CC BY
20Дэулетханова Эсия Элiмгазьщызы,
КР Зац шыгару институты К^щыщтыщ мониторинг орталыгы талдау жэне щущыщтыщ мониторинг секторыныц ага гылыми щызметкерг, зац гылымдарыныц кандидаты
Турарова Жумакул Мухтарцызы,
КР Зац шыгару институты Лингвистика орталыгыныц НКА жэне халыщаралыщ шарттар жобаларына гылыми лингвистикалыщ сараптамасекторыныц ага гылыми щызметкер1
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ АЗАМАТТЬЩ КОДЕКС1НЩ ¥ГЫМДЬЩ КЕМШ1Л1КТЕР1 МЕН ОРФОГРАФИЯЛЬЩ МЭСЕЛЕЛЕР!
Когамдык катынастарды к¥кыктык рет-теу мен коргаудыц тетт - ^лттык зацнама бYгiнгi кYнi экономиканыц тYрлi саласы-на тиесiлi нормативтiк к¥кыктык актшердщ Yлкен аукымын бiлдiредi. Осындай мацызды нормативтiк к¥кыктык актшердщ бiрi азаматтык катынастардыц кептеген сала-лары Yшiн к¥кыктык бастау болып табыла-тын Казахстан Республикасыныц Азаматтык кодекса
Казахстан Республикасы Президентшщ 2014 жылгы 17 кацтардагы «Казахстан жолы - 2050: Бiр максат, бiр мYДде, бiр болашак» атты Казахстан халкына Жолдауында, Ел-басы Казакстанныц элемдег ец дамыган 30 елдщ катарына кiру т^жырымдамасында алдагы ж^мыстыц ¥закмерзiмдi басымдыктары белгiленгендiгiн жэне бiркатар басым багыттар бойынша мэселелердщ шешiмiн табу керекппн атап ете отырып, оныц iшiнде казак тiлiне де катысты езшщ т^жырымдамалык ойын бiлдiрген болатын: «Казак тiлi бYгiнде гылым мен бшмнщ, интернеттщ тiлiне айнал-ды. Каза^ тiлiнде бiлiм алатындардыц саны жыл еткен сайын кебейiп келедь Елiмiз бойынша мемлекеттiк тiлдi окытатын 57 орталык ж^мыс ютейдь Олардан мыцдаган азаматтар казак тшш Yйренiп шыкты, элi де Yйренуде. Былтыргыга Караганда биыл казак тшш бшемш деген езге ¥лт екшдершщ саны 10 пайызга ескен. Б^л да бiраз жайттан хабар береди Тек соцгы 3 жылда мемлекетпк тiлдi дамытуга ре-
спублика бойынша 10 миллиард тецге белiндi. Ендi ешкiм езгерте алмайтын бiр акикат бар. Ана тiлiмiз МэцгЫк Елiмiзбен бiрге МэцгЫк тiл болды! Оны даудыц такырыбы емес, ^лттыц ^йыткысы ете бiлгенiмiз жен» дей отырып, <^здщ Стратегия-2050-дегi басты максаттарга жетуд кездейтiн барлык iс-эрекеттерiмiз накты кагидаттарга негiзделуге тшс» екендiгiн баса атап етп [1].
Сондыктан, когамдык катынастардагы болып жаткан тYрлi езгерютер колданыстагы нормативтiк к¥кыктык актiлердi уакытылы кайта карап, к¥кыктык жетiлдiрудi, оныц шшде зац мэтiндерiн ресми зац тш мен терминологиялык нормаларга сай эзiрлеудi талап ететiндiгiн атауга болады. Зац эркашан тiл аркылы бейнеленетшдт белгiлi, сол тiлдiц кемегiмен халыктыц еркi мен санасына, когамдык катынастардыц сапасына ыкпал етедi. Зац нормасыныц айкын да, дэл эрi ^гыныкты болуы мiндеттi екендiгi сезсiз.
Казiргi кезде казак тiлiндегi зац терминоло-гиясы кайта тYлеу, калыптасу жолында келе жа-тыр. Бiрак б^л жолдыц жиырма жылдан астамга созылган б^ралац б^лгак жолга айналгандыгы кецшге каяу тYсiредi. Б^л кезекте, бiз колданыстагы Азаматтык кодекстiц к¥кыктык нормасына н^ксан келтiретiн тYсiнiксiз, эртYрлi ^гымдар мен терминдердiц пайдаланылу-ын жоюды, ресми к¥жаттык стильдiц, ягни, баяндаудагы ресмилiк, сездердiц тура магынада, бiр мэнде пайдаланылуы, белгiсiз ^гымдардыц
пайдаланылмауына баса назар аударуды ^ажет ететшдтне токгаламыз.
Б^л ретте, Казахстан Республикасы Азаматтьщ кодексшщ Жалпы жэне Ерек-ше бвлiмдершщ ^аза^ тiлiндегi мэтiнiндегi
грамматикальщ ^ателермен ^оса, магынасы ^ц^рт, мэнi аньщталмаган мынадай свздер мен свз т1ркестершщ пайдаланылгандыгына мысал келтiруге болады.
Эртурп! паЛзддаиилгак стдер мел coi TipKfiCTCpi ipww Е>абы Усынылатии пуска
2. Жяну^рлярды уСТЯП ЭЛГОН ЯДДМ ЖЭНС ОЛлр 6ai уы мел ЙHyU на бсргнсн адаы жннуарларлмл ii.iÍm-xÍtÍhÍ un Í(hT Ж;Н pan lili KJUtflIHH yuilll бугаН KÍHSCI ЛОЛГИЛ KCVIC ЬЯНЛ ЖЛЦС СМ Ж.шуэрлдрлин кумм MO^liltrp-i hLUC жауапты бдаш. (2. ЛвОД одержавшее ЖИВОТНЫХ, Н л нин, которой;' они переданы на содержанке к а пользование, отвечают jii гибель н Пирчу ЖЯВ0ТНЫ1 лишь flpH наличии шли и и пределах стоимости тгих животных. t Лима (¡ПК квдевсгш Жалпы óeviimi, 24б<бап1ын ¿■■армагы 2 Ж;шуарларлы yi-isu апгш идам ж^нс олар бвгуы чен оаДнывнуына бершгк адаи жакуарларлык шыкывы мен жайылгаш ■>, lu ¡ ■■ бутан riiiaci Гнмнал ке^дс глна хане еол жапуарирдын м|ны ми.ннерннле жауапты бй.'1ады.
3. í'ICp жучми малы 4LII ipi карлнм yetan iifawhj гурллы mmíwimüi кеаден бэстап алты ай ни i иди ж.^ке баска yfl жануарлары xonime - CKÍ jlü НШНДС олзрлык MCHI1IÍK IKC! габылыаса жив ОЛарГА Diimu куМлы ту рал ы vwímjkukí, буд жвнуарларга мен mi к кукыгы жануарларлы (hkkíh Ж911С найдалашан а лам га кошеле. Если и теченле mecí и месяцев с момента )аявденн* С удержании |];|(!||'|1.'11) и крупного рогатою еногн Н двух ««и нсп - других доиацпоа жнаотных их собственник не будет обнаружен и не tjvhн г и Споем нраве на мн.ч. нрайо coücibAiii^th на этих ЖН1ЮН1Ы.Ч переходит к лицу, у которого они находились на содержании к и пользовании.) Лзаматтик кодекс rin ж;с1иы (H.IÍVÍ, 24б4апшп 3-тарман ыиьгц 1 íítiJliri К. Егер Miniii жзнс ípi карл малды устал влганы |уралы малсмлЕлген кстдсн баетан ддгы hü шпиле жале баска у и жлиуарлзры ж^чшде -tifi ¡lü uní ндс олардми мснипк Hcei табынмаса жансоларга oiíhíh кухыгм ту pan н мэ.нмлемссе, üy:i жануарларга üchiuik кукьны жанущмарды бакхаь) жаис лаПла;1а1н аи адамга кипел)
2. Lliapya нсыесв фермер кожалыгы чушелершщ неноотндс жер учасм.гс-р!, жер учаексчлидеп екпелер, оныч ¡илкде ACHÍ орман коры шла! иг скислср. cpitcil юис (исмесе> жартыляй cpÍKTL жагдайлада! oc!pi,DH, устапдтця жабайы жануарлар. шаруашылыкка а pua.it а н жане етге дс корт-коосилар, мелнораннялик жми- баска да курылыегар, внш берепн нале жег i и мал, кус. ауыл шару аШЫЛЫ гына аряалган жакс ШИ де техника МГИ жабдыкгар. кол!к ку рал дары. курал-саймалдар жанс кожалык ufiiiHiepl бСрГСН жале (iievecC) пожал ы к VIHÍH оный мутедернлн оргак карпжтыш еагып алынган 6a¿Ka да мул ¡к болуы м у.ч к i н. (2. в собственностн членов крсстьч некого ндн фермерского ноэчйстяа MoiyT находи»« хмельные участки, насажден ни на земельном участке. и -ты числе насаждения частного лесного фонда, ДНКНС животные, ратсленпмс и содержащиеся Л1амаггшк кодекетщ Жялпн бвдв*^ 224-&ищщ 2'Тарыа» ы 2■ Шару а темен фермер кюжалыгы мушелерннн iKHHiiriHjie жер учаскелер^ жер учжмешдеп сшгелСр. онын нтпде же кс орман корыняагц екнедер, epintii жяие (немке) жар]ЫлаК cpiKN жагдайларла ОС1Р1Л1Л, уюталагын xaíia'hbi жануярмр. |иар>ашмлыкка ирнл.лан жапе mrc ДС ку рм.нчс tap, мелкОрацнял|1[к жанс оаска ,'<а ркмиетяр, uieím óepeiiii жанс ktmil мал. хуе. ч1>'ЫЛ цеарувшьиин'ына üpwiríH жни езпеще техника мен жабдыкгар, хол1к ж^ралдари, i^pa;i-сайманлар жэне кожа лык м^шелерз вертеп жлне (немесе) кожалык yuiin опын мушелерллц opiiipí каражатына стыл нлынг^Н Ласка ди ПУЛ ¡K б0Л>||[ MyMXÍH.
Б^л кемшшктердщ ^гымды эртYрлi тYсiнуге, бiр-бiрiне кайшы эртYрлi ^гым ретiнде пайдалануга экелетiн зац стат мен терминологиясыныц сакталмауына бiрден бiр мысал болатындыгын атай отырып, осы ^гымдардыц зацнамадагы накты кандай ^гымды бiлдiретiндiгiн карастырып керелiк. Мэселен, Казакстан Республикасыныц кейбiр зацнамалык актiлерiне аткарушылык iс жYргiзу мэселелерi бойынша езгерютер мен толыктырулар енгiзу туралы Казакстан Республикасыныц 2006 жылгы 22 маусымдагы № 147 Зацында
Аткару к¥жаттары бойынша ендiрiп алуды колдануга болмайтын мYлiктердiц тiзбесiне енген мYлiктердiц катарында «шаруашылык к¥рылыстары» («хозяйственные постройки») деген накты ^гым берiлген болса, «Казакстан Республикасындагы багалау кызметi туралы» Казакстан Республикасыныц 2000 жылгы 30 карашадагы № 109 Зацында:
«6-1-бап. Салык салу объектiлерiнiц к¥нын айкындау саласындагы мемлекеттiк монополия
1. Салык салу объектшершщ (т^ргынжайдыц, саяжай к¥рылысыныц, аякталмаган к¥рылыс объектiсiнiц, салкын жапсаржайдыц, шаруашылык (кызметпк) к¥рылыстыц, шыгыцкы iрге кабатыныц, т^ргынжай жертелесiнiц, гараждыц) к¥нын айкындау женшдеп кызмет мемлекеттiк монополияга жатады жэне оны Казакстан Республикасыныц зацнамасына сэйкес Казакстан Республикасы Yкiметiнiц шешiмi бойынша к¥рылган республикалык мемлекетпк казыналык кэсiпорындар жYзеге асырады.» деп керсете отырып, салык салынатын к¥рылыс объектiлерi аталады.
Осы нормада аталган к¥рылыс тYрлерiнiц кейбiрiне Казакстан Республикасы Эдшет министрiнiц 2014 жылгы 13 акпандагы № 57 б^йрыгымен бектлген «Жылжымайтын мYлiк объектiлерiне бастапкы жэне кешнп мемлекеттiк техникалык тексеру н^скаулыгында» мынадай аныктамалар берiледi: «жапсарлас салынган к¥рылыс - к¥рылыска катысты кемекшi
болып табылатын оныц кYрделi сырткы кабыргаларынан тыскары салынган жэне онымен бiр (немесе одан да кеп) ортак кYPделi кабыргасы болатын немесе непзп к¥рлыстыц Yстiнен салынатын к¥рылыстыц белiгiн айтады. Жапсарлас к¥рылыстыц непзп кабыргамен езiнiц iшкi байланысы болады. Оган: жапсарлас салынган ас белмеа, т^ргын жапсарлас к¥рылыс, ауыз YЙ, тамбурлар, дэлiз, кiру топтары жэне тагы баскалар жатады. Барлык жапсарлас салынган к¥рылыстар жылытылатын жэне суык (ауыз YЙ, тамбур, дэлiз, жэне баска да жапсарлас салынган к¥рылыстар) болып белшедц», «к¥рылыс - бiр немесе бiрнеше белiктерден т^ратын, бiр тугастыкты к¥райтын к¥рылыс. 1ргетасыныц максаты мен оныц материалына байланысты емес бел^ершщ арасындагы байланыстарымен бiрге ортак кабыргасы мен iргетасыныц бiрт^тастык белгш», «кызметтiк к¥рылыс деп жер учаскесшде негiзгiге катысты кейiнгi орындагы мацызга ие к¥рылысты айтады. Кызметтiк к¥рылыстарга сарайлар, гараждар, моншалар мен баскалар жатады».
Сонымен бiрге, «Эр шаруашылык бойынша есепке алуды жYргiзу жэне пркеу жазбаларын жYргiзудi ^йымдастыру нысандары бойынша статистикалык эдiснаманы беюту туралы» Казакстан Республикасыныц Статистика агенттiгi терагасыныц 2010 жылгы 10 маусымдагы № 136 б^йрыгыныц 26-тармагында: «26. VI белiм «1 кацтардагы ауыл шаруашылыгы енiмдерiн сактауга жэне мал ^стауга арналган к¥рылыстар, баска да к¥рылыстар.
«Ауыл шаруашылыгы малдарын ^стауга арналган к¥рылыстар» жолы бойынша бос жолдарда к¥рылыстыц тYрлерi керсетiледi: iрi кара мал, шошка, кой мен ешкi, жылкы, езге де малдар, к¥с ¥стауга жэне малдарды бiрге ^стауга, баска да тYрлерiне арналган, сондай-ак мал орындарыныц жалпы саны керсетiледi» деген норма камтылган. Сондай-ак, «Т^ргын YЙге меншш к¥кыгын коргауга байланысты дауларды шешудщ кейбiр мэселелерi туралы» Казакстан Республикасы Жогаргы Сотыныц 2007 жылгы
16 шшдедеп № 5 нормативтш каулысында «0з бетiмен салынган к¥рылыс», (самовольная постройка), к¥рылыс (постройка) деген ^гымдар пайдаланылады. Аталган «к¥рылыс» («постройка») ^гымын «кора-копсы» деп аудару магынасын ашпайтындыгын, ^гымдык мэнi кец, эрi эртYрлi саланыц объектiлерiне катысты болатын ^гымды камтитындыгын керемiз.
Осындай лексикалык-стильдiк кемшiлiктерге ^гымдары кемескiленген, норманы колдану барысында кате тYсiнуге экелетш Азаматтык кодекстiц жогарыда керсетiлген баптарындагы «жануарлардыц елiм-жiтiмi мен iске жарамай калганы Yшiн» (за гибель и порчу животных, «рабочего и крупного рогатого скота»), «ж^мыс малы мен iрi караны» (рабочего и крупного рогатого скота) деген тiркестердi де мысалга кел^руге болады.
Азаматтык кодекстщ казак тiлiндегi мэтiнiне егжей-тегжейлi талдау жYргiзетiн болсак кептеген грамматикалык, оныц iшiнде
орфографиялык кемшiлiктердi де кездес^руге болатындыгына кез жеткiземiз.
Тiл 6Mmî теориясынан белгiлi «орфография» ce3i грек тшнде orthographia, orthos - д^рыс жэне grapho - жазу, жазамын деген ^гымды бiлдiредi. Ол тш бшмшщ грамматика саласында камтылатын жазудыц бiрыцFай ережелершщ жYЙесi. Б^л дыбыстарды эрiппен белгiлеуге катысты мэселелер: кейбiр эрштердщ колданылуы, тYбiр сездер мен косымшалардыц жазылуы, сездердщ бiрге, белек жэне дефис аркылы жазылуы, шылаулардыц жазылуы, сeздердi тасымалдау, бас эрштщ колданылуы [2, 159 б.].
Сонымен, Азаматтык кодекстщ мэтiнi бойынша орфографиялык норманыц сакталмауына катысты мынадай мысалдарды атауFа болады [3, 4]. Мысалы, кейбiр эрштердщ колданылуы, тYбiр сездер мен косымшалардыц жазылуы:
П'РЛ1 ii^'ckiiui ж&1ылиш OH.lL'P Ь*йы, THJ1U1ÏI ы {'iinep;iin [ii.ic HfHtfMl
«Субсиднарлык жауапты^Вкта» ( с rôc ндш рную ответственность^ AiavaiTbiK МИ'КСТ] Ц Жалпы i>o.ri\ii, 44-баптыц 1 -тармагы «cyiicHjNi.ibiK жуипшыкп* (Субсидиарную ответегноинос rt}
«субендцарлык нсауапвсершшкхе» Л^вмагтык КО, JCKC i in Жаты 5t\iivi, 44-»111'[ы}1 2'HpMif ы
«557-бли. Субсиднялыц жауолн-сршi л i к çy беншилык жщушкрш inir L* («Статья Э5& Субсидиарна! otbutci вентиль» Л м1м;1[1 и к кодекса к Жалны бел i mî. 357-вай
«Су ос или* лык мiни.1 ritMt>iii» ( субсидия piuuu ООЯ ЧЛТ1.'.| bÇTR» ), Аымлттык KOlCKCTMi Жалпы ft[vii\u. 28 8-Gai l
«субстлнялык борышкорта» (еувсядюцн+ому должницу) лймкттык кодекс пк Жалпы (kuiiuj, 2в8-6я1
«щкымы инраснорык» (tipu<>ripetмнныо), Ашмагтык kojiîkctîh Жилны ihini'.ii, 48-баптыц 2-тармагы «куныктык иираскорын»
"Ку КЫЦГЫЦ MнрэскорыЕ1ЛДИ (у правопреемника} Лимиты* кодскстщ Жалпы Giwîmi, J Я-fia ni ki н )-тармагы
«кдоыкты гармкоряыгы» lu нранонрсснс IJIL") Aï j ч j i-1 ык. ■вденстщ Жшпи So.tivi. 47-ÔJM гиц 2• приагы CKÎlILUÎ 0141IJ i °<к\кыкгык нкрйсюзрлыгъц*
«КДКНПи» (вправе) Амйвгтыц кодек стщ Жалпы 6aii\ti, З-влттын Т-ТЯрнагы, ЭЭЗ-баптыч «к^шлы» (вправе»)
« Kjy кы лы» {ял ран») 1 -óaiiTi.tii 1^ПфМйгъ1КиЦ 2 fonin ■ "К^ Kbl.lEil» (UIlfKLEU.'»)
«Эан куш i пар Жарлыктарынвн> О'каюв Пречиста Peel цйп ИК11 k'utJïCTan) Азаматтык кодекстщ Жилы ÜOJIÍM!. З'бангыц 1-тярмагы «Зан куян бар жарлыктарынян» (уиоов Претнлгнта ItciiyânHKiH Казахстан)
t [ft-fwir. Лима пик кушк обыкшершщ айналы ка(Нлстпл>п Атаматтык KftKKCTÎH J 16-бап, Лщ.иаттщ кукык v&vcki 1кршЩ айналым möLntrrrLiiiri
Сондай-ак, ^здердщ бipге, бeлек жэне дефис аркылы жазылyы:
hîjecï кслгсн MSMÍ;it»(,iK)fine... сдеЯКН] Азаматтык кодскст1ц Жалпы белый, Ы-Сап
«кеч ксл ген уакытта* (и любое время! Азаматтык KDfltJÍCrid Жалпы ólviímí. 60-балтвд 4-тарма1 ы t-Kíiiiui GtíJíili
кеч-келгел уаКЫтта (в любое время) Азаматтык КОДСКС fill Жалпы б«л1м1, б7-бягттыц í-гармагы кеч нептвд уацлтя (в любое время)
ксжелгеи адамга Лэамаггык кодскст1ц Жалпы Gojiímí, 1 iK-ñauibJH 5-тармагы ко klm i с и адамга
иэапды мекенжвйы» (юридический адрес) Азаматтык Ko:ieKCTÍn Жшты бол lui, i6-ñaiirh[ii 3-тарыагы
«мвкенжайы» (адрес) Азаматтык кОДскспц Жаллы ßffliimi, 16-бап
*мекек-жайш> (адреса) Ачаматтык коле* с Ti н, Жалпы óo;iímí. Э9-Сап «меютхайы» (адреса)
«жске /кара» (сщшоличиим) Азаматт ык кодекс l in Жалны óu-ilmí, 92-баптыц 5-тармагн «жене-дара» (единоличным)
«Жеюе-лара йаекару органы» (Единоличный орган управлении AiawarrtiK кодекстщ Жалпы белЫ. бО-бантын 2-тармагы
«пара-пар улес» (лоля.пропорннштльпая) Аэамаггык кодекстщ Жилим вел1М1. 100"6алтыи 4-тарМЭДН
«барабйр сомалаи» Аэамоп ык колекстщ Жал и 1,1 йолгн. 59-бййтын 1-тарыагы 2 бели! «бара-Гмр сомалнп»
«барнйа р » (и рчи юрцн ОН а_| ьно) Азям аттик кодскстш Жалтгы 6ел(М1, 9№птин 1 -тармаги «6ара-бар1> (цропорцйональяо)
«жобаяык-сметалын; н^жагтамада» (н проектно-смст ной документации) Аздиалгт ык Ерешв 6вЛ1М11 б£5-€аптын 1-тарм«гы
«жобалау-сиетгитык ку жаэтама н ы л (проектор сметную документацию) Лзаматтык КОДСХСТЩ Ереюде бодЫ. 6/)7-5аигы|[ Ьтармагы «жобал ык- сме гады к еджаттаманы» < п роек гно-скСтнук> документацию)
«колма кол 1 о:Ю11 жяпс колма кол толем«й» (8 индс наличных » безналичных расчетов) Азамагпык кодекегш Жаты бсиим), 127-бангын 3-тармагы «колма*кол толен жане колмд хол толсмен* {в янле наличных В безналичных расчетов)
«колма-кол акша» (наличных ,101101-) Азам кгтык кодскстш Ереване &пл1м1, 750'бапхнщ 1-тармагивин,
«колма-кол актами н де, колма-кол щщтсыэ аудару» (как наличными деньгами.так и путем безналичных переводов) Азаыаттык кодексу Ы Ёрскше болш]. 762-оащин Ьтврмагы
Сeздердi тасымалдауда эаресе, сан еам свздерiн тасымалдауда, сан есiмдердi бeлiп жазу жиi кездеседi. Сондай-а^ тiл нормасын сакгамаушылыщ сан есiмдi жаза отырып, свзге кeптiк жалгауларын жалгау сия^ты ^олданыстагы квптеген зацнама мэтiнiнде здайы кездесетiн кемшiлiк болып отыр.
Азаматтыщ кодекстщ мэтiнiнен жинакгалган аталган орфографиялыщ кемшiлiктерге ¥^сас кемшiлiктердi ^олданыстагы зацнамадагы бас^а да салальщ нормативтiк ^^ыктыщ актiлерден де аньщтауга болады. Б^л жерде Азаматтыщ кодекс тал^ыга тYсiп отырган бiр объект гана.
Азаматтыщ кодекске, сондай-а^ взге де нормативтiк актiлерге жылма жыл
тYзетулер енгiзiлiп отырады, ал келешекте
оларды эзiрлеу барысында стильдш жэне терминологиялыщ талдаулардыц нэтижелерi мен ^орытындыларын ескере отырып, жетiлдiру ж^мыстарын жYргiзудi ^олга алу кезек кугпрмес мэселенщ бiрi деуге болады.
Аталган ж^мыстар зац жобасын эзiрлеу ж^мыстары бойынша бiлiктiлiгi жогары мамандардыц немесе зац терминдерiмен аударма ж^мысындагы тэжiрибиелi лингвист мамандардыц ^атыстырылуымен жYргiзiлуi ^ажет.
Оган ^оса, зац мэтiндерiн эзiрлеумен айналысатын мамандардыц зац стилi мен терминологиясы бойынша тэжiрибелерiн ^штау ма^сатында бiлiктiлiктi жетiлдiрудiц, сондай-а^ кYнделiктi зац жобаларын эзiрлеу ж^мыстарында
i_10
кажетп оку-эдютемелш к¥ралдарды пайдалана бшудщ де орны ерекше.
Осы орайда, пайдалануга болатын оку к¥ралдары ретiнде мынадай эдебиеттердi атауга болады:
1. Сыздыкова Р. Каза^ орфографиясы мен пунктуациясы жайында аныктагыш. Эцделш, толыктырылган екiншi басылым. - Алматы: Мектеп, 1974. - 138 б.
2. Орфографиялык сездш / к¥раст.: Н. Уэлщлы жэне т.б. - Алматы: Тш бiлiмi институты, 2007. -480 б.
3. М^сабекова Ф. Казiрri казак тшшщ пунктуациясы. - Алматы: Ана тш, 1991. - 128 б.
4. Казак тшнщ орфографиялык сездiгi / авт. бiрл.: К. Есенова, Н. Эмiржанова, С. Жапаков, К. ^деринова, А. Фазылжанова жэне т.б. -Алматы: Арыс, 2005. - 477 б.
5. Кдоманбай^лы Ш. Терминтану (оку
к¥ралы). - Астана, 2009. - 160 б.
6. Зацнама терминдершщ казакша-орысша, орысша-казакша сездiгi (лингвистикалык сараптама жасаушыларга кемекшi к¥рал) (30 мыц термин мен атаулар). Кдоастырган жэне жалпы редакциясын баскарган М.А. Айымбетов. - Караганды: Экожан, 2011. - 483 б.
Олай болса, эзiрленетiн зац жобаларыныц казак тшндеп мэтiндерiнiц сапасын жетiлдiрудiц эдiс-тэсiлi зац жобаларына лингвистикалык сараптама жYргiзу немесе ж^мыс топтарыныц пысыктау ж^мыстары гана болып кана коймай, бiр орталыкка ж^мылдырылган салалык нормативтiк к¥кыктык актшердщ тiлдiк нормага сэйкестiгiн аныктау белшндеп мониторинг жYргiзумен ^штастырылган ж^мыстыц нэтижелерш корыту болуы кажет екендiгiн атап ету керек.
ПайдаланылFан эдебиеттер Ti3iMi
1. Казакстан Республикасыныц Президентi Н.Э. Назарбаевтыц Казакстан халкына Жолдауы. 2014 жылгы 17 кацтар. Астана / http://www.akorda.kz
2. Салкынбай А., Абакан Е. Лингвистикалык тYсiндiрме сездiк. - Алматы: Сездш - словарь, 1998. - 304 с.
3. Казакстан Республикасыныц Азаматтык кодекса Жалпы белiм. «Зац» деректер базасы 05.03.2014 жылгы жагдай бойынша.
4. Казакстан Республикасыныц Азаматтык кодекса Ерекше белiм. «Зац» деректер базасы 05.03.2014 жылгы жагдай бойынша.
Мащалада щазащ ттндегг зац терминологиясыныц проблемалары Казащстан Республикасы Азаматтъщ кодекстщ мысалында лексикалыщ жэне орфографиялыщ ережелерд1 дурыс щолдану квзщарасы тургысынан щарастырылган.
Ty^h свздер: зац терминологиясы, зац нормасы, ттдж норма, узымдар мен терминдер, щазащ тмнщресми щужаттыщ стил!.
В статье рассматриваются проблемы юридической терминологии с точки зрения корректного применения лексических и орфографических правил казахского языка на примере Гражданского кодекса Республики Казахстан.
Ключевые слова: юридическая терминология, правовая норма, языковая норма, понятия и термины, официально-деловой стиль казахского языка.
The problems of using legal terminology in regard to correct application of lexical and spelling rules of the Kazakh language on the example of the Civil code of the Republic ofKazakhstan are being enlightened (contemplated) in the article.
Keywords: legal terminology, legal norm, language norm, concepts and terms, formal-business style of the Kazakh language.
Эсия ЭлiмFазык;ызы Дэулетханова,
КР Зац шыгару институты К¥кыктык мониторинг орталыгы талдау жэне к¥кыктык мониторинг секторыныц ага гылыми кызметкерi, з.г.к.
Ж^мак^л М^хтаркызы Т^рарова,
КР Зац шыгару институты Лингвистика орталыгыныц НКА жэне халыкаралык шарттар жобаларына гылыми лингвистикалык сараптама секторыныц ага гылыми кызметкерi
^азакстан Республикасыныц Азаматтык кодексшщ ^ымдык кемшiлiктерi мен орфографиялык мэселелерi
Даулетханова Асия Алимгазиевна,
старший научный сотрудник сектора анализа и правового мониторинга Центра правового мониторинга Института законодательства РК, к.ю.н.
Турарова Жумагуль Мухтаровна,
старший научный сотрудник сектора научно-лингвистической экспертизы проектов НПА и международных договоров Центра лингвистики Института законодательства РК
Терминологические недостатки и орфографические вопросы Гражданского кодекса Республики Казахстан
Dauletkhanova Asya Alimgaziyevna,
senior research fellou sectors of the Center of legal monitoring Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, c.j.s.
Turarova Zhumagul Mukhtarovna,
senior research fellowof the sector of scientific-linguistic expertise of legal acts andinternational agreements of of the Linguistic Center of the Institute of Legislation of the Republic of Kazakhstan
Terminological shortcomings and orthographic issues of the Civil Code of the Republic of Kazakhstan
