CC BY
0УДК 35
Жусупова М.Б.
1 курс магистранты Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия ¥лпъщ университет (Астана ;., Казахстан)
Научный руководитель: Тулаганов А.Б.
Профильдш доктор, Менеджмент кафедрасыньщ доцентi Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия ¥лтты; университетi (Астана ;., Казахстан)
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ Д1НИ ИНСТИТУТТАРЫ
МЕН МЕМЛЕКЕТТ1К БАСЦАРУ ОРГАНДАРЫНЫЦ ЭЗАРА 1С-КИМЫЛДАРЫНЫЦ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Аннотация: Казацстан Республикасында д1ни институттар мен мемлекеттт басцару органдарыныц взара ¡с-цимылдарыныц ерекшелттерт талдауга арналган. Зерттеу зайырлылыц принциптергне неггзделген мемлекеттгк саясаттыц дгни уйымдармен взара эрекеттесттн, цщыцтыц реттеу механизмдерт жэне тэж1рибелт нэтижелерт царастырады. Сонымен цатар, д1ни твз1мдЫ1к пен турацтылыцты цамтамасыз етудег1 мемлекеттгц рвлт айцындайды.
Ключевые слова: зайырлылыц, д1ни институттар, мемлекеттт басцару, цщыцтыц реттеу, дтаралыц кел1с1м, турацтылыц, Казацстан.
К1ркпе.
Казахстан Республикасы кещлтты жэне кепконфессиялы ел ретшде эртYрлi дши дэстYрлер мен мэдениеттердщ катар емiр CYPуiне непзделген ерекше элеуметтiк к^рылымга ие. Елдщ тэуелсiздiк алганнан кейiнгi кезецiнен бастап мемлекеттiц зайырлылы; кагидаттарына CYЙенетiн саясаты когамдагы
2145
т^рактылык пен дшаралык келiсiмдi ныгайтуга багытталды. Б^л багытта мемлекет пен дiни ^йымдар арасындагы езара iс-кимыл ерекше мацызга ие, eйткенi ол тек к^кыктык реттеумен гана шектелмей, элеуметтш жэне мэдени диалог аркылы жYзеге асырылады.
Зайырлылы; принципi Казакстан Республикасыныц Конституциясында бекiтiлген жэне мемлекеттiц барлык азаматтарына дiни еркiндiкке кепiлдiк бередi. Б^л принцип бiр жагынан, дiни ^йымдардыц еркiн кызметш камтамасыз етсе, екiншi жагынан, олардыц зац шецберiнде эрекет етуш кадагалауды мiндеттейдi. Елде эртYрлi дiни багыттар арасында бейбiтшiлiк пен татулы; орнату Yшiн зацнамалы; жэне институционалдык тетiктер енгiзiлген.Мемлекет пен дши ^йымдардыц карым-катынасы тек дiнаралык келiсiмдi сактау Yшiн гана емес, сондай-ак когамдагы мацызды элеуметтiк мэселелердi шешу Yшiн де мацызды болып табылады. Дiни ^йымдар халык арасында рухани к^ндылыктарды ныгайтып, кайырымдылык кызметпен айналысып, когамдагы элсiз топтарга кемек керсету аркылы элеуметтiк жауапкершiлiкке атсалысады.
Б^л макалада Казакстан Республикасындагы дiни институттар мен мемлекеттiк баскару органдарыныц езара ю-кимылыныц к^кыктык негiздерi, практикалык ерекшелiктерi жэне олардыц когамдагы орны карастырылады. Зерттеу зайырлылык кагидатына негiзделген мемлекеттш саясаттыц тиiмдiлiгiн багалап, дiни ^йымдар мен мемлекеттiц езара эрекеттестiгi аркылы когамдагы т^рактылык пен татулыкты ныгайту жолдарын талдауга багытталган.
Зерттеу эдктемесь
Б^л зерттеуде Казакстан Республикасындагы дши институттар мен мемлекеттш баскару органдарыныц езара ю-кимылдарын талдау Yшiн кешендi эдiстер колданылды. Негiзгi дереккез ретшде Казакстанныц Конституциясы, «Дши кызмет жэне дши бiрлестiктер туралы» зацы жэне баска да нормативтш-к^кыктык актшер карастырылды. Сонымен катар, халыкаралык тэжiрибемен салыстыру жYргiзiлiп, элемнiц эртYрлi елдершдеп зайырлылык принциптерiнiц ерекшелiктерi зерделендi. Зерттеу барысында мемлекеттiк органдардыц ресми
2146
есептерi мен статистикалык деректерi талданды, сондай-ак мемлекеттiк органдар мен дши ^йымдар eкiлдерiмен с^хбаттар жYргiзiлдi. Б^л эдiс зерттеудiц жан-жактылыгын камтамасыз етiп, Казакстандагы дши институттар мен мемлекеттщ езара ю-кимылдарыныц ерекшелiктерiн терецiрек ашуга мYмкiндiк бердг
Эдеби шолу.
Дiни институттар мен мемлекетлк баскару органдарыныц езара ю-кимылдары кептеген зерттеушiлердiц назарын аударган такырыптардыц бiрi болып табылады. Казакстандык галымдар зайырлылык кагидатыныц елдегi т^рактылык пен дiнаралык келiсiмдi камтамасыз етудеп мацыздылыгын ерекше атап eтедi. К. Н^ргожин ез зерттеулерiнде Казакстандагы дши келiсiмнiц к^кыктык негiздерiн талдап, мемлекеттщ дши ^йымдармен езара эрекеттестiгi бейблшшк пен т^рактылыкты сактаудыц мацызды телп екенiн кeрсетедi. Т. Есенгазин дши экстремизмнщ алдын алудагы мемлекеттiк саясаттыц рeлiн зерттеп, б^л багытта мемлекетлк жэне дiни ^йымдардыц бiрлескен ю-шараларыныц тиiмдiлiгiн атап eтедi. Сонымен катар, халыкаралык зерттеулер дiни ^йымдардыц когамдагы элеуметтiк мэселелердi шешуге коскан Yлесiн де карастырады. Б^л ецбектер Казакстан тэжiрибесiнiц eзектi мэселелерiн аныктауга жэне оларды тиiмдi шешу жолдарын ^сынуга мYмкiндiк бередi.
Нэтижелер жэне талкылау.
Зерттеу нэтижелерi Казакстан Республикасында дiни институттар мен мемлекеттiк баскару органдарыныц езара ю-кимылыныц зайырлылык кагидаттарына негiзделгенiн кeрсеттi. Мемлекеттiк баскару органдары, эсiресе Дiн iстерi комитетi, дши ^йымдардыц кызмелн реттеуде жэне дши келiсiмдi ныгайтуда басты рел аткарады. Дiни ^йымдар ез кезегiнде когамда моральдык к^ндылыктарды насихаттап, кайырымдылык ю-шараларын ^йымдастыруда жэне экстремизмнiц алдын алу бойынша мемлекеттiк багдарламаларды iске асыруда белсендi эрекет етедi.
2147
Талдау барысында мемлекетлк баскару мен дши институттардыц ынтымактастыгыныц ерекшелiктерi айк;ындалды. Мемлекет дiни ^йымдарга колдау керсетiп, олардыц еркiн дамуына мYмкiндiк бергенiмен, зацнама аркылы олардыц кызметш реттейдi. Б^л шектеулер кейде дши ^йымдардыц тiркелу процесiнде немесе кызметшщ к^кыктык; кадагалауында керiнiс табады. Дегенмен, м^ндай шаралар дiни экстремизмнщ алдын алу мен когамдык; т^рактылыкты камтамасыз етуге багытталган. Казахстан тэжiрибесi мемлекеттiк саясаттыц тиiмдiлiгiн жэне оныц дiни ^йымдармен серiктестiк орнатудагы оц нэтижелерш керсетедi.
Корытынды.
Казахстан Республикасында дiни институттар мен мемлекеттiк баскару органдарыныц езара ю-кимылы зайырлы мемлекет кагидаттарына негiзделiп, когамдагы т^рактылык; пен дшаралык; келiсiмдi камтамасыз етуге багытталган. Мемлекет пен дшнщ езара карым-катынасы к^кыктык негiздер аркылы реттеледi, б^л дiни ^йымдардыц еркiн кызмет етуше мYмкiндiк бередi жэне олардыц к^кыщтарын коргауды камтамасыз етедi. Сонымен катар, б^л реттеу тетiктерi экстремизмнiц алдын алу мен елдеп дiни т^рактылыкты ныгайтуга ыкпал етедi.
Мемлекет тарапынан жYргiзiлетiн акпараттык-насихат ж^мыстары, кайырымдылык жэне элеуметтш жобаларды колдау дiни ^йымдардыц когамдагы релiн арттырып, олардыц мемлекеттщ элеуметлк-экономикалык дамуына коскан Yлесiн кушейтед^ Дiни уйымдар да ез тарапынан, халы; арасында рухани кундылыктарды насихаттап, дшаралык; татулык пен бейбiтшiлiк мэдениетш калыптастыруда мацызды рел аткарады.
Казакстанныц бул саладагы тэжiрибесi халыкаралык децгейде оц багаланады, ейткенi мемлекет пен дши уйымдар арасындагы YЙлесiмдi карым-катынас елдiц кепконфессиялык к^рылымында турактылыкты сактаудыц тиiмдi Yлгiсi болып табылады. Алдагы уакытта зацнаманы жетiлдiру жэне езара ю-
2148
кимылдыц жаца тетжтерш енпзу аркылы б^л ынтымактастыкты одан spi ныгайтуга болады.
Корыта айтканда, дiни институттар мен мемлекеттiк баскару органдары арасындагы сеpiктестiк Казакстанныц шю т^рактылыгы мен дiни еpкiндiктi камтамасыз етудеп мацызды фактор болып табылады. Б^л модель баска елдерге де пайдалы тэжipибе ^сынуы мYмкiн.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
1. Казакстан Республикасыныц Конституциясы, 1995 ж. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K950001000
2. «Дши кызмет жэне дiни бipлестiктеp туралы» КР Зацы, 2011 ж. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1100000483
3. Нргожин К. Казакстандагы дши келiсiмнiц к^кьщтык аспектiлеpi. Алматы, 2020.
4. Есенгазин Т. Мемлекеттiк саясат жэне дши экстремизмнщ алдын алу. Астана, 2018.
5. Pew Research Center. Religion and Public Life, 2020. https://www.pewresearch.org/religion/
2149
