CC BY
6ЭОЖ: 378.1 ГТАМР: 14.35.09
ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА Б1Л1М БЕРУД1 ЦИФРЛАНДЫРУ ЖАГДАЙЫНДА БОЛАШАЦ М¥ГАЛ1МДЕРД1 КЭС1БИ ДАЙЫНДАУ МЭСЕЛЕЛЕР1
Г.С. УСЕНОВА
^оркыт Ата атындагы ^ызылорда университет^ ^ызылорда к., ^азакстан
Аннотация. Мацалада болашац мугалгмдердг кэсгби даярлау мэселелер1 царастырылган. Бул зерттеудщ Казацстан Республикасында цабылданган нормативтт цужаттардагы взекттт талданады. Бшм беруд1 цифрландыру жагдайындагы кэс1би мамандарды даярлау мэселелер1, б1л1м беру мазмунын жацарту мацсаттары жэне б1л1м беруд1 цифрландыру жагдайында мугал1мнщ рвл1, сонымен цатар «Ацпараттыц технологиялар» пэтнщ мацсаты мен м1ндеттер1 бершген. б1л1м беруде», барлыц педагогикалыц мамандыцтар бойынша оцытылады.
Ty^h свздер: кэсттгк оцыту, б1л1м беруд1 цифрландыру, цифрлыц цузыреттшк, цифрлыц технологиялар, оцу материалдарыныц жацартылган мазмуны.
Kipicne
Цифрлы; дагдыларды жэне цифрлык бшм беру технологияларын дамытудьщ мацыздылыгы туралы тYсiнiк калыптастыруда барлык педагогикалык мамандыктарда окытылатын «Бшм берудеп акпараттык технологиялар» пэш берiлген. ТYЙiн сездер: кэсiптiк окыту, бiлiм берудi цифрландыру, цифрлы; к¥зыреттiлiк, цифрлы; технологиялар, жацартылган бшм беру мазмуны. Ел азаматтарын колжетiмдi жэне сапалы кэсттск бiлiммен камтамасыз ету ецбек нарыгыныц кажеттiлiктерiн жэне цифрлы; экономика мен элеуметпк ортаны дамыту перспективаларын канагаттандыруда шешушi рел аткарады. ^азакстан Республикасындагы Туракты даму максаттарыныц негiзгi максаттарыныц бiрi - миллиондаган адамдардыц емiрiнiц дэстYрлi багытын езгертетiн цифрландыру. БYгiнгi тацда ^азакстан Республикасында цифрландыру бшм берудщ барлык децгешн камтиды. ^азакстан Республикасыныц мемлекеттiк жастар саясатыныц тужырымдамасында «Жастар жаца идеяларды, бастамалар мен технологияларды тэжiрибеге енпзудщ жYргiзушi жэне жеделдетушiсiне айналуы тшс» деп атап керсетшген. ^азакстан гылымыныц, эсiресе жаратылыстану жэне техникалык гылымдардыц алга басуы осымен байланысты болуы керек. Жастардыц гылымга жолы - болашакка бастар жол» [1]. Цифрландыру - ^азакстандагы техникалык жэне кэсiптiк, сондай-ак жогары бшмнщ колжетiмдiлiгiн арттыру факторларыныц бiрi. Бул «Эмiр бойы бiлiм алу» тужырымдамасын iлгерiлету жэне шалгайдагы, ауылдык елдi мекендердегi студенттердщ оку ортасын тецеспру Yшiн кажеттi жагдайлар жасайды. Бул женiнде, жогары бiлiм берудщ максаты - цифрландыру жагдайында ^азакстан Республикасындагы бiлiм берудщ заманауи Yлгiсiне сэйкес кэсiби кузыретп педагогтардыц жаца буынын дайындау.
Цифрландыру жагдайында кэаби к^реттшкп калыптастыру, АКТ куралдарын пайдаланудыц теориялык тэсiлдерiн дамыту: студенттi гылыми-зерттеу iс-эрекетiне тарту аркылы окушы тулгасын дамыту; танымдык кызыгушылыкты калыптастыру жогары педагогикалык бшм берудщ барлык заманауи багдарламаларыныц мацызды максаттарыныц бiрi болып табылады. Ендi мына суракка токталайык:
Кэсiптiк бiлiм берудiц цифрлык бшм беру YДерiсiн куруда ескеру кажет негiзгi факторларды карастырайык. Бул цифрлык когамныц калыптасуына катысты жэне цифрлык экономика, цифрлык технологиялар, цифрлык урпак сиякты Yш тенденциямен ерекшеленедi. Цифрлык экономика кэсштш окыту жYЙесiне жаца талаптар коюда. Цифрлык технологиялар дамуды камтамасыз ететiн жаца цифрлык ортаны калыптастыруга мYмкiндiк бередi.
Экономикалык секторларды цифрландыру мамандардан алатын KaciGi мен мамандыгына карамастан, жаца цифрлык кузыреттердi талап етедь Маманныц компьютерлiк жэне цифрлык технологияларды пайдалануга дайындыгын камтамасыз ететш жэне кез келген кызметкердщ казiрri замангы функционалдык сауаттылыгыныц eзегiн к¥райтын АКТ кузыреттерiмен катар кYтiлетiн бшм беру нэтижелершщ жаца жиынтыгы баска да к^реттшктердщ (кэсiби, жалпы кэсштш) кец аукымын камтиды. , эмбебап), мазмуны цифрландырудыц эсерiнен айтарлыктай eзгередi [2, б.14]. Осыган байланысты инновациялар экожYЙесi сиякты жаца угым пайда болды. ЭкожYЙе серiктестермен бiрлесiп даму мэселелерш шешудi кeздейдi. корпорациялар, мекемелер жэне инновациялык бастамалар, стартаптар мен тутынушылар езара колдау кeрсететiн бiр даму жYЙесiнде. Барлык эрекеттер Yшiн серiктес катысушылар мiндеттi тYPде коммуникациялык дагдыларды, кауымдастыктарды куру жэне дамыту (сетевой дагдылары), мYДделi тараптармен карым-катынасты дамыту жэне каражат жинау, шыдамдылык пен табандылык (сэтсiздiктi пайдалану Yшiн), инновациялык орталыктарды жэне корпоративтiк бизнест дамыту кабiлетiн кажет етедi. акселераторлар (инновациялык зертханалар)[3].
Осыган байланысты «аныкталган кажеттiлiктер мен цифрландырудыц технологиялык инновацияларын ескере отырып» студенттердi кэсiби ю-эрекетке кэсiби даярлау кажеттiлiгi туындап отыр. болашак муFалiмдер. Осылайша, бiлiм беру жYЙесi озык элемдiк тэжiрибеге сэйкес толы^ымен жацартылады. Жаца бiлiм беру цифрлык экономиканыц кажеттiлiктерiне жауап беред^ ец алдымен акпаратты талдау даFдыларына жэне ойлаудыц шыFармашылык кабiлетiн дамы^а баса назар аударылады жэне бул жацартылFан мазмунныц негiзгi максаттарыныц бiрi болып табылады. орта бiлiм[4].
Орта бшм берудi жацFырту окушылардыц функционалдык сауаттылыFын, сыни турFыдан ойлауын, танымдык даFдылары мен танымдык кабiлеттерiн (Soft skills) калыптастыруFа баFытталFан жацартылFан мазмунды енгiзуге баFытталFан. 2016 жылдан бастап республика мектептершщ кeпшiлiгi жацартылFан бшм беру мазмунына кезец-кезецiмен ^mri [5]
ЖацартылFан бiлiм беру мазмуныныц негiзгi максаты - критериалды баFалауды енгiзу, бiлiм беру баFдарламаларын жацарту жаFдайында муFалiмдердiц педагогикалык шеберлiгiн арттыру. жYЙесi жэне оку процесiн цифрландыру. Окушылардыц зияткерлш элеуетiн калыптастыру жэне дамыту окытудыц белсендi тYрлерiн енпзу аркылы жYзеге асырылады, оныц барысында олардыц функционалдык сауаттылыFын eз бетшше дамытады, бiлiмдi белсендi тYPде «алу», курдастарымен карым-катынас жасау даFдыларын дамыту, мэселеге шы^армашылыкпен карайды деп болжанады. шешу, сыни турFыдан ойлауды дамыту [6,7]. МуFалiмдердiц негiзгi мiндеттерiне мыналар жатады: окушылардыц бойында негiзгi адами нормалар мен адамгершшк касиеттердi ащру, баска мэдениеттер мен кeзкарастарFа тeзiмдiлiк пен курметп калыптастыру, саналы, деш сау бала тэрбиелеу. ЖацартылFан бшм беру мазмуныныц алFа коЙFан максаты мен мшдеттерш жYзеге асыру Yшiн муFалiм басты рeл аткарады жэне педагогтардыц кэсiби дайындыFын арттыру бiрiншi орынFа шыFады. педагогикалык эдебиеттерде, «кэаби дайындык» белгiлi бiр кэсiпте табысты жумыс iстеуге мYмкiндiк беретiн арнайы бiлiмдердiц, даFдылар мен даFдылардыц, касиеттердщ, жумыс тэжiрибесi мен мшез-кулык нормаларыныц жиынтыFы ретiнде карастырылады Цифрлык даFдылар мен цифрлык бiлiм беру технологияларын дамытудыц мацыздылыFы туралы тYсiнiк калыптастыру. [8, б. 550]. Кэсттик окыту - белгiлi бiр жумысты орындау Yшiн кажеттi даFдыларды мецгерудi жеделдетуге арналFан кэсiптiк окыту жYЙесi [9, б. 223].
Бшм берудi цифрландыру жаFдайында муFалiмнiц рeлi мен оныц жумысыныц мазмуны айтарлыктай eзгеруде. Оныц максаты курсты, дэрiстер мен практикалык сабактардыц мазмунын дамыту, оларды жаца теориялык тужырымдамалар мен эзiрлемелерге, сондай-ак жаца технологияларFа, тэж1рибелерге, эмпирикалык деректерге сэйкес жYЙелi тYPде жацарту, Fылыми жэне оку эдебиетiнiц жарияланымдары, электрондык ресурстар мен мэлiметтер базасыныц бакылауы ретiнде. мунда барлык осы материалдар усыны1етан. Соныц iшiнде ол баска университеттер усынатын бiлiм беру баFдарламалары мен кызметтерiнен хабардар
болуы керек. М^ал1м бул курстыц максаттары Yшiн мэлiметтер корымен танысудыц оцтайлы жолын усынатын, практикалык тапсырмаларды, талкылауFа арналFан кейстердi жэне, эрине, студенттердiц eтуiн сынайтын навигатор ретiнде бiлiмнiц кайнар кeзiне айналады. бул траектория [10].
Жаца буын муFалiмдерi белгiлi бiр пэндi окудыц мазмуны мен максатына толык сэйкес келетiн технологияларды шебер тацдап, дэл колдана бiлуi керек, окушылардыц жеке ерекшелiктерiн ескере отырып, олардыц YЙлесiмдi дамуыныц максаттарына жетуге ыкпал ету [11]. Бiлiктi адам ресурстары бiлiм сапасын камтамасыз ететш мацызды факторлардыц бiрi болып табылады. Абай атындаFы ^азак улттык педагогикалык университетi ^азакстанныц педагогикалык жоFары оку орындарыныц флагманы ретiнде ^азакстандаFы бшм берудi цифрландырудыц дамуына eз Yлесiн косты. БYгiнгi тацда болашак муFалiмдердi даярлау жэне муFалiмдердi, муFалiмдердi, тэрбиешiлердi кайта даярлау басты мэселелердiц бiрi болып отыр. «Бiлiм берудегi цифрлык технологиялар» пэнi университеттiц барлык педагогикалык мамандыктарыныц бiлiм беру баFдарламасына енпзшген. Абай атындаFы ^азак улттык педагогикалык университет ^азакстанныц педагогикалык жоFары оку орындарыныц флагманы ретснде ^азакстандаFы бшм берудi цифрландырудыц дамуына eз Yлесiн косты.
БYгiнгi тацда болашак муFалiмдердi даярлау жэне муFалiмдердi, муFалiмдердi, тэрбиешiлердi кайта даярлау басты мэселелердiц бiрi болып отыр. «Бiлiм берудеп цифрлык технологиялар» пэш университеттiц барлык педагогикалык мамандыктарыныц бшм беру баFдарламасына енпзшген. Абай атындаFы ^азак улттык педагогикалык университет ^азакстанныц педагогикалык жоFары оку орындарыныц флагманы ретшде ^азакстандаFы бшм берудi цифрландырудыц дамуына eз Yлесiн косты. БYгiнгi тацда болашак муашмдерд1 даярлау жэне муашмдерд^ муашмдерд^ тэрбиешiлердi кайта даярлау басты мэселелердiц бiрi болып отыр. «Бiлiм берудегi цифрлык технологиялар» пэш университеттщ барлык педагогикалык мамандыктарыныц бшм беру баFдарламасына енпзшген.
«Бшм берудеп цифрлык технологиялар» пэнш окудыц максаты - студенттердiц цифрлык технологиялар саласындаFы кэсiби, арнайы кузыреттшктерш дамыту; заманауи цифрлык ресурстарды eз бетiнше iздеу жэне арнайы пэндер бойынша оку процесiн жобалау даFдыларын дамыту [12]. «Бiлiм берудегi цифрлык технологиялар» курсы барлык педагогикалык мамандыктардыц студенттерше арналFан. Практикалык жаттыFулар теориялык бiлiмдi бекiтуге жэне накты есептердi шешуге арналFан цифрлык даFдыларды мецгеруге ыкпал етедь Пэндi оку нэтижесшде студенттер: - курылымдалмаFан деректердi eцдеу, талдау жэне сактау Yшiн кэаби саладаFы негiзгi цифрлык ресурстарды бшуц -курылымдалмаFан деректердi талдаудыц непзп принциптерiн тYсiну; - оку максаттарына сэйкес цифрлык ресурстарды талдай жэне пайдалана бшу; - оку материалдарыныц непзп турлерш, оларды ресiмдеу ережелерш жэне цифрлык технологияларды пайдалана отырып дайындау технологияларын бiлу; - эртYрлi онлайн платформаларды пайдалана отырып оку материалдарын жасау даFдыларын мецгеру. Курсты аяктаFаннан кейiн студент: - Оку материалы Yшiн адекватты презентацияны тацдай алуы - Оку процесiнде пайдалану Yшiн оку материалын дайындауы керек.
^орытынды
«Негiзгi технологиялар ретшде окытудыц белсендi эдiстерi колданылды: Джигсо, «Тыцдайтын Yштiк», Джесси Джентиль диаграммасы, SWOT талдауы, «Бiлу - ^алау -Yйрену» диаграммасы, «Ойлан - жупта». - бeлiсу», «Ойланатын алты калпак» т.б. Тэж1рибе кeрсеткендей, бул пэн болашак мамандардыц кэаби-эдютемелш кузыреттшп мен цифрлык даFдыларын калыптастыруFа ыкпал етедi. Осылайша, болашак муFалiмдердiц кэсiби дайындыFы тYлектiц бэсекеге кабшеттшгше эсер етiп, оныц Yнемi eзiн-eзi дамытуFа кажеттiлiгiн арттырып, цифрлык коFамда дербес, интеллектуалды дамыFан жэне жауапты муFалiм болып калыптасуына ыкпал ететиш сeзсiз.
ЭДЕБИЕТТЕР
1.Халыкова Кэсiби окыту процесiнде студенттердщ сыни тургыдан ойлауын дамыту мэселелерi // Абай атындагы ^аз¥ПУ ХАБАРШЫСЫ. Педагогикалык гылымдар сериясы. -No 1 (65), 2020.101-106 б.
2.Халикова К. Болашак маманныц интеллектуалдык элеуетш калыптастырудагы инновациялык технологиялар // «Акпарат жэне бiлiм: коммуникация шекаралары» VII Халыкаралык гылыми-практикалык конференция Info'15. Таулы Алтай мемлекеттiк университетi (Алтай Республикасы). - 5-8 шiлде, 2015 ж. Еылыми ецбектер жинагы № 7 (15)
3.Халикова К. Студенттердi жаца бшм беру багдарламалары негiзiнде электронды окулыктар дайындауга Yйрету // Халыкаралык конференция ДэстYP жэне реформа. II басылым. Social of Europe (7-8 караша 2013 ж., Бухарест, Румыния) [Электронды ресурс]. - Юру режима https://apps. webofknowl edge. com/S earch. do?product=WO S&S ID=F4XTl 7u3 LtzDb fPQLGj&searc h_mode=GeneralSearch&prID=030b0416-756e-45c4-809b36d
4. ^азакстан - 2019 VNR есебi - Туракты даму [Электрондык ресурс]. - ^ол жеткiзу режима https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/23453KAZAKHSTAN_VNR_Kazkahsta n_web_site_2019.pdf
5.Цифрлык кэсiптiк бшм беру мен окытудыц педагогикалык тужырымдамасы // Еылыми ред. В.И.Блинова / РФ Президент! жанындагы Ресей халык шаруашылыгы жэне мемлекеттiк баскару академиясы / Кэсiби бiлiм беру жэне бшктшк жYЙелерiнiц гылыми-зерттеу орталыгы. - Мэскеу, 2020. 14-бет.
6. Педагогикалык энциклопедия / Ред. И.АДайыров. - М., 1986. - Т.3. - 224 б.
7. Орыс энциклопедиясы, 2002. - 528 б.
8. Силикон алкабыныц тэжiрибесi [Электрондык ресурс]. - ^ол жеткiзу режимi :https://svexp.ru/2018/08/29/ecosystem/
9. ^азакстандык бiлiм берудiц заманауи моделi [Электрондык ресурс]. - ^ол жеткiзу режимi :https://ppt4web.ru/pedagogika/sovremennaja-model-kazakhstanskogo-obrazovanija.html
10. Тулчинский Г.Л. Бшм берудщ цифрлык трансформациясы: жогары бшмге койылатын мiндеттер. Философиялык гылымдар. 2017; (6): 121-136 бет.
11. Захарова И.Г. Бшм берудеп акпараттык технологиялар. Оку куралы / Захарова И.Г. - М.: Академия, 2010. -192 б.
12. Жаркенов АД. Цифрландыру бшм беру мазмунын жацарту шарты ретшде // Бшм берудщ философиялык-эдютемелк мэселелерь - № 3 (21). 2018.
б. 328-330.
