Научная статья на тему 'Қазіргі уақыттағы мектеп оқушыларының денсаулық жағдайы'

Қазіргі уақыттағы мектеп оқушыларының денсаулық жағдайы Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
441
45
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДЕНСАУЛЫқ ЖАғДАЙЫ / ОқУШЫЛАР / АУРУШАңДЫқ / САНИТАРЛЫқ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫқ қОЛАЙЛЫЛЫқ / HEALTH CONDITION / PURPLE / DISEASES / SANITARY AND EPIDEMIOLOGICAL WELFARE / СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ / ШКОЛЬНИКИ / ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ / САНИТАРНО-ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКОЕ БЛАГОПОЛУЧИЕ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Амантаева Г.К., Досымханова А.Б., Бейсенгазина М.Б., Чайжунусова Н.Ж.

Бұл мақалада оқушылардың денсаулық жағдайы динамикасының жағымсыз тенденциясы және өскелең ұрпақ денсаулығын сақтау және қалыптастырудағы білім беру жүйесінің рөлі жөніндегі мәліметтерге талдау жасалған.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HEALTH STATUS OF THE MODERN PUPILS

This article contains an analysis of the role of the negative tendencies in the dynamics of the pupils’ health status and the school education system in creating and maintaining the health of the younger generation.

Текст научной работы на тему «Қазіргі уақыттағы мектеп оқушыларының денсаулық жағдайы»

Э0Ж 613.96 - 057.874

КАЗ1РГ1 УАКЫТТАГЫ МЕКТЕП ОКУШЫЛАРЫНЫН ДЕНСАУЛЫК ЖАГДАЙЫ

Г. К. Амантаева 1, А. Б. Досымханова 1, М. Б. Бейсенгазина 2, Н. Ж. Чайжунусова 2

Семей каласы, Мемлекеттк медицина университетi

1 «Медико-профилактикалык ic» мамандыгы бойынша 2-шi жыл магистранты;

2Тагамтану жэне гигиеналык пэндер кафедрасы

Бул макалада окушылардыц денсаулык жагдайы динамикасыныц жагымсыз тенденциясы жэне ескелец урпак денсаулыгын сактау жэне калыптастырудагы бiлiм беру жYЙесiнiц рeлi жеындеп мэлiметтерге талдау жасалган.

Heri3ri сездер: денсаулык жагдайы, окушылар, аурушаидык, санитарлык-эпидемиологиялык колайлылык.

HEALTH STATUS OF THE MODERN PUPILS

G. Amantayeva1, А. Dosymkhanova1,

М. Beysengazina2, N. C. Chayzhunussova

A

Semey state medical university, 1 Магистрант 2-го года обучения по специальности «Медико-профилактическое дело»,

2 Department of nutrition and hygienic disciplines

This article contains an analysis of the role of the negative tendencies in the dynamics of the pupils' health status and the school education system in creating and maintaining the health of the younger generation.

Keywords: health condition, purple, diseases, sanitary and epidemiological welfare.

СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ СОВРЕМЕННЫХ ШКОЛЬНИКОВ

Г. К. Амантаева1, А. Б. Досымханова1, М. Б. Бейсенгазина2, Н. Ж. Чайжунусова2

Государственный медицинский университет г. Семей 1 Магистрант 2-го года обучения по специальности «Медико-профилактическое дело»; 2 Кафедра питания и гигиенических дисциплин

В данной статье отражен анализ роли негативных тенденций динамики состояния здоровья школьников и системы образования в формировании и сохранении здоровья подрастающего поколения.

Ключевые слова: состояние здоровья, школьники, заболеваемость, санитарно-эпидемиологическое благополучие.

Библиографическая ссылка:

Амантаева Г. К., Досымханова А.Б., Бейсенгазина М.Б., Чайжунусова Н.Ж. Состояние здоровья современных школьников. / / Наука и Здравоохранение. 2015. № 1. С. 55-59.

Amantayeva G., Dosymkhanova А., Beysengazina М., Chayzhunussova N. C. Health status of the modern pupils. Nauka i Zdravoohranenie [Science & Healthcare]. 2015, 1, pp. 55-59.

Амантаева Г. К., Досымханова А.Б., Бейсенгазина М.Б., Чайжунусова Н.Ж. К^рп уакыттагы мектеп окушыларыньщ денсаулык жагдайы / / Гылым жэне Денсаулык сактау. 2015. № 1. Б. 55-59.

Эскелец урпа;тыц денсаулыгы - ^рп жагдайга эсерiн тигiзетiн жэне болаша;;а болжау жасауга мYмкiндiк беретiн, к;огам жэне мемлекет ;олайлылыгыныц мацызды индикаторы. Гылыми эдебиеттерде денсаулы;тыц кептеген аны;тамалары келтiрiлген. ДД¥ аны;тамасы бойынша "денсаулы; - бул, тек аурудыц болмауы гана емес, толы; физикалы;, психикалы;, элеуметтiк жэне рухани колайлылы;".

Соцгы жылдары халыктыц, эсiресе бiлiм алушы жастардыц денсаулы; жагдайыныц жагымсыз динамикасы бай;алуда [5]. Кейбiр демографиялы; керсетюштердН

тура;тануына ;арамастан, бiлiм беру мекемелершде бiлiм алып жат;ан балалар мен жасеспiрiмдер денсаулыгы нашарлануы-ныц ай;ын басымдылыгы аны;талуда.

Жасеспiрiмдiк ша;тагы балалардыц денсаулы; жагдайындагы ай;ын керi ыгысулар ^рп уа;ытта мацызды медициналы;-элеуметлк салдарга экеп согуда -репродуктивт денсаулы^ыц нашарлауы, кэсiби бiлiм алу мYмкiндiгiнiц, жумыс;а турудыц шектелуi, эскери мшдетл етеуге жарамды жасеспiрiмдер саныныц азаюы, осы аталгандар демографиялы; жагдайга, мемлекетлц ецбек жэне эскери потенциалына керi эсерiн тигiзбей ;оймады [2].

Заманауи о;ушылардыц денсаулы; жагдайыныц децгейше жагымсыз факторлар кешенi эсерiн типзедк Бiз оларга бiрiншi кезекте мыналарды жат;ызамыз: жеткiлiксiз жэне ;унарсыз тама;тану, экологиялы; жэне элеуметтiк жагдайдыц нашарлауы, тура;ты стресс, балаларга бiлiм берудеп багдарламалардыц гигиеналы; нормативтер-ге сэйкесаздт, зиянды эдеттердН таралуы.

Мектеnтiк жас - кез-келген тулганыц дамуындагы бiршама кYPделi сатылардыц бiрi. Бул жаста жYЙке-психикалык; жэне гормоналды езгерiстер, ;ар;ынды жынысты; жетiлу жэне психосоматикалы; денсаулы;-тагы эртYрлi мэселелер пайда болады.

Соцгы бес жылда о;ушылар арасындагы жалпы аурушацды; 22% естi, атап айт;анда анемия - 2,5 есеге, ас ;орыту агзаларыныц аурулары - 2 есеге, тыныс алу агзаларыныц аурулары - 1,5 есеге, эндокриндi аурулар жэне тама;танудагы бузылыстар 1,4 есеге, жYЙке жYЙесiнiц аурулары 1,5 есеге, жара;аттар жэне уланулар 1,2 есеге. Жедел респираторлы-вирусты; инфекциялар

есебшен тыныс алу агзаларыныц аурулары,

асказанчшек жолдарыныи аурулары жэне ^рек-кимыл аппаратыныи аурулары алгашкы орындарда тур [7].

Кептеген авторлардыи гылыми зерттеулершщ нэтижес соцгы жылдардагы денi сау окушылар саныныи темендеуiн дэлелдеп отыр, балалар мен жасестр1мдердН физикалык дамуыныи айкын темендеу YPДiсi байкалуда, мектеп окушыларыныи арасында дене салмагыныц жеткiлiксiздiгi жэне биологиялык жасыныи артта калуы житей бастады [6].

^азакстандык авторлардыи мэлiметтерiне CYйенсек, эсiресе 14 жаска дейшп кыздар арасында антроnометрлiк керсеткiштер бойынша жылдык бой косу каркыныныи баяулауы аныкталган, негiзiнен норма бойынша ол жылына 4 см болса, б1здН жагдайымызда 1 см кураган [6].

Мектепте оку кезшде созылмалы аурушаидык децгейшН 76% жогарылауы салдарынан окушылардыи денсаулык жагдайыныц нашарлауы пайда болады, жогаргы сатыларда Yш жэне одан да кеп созылмалы аурулары бар балардыи салмактык Yлесi 3,4 есеге еседi [12].

Экiнiшке орай, статистика керсеткендей ^азакстанда соцгы он жылда балалар мен жасеспiрiмдер денсаулыгыныц туракты нашарлау YPДiсi байкалады.

Жасеспiрiмдердiц 50%-дан астамы созылмалы аурушаидыктан зардап шегуде, ал кыздар арасындагы аурушаидык керсеткш ер балаларга караганда 10-15%-га жогары. Мектепте бiлiм алу барысында керудН нашарлауы 5 есеге, ас корыту агзалары жэне тiрек-кимыл аппаратыныи аурулары - 3 есеге, жYрек-кантамыр жYЙесiндегi бузылыстар жэне психикалык нашарлаулар шамамен 2 есеге жогарылайды. Мектеп бтруштердН тек 5% гана толыгымен ден сау болады. Соцгы 5 жылда дурыс тамактанбау салдарынан туындаган аурулардыи жиiлiгi ескен. ^азакстан Республикасыныи статистика бойынша агентттнН мэлiметтерi бойынша жасеспiрiмдер арасында анемия 2,3 есеге ескен, бул керсетюш ересектермен салыстырганда 2 есеге жогары.

ЭртYрлi авторлардыи мэлiметтерi бойынша тек 10-15% окушы ден сау деп есептелiнедi, шамамен 50% окушыларда аздаган морфологиялык жэне функционалды ауыткушылыктар жэне 35-40%-да -созылмалы аурушаидык бар. Медициналык

караулар мэлiметтерiне CYйенсек, мектепте бiлiм алу барысында балалардыц денсаулык жагдайы 4 - 5 есеге нашарлайды. Мектеnтi аяктаган эрбiр Yшiншi тYлекте жакыннан квргiштiк, тулганыц бузылуы, эрбiр твртiншiсiнде - жYрек - кантамыр жYЙесiнH патологиясы аныкталады. Осыдан шыгатын корытынды, мектеп сауыктырушы рвлдi аткарганныц орнына, аурушацдыктыц дамуына алып келетiн косымша каут факторына айналгандай [5, 10].

Заманауи оку YPДiсi барысындагы психоэмоционалдык жYктеменiц жогарылауы окушы организмiне жогары талап кояды. Заманауи талап бойынша каркынды жэне узактыгы бойынша узын-сонар акпараттык жYктеме гиподинамияга экелiп, айкын жYЙке-эмоционалды ^штеме мен жагымсыз экологиялык жагдай эсершен баланыц психофизиологиялык кызмет твмендей отырып окушы организмiне керi эсерлерiн типзед^ бул жагдайлар эсiресе оку барысында гимназиялык сыныптарда кврiнедi. Балалар мен жасвспiрiмдер аурушацдыгы курылымында бiлiм беру ортасыныц факторлары салдарынан туындайтын кейбiр психопатологиялык жагдайларды бвлiп карастыруга болады [1, 8, 9].

Заманауи мектеп окушыларын салауаттандыру бойынша шаралар кешенш карастыру кажеттiлiгi оку жYктемесiнiц эсершен болатын окушы организмшН психикалык функциясын багалау мэселесшН взектiлiгi болып табылады. Себебi, барлык функциональдi жYЙелер мен реттеу механизмдерi узак жYктеме тYсу тYрiнде кызмет етедi. Зерттеулер кврсеткендей, ^рп кезде мектеnтегi бiрiншi сыныптыц взiнде эрбiр Yшiншi баланыц денсаулык жагдайында киындыктар аныкталады. Ал жасвсniрiмдерде будан да бiршама YPейлi кврсетюштер тiркеледi - олардыц Yштен ешнде денсаулык жагдайында ауыткулар бар [11].

Б^м берудН каркындылыгы жэне жогары оку жYктемесi окушыларда созылмалы шамадан тыс кажудыц дамуына, жYЙке-психикалык, вегето-тамырлык бузылыстар-дыц жэне нейроциркуляторлык дистонияныц калыптасуына алып келедi [3, 13].

Гылыми зерттеулерде кврсетiлген мэлiметтерге CYЙенсек, бiлiм беру YPДiсi каркынды жYретiн мекемелерде (гимназиялар, лицейлер, авторлык мектептер) апталык

жYктеменiц фактiлi квлемi (бiлiм беру мекемесiне жэне YЙ тапсырмасын орындауга кеткен уакыт) окушыныц «жумыс ^ншН» узаруына экеледi: бастапкы сынып окушылары Yшiн тэулiгiне 10-12 сагат, ал жогары сынып окушылары Yшiн 15-16 сагат. Окушылар уакыт жетюлшздтн тYнгi уйкы эсерiнен жэне козгалыс белсендiлiгiмен толыктырады (окушылардыц 75% гиподинамия жагдайында болады).

КYн жэне апта соцында окушылардыц 40-55%-да айкын кажу каркынды оку YPД¡с¡нH нэтижесi болып табылады, ал бул кезде жалпы бiлiм беру мектептершдеп мундай балалардыц Yлесi 20-30%-ды курайды; 6063% окушыларда артериалды кысымныц взгеруi тiркеледi (негiзiнен гипертония тип бойынша), 78-85% - невроз тэрiздi реакция байкалады. Бiлiм алушыныц элеуметш-психологиялык дезадаптациясы эрбiр мекеме Yшiн эртYрлi: лицейлерде дезадаптация тиiмсiз оку эрекет тYрiнде басым болады, гимназияларда - тшмаз оку эрекетi жэне эмоционалды колайсыздык, жеке меншiк (авторлык) мектептерде - мэселе окушылардыц элеуметш катынасында [5].

Балалар мен жасвстр1мдердН денсаулык жагдайыныц нашарлауына экелетiн фактор-лар кешенiне мектеnтегi оку жагдайына койылатын гигиеналык талаптардыц сакталмауы да жатады, атап айтканда сынып бвлмелершН тыгыздыгы, жагымсыз микроклимат жагдайы, компъютерлермен бвлменi жабдыктау кезiндегi кауinсiздiк талаптарыныц бузылуы [4].

Жогарыда аталган мэлiметтерге байланысты вткен урпак пен ^рп вскелец урпактыц денсаулык жагдайына салыстырмалы гигиеналык багалау жYргiзу кажеттiгi туындап отыр.

Эдебиеттер т'п'мк

1. Баранов А. А., Кучма В. Р., Сухарева Л. М. Состояние здоровья современных детей и подростков и роль медико-социальных факторов в его формировании // Вестник РАМН. 2009. №5. С. 6-11.

2. Доклад о положении детей в Республике Казахстан. Город Астана, 2011 год. Режим доступа: http://www.adilet.gov.kz/ru/node/33114. (дата обращения: 10.10.2014).

3. Зорина И. Г. Особенности психофизиологического статуса школьников, обучающихся

в учебных заведениях разных типов // Гигиена и санитария. 2008. №3. С. 75-77.

4. Макарова Л. П., Буйнов Л. Г., Пазыркина М. В. Сохранение здоровья школьников как педагогическая проблема // Современные проблемы науки и образования. 2012. №4. С. 242.

5. Макарова Л. П., Корчагина Г. А. Особенности состояния здоровья современных школьников // Вестник Герценовского университета. 2007. №8. С. 47-48.

6. Мергенова Г. А. О некоторых аспектах малоподвижного образа жизни подростков // Здоровье и болезнь. 2005. №10 (47). С. 8-10.

7. Нукетаева Д. Ж. Развитие нации - через сохранение и укрепление здоровья школьников Казахстана // Материалы международного форума специалистов формирования здорового образа жизни «Здоровое будущее здоровой нации», Алматы, 26 ноября, 2010. С 12.

8. Окнин В. Ю. Проблемы утомления, стресса и хронической усталости // Рос. мед. журн. 2004. 12. №5. С. 46-49.

9. Онищенко Г. Г. Обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия детского населения России // Гигиена и санитария. 2008. № 2. С. 72-78.

10. Плахов Н. Н. Безопасность жизнедеятельности: психолого-педагогические основания здоровья // Известия Российского государственного университета им. А. И. Герцена. 2012. №145. С. 90-96.

11. Послание Президента Федеральному Собранию 2010 г. Режим доступа: http://www.kremlin.ru/transcripts/9637/work. (дата обращения: 10.10.2014). "

12. Сидашева Г. Т., Кабулова Р. А. Проблемы питания и физической активности // Практическое здравоохранение. 2010. №3. С. 208-209.

13. Сухарева Л. М., Рапопорт И. К., Бережков Л. Ф., Ямпольская Ю. А., Звездина И. В. Особенности заболеваемости московских школьников за последние 50 лет // Гигиена и санитария. 2009. №2. С. 21-26.

14. Leung, W. K. Dental caries and periodontal status of 12 year old school children in rural Qinghai, China / W. K. Leung, C. H. Chu // Int. Dent. J. 2003. Apr; 53 (2):73 - 738;

15. Tomkinson, G. R. Secular trends in physical performance of Australian children. Evidence from the Talent Search program / G. R. Tomkinson, T. S. Olds, J. Gulbin // J. Sports Med. Phys. Fitness. 2003. Mar; 43 (l) 90 - 98.

References:

1. Baranov A. A., Kuchma V. R., Sukhareva L. M. Sostoyanie zdorovya sovremennyh detei i podrostkov i rol medico-sotsialnyh factorov v ego formirovanii, Vestnik RAMN. [Health condition of modern children and adolescents and role medical-social factors in its formation]. RAMS Bulletin]. 2009, 5, pp. 6-11.

2. Doklad o polozhenii detey Respubliki Kazakhstan. Gorod Astana. 2011 g. [Report on the situation of children RK]. 2011 g. Regimen of access: http://www.adilet.gov.kz/ru/node/33114. (accessed 10.10.2014).

3. Zorina I. G. Osobennosti psihofiziologi-cheskogo statusa shkolnikov, obuchayuschikhsya v uchebnykh zavedeniyakh raznykh tipov, Gigiena i sanitariya. [Features of psycho and physiological status of pupil studying in various educational institution]. [Hygiene and sanitation]. 2008, 3. pp. 75-77.

4. Makarova L. P., Buinov L. G., Pazyrkina M. B. Sokhranenie zdorov'ya shkolnikov kak pedagogicheskaya problema, Sovremennye problemy nauki i obrazovaniya. Pupil's health saving as pedagogical problem. [Modern problem of science and education]. 2012, 4. p. 242.

5. Makarova L. P., Korchagina G. A. Osoben-nosti sostoyania zdorov'ya sovremennykh shkolni-kov, Vestnik Gertsenovskogo universiteta [Features of health condition of modern pupils.] [Gercen university's Bulletin]. 2007, 8, pp. 47-48.

6. Mergenova G. A. O nekotorykh aspektakh malopodvizhnogo obraza zhizni podrostkov, Zdorov'ye i bolezn. On certain aspects of sedentary lifestyles teenagers. [Health and disease]. 2005, 10 pp. 8-10.

7. Nuketaeva D. Zh. Razvitie natsii cherez sokhranenie i ukreplenie zdorov'ya shkolnikov Kazakhstana. Materialy mezhdunarodnogo foruma spetsialistov formirovaniya zdorovogo obraza zhizni. «Zdorovoe budushchee zdorovoi natsii», Almaty, 26 Noyabrya 2010. [Nation development through saving and strengthening health of Kazakhstan's pupils]. [Materials of international forum's specialist formulation health life style "Healthy future of healthy nation", Almaty, 26 November 2010]. Almaty, 2011. №1. p 12.

8. Oknin B. U. Problemy utomleniya, stressa i khronichesheskoy ustalosty, Ros. med. zhurn. [Problem of exhaustion stress and chronic fatique. Russian medical mag.]. 2004, 12, 5. pp. 46-49.

9. Onishchenco G. G. Obespechenie sanitarno-epidemiologicheskogo blagopoluchiya detskogo naseleniya Rossii, Gigiena i sanitariya. [Provision of sanitary and epidemiological child welfare of Russia]. [Hygiene and sanitation]. 2008, 2. pp. 72-78.

10. Plakhov N. N. Bezopasnost' zhiznedeyatel'nosty: "Psikhologo-pedagogiches-kie osnovaniya zdoroviya", Izvestya Rossiiskogo gosudarstvennogo universiteta im. A. I. Gercena [Safety of vital activity: psychological and pedagogical bases of health]. [News of the Russian state university Gercen]. 2012, 145, pp. 90-96.

11. Poslanie Prezidenta Federal'nomu Sobraniyu 2010. [Epistle of Prezident for Federal assembly]. Regimen of access http://www.kremlin.ru/transcripts/9637/work. (accessed 10.10.2014).

12. Sidasheva G. T., Kabulova R. A. Problemy pitaniya i fizicheskoy aktivnosti, Practicheskoe

zdravoohraneniye. Problems of food and physical activities. [Practical public health]. 2010, 3. pp. 208-209.

13. Suhareva L. M., Rapoport I. K., Berezhkov L. F., Yampolskaya Yu. A., Zvezdina I. V. Osobennosti zabolevaemosti moskovskih shkolnikov za poslednie 50 let, Gigiena i sanitariya. Features of morbidity Moscow pupils in last 50 years. [Hygiene and sanitation]. 2009, 2. pp. 21-26.

13. Leung, W. K. Dental caries and periodontal status of 12 year old school children in rural Qinghai, China / W. K. Leung, C. H. Chu // Int. Dent. J. 2003. Apr; 53 (2):73 - 738;

14. Tomkinson, G. R. Secular trends in physical performance of Australian children. Evidence from the Talent Search program // G. R. Tomkinson, T. S. Olds, J. Gulbin J. Sports Med. Phys. Fitness. 2003. Mar; 43 (l) 90 - 98.

Контактная информация:

Амантаева Гаухар Кайсановна - магистрант 2-го года обучения по специальности «Медикопрофилактическое дело» Государственного медицинского университета города Семей.

Почтовый адрес: 071400, Восточно-Казахстанская область, г. Семей, ул. Контейнерная, д.25, кв.50.

Телефон: 87013408438 E-mail: gauhar2101@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.