максади, мазмуни ва технологияла-рини янгича педагогик тафаккур асосида бел-гилаб беришни такозо килмокда. Таълим жараёнида шахс бажарадиган вазифаларни фаоллаштириш, педагогик фаолиятнинг мав-жуд хусусиятларини тушуниш, укув-билув жа-раёнини укувчи шахсига йуналтириш кабилар. Сунгги йилларда амалга оширилган тадки-котлар укитувчининг шахсга йуналтирилган таълимнинг шарт-шароитлари, педагогик фаолиятнинг муваффакиятини таъминловчи омиллар, укувчи шахсини ривожлантиришга йуналтирилган педагогик вазиятни х,ар томонлама урганишга каратилгандир. Бунда укитувчининг укувчи шахсини шакллантириш сох,а-сидаги тажрибаси мух,им ах,амият касб этади. Хар бир укитувчининг укувчи шахсини ривожлантиришга йуналтирилган максади бошка барча укитувчилар билан келишилган х,олда амалга оширилади. Бу жабх,ада укувчи шахси-нинг яхлит тарзда шаклланишига эътибор ка-ратилиши лозим. Шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнида муайян технологиялар кул-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

лаш мухим ижтимоий педагогик ахамиятга эга.

Укувчини ривожлантиришга йуналтирилган педагогик фаолият укитувчилар ва укувчилар орасида кадриятли тенгликка асосланган му-носабатнинг карор топишини такозо килади. Шахсни ривожлантириш механизми тушунча-си улар билан юксак махоратга эга булган му-тахассис сифатида иш олиб боришни талаб килади. Бунинг учун таълим жараёни мене-жерлари укитувчиларни янги тизимдаги педагогик фаолиятга тайёрлаш устида иш олиб бо-ришлари лозим.

Шахсга йуналтирилган укув-билув жараё-нини ташкил этувчи укитувчилар индивидуал, узига хос касбий тажрибани оммалаштирувчи мутахассислардир.

Укитувчининг фикрий-ижодий фаоллиги шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнини ташкил этишнинг мухим шартидир. Бунинг учун уз фаолияти жараёнида мунтазам изла-ниши, ижодий фикрлаши лозим. Бунга у узи-нинг тажрибаси натижасида эришади. Бу укитувчининг креативлиги, масъулияти, вазият-ларни тахлил килишга мойиллигига боFлик.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Юксак салохиятли авлодни тарбиялаш - энг мукаддас максад. / Тошкентдаги Симпозиумлар саройида 2012 йил 17 февраль куни булиб утган халкаро конференцияда сузлаган нутк. // «Халк сузи» газетаси, 2012 йил 18 февраль.

2. Абдукаримов Х. Касбий педагогик фаолият. - Т.: «О^И^сЫ» НМИУ, 2010.

3. Беспалько В.П., Татур Ю.Г. Системно-методическое обеспечение учебно-воспитательного процесса подготовки специалистов. - М.: «Высшая школа»,1988.

4. Митина Л.М. Личностное и профессиональное развитие человека в новых социальных условиях. // Журнал «Вопросы психологии», М., 1997, № 4. -С. 28-38.

5. Крюкова Е.А. Личностно-развивающие образовательные технологии: природа, проектирование, реализация. - Волгоград: «Перемена», 1999. -С. 196.

6. Ищук В. В. Модель профессиональной подготовки будущих учителей физической культуры на основе контекстного и проектного обучения. // «Молодой ученый», 2014, № 2. -С. 765-769.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.