Научная статья на тему 'МУШАКЛАРНИ ЧЎЗИЛТИРИШ-БЎШАШТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН РАЗМИНКА СПОРТЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ПСИХОФУНКЦИОНАЛ ШАЙЛАНТИРИШ ВОСИТАСИ СИФАТИДА'

МУШАКЛАРНИ ЧЎЗИЛТИРИШ-БЎШАШТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН РАЗМИНКА СПОРТЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ПСИХОФУНКЦИОНАЛ ШАЙЛАНТИРИШ ВОСИТАСИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

245
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мушаклар / чўзилтириш / психофункционал ҳолат / волейбол / мусобақалар / аутоген машғулот / анкета сўрови / руҳий ҳис-туйғу. / muscles / stretching / psychofunctional condition / volleyball / competitions / autogenic training / questionnaire survey / emotional feeling.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — М. А. Кдирова, Г. Н. Абатова

Мақолада мусобақалар арафасида ва ўйин олдидан волейболчиларда юзага келадиган салбий руҳий реакциялар белгиларини ўрганиш натижалари тақдим этилган. Бундай салбий руҳий-жисмоний ҳис-туйғуларни пресс-депрессор разминка (мушакларни чўзилтириш-бўшаштириш) йўли билан жанговар тайёргарликнинг шаклланганлигига ўз-ўзини ишонтириш орқали бартараф этиш имконияти аниқланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

AS A MEANS OF PSYCHOFUNCTIONAL TRAINING FOR ATHLETES

The article presents the results of the study of the signs of negative mental reactions that occur in volleyball players before and before competitions. The possibility of overcoming such negative mental and physical feelings through self-confidence in the formation of combat readiness through a press-depressor razminka (muscle stretching-relaxation) has been identified.

Текст научной работы на тему «МУШАКЛАРНИ ЧЎЗИЛТИРИШ-БЎШАШТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН РАЗМИНКА СПОРТЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ПСИХОФУНКЦИОНАЛ ШАЙЛАНТИРИШ ВОСИТАСИ СИФАТИДА»

МУШАКЛАРНИ ЧУЗИЛТИРИШ-БУШАШТИРИШГА ЙУНАЛТИРИЛГАН РАЗМИНКА СПОРТЧИЛАРНИ МУСОБАЦАЛАРГА ПСИХОФУНКЦИОНАЛ ШАЙЛАНТИРИШ ВОСИТАСИ СИФАТИДА

М. А. Кдирова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети

Г. Н. Абатова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети

АННОТАЦИЯ

Маколада мусобакалар арафасида ва уйин олдидан волейболчиларда юзага келадиган салбий рухдй реакциялар белгиларини урганиш натижалари такдим этилган. Бундай салбий ру^ий-жисмоний х,ис-туйгуларни пресс-депрессор разминка (мушакларни чузилтириш-бушаштириш) йули билан жанговар тайёргарликнинг шаклланганлигига уз-узини ишонтириш оркали бартараф этиш имконияти аникланган.

Калит сузлар: мушаклар, чузилтириш, психофункционал хрлат, волейбол, мусобакалар, аутоген машгулот , анкета сурови, ру^ий хис-туйгу.

AS A MEANS OF PSYCHOFUNCTIONAL TRAINING FOR ATHLETES

M. A. Kdirova

Uzbek State University of Physical Culture and Sports

G. N. Abatova

Uzbek State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

The article presents the results of the study of the signs of negative mental reactions that occur in volleyball players before and before competitions. The possibility of overcoming such negative mental and physical feelings through self-confidence in the formation of combat readiness through a press-depressor razminka (muscle stretching-relaxation) has been identified.

Keywords: muscles, stretching, psychofunctional condition, volleyball, competitions, autogenic training, questionnaire survey, emotional feeling.

КИРИШ

Замонавий спорт ривожининг мухим тенденцияларидан бири - бу юкори спорт натижаларига эришиш учун тобора кучайиб бораётган ракобатдир. Уйин спортида яна битта тенденция мавжуд - техник ва тактик харакатлар хажми ва бирлик комбинациясига тугри келадиган уйин комбинацияси. Агар бир кунда икки марта утказиладиган жадал машгулотлар, кескин кураш остида утадиган уйинларни хисобга оладиган булсак, унда бундай шиддатга бардош бериш функционал-рухий энергиянинг максимал даражада сафарбар килинишини талаб этади. Бу уйинчиларда аэроб-анаэроб чидамлилик захираси етарли булгандагина мумкин булади. Айнан шундай чидамлилик сезги-мувофиклаштирувчи чидамлиликни ривожлантириши мумкин, бу кейинчалик узок вакт давомида уйин харакатларининг ишончлилигини таъминлайди. Аммо бу волейболчилардан максимал жисмоний ва рухий саъй-харакатларни талаб килади, шу оркали организмнинг амалий машгулотлар ва кескин юкламаларга етарли даражада бардош бериши учун шарт-шароитлар яратилади [2; 3-5-б.].

Воллейболнинг узига хос жихатлари нуктаи назаридан машгулотлар, шиддатли уйинлар ва бошка моторли харакатлар билан боглик кундалик психик-жисмоний юкламалар тананинг оёк-куллар кисмига тушади. Демак, эртами-кечми, кулланилаётган юкламанинг катталигига ва воллейболчининг функционал хамда жисмоний имкониятларига боглик холда махаллий толикиш пайдо булади. У тана буйлаб тез таркалиб, харакатларни бошкарувчи сенсор механизмларга бориб етади. Шунинг учун спорт амалиётида, хусусан, волейболда, жорий толикиш аломатларини уз вактида бартараф этиш ва аутоген сингиб кетиш режимда бажариладиган киска муддатли чузилтирувчи-бушаштирувчи ёки пресс-депрессор машклар ёрдамида психик-жисмоний курсаткичларни тезда тиклаш жуда мухимдир.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Маълумки, инсон ташки ва ички мухитнинг турли омиллари таъсири остида шартли рефлексли стресс стимулларнинг таъсир килиш конунларига кура юзага келадиган маълум рухий синдромларни (хаяжонланиш, хавотирланиш, апатия, талвасага тушиш ва бошкаларни) бошдан кечиради. Агар инсон бундай мухитга ёки вазиятга биринчи марта тушса, бундай реакциялар аник бир тасаввурларга эга булади (биринчи сана, биринчи чикиш, биринчи мусобака ва бошкалар). Бундай вазиятларда катнашиш такрорланиши билан ташки мухит таъсирининг кучи (ракиб, томошабинлар, олкишлар ва бошкалар) суна бошлайди, атрофдаги стресс-омилларга аста-секин мослашиш пайдо булади.

Ургатиш ва спорт машгулотларининг назарий хамда услубий асосларини ишлаб чикиш, шунингдек, спортчиларни мусобакаларга тайёрлаш билан шугулланувчи мутахассислар хамда олимлар хар доим спортдаги психологик муаммоларнинг бу нозик томонларини хисобга олишади [3, 198 б; 4, 37-41-б; 5, 312-б; 6, 218-б.].

Шубхасиз, турли хил рухий хис-туйгулар ва реакциялар барча оддий одамларга хос, лекин улар спортчиларнинг хаёти ва спорт фаолиятида жуда мухим амалий ахамиятга эга. Шунинг учун мураббийлар спортчиларнинг узок муддатли спорт машгулотлари боскичларидаги тайёргарлик жараёнида ушбу хис-туйгуларни шакллантириш, такомиллаштириш ва бошкаришнинг технологик мохиятини хисобга олишлари керак. Улар салбий рухий хис-туйгуларни йукотиш ва ижобийларини рагбатлантириш учун касбий ва педагогик махоратга эга булишлари лозим. Спортчиларда мусобакалардаги чикишлар арафасида ва ундан олдин хар кандай холатда муайян сезги ва рухий реакциялар юзага келади.

Ушбу реакцияларнинг ижобий ёки салбий хусусияти мавжуд стресс кузгатувчининг (вазиятнинг) кучи, спортчининг мусобакалардаги иштироки, хиссиётларни бошкариш кобилияти, жисмоний ва техник-тактик тайёргарлиги, спортчининг феъл-атвори, кайфияти ва оилавий фаровонлиги каби омилларга боглик. Маълумки, инсон ушбу омилларнинг купчилигидан кочиб кутула олмайди, аммо бу холда мураббийнинг касбий ва педагогик махорати етакчи мавкега эга ва салбий рухий реакцияларнинг олдини олиш хамда спортчининг ижобий рухий тайёргарлигини шакллантиришда хал килувчи ахамият касб этади. Мураббий уз шогирдини кераксиз хавотир ва ташвишлардан чалгитиши, уни ундаги кобилиятга ишонтириши, олдинда турган уйиндаги кучли ракибдан аввал кандай килиб голиб чикканини эслатиши ва, охир-окибат, спортчининг жанговар холатини шакллантириб, кескин ва шиддатли юкламаларга тайёрлаши керак.

НАТИЖАЛАР

Ушбу амаллар мажмуида уйин олдидан утказиладиган индивидуал машгулот етакчи ахамиятга эга. Бундай машгулот бефарклик ва талвасага тушиш ёки бошка хар кандай салбий рухий реакцияларни бартараф этишга кодир. Сунгги йилларда куплаб спорт турларида, айникса волейболда машгулотдан ва уйиндан олдин утказиладиган разминка анъанавий машклар билан бошланади, улар "чузилтириш" машклари деб аталади. Бундай машклар турли хил дастлабки холатлардан: туриб, утириб, чалканча ёки коринда ётган

холда мушакларни чузилтириш ва бушаштириш билан бажарилади. Бунда чузилтириш машкларини бажаришда тана холатини маълум бир муддат харакатсиз ушлаб туриш машкланиш самарасини янада оширади. Бундай машклар "мушак толалари, тукима ва хужайраларнинг тузилишига чукур кириб боради" ва мумкин булган жарохатларнинг олдини олишга имкон беради. Бундан ташкари, узига хос гипноз ёрдамида машкларни бажариш уларнинг таъсирини икки баравар оширади.

Машгулотларнинг сунгги босккичида анкета сурови оркали биз уйин олдидан юзага келадиган рухий хис-туйгуларнинг айримларини урганиб чикдик. Бунинг учун махсус саволнома ишлаб чикилди ва респондентлардан "ха" ёки "йук" деган аник жавоб бериш суралди. Биринчи суровномадан сунг текширилаётган волейболчилар олти ой давомида машгулотлар ва мусобакалар олдидан "чузилтириш-бушаштириш" шаклида пресс-депрессор машкларни уз ичига олган разминкани амалга оширдилар. Белгиланган вактдан кейин улар яна суровномада катнашдилар.

Анкета саволларига имкон кадар хакконийрок жавоблар олиш максадида респондентлар билан рухий хис-туйгулар, реакциялар ва эмоционал холатларга доир саволлар, атамалар ва тушунчаларнинг мохиятини аниклаш учун олдиндан сухбат утказилди.

Респондентлар орасида утказилган дастлабки суров натижалари 1-жадвалда келтирилган. Жадвалдан куриниб турибдики, "Уйин олдидан сиз хаяжонни хис килдингизми? -" деган саволимизга 12 респондентдан 9 нафари "ха" деб жавоб берди ва 3 нафари хеч кандай хаяжон сезмаганлигини кайд этди.

1-жадвал

Дастлабки суров натижалари (n = 12)

Т/р Саволлар Жавоблар

ха йук

1. Уйиндан бир кун олдин хаяжонланишни хис килдингизми? 9 3

2. Кеча уйкуингиз тинч утдими? 7 5

3. Уйин олдидан безовталикни хис килдингизми? 10 2

4. Уйин олдидан куркувни хис килдингизми? 5 7

5. Уйиндан олдин бефаркликни хис килдингизми? 3 9

6. Уйиндан олдин хаддан ташкари хаяжонни хис килдингизми? 8 4

7. Одатий разминкадан сунг салбий хис-туйгулар йуколдими? 2 10

Спорт амалиётида купинча нафакат ёш, балки малакали спортчиларда хам тунги уйку пайтида олдинда турган мусобакалар арафасида безовталанадиган, турли хил тушларни бошдан кечирадиган, одатдаги нафас олиш ритми ва юрак фаолияти узгарадиган холатлар кузатилади. Анкетанинг иккинчи саволи айнан шунга ойдинлик киритиб, жавоблар куйидача булди:"ха" - 7 киши, "йук" - 5 киши.

Анкетанинг 3- ва 4-саволлари уйин олдидан спортчиларда хавотирланиш ва куркув хиссининг мавжудлиги билан боглик эди. Шуни таъкидлаш керакки, хавотир ва куркув бир хил эмас. Хавотирланиш - бу табиий психоэмоционал реакциянинг биринчи ва бошлангич боскичидир, у олдинда турган масъулиятли мусобакадан бироз хадиксирашда намоён булади. Хдддан ташкари хавотирга тушиш осонгина куркув туйгусига айланиши мумкин ва шунинг учун баъзи спортчилар ушбу икки ходисани аник фарклай олмайдилар. Ва шунинг учун, шубхасиз, жавобларнинг нисбати мос равишда 10: 2 ва 5: 7 ни ташкил килди. Уз навбатида, куркув ёки бефаркликни, ёки талвасага тушиш - ута хаяжонланишни келтириб чикариши мумкин.

5- ва 6-саволлар бефарклик ва талвасага тушиш хиссиётларини уз ичига олган булиб, 3: 9 ва 8: 4 билан ифодаланди, 12 респондентнинг 3 нафарида бефарклик хисси аникланди ва 9 нафарида бундай туйгу гуёки йук эди. 8 респондентда талвасага тушиш борлиги кайд этилди ва 4 спортчи бундай хис-туйгуларга дуч келмади.

Купчилик респондентларда (10 киши) уйин олдидан одатий разминкадан сунг юкоридаги рухий хис-туйгулар йуколмади, демак, улар новазмин холатда булганлар ва олдинда турган шиддатли уйинга тулик тайёр булмаганлар. Дастлабки суров натижалари ва намоён килинадиган рухий хис-туйгуларнинг хусусиятлари спортчиларни мусобакаларда муваффакиятли иштирок этиш учун рухий тайёрлаш буйича ишларни максадли ташкил этиш зарурлигини курсатади. Шундай килиб, стартолди шароитларида ва уйин олдидан утказиладиган одатий разминка бажарилгандан кейин рухий хис-туйгуларнинг намоён булиш хусусиятини урганишга каратилган волейболчи респондентларнинг дастлабки сурови натижалари баркарор салбий рухий холатнинг мавжудлигини аниклашга имкон берди.

Бошкача килиб айтганда, мусобака уйини бошланишидан олдин суров иштирокчилари орасида аникланган нокулай рухий хис-туйгулар уйин олдидан утказиладиган одатий разминкадан кейин хам сакланиб колади. Бу шундан далолат берадики, уйин олдидан бажариладиган одатий разминка старт олдидан

юзага келадиган салбий рухий реакцияларни бартараф этиш хусусиятига эга эмас ва рухий функцияларни спортчиларнинг олдинда турган уйинга жанговар холати даражасига олиб чика олмайди. Айнан шу холатлар бизни стартолди салбий реакцияларни йукотиш хамда психик функцияларни жанговар тайёргарлик холатига шайлашга имкон берувчи уйиндан олдинги разминканинг янада самарали вариантини ишлаб чикишга ундади (2-жадвал).

Уйин олдидан утказиладиган разминканинг бошида кулланиладиган "чузилтириш" (стретчинг) машклари ёки пресс-депрессор машклар куйидагиларга ёрдам беради, деб тахмин килинди:

- ички органлар, мушак толалари, тукима ва хужайралар, бугим-бойлам аппаратини ишга солиш ва "киздириш";

- функционал тизимларни ишга солиш ва улар функцияларининг ишлаб кетиши;

- жарохатлар, кукаришлар, синиш-чикишлар ва пайларнинг ёрилишини олдини олиш;

- мавжуд салбий рухий реакциялар, хис-туйгулар ва ходисаларни бартараф

этиш;

- рухий функцияларни жанговар шайлик холати даражасига етказиш.

2-жадвал

Волейболчилар учун уйин олдидан утказиладиган разминканинг тажриба варианти

хажми ва таркиби

Т\р Машклар мазмуни Меъёри

Пресс-депрессор ва махсус машклар

1. Чалканча ётиб - тиззаларгача эгилиш 10 м.

2. ^оринда ётиб - оркага охиригача эгилиш 10м

3. Полда утириб - унг ва чап томонларга охиригача бурилишлар 10 м.дан

4. Чалканча ётиб - оёклар вертикал холатда - силташлар 30 сония

5. Худди шу холат - "велосипед" машки 30 сония

6. Худди шу - буйига караб "кайчисимон" машклар 30 сония.

7. Худди шу - кундалангига караб бажарилади 30 сония

8. Енгил сакрашлар ва имитация машклари 2 дакика

9. Секин югуришда узгарувчан йуналишлар буйлаб тезланишларни бажариш 5 дакика

10. Туп билан машклар бажариш. 20 дакика

"Чузилтириш" каби машкларни бажаришда асосий талаблар куйидагилардан иборат: а) секин суръат; б) чукур нафас олиш ва тез нафас

чикариш; c) дастлабки холатлар, эгилишлар, бурилишларни аник ва бироз вакт ушлаб туриш билан бажариш.

Волейболчилар ушбу уйин олдидан куланиладиган разминка мажмуасини машгулотлар ва мусобака уйинлари олдидан педагогик тажриба даври тугашига кадар олти ой давомида мунтазам равишда бажариб бордилар. Тажриба тугагандан сунг, яъни Универсиада уйинлари бошланишидан олдин барча спортчилар яна анкета суровида иштирок этишди (3-жадвал).

3 жадвал

Иккиламчи анкета сурови натижалари (тажрибадан сунг)

Т\р Саволлар Жавоблар

^а Иук

1 Уйиндан бир кун олдин хаяжонланишни хис килдингизми? 5 7

2 Кеча уйкуингиз тинч утдими? 4 8

3 Уйин олдидан безовталикни хис килдингизми? 6 6

4 Уйин олдидан куркувни хис килдингизми? 3 9

5 Уйиндан олдин бефаркликни хис килдингизми? - 12

6 Уйиндан олдин хаддан ташкари хаяжонни хис килдингизми? - 12

7 Одатий разминкадан сунг салбий хис-туйгулар йуколдими? 9 3

Тажриба сунгида утказилган анкета сурови натижалари шуни курсатдики, биз томонимиздан ишлаб чикилган уйин олдидан утказиладиган разминкани бажарган волеболчиларда салбий рухий хис-туйгулар дастлабки анкета суровига нисбатан кам намоён булди. Уйинолди разминкасининг тажриба варианти бажарилгандан сунг 12 нафар волейболчидан 9 нафарида кузатилган салбий рухий хис-туйгулар деярли йуколди. Уйиндан бир кун олдин хаяжонланиш хисси 12 кишидан факат 5 нафарида намоён булди. Бундай салбий рухий хис-туйгуларнинг биринчи анкета сурови натижаларига нисбатан паст даражада намоён булиши бошка саволларда хам аникланди. Шуни алохида эътироф этиш жоизки, волейболчиларда тажрибадан сунг кам намоён булган салбий рухдй хис-туйгулар уйин олдидан утказиладиган разминка бажарилгандан сунг 75% га йуколди.

ХУЛОСА

Мусобакалар олдидан юкори малакали волейболчиларда намоён буладиган рухий хис-туйгуларни аниклаш буйича ишлаб чикилган ва

кулланилган анкета сурови дастури стартолди шароитларида хавотирланиш, бефарклик ва талвасага тушиш каби мухим салбий рухий реакциялар мавжудлигини аниклашга имкон берди. Бу салбий хис-туйгулар уйин олдидан утказилган одатий разминкадан кейин хам йуколмаганлиги аникланди. Анкета суровида катнашганларнинг ишончли натижалари шундан далолат берадики, олти ой давомида мушакларни чузилтириш ва бушаштиришга каратилган машклардан фойдаланган холда махсус ишлаб чикилган уйинолди разминкасининг мунтазам кулланилиши аввал мавжуд булган уйинолди салбий рухий хис-туйгуларнинг бартараф этилишига олиб келди. Уйин олдидан утказиладиган разминканинг тажриба варианти бажарилгандан сунг рухий фаоллик ошганлигининг ёркин ифодаланган белгилари аникланди. Демак, тажриба натижалари волейболчиларда мусобакаларга рухий тайёргарликни шакллантиришда ишлаб чикилган анкета сурови дастури хамда уйиндан олдин утказиладиган разминка вариантининг юкори самарасини тасдиклайди ва шу сабабли уларни турли ёшдаги ва малакага эга волейболчиларнинг мусобака тайёргарлиги амалиётига жорий этиш учун тавсия килиш мумкин.

REFERENCES

1. Шукурова, С. С., & Алимова, Д. А. (2020). Развитие тренировочных нагрузок высококвалифицированных боксеров в горных регионах. Молодой ученый, (4), 454456.

2. Шукурова, С. С., Маматова, З. А., & Юсупова, У. Р. (2020). Исследование количественного содержания аминокислотного спектра мембран эритроцитов и роль генетических и средовых факторов в ее формировании. Интернаука, (19-1), 21-22.

3. Ольховская, И. В., Шукурова, С. С., & Очилов, К. Т. (2020). Криптовалюта-новый шаг в мировой экономике. Проблемы современной науки и образования, (2 (147)).

4. Habibullayevna, B. G., Sobitjanovna, A. S., Makhmusovna, M., & Yusubjanovna, Z. (2020). Optimization Of Molecular-Genetic Methods For The Determination Of Resistance Markers Using Genotyping Of Actn3 And Ace Genes. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(10), 67-74.

5. Алиев, И. Б. (2020). Курашчиларнинг мусобака олди тайёргарлик боскичларидаги толикиш белгиларини турли хажмдаги таъсирига караб юкламаларни таксимлаш. Фан-спортга, (2), 42-45.

6. Умаралиева, Ф. Т., & Рахматова, Д. Н. (2019). Теннисга дастлабки ургатиш боскичида тана мувозанатини саклаш функциясини урни. Фан-спортга, 13-15.

7. Худойбердиева, Н. А. (2018). Жисмоний тарбия ва спорт сохасини ривожлантиришда спортчининг фаолиятга кизикишини шакллантиришнинг психопедагогик хусусиятлари. Фан-спортга, 27-31.

8. Abduraxmonova, J. N., & Xolisov, B. A. (2020). Turkiston iqtisodiy kengashining o'lka ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga ta'siri. Утмишга назар, (2), 63-73.

9. Xolisov, B. A. (2020). Sovet hokimiyatini o'matilishi va boshqaruv siyosati. Oriental art and culture, 115-118.

10. Дадабаев, О. Ж. (2020). Юцори малакалари дзюдочиларда уцув-машгулот жараёнини режалаштириш хусусиятлари. Фан-спортга, 20-23.

11. Холбоев, Т. К. (2020). Обзор средств и технологий в процессе тренировки по легкой атлетике. Наука, образование и культура, (4 (48)).

12. Адилбеков, Т. Т., Маматова, З. А., Файзулаева, З. Р., Шукурова, С. С., & Тухтаева, Ф. Ш. (2020). Влияние физической нагрузки на систему" двигательное окончание -мышечное волокно". Молодой ученый, (9), 75-77.

13. Samarova, S. R. (2018). Forming Creative Vision of Person as Universal Method Enhancing Creativity. Eastern European Scientific Journal, (6).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

14. Ражабов, Г. К., Каландаров, Д. Ш., & Каримов, Ш. К. (2016). Влияние изменений правил соревнований и судейства в боксе на тренировочный и соревновательный процесс. Молодой ученый, (21), 974-976.

15. Xoshimova, D. (2019). Features of Grow of Sensate-Expressive Speech in English Language at the Students via Conceiving by Listening. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 7(12).

16. Xoshimova, D. R. (2020). Using effective methods in preschool and primary school educational system. Science and Education, 1(5), 170-173.

17. Айдаров, Е. Б. (2019). Экологическое воспитание и образование в современной школе. Международной научно-практической конференции «5 Оразовские чтения: Вклад тюркской цивилизации в развитие науки и образование», 3, 147-152.

18. Айдаров, Е. Б. (2020). Уцувчи-ёшларга табиий худудларни мухофаза цилиш орцали экологик тарбия бериш технологиялари. Таълим тизимида ижтимоий-гуманитар фанлар, 166-169.

19. Айдаров, Е. Б. (2020). "Уцувчи ёшларга табиий худудларни мухофаза цилиш орцали экологик тарбия бериш технологияларини такомиллаштириш"нинг назарий асослари. Мирзо улугбек номидаги узбекистон миллий университети илмий журнали, 68-71.

20. Айдаров, Е. Б., & Айдарова, А. Б. (2018). Процессы управления водными ресурсами распределённых ирригатционных систем. Фундаментал фан ва амалиёт интегратцияси: Муаммолар ва истщболлар. Республика илмий-амалий конференцияси, 151-153.

21. Айдаров, Е. Б., & Айдарова, А. Б. (2020). Инновационные методы обучения оптимальному управлению водными ресурсами. "Таълимда замонавий ахборот технологияларидан фойдаланишнинг инновацион усуллари", 133-135.

22. САФАРОВА, Д. Д., & ЯДГАРОВ, Б. Ж. (2020). Динамика показателей специальной работаспособности спиринтеров на различных этапах общеподготоввительного периода. Фан-спортга. 54-56.

23. Barakaevich, K. S. (2020). Improvement of Vocational Training of Pupils in Secondary Schools. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(1).

24. ^ораев, С. Б. (2020). Профессионал таълимда уцув амалиётларини ташкил этишнинг узига хос хусусиятлари. Academic research in educational sciences, 1(3).

25. ^ораев, С., & Тилакова, М. (2020). Уцувчилар креативлик цобилиятларини ривожлантириш буйича тавсиялар. Academic Research in Educational Sciences, 1(4), 184-189.

26. ЯРАШЕВ, К., & РАСУЛОВ, З. (2020). Спорт фаолиятида мураббийларга хос цобилиятларнинг намоён булиши: педагогик-психологик тахлил ва талаблар. Фан-Cnopmea, (4), 66-69.

27. Rabidjanovna, S. S., & Akramovna, M. M. (2020). The problem of the formation of creative abilities of students in foreign psychology. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 1937-1943.

28. Bakhtiyorovich, O. B. Improvement of methodology of development of technical and tactical methods with rapid power of belbog wrestlers.

29. GAZIEV, S. (2020). Improving the speed-strength preparedness of sambo wrestlers at the stage of sports improvement. Фан-Спортга, (1), 56-60.

30. ИЛОВ, А. (2020). Шарцона яккакураш спорт турлари билан шугулланувчиларда меъёрлаштирилган махсус машцларни бажариш тезлиги ва унинг гипоксик циймати (каратэ мисолида). Фан^портга, (1), 65-68.

31. Ражабов, Г. К., Каландаров, Д. Ш., & Каримов, Ш. К. (2016). Влияние изменений правил соревнований и судейства в боксе на тренировочный и соревновательный процесс. Молодой ученый, (21), 974-976.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.