Научная статья на тему 'АЁЛЛАР МАНФААТЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШДА ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТНИ ТАРҒИБ ҚИЛИШНИНГ АМАЛИЙ АСОСЛАРИ'

АЁЛЛАР МАНФААТЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШДА ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТНИ ТАРҒИБ ҚИЛИШНИНГ АМАЛИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
291
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
омбудсман / хотин-қизлар / ҳуқуқий маданият / Минг йиллик декларацияси / ижтимоий шериклик / аёллар ҳуқуқлари. / ombudsman / women / legal culture / Millennium Declaration / social partnership / women's rights.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — S. Abdusalamova

Ушбу мақолада аёлларни ижтимоий, сиёсий, иқтисодий, маданий, тиббий ва таълим соҳаларида давлатимиз томонидан амалга оширилаётган ислоҳатлар ҳамда давлат, нодавлат ташкилотларида иштирок этишнинг қонуний асослари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PRACTICAL FOUNDATIONS OF PROMOTION OF LEGAL CULTURE IN PROTECTION OF WOMEN'S INTERESTS

This article describes the reforms being carried out by the state in the social, political, economic, cultural, medical and educational spheres of women, as well as the legal basis for participation in state and non-governmental organizations.

Текст научной работы на тему «АЁЛЛАР МАНФААТЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШДА ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТНИ ТАРҒИБ ҚИЛИШНИНГ АМАЛИЙ АСОСЛАРИ»

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

АЁЛЛАР МАНФААТЛАРИНИ ^ИМОЯ ЦИЛИШДА ^У^У^ИЙ МАДАНИЯТНИ ТАРГИБ ЦИЛИШНИНГ АМАЛИЙ АСОСЛАРИ С.Абдусаламова

Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий Унверситети талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.6985504

Аннотация. Ушбу мацолада аёлларни ижтимоий, сиёсий, щтисодий, маданий, тиббий ва таълим со%аларида давлатимиз томонидан амалга оширилаётган исло%атлар %амда давлат, нодавлат ташкилотларида иштирок этишнинг цонуний асослари ёритилган.

Калит сузлар: омбудсман, хотин-цизлар, %уцуций маданият, Минг йиллик декларацияси, ижтимоий шериклик, аёллар %уцуцлари.

ПРАКТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПОВЫШЕНИЯ ПРАВОВОЙ КУЛЬТУРЫ В ЗАЩИТЕ

ИНТЕРЕСОВ ЖЕНЩИН

Аннотация. В данной статье описаны реформы, проводимые государством в социальной, политической, экономической, культурной, медицинской и образовательной сферах женщин, а также правовые основы участия в государственных и неправительственных организациях.

Ключевые слова: омбудсмен, женщины, правовая культура, Декларация тысячелетия, социальное партнерство, права женщин.

PRACTICAL FOUNDATIONS OF PROMOTION OF LEGAL CULTURE IN PROTECTION OF WOMEN'S INTERESTS

Abstract. This article describes the reforms being carried out by the state in the social, political, economic, cultural, medical and educational spheres of women, as well as the legal basis for participation in state and non-governmental organizations.

Keywords: ombudsman, women, legal culture, Millennium Declaration, social partnership, women's rights.

КИРИШ

Мамлакатимиз уз мустаккиллигини кулга киритиб, хукукий, демократик давлат, фуккаролик жамияти куриш жараёни кетаётган хозирги кунда бошлаб, сиёсатнинг бош йуналиши инсон, унинг манфаатини химоя килишга багишланди, шу макксадда ахолининг хукукий маданиятини юксалтириш масаласига жиддий эътибор берилди. Бу уринда юккорида тилга олинган хукукий хужжатларни кабул ккилиш билан бир ккаторда, уларни амалиётга татбикк этишни таъминлаш макксадида мамлакатда турли хукукий институтлар ташкил этилди. Узбекистон Республикасидаги инсон хукуклари бузилганлиги тугрисидаги маълумот туплаш ва хукуки камситилган инсонларга ёрдам бериш учун Узбекистон Республикасида инсон хукуклари буйича Олий Мажлис Вакили - Омбудсман, Узбекистон Республикаси инсон хукуклари буйича Миллий маркази шулар жумласидандир. Ушбу хужжатлар ва хукукий институтларда ахоли барча катламларининг хукукий саводхонликка эришишлари, юксак даражадаги хукукий билимлари хамда уларни кундалик хаётда куллай олишлари учун хукукий маданиятни шакллантиришнинг кенг камровли мунтазам тизими яратилган.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Хусусан давлатимиз рахбари томонидан чикарилаётган фармонлар, фармойишлар хамда конун хужжатлари замирида Узбекистон Республикасида ахолини барча катламларига эътибор каратилинаётганлиги хамда бевосита куллаб-кувватланаётганлигини куришимиз мумкин. Хусусан аёлларнинг ижтимоий химоясига доир Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг куйидаги сузларидан билишимиз мумкин; "Барчамиз учун азиз ва мутабар булган аёл зоти хакида суз юритар эканмиз, авваламбор, бизни дунёга келтирган, ок сут бериб вояга етказган Она сиймоси олдида бош эгиб таъзим киламиз. Ер юзида мукаддас деган сузга энг муносиб зот бу - аввало, Онадир. Халкимиз она сиймосини доимо улуглаб, ардоклаб яшайди. Юртимизда оналарни шарафлаб мухташам хайкаллар бунёд этилгани хам шундан далолат беради[1].

Узбекистон Республикаси инсонпарвар хукукий демократик давлат ва фукаролик жамияти куриш йулидан дадил бормокда. Ушбу олижаноб, аммо, мураккаб вазифани амалга ошириш Республикамизда яшовчи хар бир кишидан ижтимоий фаол булишни, эркин ва фаровон хаёт, озод ва обод Ватан барпо этиш учун фидойилик курсатиб яшаш ва мехнат килишни талаб этади. Миллий демократик тараккиёт кун тартибига куяётган мазкур талаб хотин-кизларга хам бевосита тааллуклидир. Бугун маърифий дунёда -хотин-кизлар манфаати деган алохида масала бор ва уни урганиш, ечимини топишга жуда катта ахамият берилиши бежизга эмас. Агар аёлларга етарли эътибор берилмаса, бундай жамиятнинг келажаги булмаслигини барчамиз аник тушиниб етамиз, хар кандай мамлакат уз ривожланиш стратегияси яни узок муддатли давлат дастурлари оркали иктисодий, ижтимоий ва сиёсий тизимларни бирга олиб боради.

"Хозирги вактда мамлакатимиз хотин-кизлари орасида 514 нафар фан доктори, 6 нафар академик, 15 нафар Узбекистон ^ахрамони, 17 нафар сенатор, 15 нафар ^онунчилик налатаси депутати борлигини, шунингдек, махаллий кенгашлар депутатларининг 23 фоизидан зиёдини айнан аёлларимиз ташкил этишини алохида таъкидлаш лозим. Бугунги кунда мамлакатимизда илм-фан, таълим-тарбия, согликни саклаш, маданият ва санъат сохаларида мехнат килаётганларнинг 72 % - шунга эътибор беринг, 72 % - айнан хотин-кизлардир. Махалла раислари ва фаолларининг аксарият кисмини аёллар ташкил этади. 8,5 мингдан ортик она-сингилларимиз махаллаларда диний маърифат ва маънавий-ахлокий тарбия масалалари буйича маслахатчи сифатида фаол иш олиб бормокдалар"[1].

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Узбекистон "Минг йиллик декларацияси"ни имзолаган давлат сифатида Декларациянинг максадларини давлатни ривожлантириш дастурларига киритиш ва Мингйиллик тараккиёт максадларини 2015 йилга кадар амалга ошириш графигига риоя килиш буйича уз зиммасига масъулият олди. Узбекистон Минг йиллик тараккиёт максадларини амалга оширишда биринчи навбатда, кашшокликни камайтириш, одамларнинг хаётини яхшилаш, жамиятнинг баркарор ривожланишида аёлларнинг ролини ошириш, эркаклар ва аёллар тенглигини таъминлашга каратилган чораларни изчил амалга оширмокда. Мамлакатда таълим, гендер тенглик, согликни саклаш ва бошка масалаларга нисбатан жиддий натижаларга эришилган, бу эса аёллар фаровонлиги тугрисидаги гамхурлик билан бевосита боглик. Бу барча чоралар, биринчи навбатда, Конвенция, Пекин декларацияси ва Харакатлар Платформаси, шунингдек, БМТ Бош Ассамблеяси 23 махсус сессиясининг "Аёллар 2000 йилда: эркаклар ва аёллар уртасида тенглик, XXI асрда

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ривожланиши ва тинчлик" якуний хужжатининг коидаларини сузсиз бажаришга каратилган. 1995 йилда БМТнинг Аёллар ахволи буйича IV Умумжахон конференциясида кабул килинган Пекин харакатлар платформаси алохида мухим хисобланади. Унинг мукаддимаси ва 12 булими аёллар ахволини глобал даражада бахолаш ва бутун дунёда аёллар хукукларини амалга ошириш буйича стратегиялар, сиёсат ва чоралар тадкикот этилган аёллар хукуклари буйича энг тулик дастур хисобланади. "Аёлларнинг турмуш шароитларини хисобга олган холда, иш билан таъминлаш, опа-сингилларимизнинг огирини енгил килиш учун хар томонлама имконият яратиш, хотин-кизларнинг ижтимоий-сиёсий хаётимиздаги урни ва нуфузини ошириш буйича давлат сиёсатини фаол давом эттиришни биз узимизнинг энг мухим вазифамиз, деб биламиз"[1].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги "Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва оила институтини мустахкамлаш сохасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5325-сонли Фармони оркали аёллар муаммоларини урганишда ижтимоий шерикчилик механизмларини куллашга замин яратилди. Хотин-кизларга оид муаммолар бир томондан, ижтимоий хаётдаги имкониятлар, манфаат ва эхтиёжлар, улар уртасидаги зиддиятлар замирида вужудга келса, иккинчи томондан эса, уларни ижтимоий фаоллигини ошириш жараёнини амалий хаётга татбик этиш имконияти пайдо булади. Ана шу имкониятни урганиш, уни реаллаштириш назарий фундаментал илмий тадкикотларни такозо этади[2].

Узбекистон Республикаси Президентининг 02.02.2019 йилда "Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва оила институтини мустахкамлаш сохасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5325-сонли Фармони имзолади. Фармон кура, Узбекистон Хотин-кизлар кумитаси фаолиятининг устувор йуналишлари этиб хотин-кизларни куллаб-кувватлашга доир давлат сиёсатининг самарали амалга оширилишини таъминлаш, уларнинг хукуклари ва конуний манфаатларини химоя килиш хамда уларнинг мамлакат ижтимоий-сиёсий хаётидаги роли ва фаоллигини ошириш; хотин-кизларнинг муаммоларини уз вактида аниклаш, ёрдамга мухтож булган ва огир ижтимоий ахволга тушиб колган хотин-кизларнинг, шу жумладан, ногиронлиги булган аёлларнинг манзилли руйхатларини тузиш, уларга ижтимоий-хукукий, психологик ва моддий ёрдам курсатиш; хотин-кизларнинг бандлигини таъминлаш, мехнат шароитларини яхшилаш, хотин-кизларни, айникса, кишлок жойлардаги ёш кизларни оилавий ва хусусий тадбиркорликка, хунармандчиликка кенг жалб этиш масалаларида хар томонлама манзилли куллаб-кувватлаш; хотин-кизлар уртасида хукукбузарликларнинг барвакт олдини олиш, биринчи навбатда, хукукбузарликка мойиллиги булганлар билан якка тартибда иш олиб бориш хамда жазони ижро этиш муассасаларидан озод килинган хотин-кизларнинг ижтимоий реабилитацияси ва мослашиши буйича чора-тадбирларни амалга оширишда давлат органлари ва фукаролик жамияти институтлари билан якин хамкорликни таъминлаш белгиланди. МУ^ОКАМА

Тарихдан маълумки, давлат ва у таъминлайдиган хукук ижтимоий карама-каршиликлар ва зиддиятларни бартараф этиш, жамиятни тартибга солувчи ва тинчлик-осойишталик олиб келувчи омил сифатида намоён булган. Фукаролик жамияти назарияси инсоният томонидан яратилган сиёсий карашлар тарихи - жамият ва инсон, сиёсат ва

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

давлат тугрисидаги назарий карашлар, шунингдек, илк жамоалардан хозирги давргача булган жамиятлар ривожланишининг тажрибаси асосида такомиллашиб борди. Шу билан бирга, бу жамият инсоният яратган цивилизацияларнинг энг сунгги хосиласи уларок шаклланганлигига ишонч хосил киламиз[3]. Х,озирги замонда фукаролик жамиятини шакллантиришда мураккаб жараёнлардан бири ижтимоий ён бериш ва кишилар уртасидаги келишувларни таъминлашдир. Шу жихатдан олиб каралганда, ижтимоий шерикчиликка йуналтирилган ижтимоий шериклик омили оркали жамиятда "йуналтирувчи " ва "амалга оширувчи" кучларни купайтириш мухим ижтимоий-сиёсий жараён хисобланади. Хусусан, фукаролик жамиятида ижтимоий адолатга асосланган тартибни яратиш ва таъминлаш муаммоси бугунги кунда бир катор омиллар билан боглик булиб, улар ижтимоий шерикчилик ва унинг таркибий кисми хисобланган ижтимоий шерикликни шакллантиришда алохида урин эгаллайди. "Фукаролик жамияти институтларини янада ривожлантиришга эришиш, амалга оширилаётган ислохотларимизни очик-ошкоралиги ва самарадорлигини таъминлашда унинг ролини кучайтиришда "Ижтимоий шериклик тугрисида"ги ^онуннинг кабул килиниши мухим ахамият касб этади. Ушбу конунда ижтимоий-иктисодий ривожланиш дастурларини амалга ошириш, гуманитар муаммоларни хал этиш, мамлакатимиз ахолиси турли катламларининг хукук ва эркинликлари, манфаатларини химоя килишда нодавлат нотижорат ташкилотларининг давлат тузилмалари билан узаро муносабатларидаги аник чегараларни белгилаш ва ташкилий-хукукий механизмларни такомиллаштириш каби масалалар буйича хукукий нормалар кузда тутилиши даркор"[3].

Республикада хотин-кизларнинг ахволини яхшилаш, уларнинг эркинлиги, хукуки, манфаатлари ва соглигини мухофаза килиш мамлакат сиёсатининг устувор йуналишлари каторидан жой олган. "Зеро, умуммиллий сиёсатнинг маъноси -хотин-кизларни ижтимоий жихатдан куллабкувватлашга каратилган давлат сиёсатини умумжамият ишига айлантириш демакдир"[4]. ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтиш лозимки, аёллар манфаатларини химоя килишда хукукий маданиятни таргиб килишнинг амалий асосларини, ижтимоий-сиёсий ва социал фаоллигини оширишда, уларнинг турли соха ва тармокларда уз кобилият ва имкониятларини руёбга чикариши учун шарт-шароит яратиш, хукук ва конуний манфаатларига сузсиз риоя килинишини таъминлаш, оналик ва болаликни хар томонлама куллаб-кувватлаш, шунингдек, оила институтини мустахкамлаш борасида кенг куламли ишлар амалга оширилмокда.

REFERENCES

1. Ш. М.Мирзиёев; "Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз" -Тошкент: "Узбекистон" НМИУ, 2017.- 592б.

2. Мирзакаримова М. Бандликда ижтимоий шериклик (назария ва амалиёт масалалари). - Т.: "Узбекистон миллий энциклопедияси", 2013. -202-б.

3. Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. -Т.: Узбекистон, 2010.

4. Иномова С.Т. Эъзозли аёл икболи. Т.: Укитувчи. - 2005. 8 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.