Научная статья на тему 'АЁЛЛАР САЛОМАТЛИГИНИ СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА ЁРДАМИДА ТИКЛАШ'

АЁЛЛАР САЛОМАТЛИГИНИ СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА ЁРДАМИДА ТИКЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

152
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғломлаштириш / организм / аёллар / гимнастика / fitness / organism / women / gymnastics

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сайёра Саъдуллаевна Шукурова, Мавлюда Джаловна Пулатова, Малика Шухратовна Рахимова

Мақолада соғломлаштирувчи марказларда давомли равишда гимнастика билан шуғулланувчи 39-45 ёшдаги аёллар организмидаги морфо-функционал ўзгаришлар хақида маълумот берилган. Олинган натижалар антропометрик ва функционал кўрсатгичларда бошланғич натижаларга нисбатан ижобий ўзгаришлар кузатилди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Сайёра Саъдуллаевна Шукурова, Мавлюда Джаловна Пулатова, Малика Шухратовна Рахимова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESTORATION OF WOMEN'S HEALTH WITH THE HELP OF GYMNASTICS

In article the specified data about morfo-functional changes at women at the age of 39-45 years at regular employment by gymnastics in improving groups. It was observed positive changes of anthopometrical and functional indicators in relation to initial result.

Текст научной работы на тему «АЁЛЛАР САЛОМАТЛИГИНИ СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА ЁРДАМИДА ТИКЛАШ»

АЁЛЛАР САЛОМАТЛИГИНИ СОГЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА

ЁРДАМИДА ТИКЛАШ

Сайёра Саъдуллаевна Шукурова

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети доценти

Мавлюда Джаловна Пулатова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети доценти

Малика Шухратовна Рахимова

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети магистранти

АННОТАЦИЯ

Ма^олада соFломлаштирувчи марказларда давомли равишда гимнастика билан шуFулланувчи 39-45 ёшдаги аёллар организмидаги морфо-функционал узгаришлар хасида маълумот берилган. Олинган натижалар антропометрик ва функционал курсатгичларда бошланFич натижаларга нисбатан ижобий узгаришлар кузатилди

Калит сузлар: соFломлаштириш, организм, аёллар,гимнастика

RESTORATION OF WOMEN'S HEALTH WITH THE HELP OF

GYMNASTICS

Sayyora Sadullayevna Shukurova

Associate Professor of Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

Mavlyuda Djalovna Pulatova Associate Professor of Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

Malika Shukhratovna Rakhimova Master student of Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

In article the specified data about morfo-functional changes at women at the age of 39-45 years at regular employment by gymnastics in improving groups. It was observed positive changes of anthopometrical and functional indicators in relation to initial result. Keywords: fitness, organism, women, gymnastics

КИРИШ

Спорт - инсон саломатлиги ва иродасини мустахкамлайди. Шу боис юртимизда хотин-кизлар ва болалар спортини ривожлантириш, уларни оммавий спортга жалб этиш борасида улкан ишлар олиб борилмокда. Фаол мехнат давридаги хотин-кизларнинг соглигини жисмоний тарбия оркали мустахкамлаш ва шу оркали ахоли саломатлик курсатгичларини кутаришдан иборат

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Илмий адабиётлар шархи шуни курсатадики хотин- кизлар спорти ва маълум спорт билан профессионал даражада шугилланишга доир организмдаги узгаришлар масаласига етарлича ахамият берилади (Е.В.Бабина, М.В.Диреева, 2014; А.А.Усмонходжаева, 2012; Т.Т.Юнусов, 2010). Аммо, оммавий спорт тури саналган согломлаштирувчи гимнастика ва унинг аёллар организмига таъсирини физиологик нуктаи-назардан талкини берилган ишлар етарли эмаслиги маълум булди.

Тадкикот ишлари Тошкент шахри Шайхонтохур тумани Хувайдо кучасида жойлашган 45 - оилавий поликлиникада "Даволовчи жисмоний тарбия" буйича инструкторлар томонидан олиб борилди. Иш учун 39-45 ёш оралигидаги аёллар танлаб олинди. Аёллар билан машгулотлар 3 ой давомида хавфтада икки маротаба 60 минутдан олиб бориш белгиланди. Машклар кетма - кетлиги инструктор тавсия этган холда амалга оширилди. Машкланиш жараёнидаги жисмоний юкламаларнинг организмга таъсири, тананинг антропометрик курсатгичларини улчаш. Организмнинг юрак кон-томир тизими курсатгичларидаги узгаришларни аниклаш учун юрак уришининг дакикалик сонини (пульс) улчаш амалга оширилди, нафас олиш тизимининг функционал холатини аниклаш учун Штанге ва Генче усулларидан фойдаланилди.

НАТИЖАЛАР

Согломлаштириш гурухига аъзо булган 39-45 ёшдаги аёлларнинг организмидаги морфологик курсатгичлардаги узгаришларни текшириш максадида согломлаштирувчи гурухда шугилланишдан аввал (3 ой олдин) ва шугиллангандан кейин тотал ва парциал курсатгичлари улчанди. Бундай холат уларнинг организмидаги модда ва энергия аламашинувига ижобий таъсир курсататиши хакида фикрлаш мумкин. Олинган натижалар жадвал №1; №2 да курсатилган.

^agBan №1. CoF^OM^amTHpum rypyx^apura at3O Sy^raH 39-45 emgaru ae^ap TaHacHHHHr TOTa^ KypcaTrun^apu (n= 20)

Aennap TaHa y3yHnuru M±m (cm) TaHa Ba3HH M±m (Kr) KyKpaK aönaHacu M±m (cm)

fflyrunnaHumgaH aBBan 165,0±3,50 76,2±3,58 100,8±5,30

fflyrunnaHumgaH cyHr 165,0±3,50 71,5±4,10 97,6±4,24

^agBan №2. CoF^OM^amTHpum rypyx^apura at3O Sy^raH 39-45 emgaru ae^ap TaHacHHHHr nopmia.i KypcaTrun^apu (n= 20)

KypcaTrunnap fflyrunnaHumgaH fflyrunnaHumgaH

aBBan(M±M) cyHr (m±m)

ByHHH afinaHacu (cm) 33,5±2,14 33,2±1,94

EnKa aönaHacu (cm) 29,4±1,67 29,2±1,36

BunaK aönaHacu (cm) 25,6±2,35 25,4±2,30

Ben aönaHacu (cm) 72,9±5,69 70,1±4,64

Toc aönaHacu (cm) 103,7±6,78 101,5±5,63

Coh afinaHacu (cm) 59,8±4,53 58,4±3,32

Bongup afinaHacu (cm) 37,8±2,38 37,7±2,35

KyKpaK Ka^acu thhh 100,8±5,30 98,7±5,63

xonaTga (cm)

KyKpaK Ka^acu Ha^ac 101,6±4,74 103,8±4,73

onraH xonaTga (cm)

KyKpaK Ka^acu Ha^ac 99,4±3,36 99,2±3,35

HH^apraH xonaTga (cm)

KyKpaK Ka^acu 2,2±1,38 4,6±1,38

экcкуpcнacн (cm)

ByHgaH Tam^apn 2 ^agBanga TaHaHHHr KyKpaK afinaHacuHHHr экскурснaсн atHH Ha^ac onraH Ba Ha^ac HUK;apraH BaKTgaru KypcaTrunnap afiupMacu MamrynoTnapgaH aBBan Ba cyHr ynnaHgu Ba Hara«:anap h^ÖÖHH cun^umnap öopnuruHH KypcaTgu. ByHga aennaHHHr KyKpaK Ka^acu экcкуpcнacн MamrynoTnapgaH aBBan ypTana 2,2 cm KypcaTruHHH KypcaTraH oynca,

машгулотлардан сунг уртача 4,6 см га тенг булиб, 2,6 см га ортганлиги упкаларнинг винтеляцияси ва тириклик сигими ортганлигидан дарак беради.

Согломлаштириш гурихига аъзо булган 39-45 ёшдаги аёллар билан уларни бу гурухга аъзо булиш сабаблари тугрисида сухбат утказиш вактида, уларнинг бу машгулотларга катнаш сабабларидан бири булиб вазн курсатгичини камайтириш истагида эканликлари маълум булди. Шу сабабли машгулотлардан аввал ва ундан сунг тери ости ёг катламларини улчашни хам максад килиб куйдик. Аёлларда бу курсатгичлар 6 та тана нукталарида улчанди (Жадвал №3).

Жадвал №3. CоFломлаштириш гурухларига аъзо булган 39-45 ёшдаги аёллар танасининг ёF катламлари калинлик курсатгичлари (п= 20)

Курсатгичлар Шугилланишдан аввал Шугилланишдан сунг

(М±м) (М±м)

Курак ости нуктаси (мм) 17,4±3,2 14,8±2,7

Елка олди нуктаси (мм) 4,2±1,6 2,8±1,4

Елка орка нуктаси (мм) 10,2±2,8 8,3±2,9

Билак нуктаси (мм) 2,5±0,2 2,4±0,5

Корин нуктаси (мм) 33,5±4,9 28,7±4,6

Бел нуктаси (мм) 29,1±2,3 25,4±4,8

Олинган натижаларни тахлилига кура курак ости нуктаси аёлларда уртача 15% га, елка олд нуктаси 34% га, елка орка нуктаси 19% гача, корин нуктаси 15% гача, бел нуктаси 13%га камайганлигини куриш мумкин. Бунга мос равишда тананинг вазни уртача 6,8% камайиши кузатилди.

Согломлаштирувчи жисмоний тарбиянинг таъсир доираси юрак кон-томир тизимининг функционал имкониятларининг ортишида кузатилади. Бундай холат кон томир тизимининг резерв имкониятларининг жисмоний юкламалар вактида купайиши билан тушунтирилади. Жисмоний юкламалар вактида юрак уришлар сонининг ортиб кетиши организмнинг кислородга булган эхтиёжининг купайиши билан ифодаланади. Баъзи холатларда организмдаги инвалютив узгаришлар тинч холатда хам юрак уришлар сони юкори булишини курсатади. Бу холат меъёрга нисбатан 1 дакикада юрак урушлар сонини 15 маротабага ортиши юракнинг эшемик хасталиги билан касалланиш даражасини 70 % ортишига сабаб булиши мумкин экан (Солодков М.Н., Сологуб Н.С. 2005). Согломлаштирувчи жисмоний тарбия симпатик нерв тизимига тинчлантирувчи таъсир курсатиб ташки мухитнинг стресс омилларига организмнинг чидамлилигини орттиради [5,6.7].

Согломлаштириш гурухларига аъзо булган 39-45 ёшдаги аёлларнинг юрак кон-томир тизимида функционал узгаришлар натижасига кура юкламадан олдин бошлангич холатга нисбатан юрак уришининг дакикалик сони 6%га камайганлиги, юкламадан кейинги курсатгич 9 % га камайганлигини курсатди. Шу билан бир каторда юракнинг фаолиятини тиклашишида хам ижобий узгаришлар кузатилди ва тикланиш даври 35 % га кискарганлигини куриш мумкин (Жадвал №4).

Жадвал №4. CоFломлаштириш гурухларига аъзо булган 39-45 ёшдаги аёлларнинг юрак кон-томир тизимининг функционал холати ва улардаги

узгаришлар (п= 20)

Юрак кон - томир тизимининг Шугилланишдан Шугилланишдан

функционал холати аввал (М±м) сунг (М±м)

Юкламадан олдин 76,34±2,67 72,46±3,12

(юрак уришнинг уртача сони)

Юкламадан кейин 140,38±5,36 128,34±4,53

(юрак уришнинг уртача сони)

Тикланиш давомийлиги 8,37±1,42 5,51±1,21

(дакикаларда)

МУХ,ОКАМА

Организмда кузатиладиган инвалютив узгаришлар жумласига нафас олиш тизимининг функционал имкониятларининг камайишини хам киритиш мумкин. Адабиётлардан маълум булишича 39 ёшдан сунг упканинг тириклик сигими уртача 1м2 тана сатхига нисбатан 7,5 мл га камаяр экан. Бундай узгаришлар инсоннинг аэроб имкониятларини камайиши ва хаёт давомийлигига салбий таъсир курсатиши мумкин. Согломлаштирув гурухидаги аёлларни 3 ой давомида жисмоний машгулотлар билан шугилланишлари уларнинг Штанге ва Генче усулларининг натижаларини сезиларли яхшиланишига олиб келди ва 1 усул курсатгичлар 42% ортганлигини, 2 усулда эса 56 % кутарилганлигини куриш мумкин (Жадвал №5).

Жадвал №5. CоFломлаштириш гурухларига аъзо булган 39-45 ёшдаги аёлларнинг нафас олиш тизимининг функционал холати ва улардаги

узгаришлар (п= 20)

Нафас олиш тизимининг функционал холати Шугилланишдан аввал (М±м) Шугилланишдан сунг (М±м)

Штанге усули (сек) 32,44±2,82 46,37±1,12

Генче усули (сек) 14,62±1,31 26,34±2,93

Согломлаштирув гурухидаги аёлларни 3 ой давомида жисмоний машгулотлар билан шугилланишлари уларнинг Штанге ва Генче усулларининг натижаларини сезиларли яхшиланишига упканинг тириклик сигимининг ортишига олиб келди.

Юкорида берилган маълумотлар согломлаштирувчи жисмоний тарбиянинг организмга самарали ижобий таъсиридан дарак беради.

ХУЛОСА

1. Согломлаштириш гурухларига аъзо булган 39-45 ёшли аёлларнинг тотал ва порциал курсатгичларида гимнастика машгулотлари билан шугилланиш натижасида сезиларли узгариш булган. Уларнинг тери ости ёг катламининг камайиши вазнни камайишига олиб келган.

2. Согломлаштирувчи жисмоний тарбиянинг таъсир доирасида, тананинг вазн курсатгичининг камайиши, юрак кон-томир ва нафас олиш тизимининг функционал имкониятларининг ортиши аникланди.

3. Иккинчи етуклик даври аёллари учун согломлаштирувчи гимнастика машклари билан шугилланининг кенг имкониятлари яратиш максадида махала гузарларида жамоатчилик асосида кичик гимнастика заллари ташкил этиш ва уларга аёлларни жалб этиш «Соглом турмуш тарзи» таргиботига кушилган хисса булиб хизмат килади.

REFERENCES

1. Шукурова, С. С., & Алимова, Д. А. (2020). Развитие тренировочных нагрузок высококвалифицированных боксеров в горных регионах. Молодой ученый, (4), 454456.

2. Шукурова, С. С., Маматова, З. А., & Юсупова, У. Р. (2020). Исследование количественного содержания аминокислотного спектра мембран эритроцитов и роль генетических и средовых факторов в ее формировании. Интернаука, (19-1), 21-22.

3. Ольховская, И. В., Шукурова, С. С., & Очилов, К. Т. (2020). Криптовалюта-новый шаг в мировой экономике. Проблемы современной науки и образования, (2 (147)).

4. Habibullayevna, B. G., Sobitjanovna, A. S., Makhmusovna, M., & Yusubjanovna, Z. (2020). Optimization Of Molecular-Genetic Methods For The Determination Of Resistance

Markers Using Genotyping Of Actn3 And Ace Genes. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(10), 67-74.

5. Алиев, И. Б. (2020). Курашчиларнинг мусобаца олди тайёргарлик босцичларидаги толициш белгиларини турли хджмдаги таъсирига цараб юкламаларни тацсимлаш. Фан-спортга, (2), 42-45.

6. Умаралиева, Ф. Т., & Рахматова, Д. Н. (2019). Теннисга дастлабки ургатиш босцичида тана мувозанатини сацлаш функциясини урни. Фан-спортга, 13-15.

7. Худойбердиева, Н. А. (2018). Жисмоний тарбия ва спорт сохасини ривожлантиришда спортчининг фаолиятга цизицишини шакллантиришнинг психопедагогик хусусиятлари. Фан-спортга, 27-31.

8. Abduraxmonova, J. N., & Xolisov, B. A. (2020). Turkiston iqtisodiy kengashining o'lka ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga ta'siri. Утмишга назар, (2), 63-73.

9. Xolisov, B. A. (2020). Sovet hokimiyatini o'rnatilishi va boshqaruv siyosati. Oriental art and culture, 115-118.

10. Дадабаев, О. Ж. (2020). Юцори малакалари дзюдочиларда уцув-машгулот жараёнини режалаштириш хусусиятлари. Фан-спортга, 20-23.

11. Холбоев, Т. К. (2020). Обзор средств и технологий в процессе тренировки по легкой атлетике. Наука, образование и культура, (4 (48)).

12. Адилбеков, Т. Т., Маматова, З. А., Файзулаева, З. Р., Шукурова, С. С., & Тухтаева, Ф. Ш. (2020). Влияние физической нагрузки на систему" двигательное окончание -мышечное волокно". Молодой ученый, (9), 75-77.

13. Samarova, S. R. (2018). Forming Creative Vision of Person as Universal Method Enhancing Creativity. Eastern European Scientific Journal, (6).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

14. Ражабов, Г. К., Каландаров, Д. Ш., & Каримов, Ш. К. (2016). Влияние изменений правил соревнований и судейства в боксе на тренировочный и соревновательный процесс. Молодой ученый, (21), 974-976.

15. Xoshimova, D. (2019). Features of Grow of Sensate-Expressive Speech in English Language at the Students via Conceiving by Listening. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 7(12).

16. Xoshimova, D. R. (2020). Using effective methods in preschool and primary school educational system. Science and Education, 1(5), 170-173.

17. Айдаров, Е. Б. (2019). Экологическое воспитание и образование в современной школе. Международной научно-практической конференции «5 Оразовские чтения: Вклад тюркской цивилизации в развитие науки и образование», 3, 147-152.

18. Айдаров, Е. Б. (2020). Уцувчи-ёшларга табиий худудларни мухофаза цилиш орцали экологик тарбия бериш технологиялари. Таълим тизимида ижтимоий-гуманитар фанлар, 166-169.

19. Айдаров, Е. Б. (2020). "Уцувчи ёшларга табиий худудларни мухофаза цилиш орцали экологик тарбия бериш технологияларини такомиллаштириш"нинг назарий асослари. Мирзо улугбек номидаги узбекистон миллий университети илмий журнали, 68-71.

20. Айдаров, Е. Б., & Айдарова, А. Б. (2018). Процессы управления водными ресурсами распределённых ирригатционных систем. Фундаментал фан ва амалиёт интегратцияси: Муаммолар ва истщболлар. Республика илмий-амалий конференцияси, 151-153.

21. Айдаров, Е. Б., & Айдарова, А. Б. (2020). Инновационные методы обучения оптимальному управлению водными ресурсами. "Таълимда замонавий ахборот технологияларидан фойдаланишнинг инновационусуллари", 133-135.

22. САФАРОВА, Д. Д., & ЯДГАРОВ, Б. Ж. (2020). Динамика показателей специальной работаспособности спиринтеров на различных этапах общеподготоввительного периода. Фан-спортга. 54-56.

23. Barakaevich, K. S. (2020). Improvement of Vocational Training of Pupils in Secondary Schools. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(1).

24. ^ораев, С. Б. (2020). Профессионал таълимда уцув амалиётларини ташкил этишнинг узига хос хусусиятлари. Academic research in educational sciences, 1(3).

25. ^ораев, С., & Тилакова, М. (2020). Уцувчилар креативлик цобилиятларини ривожлантириш буйича тавсиялар. Academic Research in Educational Sciences, 1(4), 184-189.

26. ЯРАШЕВ, К., & РАСУЛОВ, З. (2020). Спорт фаолиятида мураббийларга хос цобилиятларнинг намоён булиши: педагогик-психологик тахлил ва талаблар. Фан-Cпортга, (4), 66-69.

27. Rabidjanovna, S. S., & Akramovna, M. M. (2020). The problem of the formation of creative abilities of students in foreign psychology. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 1937-1943.

28. Bakhtiyorovich, O. B. Improvement of methodology of development of technical and tactical methods with rapid power of belbog wrestlers.

29. GAZIEV, S. (2020). Improving the speed-strength preparedness of sambo wrestlers at the stage of sports improvement. Фан-Спортга, (1), 56-60.

30. ИЛОВ, А. (2020). Шарцона яккакураш спорт турлари билан шугулланувчиларда меъёрлаштирилган махсус машцларни бажариш тезлиги ва унинг гипоксик циймати (каратэ мисолида). Фан^портга, (1), 65-68.

31. Ражабов, Г. К., Каландаров, Д. Ш., & Каримов, Ш. К. (2016). Влияние изменений правил соревнований и судейства в боксе на тренировочный и соревновательный процесс. Молодой ученый, (21), 974-976.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.